Gbungo ngangu na yâ atara amû gonda na Jéhovah

“Tongana i wara ye ti ngangu teti i sala nzoni, na i gbu ngangu dä, so alingbi na lê ti Nzapa.”​—1 PIERRE 2:20.

ACHRÉTIEN amû tele ti ala na Jéhovah na ala yeke na nzara ti sala ye so bê ti lo aye. Ti sala ye alingbi na mungo tele ti ala na lo, ala yeke sala ngangu kue ti tambela na peko ti Kota Tapande ti ala, Jésus Christ, na ti fa tënë ti témoin ti tâ tënë (Matthieu 16:24; Jean 18:37; 1 Pierre 2:21). Ye oko, Jésus na ambeni zo so aduti be-ta-zo awara kuâ lani teti mabe ti ala. Ye so aye ti tene so aChrétien kue alingbi ti ku tele ti ala ti kui mbeni lâ ndali ti mabe ti ala?

² Teti so e yeke aChrétien, a wa e ti ngbâ be-ta-zo juska na kuâ; me so a ye ti tene gi pëpe so fade e yeke wara kuâ ande ndali ti mabe ti e (2 Timothée 4:7; Apocalypse 2:10). Ye so aye ti tene so atâa e yeke ndulu ti bâ pasi, na même ti kui teti mabe ti e, a nzere na e nzerengo pëpe ti tene ye so asi na e. E wara ngia oko pëpe na yâ pasi so ayeke si na e, nga na yâ pono wala ye ti kamene. Ye oko, teti so e yeke ku tele ti e na atara nga na aye ti ngangu so alingbi ti sala na e, a lingbi e gbu li nzoni ti bâ ye so e lingbi ti sala tongana mara ti aye tongaso asi na e.

Ala duti be-ta-zo na yâ atara

³ Na yâ Bible, e yeke wara atondo mingi mingi so afa tongana nyen awakua ti Nzapa ti giriri asala ye na ngoi so ala tingbi na aye ti ngangu so angbâ kete ala wara kuâ dä. Tongana a bâ asalango ye ti ala so ayeke nde nde, ye so ayeke mû lege na aChrétien laso ti bâ tongana nyen ti sala ye na ngoi so ala nga ayeke tingbi na mara ti aye ti ngangu tongaso. Bâ atondo so a fa ni na li ti tënë “Ye so ala sala na gbele salango ngangu”; na pekoni, bâ ye so mo lingbi ti manda dä.

⁴ Atâa so salango ye ti Jésus na ti ambeni wakua be-ta-zo ti Nzapa na ngoi ti ye ti ngangu ayeke nde nde alingbi na aye so asi na ala oko oko, a yeke polele so ala gi pëpe ti zia fini ti ala senge senge tongaso na yâ kpale. Tongana ala tingbi na asioni ye ti ngangu, ala gi ti sala ye na mbito pëpe me nga na hange (Matthieu 10:16, 23). Ye so ala zia na gbele ala lani ti sala ayeke ti maï kusala ti fango tënë na ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah. Lege so ala sala na ye na yâ angoi nde nde so, aduti tapande teti aChrétien so laso ayeke tingbi na atara nga na aye ti ngangu.

⁵ Na ngoi ti laso, angangu kpale asi fani mingi awe na awakua ti Jéhovah, na ala girisa aye ti ala kue ngbanga ti so abira asungba, wala a gbanzi lege na kusala ti ala, wala a sala ngangu mingi na ala. Na tapande, na yâ ti angu 1960, a sala ngangu mingi na aTémoin ti Jéhovah ti Malawi. A futi aDa ti Royaume ti ala, ada ti ala mveni, aye so a mû lege na ala ti wara kobe, akusala ti ala ti dengo buze; a yeke aye kue so ala yeke na ni si azo afuti ni, a ngbâ gi aye kete. A pika ala na a sala ambeni ye ti ngangu nde nga na ala. Aita ni asala ye lani tongana nyen? Ala saki mingi akpe ague na yâ akete kodoro ti ala. Ambeni ague na yâ ti agbako, na ambeni nga akpe teti mbeni ngoi na Mozambique so ayeke ndulu na kodoro ti ala. Atâa so ala mingi agirisa fini ti ala, ambeni asoro ti kpe ndo so sioni ayeke dä, na a lingbi ti tene so desizion so ala mû lani ayeke na lege ni tongana a bâ mara ti aye so asi na ala so. Na salango tongaso, aita ni asala tongana ti so Jésus na Paul asala giriri.

⁶ Atâa so aita ti Malawi abâ so a lingbi ala kpe wala ala honde tele ti ala, ala gi fango lege ti Nzapa na ala sala ye alingbi na ni; ala sala akusala ti ala ti Chrétien na hondengo ni alingbi na ye kue so ala lingbi lani ti sala. Ye ti pekoni ayeke so wungo ti awafango tënë ti Royaume ni ague na li ni ti si 18 519, ngoi kete kozoni si a gbanzi lege na kusala ni na ngu 1967. Atâa so a ngbâ lani lakue ti gbanzi lege na kusala ni, na azo mingi akpe na Mozambique, a si na ngu 1972, a mû tondo ti mbeni fini guengo na li ni ti awakua ni so asi 23 398. Nze oko oko, awakua ni ayeke fa tënë ahon angbonga 16 tongaso. Biani, aye so ala sala amû gonda na Jéhovah, na deba nzoni ti Lo ayeke lani na ndo ti aita be-ta-zo so na yâ angoi ti ngangu so.a

⁷ Na mbeni mbage, na yâ akodoro so a yeke sala ngangu na aita dä, ambeni ita alingbi ti soro ti kpe pëpe, même tongana lege azi na ala ti kpe ti hon. Ti kpe na mbeni ndo nde alingbi ti mû lege ti hon ndo ti ambeni kpale, me a lingbi peut-être nga ti ga na ambeni kpale nde. Na tapande, ala yeke wara ande lege ti ngbâ lakue ndulu na bungbi ti aita ti ala Chrétien wala ala yeke duti gi ala oko na lege ti yingo? Ala lingbi ande ti bata mbeni nzoni programme ti aye ti yingo na ngoi so ala yeke tiri ti wara ndo ti duti, peut-être na yâ mbeni kodoro ti mosoro mingi wala na yâ mbeni kodoro so amû lege mingi na ala ti wara gbâ ti akungba na lege ti mitele?—1 Timothée 6:9.

⁸ Ambeni asoro ti gue na mbeni ndo nde pëpe ngbanga ti so ala yeke gi bê ti ala na dutingo ti aita ti ala na lege ti yingo. Ala soro ti ala ti ngbâ na ti luti na gbele kpale ni tongaso si ala ngbâ ti fa tënë na yâ territoire ti ala ni, na ala kpengba aita ti ala na yâ vorongo (aPhilippien 1:14). Na mungo mara ti desizion tongaso, ambeni awara même lege na nda ni ti hon na ngangu fani mingi na gbele ada-ngbanga ti kodoro ti ala.b

⁹ Ti soro ti ngbâ wala ti kpe ayeke biani mbeni desizion so abâ gi zo oko oko. Me a yeke nzoni e gi fango lege ti Jéhovah na yâ sambela kozoni ti mû adesizion tongaso. Ye oko, atâa ye so e lingbi ti soro ti sala, a lingbi e bata na li atënë ti bazengele Paul so: “Fade e oko oko kue akiri tënë ti e mveni na Nzapa.” (aRomain 14:12). Tongana ti so e fa ni kozo awe, ye so Jéhovah aye ayeke ti tene awakua ti lo oko oko aduti be-ta-zo na yâ aye ti ngangu kue so alingbi ti si na ala. Ambeni na popo ti awakua ti lo laso ayeke wara atara na a yeke sala ngangu na ndo ti ala; ti ambeni nde, aye so alingbi ti si na ala na peko ande. Atâa aye ni ayeke tongana nyen, e kue e yeke wara ande atara, na a lingbi zo oko atene pëpe so ye so ayeke si ande pëpe na ni (Jean 15:19, 20). E yeke awakua ti Jéhovah na e mû tele ti e kue na lo; tongaso, tënë ti salango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue nga ti fango na gigi mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti lo abâ e nga.​—Ezéchiel 38:23; Matthieu 6:9, 10.

‘Kiri pëpe sioni teti sioni na mba ti mo’

¹⁰ Mbeni kpengba-ndia nde so e lingbi ti manda na ndo lege so Jésus na abazengele ti lo asala na ye na gbele akpale ayeke ti kiri lâ oko pëpe sioni teti sioni na ala so asala ngangu na e. E bâ lâ oko pëpe na yâ Bible so Jésus wala adisciple ti lo amä tele ti londo na ngangu na tele ti awato ti ala, wala ti mû mbeni ye ti bira ti tiri na ala. Nde na so, bazengele Paul awa aChrétien ti ‘kiri sioni pëpe na zo so asala sioni na ala.’ Lo tene: “Aita so mbi ndoye i mingi, i futa kula ti i mveni pëpe, me i zia lege na ngonzo ti Nzapa; teti Mbeti ti Nzapa atene, Kula ayeke ti Mbi; fade Mbi futa kula ni, Seigneur atene.” Na ndo ni, “zia sioni ahon ndo ti mo pëpe, me mo hon ndo ti sioni na lege ti ye ti nzoni.”​—aRomain 12:17-21; Psaume 37:1-4; aProverbe 20:22.

¹¹ Akozo Chrétien abata lani wango so na bê. Na yâ buku ti lo The Early Church and the World, wasungo mbaï Cecil J. Cadoux afa bango ndo ti aChrétien na mbage ti Letäa na yâ angu 30 ti si na 70 ti ngoi ti e. Lo sû na mbeti: “E wara mbeni ye tâ tongaso pëpe so afa so aChrétien ti ngoi ni so atara lani ti sala ye na ngangu tongana a ga ti sala sioni na ala. Tâ ye kue so ala lingbi lani ti sala ayeke gi ti tene na ngangu polele na gigi sioni ti azo so akomande ala wala ti zia kamene na lê ti ala na kpengo ni. Me mingi ni, ye so mbeni Chrétien alingbi ti sala tongana a sala ngangu na lo ayeke gi ti ke yeke me na kuru go ti sala aye so ngorogbia ni ahunda na lo ti sala na so ague nde na mango yanga ti Christ.”

¹² Mara ti bango ndo tongaso ayeke tâ lege ti ndara biani? Azo so asala ye tongaso ayeke ga gi asenge buba zo na gbele ala so aye ti sala sioni na ala so pëpe? Lege ti ndara teti ala ayeke duti pëpe ti tiri ti bata tele ti ala mveni? Na bango ndo ti zo, a lingbi ti duti tongaso. Ye oko, teti e yeke awakua ti Jéhovah, e hinga na bê ti e kue so ti yeda na fango lege ti Jéhovah na yâ aye kue ayeke tâ nzoni lege ti salango ye ni ahon atanga ni kue. E bata na li atënë ti Pierre so: “Tongana i wara ye ti ngangu teti i sala nzoni, na i gbu ngangu dä, so alingbi na lê ti Nzapa.” (1 Pierre 2:20). E yeke tâ na beku so Jéhovah ahinga tâ nzoni mingi ye so ayeke si na e, na fade lo yeke zia pëpe si aye ni angbâ gi tongaso teti lakue lakue. E lingbi ti tene tongaso ngbanga ti nyen? Jéhovah atene na azo ti lo so ague na ala na ngbâa na Babylone: “Zo so andu mo, lo ndu lê ti L’Eternel mveni.” (Zacharie 2:8). Fade mbeni zo ayeke zia si mba ti lo andu lê ti lo aninga? Oko pëpe. Tongaso nga, fade Jéhovah ayeke ga na dengo bê na ngoi so alingbi. Ti so ni so, kite ayeke dä oko pëpe.​—2 aThessalonicien 1:5-8.

¹³ Na ndo tënë so, e lingbi ti bi lê ti e na mbage ti Jésus tongana tapande ti e. Tongana lo zia lege na awato ti lo ti gbu lo na yâ yaka ti Gethsémané, a yeke pëpe ngbanga ti so lo lingbi lani pëpe ti tiri ti bata tele ti lo. Teti lo tene na mbeni disciple ti lo: “Wala bê ti mo atene Mbi lingbi hunda Babâ ti Mbi pëpe? si Lo to na Mbi a-ange ahon légion bale-oko na ndo ni use, même fadeso. Me tongaso, tënë ti Mbeti ti Nzapa so atene fade ye so asi, alingbi ga tâ tënë na lege nyen?” (Matthieu 26:53, 54). Salango ye so bê ti Jéhovah aye ayeke lani kota ye mingi na lê ti Jésus, même tongana a yeke ti bâ pasi ngbanga ni. Lo zia bê ti lo lani kue na atënë ti prophétie so David amû na yâ mbeni psaume: “Fade Mo zia âme ti mbi ti ngbâ na ndo-ti-awakinda pëpe, na Mo zia lo ti nzoni-kue ti Mo ti ngbâ pëpe na ndo so ye afuti dä.” (Psaume 16:10). Angu mingi na pekoni, bazengele Paul atene na ndo Jésus: “Lo bâ kamene ni tongana ye senge teti tâ ngia so A zia na gbele Lo, na Lo duti na koti ti trône ti Nzapa.”​—aHébreu 12:2.

Ngia ndali ti salango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue

¹⁴ Ngia wa amû ngangu na Jésus na yâ tara ti ngangu ahon kue so lo wara? Na popo ti awakua ti Jéhovah kue, Jésus so ayeke Molenge so Nzapa andoye mingi, ayeke lani lo so si Satan agi mingi ti kinda mabe ti lo. Ni la, tongana Jésus abata be-biani ti lo na gbele tara, ye so ayeke duti ande kota kiringo tënë ahon kue so zo alingbi ti mû na tënë ti zonga so Satan abi na ndo Jéhovah (aProverbe 27:11). Tara ti bâ gi kota ngia na dengo bê so Jésus alingbi lani gi ti wara tongana a zingo lo na popo ti akuâ, na si lo bâ so lo sala kusala so a mû lani na lo tongana zo ti mbilimbili-kue ti fa na gigi mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti Jéhovah, na ti sala si iri ti Lo aga nzoni-kue! Na ndo ni, dutingo “na koti ti trône ti Nzapa” ayeke biani mbeni ye ti gonda mingi nga ye ti kota ngia so ahon ye kue teti Jésus.​—Psaume 110:1, 2; 1 Timothée 6:15, 16.

¹⁵ Ti aChrétien, a yeke nga mbeni ye ti ngia mingi ti mû mbage ti ala na salango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue tongana ala yeke gbu ngangu na yâ atara na aye ti sioni so ayeke sala na ala; na lege so, ala yeke mû tapande ti Jésus. Mbeni tapande so andu ni ayeke ti aTémoin so abâ pasi na yâ kando ti sioni mingi ti Sachsenhausen na so asö fini ti ala na yâ yongoro tambela ti kuâ so awoko azo ngangu, na so ala sala ni na hunzingo ti Use Bira so Amû Sese Kue. Na ngoi so ala yeke sala tambela ni, azo ti kanga saki mingi akui na dê, kobela wala nzara, wala aturugu ti Zamani ni afâ ala na ngangu na lege. Ye oko, atémoin ni kue so wungo ti ala ayeke 230 asö fini ti ala na tambelango ndulu na tele ti amba ti ala Témoin ni, nga na mungo maboko na mba atâa so ala mveni alingbi fade ti wara kuâ na salango tongaso.

¹⁶ Ye nyen amû lege lani na aTémoin so ti gbu ngangu na yâ mara ti sioni salango ngangu so a sala na ala? Tongana ala si nzoni, ala fa ngia ti bê ti ala nga na singila ti ala na Jéhovah na yâ mbeni mbeti so li ti tënë ni ayeke: “Tënë ti bê ti aTémoin ti Jéhovah 230 ti akodoro omene so abungbi na yâ mbeni ngonda ndulu na Schwerin na Mecklenburg.” Na yâ mbeti ni, ala tene: “E zia na peko ti e awe mbeni ngoi ti ngangu tara so aninga mingi, na ala so a bata ala na fini mo bâ mo tene a zi ala na yâ four ti wâ, ayeke même na fion ti guru ti wâ na tele ti ala pëpe (Bâ Daniel 3:27). Nde na so, ala si singo na ngangu so alondo na Jéhovah, na ala yeke ku na bê kue ti wara afini komandema so alondo na Gbia ti ala ti maï aye ti Nzapa.”c

¹⁷ Legeoko na abe-ta-zo 230 so, e nga kue a lingbi ti tara mabe ti e, atâa so e de ti ‘gbu ngangu pëpe juska na mênë’. (aHébreu 12:4). Me yâ ti atara alingbi ti duti mingi. A lingbi ti duti hengo ndo so alondo na akamarade, wala angangu so azo ti tele ti mo ayeke sala na ndo mo ti pusu mo ti tï na yâ pitan, na ambeni ye ti sioni nde. Na ndo ni, tongana e leke na bê ti e ti mû mênë pëpe, wala ti sala mariage gi na yâ Seigneur, wala ti fa lege ti tâ tënë na amolenge ti e atâa so azo ti sewa ni kue ayeke voro Jéhovah pëpe, aye so kue alingbi ngoi na ngoi ti ga na e asioni tara na ye ti ngangu mingi.​—Kusala 15:29; 1 aCorinthien 7:39; aEphésien 6:4; 1 Pierre 3:1, 2.

¹⁸ Ye oko, atâa tara so alingbi ti si na e, e hinga so e yeke hu pono teti so e zia Jéhovah na Royaume ti lo na kozo ndo, na e bâ ni tongana mbeni tâ ye ti matabisi na ngia ti sala tongaso. E wara ngangu na lege ti atënë ti dengo bê ti Pierre so: “Ngia ayeke na i, tongana ala sala tënë ngangu na li ti i teti iri ti Christ, teti Yingo Ti Gloire na ti Nzapa aduti na ndo i.” (1 Pierre 4:14). Na yâ ngangu ti yingo ti Jéhovah, e yeke na ngangu ti luti atâa même na gbele atara so ahon atanga ni kue, na ye so kue teti gloire na gonda ti Jéhovah.​—2 aCorinthien 4:7; aEphésien 3:16; aPhilippien 4:13.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti fa nda ni?

• Tongana nyen aChrétien ayeke bâ pono na aye ti ngangu?

• Ye nyen e lingbi ti manda na ndo salango ye ti Jésus na ti adisciple be-ta-zo ti lo na gbele atara?

• Ngbanga ti nyen a yeke lege ti ndara ti kiri sioni teti sioni pëpe tongana a sala ngangu na e?

• Ngia wa akpengba lani Jésus na yâ atara so asi na lo? Na ye nyen e lingbi ti manda na ndo so?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. Teti so a lingbi atâ Chrétien agi bê ti ala na lege so ala yeke sala ye alingbi na mungo tele ti ala na Nzapa, hundango tënë wa a lingbi e bâ ni?

2. Tongana nyen aChrétien ayeke bâ atara na pasi so ayeke si na ala?

3. Fa ambeni tapande ti Bible na ndo aye so awakua ti Nzapa asala na ngoi so a ye ti sala sioni na ala (Bâ tënë “Ye so ala sala na gbele salango ngangu”, na lembeti ti peko).

4. Tënë ti nyen alingbi ti tene na ndo lege so Jésus na ambeni wakua be-ta-zo asala ye tongana ala tingbi lani na atara?

5. Aye ti ngangu wa asi na Malawi na yâ ti angu 1960? Na aTémoin ni asala tongana nyen?

6. Ye nyen aTémoin ti Malawi azia lege ni pëpe atâa aye ti ngangu so a sala na ala?

7, 8. Fa ambeni nda ti tënë so apusu ambeni ita ti soro ti kpe pëpe atâa so a yeke sala ngangu na ala.

9. Atënë wa a lingbi mbeni zo agi ti bâ nzoni tongana e ye ti mû desizion ti ngbâ place oko wala ti kpe na mbeni ndo teti so a yeke sala ngangu na e?

10. Kpengba tapande wa Jésus na abazengele ti lo azia na e giriri na ndo ye so a lingbi e sala na gbele atara na aye ti ngangu?

11. Tënë wa mbeni wasungo mbaï atene na ndo bango ndo ti akozo Chrétien na mbage ti Letäa?

12. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni mingi ti gbu ngangu na gbele atara ahon ti kiri sioni teti sioni?

13. Ngbanga ti nyen Jésus ayeda ti tene awato ti lo agbu lo?

14. Ngia wa amû lege lani na Jésus ti gbu ngangu na yâ atara kue?

15, 16. Aye ti ngangu wa a si na aTémoin ti Sachsenhausen? Na ye nyen amû ngangu na ala ti gbu ngangu?

17. Mara ti atara nde nde wa azo ti Nzapa ayeke tingbi na ni laso?

18. Ye nyen adë bê ti e so e lingbi ti gbu ngangu même na gbele tara so ahon atanga ni kue?

[Kete tënë/Afoto na lembeti 15]

Ye so ala sala na gbele salango ngangu

• Kozoni si aturugu ti Hérode asi na Bethléhem ti fâ akete molenge-koli kue ti ngu use wala na gbe ni, Joseph na Marie asala ye so ange ti Nzapa afa na ala; ala mû Jésus so ade gi kete molenge na ala kpe na Egypte.​—Matthieu 2:13-16.

• Lege mingi na ngoi so Jésus ayeke fa tënë, awato ti lo agi ti fâ lo ngbanga ti ngangu tënë so lo yeke fa. Na yâ angoi ni so kue, Jésus akpe ti lo ahon.​—Matthieu 21:45, 46; Luc 4:28-30; Jean 8:57-59.

• Tongana aturugu na akota zo alï na yâ yaka ti Gethsémané ti gbu Jésus, lo fa tele ti lo polele na ala na tenengo fani use na ala: ‘Mbi la’. Lo kanga même lege na adisciple ti lo ti sala ngangu na azo so aga ti gbu lo, na lo zia lege na azo ni ti mû lo ti hon na lo.​—Jean 18:3-12.

• Na Jérusalem, a gbu Pierre nga na ambeni, a pika ala na a mû yanga na ala ti sala tënë pëpe na iri ti Jésus. Ye oko, tongana a zi ala awe, “ala sigigi . . . Lakue, na yâ Temple, nga na yâ da ti azo, ala zia pëpe ti fa nda ti tënë, na ti fa Tene-nzoni ti Jésus, Lo so ayeke Christ.”​—Kusala 5:40-42.

• Tongana Saul, so na nda ni aga bazengele Paul, amä so aJuif aleke ti fâ lo na Damas, aita azia lo na yâ mbeni sakpa na ala yôro lo na yâ mbeni dû na tele ti gbagba ni si lo sigigi na gigi na bï ni so, na lo kpe.​—Kusala 9:22-25.

• Angu mingi na pekoni, Paul asoro ti gue na gbele César, même tongana Gouverneur Festus nga na Gbia Agrippa abâ so lo ‘sala ye oko pëpe so alingbi na kui wala kanga.’—Kusala 25:10-12, 24-27; 26:30-32.

[Afoto na lembeti 16, 17]

Atâa so salango ngangu apusu ala ti kpe kodoro ni, aTémoin be-ta-zo ti Malawi saki mingi angbâ lani ti sala kusala ti Royaume na ngia

[Afoto na lembeti 17]

Ngia ndali ti salango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue akpengba aita be-ta-zo so na yâ tambela ti kuâ so ala sala ni, nga na yâ akando ti pasi

[Lingu ti foto ni]

Tambela ti kuâ: KZ-Gedenkstätte Dachau, courtesy of the USHMM Photo Archives

[Afoto na lembeti 18]

Yâ ti atara na aye ti ngangu alingbi ti duti mingi