A sala ngangu na ala ndali ti mbilimbili

“Ngia ayeke na azo so azo asala ngangu na ala teti kusala ti mbilimbili.”​—Matthieu 5:10.

“A DÜ Mbi teti so, na Mbi ga na sese teti so, si Mbi sala tënë ti témoin ti tene-biani.” (Jean 18:37). Na ngoi so Jésus ayeke tene atënë so, lo yeke lani na gbele Pilate, gouverneur Romain so akomande na ndo Judée. Jésus aga na ndo so pëpe na bê ti lo mveni wala ngbanga ti so Pilate atisa lo. Nde na so, lo yeke na ndo so ngbanga ti so amokonzi ti aJuif abi tënë ti wataka na li ti lo na tenengo so lo doro ndia, na tongaso lo lingbi na kuâ.​—Jean 18:29-31.

² Jésus ahinga lani biani so Pilate ayeke na ngangu ti zi lo wala ti fâ lo (Jean 19:10). Me atâa so kue, lo fa tënë na Pilate na ndo Royaume na mbito pëpe. Fini ti Jésus ayeke lani na yâ kpale, me lo gbu ngoi ni ti sala tënë ti témoin na gbele ngangu ti komande ti kota ahon kue ti ndo ni so. Me atâa tënë ti témoin so Jésus afa, a fâ ngbanga ti kuâ na ndo lo, na lo bâ pasi ngangu juska ti wara kuâ na ndo keke ti pasi ndali ti mabe ti lo.​—Matthieu 27:24-26; Marc 15:15; Luc 23:24, 25; Jean 19:13-16.

Témoin wala zo so akui gi teti mabe ti lo senge?

³ Ti azo mingi laso, tongana a sala tënë ti mbeni zo so ayeda ti kui teti mabe ti lo, so ti tënë mbeni martyr na yanga ti Franzi, na yâ li ti ala a yeke gi mbeni zo so wâ ti lo ahon tâ ndo ni teti ye so lo mä na bê dä. Ti ala so ayeke ndulu ti kui teti mabe ti ala, na mbilimbili teti mabe so ala yeke na ni na Nzapa ti ala, a yeke bâ ala fani mingi tongana awabingo kpale wala peut-être tongana azo so alingbi ti sala sioni mingi na amba ti ala. Ye oko, tënë martyr so a sala na kusala ti fa tënë ti zo so akui teti mabe ti lo alondo na mbeni tënë ti yanga ti Grec mar ʹtys so, na ngoi ti sungo Bible, aye lani ti tene “témoin”; a yeke giriri mbeni zo so ayeke fa tënë ti témoin, peut-être na gbele ngbanga, na ndo tâ tënë ti ye so lo mä na bê dä. A yeke gi angoi mingi na pekoni si a to nda ti sala kusala na tënë ni ti fa “mbeni zo so akui teti so lo sala tënë ti témoin”, wala même zo so asala tënë ti témoin na yengo da ti kui.

⁴ Tongana Jésus akui lani, a yeke mbilimbili teti lo sala tënë ti témoin, teti lo tene na Pilate so ni ga ti “sala tënë ti témoin ti tene-biani” wala tâ tënë. Fango tënë ti lo asala si azo asala ye nde nde. Ti ambeni, ye so ala mä na ala bâ andu bê ti ala ngangu, na ala zia mabe ti ala na Jésus (Jean 2:23; 8:30). Me mingi ni, gbâ ti azo, na mbilimbili amokonzi ti lege ti vorongo, alondo na ngangu ti ke tâ Jésus na bê kue. Jésus atene na azo ti sewa ti lo so amä na bê pëpe na lo: “Sese so alingbi ke i pëpe, me a ke Mbi, teti Mbi sala tënë ti témoin ti sese so, so kusala ti sese ni ayeke sioni.” (Jean 7:7). Teti so lo fa tënë ti témoin ti tâ tënë, Jésus agboto na ndo ti lo ngonzo ti amokonzi ti mara ni, na ye so ague juska na kuâ ti lo. Ti bâ ni nzoni, lo yeke lani “tâ Témoin (marʹtys) ti biani”.​—Apocalypse 3:14.

‘Fade a ke i’

⁵ A yeke gi Jésus oko pëpe si azo asala ngangu na lo; lo mveni atene nga na adisciple ti lo so fade mara ti ye so ayeke si na ala. Na tongo nda ti kusala ti lo, Jésus atene na ala so amä Fango ye ti lo na ndo Hoto: “Ngia ayeke na azo so azo asala ngangu na ala teti kusala ti mbilimbili, teti fade royaume ti yayu ayeke ti ala. Ngia ayeke na i, tongana azo azonga i, na ala sala ngangu na i, na ala sala tënë ti mvene sioni nde nde na li ti i, ngbanga ti Mbi. I sala ngia, i duti na ngia mingi, teti futa ti i ayeke kota na yayu.”​—Matthieu 5:10-12.

⁶ Na pekoni, tongana lo yeke tokua abazengele 12, Jésus atene na ala: “I kpe lege ti azo; teti fade ala gue na i na tribunal, na fade ala se i na yâ synagogue ti ala; na fade i luti na gbele agouverneur na agbia ngbanga ti Mbi teti tënë ti témoin na ala na aGentil.” Me a yeke gi akota zo ti lege ti vorongo pëpe si ayeke sala ande ngangu na adisciple ni. Jésus atene nga: “Fade mbeni zo akä ita ti lo si a fâ lo; na babâ asala tongaso na molenge ti lo; na fade amolenge alondo ti ke ababâ na amama ti ala si a fâ ala; na fade azo kue ake i ngbanga ti iri ti Mbi; me zo so agbu ngangu juska na nda ni, fade A sö lo.” (Matthieu 10:17, 18, 21, 22). Mbaï ti akozo Chrétien afa so atënë so aga lani tâ ye biani.

Tondo ti ambeni zo so agbu ngangu na be-biani

⁷ Ngoi kete na peko ti kuâ ti Jésus, Etienne aga kozo Chrétien so akui ndali ti so lo sala tënë ti témoin ti tâ tënë. Lo yeke lani mbeni zo so “asi na grâce na ngangu, [na] lo sala ye ti kpene na fä na popo ti azo.” Awato ti lo na lege ti vorongo ‘alingbi lani ti hon ndara na yingo so lo yeke fa tënë na ni so pëpe.’ (Kusala 6:8, 10). Kota bê asala ala, na tongaso ala gue na Etienne na ngangu na gbele Sanhédrin, kota da-ngbanga ti aJuif; na ndo so, lo tingbi na ala so abi tënë ti wataka na li ti lo na lo fa tënë ti témoin na ala ngangu. Ye oko, na nda ni, awato ni afâ témoin be-ta-zo so.​—Kusala 7:59, 60.

⁸ Na peko ti kuâ ti Etienne, “azo asala ngangu mingi na [kongregation] so ayeke na Jérusalem; na ala kue akangbi kirikiri na sese ti Judée na ti Samarie, a ngbâ gi abazengele.” (Kusala 8:1). Ngangu so a sala na ndo aChrétien akaï lani kusala ti fango tënë? Oko pëpe. Tondo ni afa so “ala so akangbi kirikiri, ala gue na ndo nde nde ti fa Tene-nzoni.” (Kusala 8:4). A lingbi ti tene so bibe ti ala ague lani oko na ti bazengele Pierre so atene: “A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo.” (Kusala 5:29). Atâa ye ti ngangu so asala na ala, adisciple be-ta-zo so angbâ lakue na mbito oko pëpe ti fa tënë ti témoin ti tâ tënë, même tongana ala hinga so a yeke ga na ala aye ti ngangu mingi.​—Kusala 11:19-21.

⁹ Biani, mbeni kete ngoi ti wungo tele tongaso aduti lani dä pëpe teti aye ti ngangu so asi. Kozoni kue, e mä so Saul, koli so ayeda na azo ti fango Etienne, “angbâ ti hu ngangu na tënë ti zingo na tënë ti fâ azo so ayeke adisciple ti Seigneur, na lo gue na kota sacrificateur, lo hunda lo na mbeti teti synagogue ti Damas, si tongana lo wara ambeni zo so ayeke ti Lege so, akoli wala awali, lo lingbi gbu ala ti ga na ala na kamba na Jérusalem.” (Kusala 9:1, 2). Na pekoni, na ngu 44 tongaso, “Gbia Hérode aye tïtî lo ti sala ngangu na ambeni zo ti [kongregation]. Na lo fâ Jacques ita ti Jean na épée.”​—Kusala 12:1, 2.

¹⁰ Andangba mbage ti buku ti Kusala afa tondo ti aye ti ngangu, kanga, na pono so awakua be-ta-zo tongana Paul, ngbele wasalango ngangu so aga bazengele na pekoni, ahon na yâ ni. Paul awara peut-être kuâ teti mabe ti lo tongana Togbia ti Rome Néron amû yanga ti fâ lo na ngu 65 tongaso ti ngoi ti e (2 aCorinthien 11:23-27; 2 Timothée 4:6-8). Ti hunzi na ni, na yâ buku ti Apocalypse, so a sû ni na hunzingo ti kozo siècle, a fa na e na yâ ni so bazengele Jean so aga mbakoro awe ayeke na kanga na ndo zoa ti Patmos “teti Tënë ti Nzapa na teti tënë ti témoin ti Jésus”. Buku ti Apocalypse asala nga tënë ti mbeni ‘Antipas, témoin ti Jésus, so a fâ lo’ na Pergame.​—Apocalypse 1:9; 2:13.

¹¹ Aye so kue afa gango tâ tënë ti tënë ti Jésus so na adisciple ti lo: “Tongana ala [sala ngangu na mbi], fade ala [sala ngangu na i] nga.” (Jean 15:20). A leke lani akozo Chrétien be-ta-zo nzoni ti tene ala gbu ngangu na gbele kuâ atâa tongana a sala sana na ala, a bi ala na asioni nyama ti te ala, wala na mbeni lege nde. Lekengo ala tongaso ayeke sala si ala yeke sala ye alingbi na tokua ti Seigneur Jésus Christ: “Fade i ga atémoin ti Mbi na Jérusalem, na Judée kue, na Samarie, na juska na nda ti sese kue.”​—Kusala 1:8.

¹² Tongana mbeni zo abâ ti lo so mara ti aye ti sioni tongaso so a sala na adisciple ti Jésus asi gi na ngoi ti giriri awe, bango ndo ti lo ayeke duti tâ na lege ni oko pëpe. Paul so, tongana ti so e bâ, ahon lani na yâ aye ti ngangu mingi atene: “Azo kue so aye ti tambela na lege ti batango tënë ti Nzapa na yâ Christ Jésus, fade ala hu pono ti ye ti ngangu.” (2 Timothée 3:12). Na ndo salango ngangu na aChrétien, Pierre atene: “A hiri i teti ye so, teti Christ ahu pono teti i nga, na Lo mû tapande na i si i lingbi tambela na senda ti Lo.” (1 Pierre 2:21). Ti si na “lâ ti nda ni” ti aye ti sese so, a ngbâ lakue ti ke tënë ti azo ti Jéhovah (2 Timothée 3:1). Na yâ ambage kue ti sese, na gbe ti angorogbia ti ngangu wala ti akodoro ti démocratie, a si mbeni lâ awe na aTémoin ti Jéhovah ti hu pono teti aye ti ngangu so a gi ti sala na ambeni oko oko na popo ti ala wala na ala kue.

Ngbanga ti nyen a ke ala na a sala ngangu na ala?

¹³ Même atâa so mingi ti e laso ayeke fa tënë na ayeke sala abungbi na siriri, a lingbi e girisa pëpe tënë ti dango bê ti Bible so atene ‘aye ti sese so ayeke gbian’. (1 aCorinthien 7:31). Aye alingbi ti changé hio, a sala si tongana e leke tele ti e pëpe na yâ li ti e, na yâ bê ti e, nga na lege ti yingo, e lingbi hio ti tï. Tongaso, ye nyen e lingbi ti sala ti bata tele ti e? Mbeni ngangu lege ti batango tele ti e mveni ayeke ti bata nzoni na li anda ti tënë so a sala si azo ayeke ke na ayeke sala ngangu na aChrétien so aye siriri na ayeke kpe ndia ti kodoro.

¹⁴ Bazengele Pierre asala tënë na ndo ni na yâ kozo mbeti ti lo so lo sû ni na ngu 62 ti si na 64 tongaso. A yeke na ngoi so aChrétien na yâ kodoro-togbia ti Rome kue ayeke wara atara na a yeke sala ngangu mingi na ala. Lo tene: “I so mbi ndoye i mingi, bê ti i adö pëpe tënë ti ye so aga na popo ti i ti tara i tongana wâ, na i bâ ye so pëpe tongana mbeni ye ti kpene so asala i.” Ti fa ye so lo ye ti tene biani, Pierre amû tënë so na pekoni: “A lingbi zo oko na popo ti e ahu pono pëpe na lege ti fango zo, wala nzi, wala salango sioni, wala gingo tënë; me tongana mbeni zo ahu pono teti lo yeke zo ti Christ, a lingbi kamene asala lo pëpe, me lo mû gloire na Nzapa na lege ti Iri so.” Pierre afa so ala yeke bâ pasi pëpe teti so ala sala mbeni ye ti sioni, me teti so ala yeke aChrétien. Tongana fade ala yeke “sala sioye mingi tongana” ti so azo so angoro ala ayeke sala, ka azo so ayeke yamba ala nzoni mingi. Me tâ tënë ni ayeke so ala yeke bâ pasi ngbanga ti so ala yeke sala ngangu ti yô kungba ti ala ti disciple ti Christ. A yeke oko ye so ayeke si na atâ Chrétien laso.​—1 Pierre 4:4, 12, 15, 16.

¹⁵ Na yâ ambage mingi ti sese, azo ayeke gonda aTémoin ti Jéhovah teti beoko ti ala nga salango kusala maboko na maboko ti ala na ngoi ti akota bungbi ti ala nga na ti apialo ti lekengo ada ti vorongo Nzapa ti ala; a gonda nga ala teti so ala yeke sala ye gi na lege ni nga na wâ, teti nzo tambela ti ala nga na ti sewa ti ala, na même teti so ala leke tele ti ala pendere nga salango ye ti tele ti ala ayeke nzoni.a Me na mbage nga, na ngoi so a yeke sû atënë ti article so, a gbanzi lege na kusala ti aTémoin ti Jéhovah wala a zia katikati na ni na yâ akodoro 28 wala ahon ni. Nga, a sala sioni na ndo ambeni Témoin mingi na ala girisa aye ti ala, na ye so kue gi ngbanga ti tënë ti mabe ti ala. Ngbanga ti nyen a gonda ala na ambeni ndo me na ambeni ndo nde a ke ala? Na ngbanga ti nyen Nzapa azia si aye ni aduti tongaso?

¹⁶ Kozoni kue, a lingbi e bata na li atënë so a wara na aProverbe 27:11: “Molenge ti mbi, mo duti na ndara na mo mû ngia na bê ti mbi, si mbi lingbi kiri tënë na zo so azonga mbi.” Biani, a yeke ngbanga ti kota tënë so a bâ gigi aninga mingi awe so andu kota yanga-ti-komande ti Jéhovah na yâ ndagigi kue. Atâa so azo mingi mingi afa be-biani ti ala na mbage ti Jéhovah na yâ mbaï, Satan angbâ lakue ti zonga wala ti gi yanga ti Jéhovah tongana ti so lo sala na ngoi ti Job, zo ti mbilimbili (Job 1:9-11; 2:4, 5). Biani, ti fadeso so a zia gere ti komandema ti Royaume ti Nzapa ngangu awe, na so a yeke wara na ndo lê sese kue azo so ayeke be-biani na Royaume ni nga so ayeke sala kusala na iri ni, Satan ayeke gi alege kue kirikiri tongaso ti fa biani so tënë ti lo ayeke tâ tënë. Fade ala yeke ngbâ be-ta-zo na Nzapa atâa aye ti sioni na ti ngangu so alingbi ti si na ala? So ayeke mbeni hundango tënë so a lingbi wakua ti Jéhovah oko oko akiri tënë dä lo mveni.​—Apocalypse 12:12, 17.

¹⁷ Tongana lo yeke fa na adisciple ti lo aye so ayeke si ande na “nda ti ngoi so”, Jésus afa mbeni ye nde so apusu Jéhovah ti zia lege si azo asala ngangu na awakua ti lo. Lo tene na ala: “Fade ala gue na i na gbele agbia na agouverneur teti iri ti Mbi. Na fade ye so amû lege na i ti sala tënë ti témoin.” (Matthieu 24:3, 9; Luc 21:12, 13). Jésus mveni asala tënë ti témoin na gbele Hérode nga na Ponce Pilate. Bazengele Paul nga ayeke mbeni zo so ‘a gue na lo na gbele agbia na agouverneur’. Teti so Seigneur Jésus Christ afa lege na lo, Paul agi ti fa tënë ti témoin na ngangu mokonzi ti ngoi ti lo tongana lo tene: “Mbi zia tënë ti mbi na tïtî César!” (Kusala 23:11; 25:8-12). Legeoko nga laso, fani mingi aye ti ngangu so asi amû lege ti sala tënë ti témoin na akota zo nga na gbele azo mingi.b

¹⁸ Na nda ni, ti gbu ngangu na gbele atara na aye ti pono alingbi ti sala nzoni na e mveni. Tongana nyen? Disciple Jacques adabe ti aita ti lo Chrétien tongaso: “Aita ti mbi, tongana ye nde nde atara i, i bâ ye so kue tongana ye ti tâ ngia; teti i hinga ye so atara mabe ti i asala si bê ti i azia pëpe [i hinga ti kanga bê ti i].” Biani, tongana a sala ngangu na e, ye so alingbi ti kpengba mabe ti e na ti sala si e hinga ti kanga bê ti e mingi ahon ti kozo. Ni la, e yeke sala mbito ahon ndo ni pëpe ti aye ti ngangu so a lingbi ti sala na e, na nga e yeke gi pëpe alege so ague nde na Mbeti ti Nzapa ti kpe ni wala ti sala si a hunzi hio. Nde na so, e yeke bata wango ti Jacques so: “A lingbi bê so azia pëpe asala kusala ti lo kue, si i lingbi kue na yâ ye kue, na ye oko amanke pëpe.”​—Jacques 1:2-4.

¹⁹ Biani, Tënë ti Nzapa amû maboko na e ti bâ ngbanga ti nyen a yeke sala ngangu na awakua be-ta-zo ti Nzapa, na ngbanga ti nyen Jéhovah azia lege na ni ti si; me a ye gi ti tene pëpe so a yeke ngangu pëpe na zo ti luti na gbele aye ti ngangu so. Ye nyen alingbi ti kpengba e ti luti na gbele ni? Ye nyen e lingbi ti sala tongana a sala ngangu na e? Fade e yeke bâ akota tënë so na yâ article ti peko.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti fa nda ni?

• Jésus akui lani ndali ti nyen mbilimbili?

• Ye nyen salango ngangu na zo asala na ndo akozo Chrétien?

• Tongana ti so Pierre afa, ngbanga ti nyen a sala lani ngangu na akozo Chrétien?

• Teti nyen Jéhovah azia lege si a sala ngangu na azo ti lo?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. Ngbanga ti nyen Jésus aga na gbele Ponce Pilate? Na Jésus atene nyen?

2. Kusala wa Jésus asala? Na ye nyen asi na pekoni?

3. Na ngoi so a sû lani na Bible, tënë martyr aye ti tene nyen? Me nda ni ayeke nyen laso?

4. Jésus akui ngbanga ti nyen mbilimbili?

5. Na tongo nda ti kusala ti lo, Jésus atene nyen na ndo salango ngangu na zo?

6. Gbotongo mê wa Jésus amû lani tongana lo yeke to abazengele ti lo?

7. Ye nyen ague na Etienne juska ti kui ndali ti mabe ti lo?

8. Adisciple na Jérusalem asala nyen tongana a to nda ti sala ngangu na ala na peko ti kuâ ti Etienne?

9. Aye ti ngangu wa azo angbâ ti sala na adisciple ti Jésus?

10. Tondo ti salango ngangu wa e wara na yâ ti buku ti Kusala na ti Apocalypse?

11. Na lege wa ye so asi na akozo Chrétien afa gango tâ tënë ti aye ti ngangu so Jésus atene fade azo ayeke sala na ala?

12. Ngbanga ti nyen aye ti ngangu so a sala na aChrétien ayeke gi pëpe mbeni ye so asi gi giriri awe?

13. Ye nyen a lingbi awakua ti Jéhovah ti laso abata nzoni na li na ndo tënë ti aye ti ngangu so azo ayeke sala na aChrétien?

14. Ye nyen Pierre afa ni tongana nda ti tënë so apusu azo ti sala lani ngangu na aChrétien?

15. Asalango ye use wa so ague tâ nde mingi azo ayeke na ni na mbage ti aTémoin ti Jéhovah laso?

16. Tâ kota nda ti tënë so a sala si Nzapa azia lege ti tene a sala ngangu na azo ti lo ayeke so wa?

17. Tongana Jésus atene “fade ye so amû lege na i ti sala tënë ti témoin”, lo ye ti tene nyen?

18, 19. (a) Na lege wa atara so asi na e ayeke sala nzoni na e? (b) Ahundango tënë wa e yeke bâ ande na yâ article ti peko?

[Afoto na lembeti 10, 11]

A-Chrétien ti kozo siècle abâ pasi pëpe teti so ala sala ye ti sioni, me teti so ala yeke aChrétien

PAUL

JACQUES

JEAN

ANTIPAS

ETIENNE