Jéhovah ayeke fâ ngbanga na ndo azo ti sioni
“Mo leke tele ti mo ti tê Nzapa ti mo.”—AMOS 4:12.
JÉHOVAH ayeke zi ande aye ti sioni nga na pasi la? Hundango tënë so alingbi tâ na tongo nda ti ngu 2000 so e yeke dä. A lingbi ti tene so na ndo kue, e yeke bâ ye ti sioni so zo ayeke sala na mba ti lo. E yeke tâ na kota nzara ti mbeni sese so salango ngangu, kusala ti aterroriste nga na petengo goro alingbi ti duti dä pëpe.
2 Nzoni tënë ni ayeke so e lingbi ti duti tâ na beku so Jéhovah ayeke zi ande aye ti sioni. Anzoni salango ye ti Nzapa afa biani so lo yeke londo ande na tele ti azo ti sioni. Jéhovah ayeke mbilimbili nga lo yeke sala ye na lege ni. Psaume 33:5 atene na e: “Lo ndoye mbilimbili na fango ngbanga ti mbilimbili.” Mbeni psaume nde atene: “Lo [Jéhovah a]ke zo ti sioni na zo so andoye sioye ti ngangu.” (Psaume 11:5). Biani, Jéhovah, Nzapa ti ngangu ahon kue, so andoye mbilimbili na fango ngbanga ti mbilimbili alingbi pëpe ti kanga lê ti lo lakue na ndo mbeni ye so lo ke ni.
3 Zia e bâ mbeni ye so ngbanga ni e lingbi biani ti duti na beku so Jéhovah ayeke zi ande aye ti sioni. Tondo ti aye so lo sala ândö afa biani so lo yeke sala ande tongaso. Na yâ buku ti Amos, a yeke wara akpengba tapande ti aye so lo sala na azo ti sioni. Ambeni ye so e yeke bâ ande na yâ prophétie ti Amos ayeke gboto lê ti e na ndo aye ota so andu fango ngbanga ti Nzapa. Kozoni, fango ngbanga ni alingbi na ni lakue. Use ni, a lingbi ti kpe ni pëpe. Na ota ni, a yeke soro popo ti azo sorongo; ngbanga ti so Jéhovah ayeke fâ ngbanga na li ti azo ti sioni, me lo yeke sala be-nzoni na ala so agbian bê ti ala nga ala yeke na yâ dutingo so ayeke mbilimbili.—aRomain 9:17-26.
Ngbanga ti Nzapa alingbi na ni lakue
4 Na ngoi ti Amos, azo ti Israël akangbi na aroyaume use. Oko ayeke royaume ti mbongo ti akete mara use ti Juda. Mbeni ayeke royaume ti banga ti akete mara bale-oko ti Israël. Jéhovah atokua Amos (so kodoro ti lo ayeke na Juda) ti sala kua ti prophète na Israël. Kâ, Nzapa amû lo ti fa atënë ti ngbanga ti lo.
5 Amos ato nda ti fa atënë ti ngbanga ti Jéhovah pëpe na tele ti royaume ti Israël so ayeke sala ye kirikiri. Me lo to nda ti fa ni na tele ti amara omene so angoro Israël. A yeke amara tongana Syrie, Philistie, Tyr, Edom, Ammon na Moab. Amara so alingbi biani na ngbanga ti Nzapa? Ala lingbi na ni biani. Mbeni ye so ndali ni ala lingbi na ngbanga ayeke so ala yeke lakue akota wato ti azo ti Jéhovah.
6 Na tapande, Jéhovah afâ ngbanga na li ti azo ti Syrie ngbanga ti so “ala pika Galaad na ye ti wen so zo apika le-kobe na ni.” (Amos 1:3). Azo ti Syrie amû lani sese ti Galaad, mbeni mbage ti sese ti Israël so ayeke na tö ti Ngu ti Jourdain, na ala sala pasi na azo ti Nzapa so ayeke kâ. Ka ti Philistie na Tyr, a yeke tongana nyen? Azo ti Philistie awara tënë ngbanga ti so ala gbu azo ti Israël na ngbâa na ala kä ala na azo ti Edom, nga azo ti Tyr so ayeke azo ti kango angbâa agbu ambeni zo ti Israël (Amos 1:6, 9). Bâ kete si: A kä azo ti Jéhovah na ngbâa! Tongaso, bê ti e alingbi ti dö pëpe so Jéhovah aga na aye ti ngangu na ndo Syrie, Philistie na Tyr.
7 Ti Edom, Ammon na Moab, mbeni ye ayeke dä so abungbi ala oko na azo ti Israël nga na popo ti ala. Amara ota so kue ayeke afami ti azo ti Israël. Azo ti Edom ayeke ahale ti Abraham na lege ti Esaü, mbage ti ngbo ti Jacob. Tongaso, ala na azo ti Israël ayeke aita. Azo ti Ammon na Moab ayeke ahale ti Abraham na lege ti Lot, molenge ti ita ti Abraham. Me Edom, Ammon na Moab asala ye na azo ti Israël tongana aita ti ala? Oko pëpe! Edom abâ nga mawa ti Israël pëpe; nde na so, lo tomba “ita ti lo na épée”; azo ti Ammon nga asala tâ ye ti sioni mingi na azo ti Israël so aga angbâa (Amos 1:11, 13). Atâa so Amos afa pëpe ye ti sioni so Moab asala na azo ti Nzapa, azo ti Moab ayeke angbele wato ti Israël. Sengo ndo teti amara ota so ayeke aita ayeke lani ngangu mingi. Jéhovah aleke ti futi ala na mbeni lege so ayeke ngangu mingi.
A lingbi ti kpe ngbanga ti Nzapa pëpe
8 Biani, amara omene so e sala tënë ti ala kozoni na yâ prophétie ti Amos alingbi na ngbanga ti Nzapa. Nga, ala lingbi ti kpe ni pëpe. Ti londo na Amos chapitre 1 versê 3 ti si na chapitre 2 versê 1, fani omene Jéhovah atene: “Fade Mbi changé yanga ti Mbi pëpe.” Ti sala ye alingbi na tënë ti yanga ti lo, Jéhovah aga na ngbanga biani na ndo amara so. Mbaï afa biani so mara oko oko awara ye ti ngangu. Ni la, na popo ti amara so, osio (Philistie, Moab, Ammon na Edom) ayeke dä mbeni pëpe.
9 Prophétie ti Amos so e yeke ga ti bâ asala tënë mingi na ndo mara mbasambala ni: kodoro ti lo Juda. Li ti awamango Amos, so ayeke na royaume ti Israël, alingbi ti kpe ti mä so lo yeke fa atënë ti ngbanga na li ti royaume ti Juda. Ngbanga ti nyen azo ti Juda alingbi na ngbanga? Amos 2:4 atene: “Teti ala ke Ndia ti L’Eternel.” Jéhovah abâ pëpe tongana kete ye mara ti kengo Ndia ti lo na mbana tongaso. Ni la, na Amos 2:5, lo tene: “Fade Mbi to wâ na ndo Juda, na a gbi kota nzo da kue ti Jérusalem.”
10 Juda so aduti be-ta-zo pëpe alingbi pëpe ti kpe ye ti vundu so ayeke ga. Ti fani mbasambala ni, Jéhovah atene: “Fade Mbi changé yanga ti Mbi pëpe.” (Amos 2:4). Juda awara sengo ndo so a sala tënë ni awe na ngoi so azo ti Babylone afuti kodoro ni na ngu 607 kozoni na ngoi ti e. Ge nga, e bâ so azo ti sioni alingbi pëpe ti kpe ngbanga ti Nzapa.
11 Prophète Amos alondo ti fa tënë ti ngbanga ti Jéhovah na tele ti amara mbasambala. Zo kue so apensé atene Amos ahunzi tënë ti lo awe ayeke handa tele ti lo. Gbâ ti atënë angbâ na yanga ti Amos. Kozoni kue, a tokua Amos ti fa tënë ti ngbanga so ayeke ngangu mingi na tele ti royaume ti Israël. Nga, Israël alingbi na ngbanga ndali ti so tambela ti lo nga na dutingo ti lo na gbele Nzapa aga tâ sioni mingi.
12 Atënë ti Amos afa na gigi salango pasi na zo so amû ndo na yâ royaume ti Israël. Na ndo tënë so, Amos 2:6, 7 atene: “L’Eternel atene tongaso, Teti kengo-ndia ota, même kengo-ndia osio ti Israël, fade Mbi changé yanga ti Mbi pëpe; teti ala kä zo ti mbilimbili teti argent, na ala kä zo so ye amanke lo mingi teti poro ti gere. Ala ye mingi ti sala si pupu-sese aga na li ti awanzinga, na ala gbanzi ye na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.”
13 A yeke kä azo ti mbilimbili “teti argent”. Peut-être a ye ti tene so awafango ngbanga ayeke yeda na argent tongana goro na ala fâ ngbanga na li ti azo so tënë ayeke na li ti ala pëpe. A lingbi nga ti tene so ndali ti mbeni bon so wungo ni akono pëpe, azo so nginza ti ala ayeke na li ti awanzinga ayeke kä awanzinga ni na ngbâa na mara ti ngele so ayeke kä na “poro ti gere.” Azo so ayeke na mawa ti zo pëpe ‘aye mingi’ wala ala yeke na nzara ti sala si “awanzinga” abâ tele ti ala so ala yeke gi mbeni mbumbuse ye, na ala tuku pupu-sese na li ala ti fa so ala yeke na vundu, mua nga na kamene. Petengo goro so amû ndo asala si “azo so ayeke na tâ be-ti-molenge” alingbi pëpe ti duti na beku ti wara fango ngbanga ti mbilimbili.
14 Bâ azo so a yeke sala pasi na ala. A yeke azo ti mbilimbili, azo so ye amanke ala, awanzinga na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge. Mbele ti Ndia so Jéhovah ate na azo ti Israël ahunda ti tene a bâ mawa ti azo so ye atia ala nga na awanzinga. Dutingo ti mara ti azo tongaso na yâ royaume ti akete mara bale-oko ti Israël alingbi fade ti duti tâ sioni mingi pëpe.
“Mo leke tele ti mo ti tê Nzapa ti mo”
15 Teti so ye ti pitan nga na ambeni siokpari amû ndo na Israël, a yeke tâ na lege ni si prophète Amos atene na mara ni so li ti lo akpengba: “Mo leke tele ti mo ti tê Nzapa ti mo.” (Amos 4:12). Israël so aduti be-ta-zo pëpe alingbi pëpe ti kpe ngbanga ti Nzapa, ndali ti so ti fani miombe ni, Jéhovah atene: “Fade Mbi changé yanga ti Mbi pëpe.” (Amos 2:6). Ti azo ti sioni so ayeke tara ti honde tele ti ala, Nzapa atene: “Fade zo oko ti ala alingbi kpe pëpe na zo oko ti ala asigigi na tïtî Mbi pëpe. Kamême ala gë dû juska na ndo-ti-awakinda, fade tïtî Mbi agbu ala kâ; kamême ala ma juska na yayu, fade Mbi sala si ala zu na sese.”—Amos 9:1, 2.
16 Azo ti sioni alingbi pëpe ti kpe ngbanga ti Jéhovah na zingo “dû juska na ndo-ti-awakinda”, so na lege ti fä a ndu adû so ayeke na gbe ti sese. Ala lingbi lâ oko pëpe ti kpe ngbanga ti Nzapa na guengo “juska na yayu”, so ti tene ti honde tele ti ala na li ti ahoto so ayo na nduzu. Gbotongo mê so Jéhovah amû ayeke polele: ndo kue so ala honde tele ti ala dä, lo yeke si dä. Mbilimbili ti Jéhovah ahunda ti tene royaume ti Israël akiri tënë ngbanga ti aye ti sioni so lo sala. Na ngoi ni asi biani. Na ngu 740 kozoni na ngoi ti e, ngu 60 tongaso na peko ti so Amos asû prophétie ti lo, royaume ti Israël atï na maboko ti aturugu ti Assyrie.
Fango ngbanga ti Nzapa ayeke soro popo ti azo sorongo
17 Prophétie ti Amos amû lege na e ti hinga so ngbanga ti Nzapa alingbi lakue na ni nga zo alingbi ti kpe ni pëpe. Ye oko, buku ti Amos afa nga so fango ngbanga ti Jéhovah ayeke soro popo ti azo sorongo. Ndo kue so azo ti sioni ahonde tele ti ala dä, Jéhovah ayeke wara ala na lo yeke fâ ngbanga na li ti ala. Lo lingbi nga ti wara azo so asala ye mbilimbili nga na ala so agbian bê ti ala ti sala be-nzoni na ala. Na a yeke pendere ye so a sala tënë mingi na ndo ni na yâ ndangba chapitre ti buku ti Amos.
18 Na Amos chapitre 9 versê 8, Jéhovah atene: “Fade Mbi hunzi da ti Jacob kue pëpe.” Na tongana ti so versê 13 ti si na 15 afa, Jéhovah amû zendo so lo yeke ‘lungula azo ti lo na yâ ngbâa ti ala’. A yeke sala be-nzoni na ala, na ala yeke wara nzoni dutingo nga na nzoni maïngo ti aye. Jéhovah amû zendo so fade “zo ti fâ yaka atê zo ti fâ le-kobe”. Bâ ye so: le-kobe so ayeke mingi asala si a de ti hunzi ti bungbi ni pëpe andâ fini ngoi ti dengo yaka na ti lungo ye asi awe!
19 A lingbi ti tene so ngbanga ti Jéhovah na li ti azo ti sioni ti Juda na Israël asoro popo ti azo sorongo, ndali ti so a sala be-nzoni na azo so agbian bê ti ala nga na ala so ayeke na yâ dutingo so ayeke mbilimbili. Na yâ gango tâ tënë ti aprophétie ti lekengo peko ti ye so a sala tënë ni na Amos chapitre 9, na peko ti dutingo ngbâa na Babylone, tanga ti azo ti Israël na ti Juda so agbian bê ti ala akiri na kodoro ti ala na ngu 537 kozoni na ngoi ti e. Na peko ti so ala kiri na kodoro ti ala so ala ye ni mingi, ala leke vorongo so ayeke na sioni oko pëpe. So ala yeke na yâ nzoni dutingo fadeso, ala leke nga ada ti ala, ala fâ yaka ti vigne nga na ambeni ye.
Jéhovah ayeke ga na ngbanga ti lo!
20 Gingo nda ti atënë ti ngbanga ti Nzapa so Amos afa alingbi ti mû lege na e ti hinga biani so Jéhovah ayeke zi ande aye ti sioni na ngoi ti e. Ngbanga ti nyen e lingbi ti yeda na ni biani? Kozoni, aye so Nzapa asala na azo ti sioni ândö afa tongana nyen lo yeke sala ye na ngoi ti e. Use ni, ngbanga so Nzapa adë na li ti royaume ti Israël so ake tënë ti mabe afa biani so Nzapa ayeke futi ande a-Église so atene ala yeke aChrétien so sioni ti ala ayeke mingi ahon ti ambeni bungbi ti vorongo so ayeke na yâ ‘Babylone ti Kota’, wala bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue.—Apocalypse 18:2.
21 Kite ayeke pëpe so a-Église so atene ala yeke aChrétien alingbi na ngbanga ti Nzapa. Sioni dutingo ti ala na gbele Nzapa nga na salango ye ti ala afa so ala lingbi na ni. Ngbanga ti Jéhovah na ndo a-Église so atene ala yeke aChrétien nga na tanga ti sese ti Satan alingbi na ni. Ala lingbi ti kpe ni pëpe, teti na ngoi ti fango ngbanga ni, a yeke sala ye alingbi na tënë ti Amos chapitre 9 versê 1 so: “Fade zo oko ti ala alingbi kpe pëpe na zo oko ti ala asigigi na tïtî ti Mbi pëpe.” Biani, même azo ti sioni ahonde tele ti ala na ndo wa, Jéhovah ayeke wara ala.
22 Ngbanga ti Nzapa alingbi na ni lakue, zo alingbi ti kpe ni pëpe nga a yeke soro popo ti azo sorongo. A yeke ye so asigigi na yâ ti atënë ti bazengele Paul so: “A yeke ye ti mbilimbili na lê ti Nzapa ti kiri pono na ala so asala ye ti pono na i; na i so i yeke hu pono, fade Lo sala si i duti nzoni legeoko na e, na lâ ni so Seigneur Jésus asigigi na yayu na a-ange ti ngangu ti Lo na yâ menga-wa, tongana Lo ga ti futa kula na azo so ahinga Nzapa pëpe, na ala so ake ti mä Tene-nzoni ti Seigneur ti e Jésus.” (2 aThessalonicien 1:6-8). “A yeke ye ti mbilimbili na lê ti Nzapa” ti futa ala so alingbi na ngbanga, ndali ti so ala sala pono na aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala. Zo alingbi ti kpe ni pëpe, ngbanga ti so azo ti sioni ayeke sö kuâ ande pëpe na lâ ni so ‘Jésus na a-ange ti Lo ti ngangu asigigi na yâ menga-wa’. Ngbanga ti Nzapa ayeke soro nga ande popo ti azo sorongo, ndali ti so Jésus ayeke ga ti “futa kula na azo so ahinga Nzapa pëpe, na ala so ake ti mä Tene-nzoni ti Seigneur ti e Jésus.” Nga, ngbanga ti Nzapa ayeke ga na dengo bê na azo ti lo so ayeke hu pono ti ye ti ngangu.
A mû beku na azo ti mbilimbili
23 A yeke wara na yâ prophétie ti Amos mbeni pendere tokua ti beku na ti dengo bê teti azo so ayeke na yâ dutingo so ayeke mbilimbili. Tongana ti so a fa ni na yâ buku ti Amos, Jéhovah afuti azo ti lo ti giriri kue pëpe. Biani lo bungbi azo ti Israël na Juda so a gue na ala na ngbâa, lo kiri na ala na kodoro ti ala na lo hiri tënë nzoni na ndo ti ala na lege ti nzoni maïngo ti aye nga na nzoni dutingo. Ye so aye ti fa nyen na ngoi ti e? A fa na e biani so na ngoi ti fango ngbanga ti Nzapa, Jéhovah ayeke wara ande azo ti sioni na ndo kue so ala honde tele ti ala dä, nga lo yeke wara azo so lo bâ so ala lingbi na be-nzoni ti lo atâa ala yeke na ndo wa na sese ge.
24 Na ngoi so e yeke ku lâ ti ngbanga ti Jéhovah na ndo azo ti sioni, ye wa e awakua be-ta-zo ti lo e yeke wara? Jéhovah ayeke tuku gbâ ti aye ti nzoni na ndo e na lege ti yingo. E yeke na mbeni vorongo so mo yeke wara pëpe na yâ ni atënë ti mvene na atënë so yâ ni aba kirikiri, so aga na lege ti afango ye ti wataka ti a-Église so atene ala yeke aChrétien. Jéhovah ayeke hiri tënë nzoni na ndo e na lege ti gbâ ti kobe ti yingo. Me, e dabe ti e so aye ti nzoni so Jéhovah ayeke mû na e aga na kota kungba. Jéhovah ayeke ku ti tene e gboto mê ti azo na ndo ngbanga so ayeke ga. E ye ti sala kue ti wara “ala kue so ayeke na yâ mbilimbili dutingo so a hunda teti fini ti lakue lakue”. (Kusala 13:48, NW ). Biani, e ye mingi ti mû maboko na azo mingi mingi ti wara nzoni na lege ti mosoro ti yingo so e yeke na ni fadeso. E ye si ala sö kuâ na ngoi ti fango ngbanga ti azo ti sioni so aga ndulu. Me, ti tene e nga kue e wara aye ti nzoni so, a lingbi bê ti e aduti nzoni. Tongana ti so e yeke bâ na article ti peko, prophétie ti Amos agboto nga lê na ndo dutingo na bê so ayeke nzoni.
Fade mo kiri tënë tongana nyen?
• Tongana nyen prophétie ti Amos afa so ngbanga ti Jéhovah alingbi na ni lakue?
• Ye wa Amos amû ni ti fa so zo alingbi ti kpe ngbanga ti Nzapa pëpe?
• Tongana nyen buku ti Amos afa so ngbanga ti Nzapa ayeke soro popo ti azo sorongo?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1, 2. Ngbanga ti nyen e lingbi biani ti duti na beku so Nzapa ayeke zi ande aye ti sioni?
3. Ambeni ye so e yeke bâ ande na yâ prophétie ti Amos ayeke gboto lê na ndo aye wa?
4. Jéhovah atokua Amos na ndo wa, nga ti tene lo sala nyen?
5. Amos ato nda ti fa atënë ti lo na tele ti amara wa? Nga, ndali ti ye wa ala lingbi na ngbanga ti Nzapa?
6. Ngbanga ti nyen Jéhovah aga na aye ti ngangu na ndo Syrie, Philistie na Tyr?
7. Oko songo wa Edom, Ammon na Moab ayeke na ni na Israël? Me ala sala ye tongana nyen na azo ti Israël?
8. Ngbanga ti nyen amara omene so angoro Israël alingbi ti kpe ngbanga ti Nzapa pëpe?
9. Azo ti Juda alingbi na nyen, na ngbanga ti nyen?
10. Ngbanga ti nyen Juda alingbi pëpe ti kpe ye ti vundu so a sala tënë ni?
11-13. Amos afa tënë ti prophétie kozoni kue na tele ti mara wa? Tongana nyen a yeke sala pasi na azo lani?
14. Azo wa a yeke sala pasi na ala na yâ royaume ti akete mara bale-oko ti Israël?
15, 16. (a) Ngbanga ti nyen a mû gbotongo mê so, “mo leke tele ti mo ti tê Nzapa ti mo”, na azo ti Israël? (b) Tongana nyen Amos 9:1, 2 afa so azo ti sioni alingbi ti kpe ngbanga ti Nzapa pëpe? (c) Ye nyen asi na royaume ti akete mara bale-oko ti Israël na ngu 740 kozoni na ngoi ti e?
17, 18. Ye nyen Amos chapitre 9 afa na ndo be-nzoni ti Nzapa?
19. Ye nyen asi na tanga ti azo ti Israël na Juda?
20. Gingo nda ti atënë ti ngbanga so Amos afa alingbi ti mû lege na e ti hinga nyen?
21. Ngbanga ti nyen a-Église so atene ala yeke aChrétien alingbi na ngbanga ti Nzapa?
22. Na ndo ngbanga ti Nzapa, atënë wa asigigi polele na 2 aThessalonicien 1:6-8?
23. Beku na dengo bê wa asigigi na yâ buku ti Amos?
24. Na alege wa awakua ti Jéhovah ti laso ayeke wara aye ti nzoni?
[Foto na lembeti 16, 17]
Royaume ti Israël akpe ngbanga ti Nzapa pëpe
[Foto na lembeti 18]
Na ngu 537 kozoni na ngoi ti e, tanga ti azo ti Israël na Juda alondo na ngbâa akiri