Gi Jéhovah, Lo So Abâ Bê Ti Zo
“I gi Mbi, na fade i ngbâ na fini.”—AMOS 5:4.
1, 2. Tongana Mbeti ti Nzapa atene so Jéhovah “abâ bê” ti zo, a ye ti tene nyen?
JÉHOVAH NZAPA atene na prophète Samuel: “Zo abâ lê ti zo, me L’Eternel abâ bê ti lo.” (1 Samuel 16:7). Tongana nyen Jéhovah “abâ bê” ti zo?
2 Na yâ Mbeti ti Nzapa, mingi ni a yeke sala kusala na tënë bê tongana fä ti dutingo ti zo ti yâ ni ti mbeni zo: aye so lo sala nzara ni, bibe ti lo, atënë ti bê ti lo nga na aye so agbu bê ti lo mingi. Ni la, tongana Bible atene so Nzapa abâ bê ti zo, a ye ti tene so lo yeke bâ gi tele ti zo ni pëpe, me lo yeke bâ mingi ni ye so ayeke biani na gbe ti bê ti zo ni.
Nzapa abâ dutingo ti Israël
3, 4. A lingbi na Amos 6:4-6, dutingo ti azo ti royaume ti akete mara bale-oko ti Israël na lege ti mitele ayeke tongana nyen?
3 Tongana Wagingo nda ti bê abâ lani royaume ti akete mara bale-oko ti Israël na ngoi ti Amos, nyen la Lo bâ? Amos 6:4-6 asala tënë ti akoli so ‘alango na ndo tange ti pembe ti doli, na ala kpaka tele ti ala na ndo divan ti ala’. Ala yeke “te amolenge ti ngasangbaga ti kundu, na amolenge ti bagara ti da ti bagara.” Ala yeke ‘leke ye ti musique teti ala mveni’ na ala yeke “nyon vin na du-sembe”.
4 Na bango ye ni hio tongaso, a lingbi ti duti mbeni ye so ayeke pendere. Na yâ ti apendere da ti ala so asi singo na aye ti ngele ngangu, azo ti mosoro ayeke te gi anzoni kobe, ayeke nyon gi anzoni sämba nga ala yeke sala ngia na lege ti apendere gbakuru ti mozoko. Na ndo ni, ala yeke “lango na ndo tange ti pembe ti doli”. Awandara ti gingo aye na gbe ti sese awara na Samarie, kota-kodoro ti royaume ti Israël, gbâ ti apembe ti doli so a leke ni na kode (1 aGbia 10:22). A lingbi ti tene biani so a zia apembe ti doli so na tele ti aye tongana atable nga na amur ti da.
5. Ngbanga ti nyen bê ti Jéhovah aso na tele ti azo ti Israël na ngoi ti Amos?
5 Jéhovah ake ti tene azo ti Israël aduti nzoni, ate akobe so anzere mingi, anyon anzoni vin nga amä apendere mozoko? Oko pëpe! Teti biani, Lo mû aye mingi tongaso na zo ti zia ngia na bê ti lo (1 Timothée 6:17). Ye so aso bê ti Jéhovah ayeke so ala yeke na nzara ti sala ye ti sioni, bê ti ala ayeke sioni, ala yeke na mbito ti Nzapa pëpe nga ala yeke na ndoye teti amba ti ala azo ti Israël pëpe.
6. Na ngoi ti Amos, dutingo ti Israël na lege ti yingo ayeke tongana nyen?
6 Ti azo so ayeke ‘kpaka tele ti ala na ndo divan, ayeke te amolenge ti ngasangbaga ti kundu, ayeke nyon vin na ayeke leke aye ti musique’, mbeni ye ayeke hara ala me ala hinga pëpe. A hunda na ala tënë so: ‘I tene na bê ti i so lâ ti sioni ade yongoro?’ Ala lingbi fade ti duti na kota vundu ndali ti dutingo ti Israël, me ala “yeke na vundu teti pono ti Joseph pëpe.” (Amos 6:3-6). Atâa so mosoro ti mara ni amaï, Nzapa abâ so dutingo ti Joseph (wala Israël) na lege ti yingo ayeke tâ sioni mingi. Me, azo ni ayeke sala akua ti ala ti lâ oko oko sân ti gi bê ti ala. Mingi ti azo laso ayeke na mara ti bibe so. Ala hinga so e yeke na mbeni ngoi so gigi ni aga ngangu, me teti so ye ni ade ti ndu ala mveni pëpe, ala yeke bibe na akpale ti amba ti ala pëpe na ala yeke sala nga nzara ti aye ti yingo pëpe.
Israël, mara so ayeke gue ti buba
7. Ye nyen ayeke si tongana azo ti Israël amä gbotongo mê ti Nzapa pëpe?
7 Buku ti Amos afa dutingo ti mbeni mara so ayeke gue ti buba, atâa so na bango lo, lo maï. Jéhovah ayeke zia ala na maboko ti awato ti ala ngbanga ti so ala mä gbotongo mê ti lo pëpe nga ala leke bango ndo ti ala pëpe. Azo ti Assyrie ayeke zi ala na ngangu na ndo ti apendere gbogbo ti ala ti pembe ti doli ti gue na ala na ngbâa. Nzoni dutingo ni ahon awe!
8. Tongana nyen mara ti Israël atï na yâ sioni dutingo na lege ti yingo?
8 Tongana nyen mara ti Israël atï na yâ sioni dutingo so? Ye ni ato nda ni na ngu 997 kozoni na ngoi ti e, tongana Roboam amû mbata ti gbia na peko ti Salomon nga tongana akete mara bale-oko ti Israël akangbi na akete mara ti Juda na ti Benjamin. Kozo gbia ti akete mara bale-oko ti Israël ayeke Jéroboam I, “molenge ti Nébat”. (1 aGbia 11:26). Jéroboam atene na azo ti lo so ti gue ti voro Jéhovah na Jérusalem ayeke ngangu mingi. Ye oko, a yeke tënë ti nzoni duti ti azo ni la agbu bê ti lo pëpe, me lo yeke gi ti bata gi aye ti lo mveni (1 aGbia 12:26). Jéroboam asala mbito so tongana azo ti Israël angbâ ti gue na temple na Jérusalem ndali ti amatanga ti ngu oko oko so a yeke gonda Jéhovah dä, bê ti ala alingbi ti pusu ala ti kiri na mbage ti royaume ti Juda. Ti kanga lege na ni, Jéroboam aleke amolenge ti bagara ti lor use: oko na Dan na mbeni na Béthel. Na lege so, vorongo amolenge ti bagara aga vorongo so Letäa ayeda na ni na royaume ti Israël.—2 Chronique 11:13-15.
9, 10. (a) Amatanga ti vorongo wa Gbia Jéroboam I aleke ni? (b) Tongana nyen Nzapa abâ amatanga ti Israël na lâ ti Gbia Jéroboam II?
9 Jéroboam atara ti sala si a bâ vorongo so tongana mbeni ye so ayeke tâ na lege ni. Lo leke ambeni matanga so akpa tâ gi ti so a yeke sala na Jérusalem. Kozo mbeti ti aGbia 12:32 atene: “Jéroboam asala fête na nze miombe ni, na lâ bale-oko na ndo ni oku ti nze ni, a yeke tongana fête so ayeke na Juda, na lo mû sacrifice na ndo balaga; lo mû sacrifice so na Béthel na abagara so lo sala.”
10 Jéhovah ake na kuru go mara ti amatanga ti vorongo ti wataka tongaso. A hon ngu 100 na pekoni, na ngoi ti lengo gbia ti Jéroboam II so aga gbia ti royaume ti akete mara bale-oko ti Israël ndulu na ngu 844 kozoni na ngoi ti e, na lege ti Amos, Jéhovah afa bango ndo ti lo polele (Amos 1:1). Na Amos 5:21-24, Nzapa atene: “Mbi ke, biani, Mbi ke fête ti i kue! na fade Mbi wara ngia pëpe na lâ ti fête ti i. Même tongana i mû na Mbi offrande ti i so a-zo-na-wa na offrande ti i ti fuku, fade Mbi wara ngia na lege ti offrande so pëpe, na Mbi bâ offrande ti i pëpe, offrande ti siriri ti anyama ti mafuta. I zia ti sala bia ti i na gbele Mbi, teti fade Mbi mä musique ti kundi ti i pëpe. Me i zia fango ngbanga ti mbilimbili asua tongana ngu, na i zia mbilimbili asua tongana ngu so asua lakue.”
Aye so ague oko na ni laso
11, 12. Na yâ ti a-Église so atene ala yeke aChrétien, a lingbi ti wara aye wa so ague oko na vorongo ti Israël ti giriri?
11 A yeke polele so Jéhovah abâ bê ti azo so asala amatanga so, na lo ke amatanga ni nga na asandaga ni kue. Laso nga, Nzapa ake amatanga ti apaïen, tongana Noël na Pâques, so a-Église so atene ala yeke aChrétien ayeke sala. Ti awavorongo Jéhovah, mbilimbili alingbi ti sala beoko na siokpari pëpe, nga lumière asala beoko na bingo pëpe.—2 aCorinthien 6:14-16.
12 Ambeni ye so a lingbi ti bâ ni laso na yâ vorongo ti a-Église so atene ala yeke aChrétien ague oko na ti azo ti Israël so ayeke voro lani amolenge ti bagara. Atâa so ambeni ayeke tene na yanga ti ala so ala yeke aChrétien nga ala yeda na tâ tënë so ayeke na yâ Tënë ti Nzapa, a yeke pëpe tâ ndoye si apusu ala ti voro Nzapa. Tongana a yeke biani ndoye si apusu ala, ka ala yeke pusu fade azo ti voro Jéhovah na “yingo na tene-biani”, ngbanga ti so a yeke mara ti vorongo so la anzere na lo (Jean 4:24). Na ndo ni, a-Église so atene ala yeke aChrétien azia si ‘fango ngbanga ti mbilimbili asua tongana ngu pëpe, na ala zia pëpe si mbilimbili asua tongana ngu so asua lakue.’ Nde na so, anzoni salango ye so Nzapa ahunda ayeke kota ye na lê ti ala pëpe. Ala yeke kanga lê na ndo ye ti pitan na ambeni kota siokpari, nga ala gue juska ti yeda na mungo tele ti koli na koli wala wali na wali!
“I ndoye nzoye”
13. Ngbanga ti nyen e yeke na bezoin ti sala ye alingbi na Amos 5:15?
13 Na azo kue so ayeke na kota nzara ti voro lo na lege so lo yeda na ni, Jéhovah atene: “I ke sioye, i ndoye nzoye.” (Amos 5:15). Ndoye na kengo ndo ayeke aye so alondo na bê ti zo. Teti so bê ti e ayeke na handa mingi, a lingbi e sala kue ti bata ni nzoni (aProverbe 4:23; Jérémie 17:9). Tongana e zia lege na nzara ti aye ti sioni ti dü na yâ bê ti e, e yeke to nda ti ndoye ye ti sioni na ti ke ye ti nzoni. Na tongana e yeke gi ti kaï anzara so na salango siokpari, atâa e yeke sala kusala ti Jéhovah tâ na wâ mingi, e lingbi pëpe ti wara nzobe ti lo. Ni la, zia e sambela Nzapa ti mû maboko na e ti ‘ke sioye na ti ndoye nzoye’.
14, 15. (a) Na Israël, azo wa ayeke lani na popo ti azo so asala ye ti nzoni, na ye nyen a sala na ambeni na popo ti ala? (b) Tongana nyen e lingbi ti wa ala so ayeke na yâ kusala ti ngoi kue laso?
14 A yeke azo ti Israël kue pëpe si asala ye ti sioni na lê ti Jéhovah. Na tapande, Osée na Amos ‘andoye nzoye’ na ala sala na Nzapa na dutingo be-ta-zo tongana aprophète. Ambeni adeba yanga ti ala ti ga aNazir (wala aNaziréen). Na ngoi kue so ala yeke aNaziréen, ala ke aye kue so a sala ni na vigne, mingi ni vin (Nombre 6:1-4). Bango ndo wa ambeni zo ti Israël ayeke na ni na mbage ti anzoni zo so agbanzi ye na tele ti ala? Kiringo tënë ni so aso bê ti zo afa tongana nyen mara ni abuba na lege ti yingo. Amos 2:12 atene: “I mû vin na aNazir ti nyon, na i komande aprophète, i tene, I fa tënë na iri ti Nzapa pëpe.”
15 Na bango nzoni tapande ti aNaziréen na aprophète be-ta-zo so, kamene alingbi fade ti sala azo ti Israël na apusu ala ti gbian salango ye ti ala. Nde na so, na ndoye oko pëpe ala yeke gi ti sala si bê ti abe-ta-zo so awoko na ala zia ti mû gloire na Nzapa. Zia e gi lâ oko pëpe ti pusu apionnier, amissionnaire, asurveillant so ayeke gue na ndo nde nde wala amembre ti sewa ti Béthel ti zia lege ti kusala ti ngoi kue so ala yeke sala ti kiri na mbeni dutingo so e bâ e tene ayeke na lege ni. Nde na so, zia e wa ala ti ngbâ na yâ pendere kusala so.
16. Ngbanga ti nyen dutingo ti azo ti Israël na lege ti yingo na ngoi ti Moïse ayeke lani nzoni ahon ti ngoi ti Amos?
16 Atâa so na ngoi ti Amos azo ti Israël ayeke na aye ti mitele so alingbi na ala, ala “yeke na mosoro na gbele Nzapa pëpe”. (Luc 12:13-21). Na yando, akotara ti ala ate gi manne teti ngu 40. Ala sala matanga na bagara ti mafuta pëpe wala ala kpaka tele ti ala na ndo agbogbo ti pembe ti doli tongana azo ti goigoi pëpe. Ye oko, a yeke na lege ni so Moïse atene na ala: “L’Eternel Nzapa ti mo ahiri tënë nzoni na ndo mo na kusala ti maboko ti mo kue . . . Na ngu bale-osio so kue, L’Eternel Nzapa ti mo ayeke na mo, tongaso ye oko amanke mo pëpe.” (Deutéronome 2:7). Biani, na yando, azo ti Israël awara lakue ye so ala yeke tâ na bezoin ni. Ye ti nzoni so ahon atanga ni kue ayeke so Nzapa aye ala, lo bata ala nga lo hiri tënë nzoni na ndo ti ala!
17. Ngbanga ti nyen Jéhovah asigigi na akotara ti azo ti Israël ti gue na ala na Sese ti Zendo?
17 Jéhovah adabe ti azo ti ngoi ti Amos so a yeke lo la lo gue na akotara ti ala na Sese ti Zendo, na lo mû maboko na ala ti futi awato ti ala kue (Amos 2:9, 10). Me ngbanga ti nyen Nzapa asigigi na akotara ti azo ti Israël na Egypte ti gue na ala na Sese ti Zendo? A yeke ti tene ala duti na fini gi ti hinga nzerengo ti aye ti mitele na ti ke Wasalango ala? Oko pëpe! Lo sala tongaso ti mû lege na ala ti wara liberté ti voro lo tongana mbeni mara so ayeke na sioni oko pëpe na lege ti yingo. Me awakodoro ti royaume ti akete mara bale-oko ti Israël ake ye ti sioni pëpe nga ala ndoye ye ti nzoni pëpe. Nde na so, ala yeke mû gloire na ayanda so a leke na kode, me na Jéhovah Nzapa pëpe. So ye ti kamene!
Jéhovah ahiri ala na ngbanga
18. Ngbanga ti nyen Jéhovah azi e na lege ti yingo?
18 Nzapa ayeke kanga lê ti lo pëpe na ndo ye ti kamene so azo ti Israël asala. Lo fa bango ndo ti lo polele na tenengo: “Fade Mbi ga ti bâ i ngbanga ti sioye ti i kue.” (Amos 3:2). Tënë so alingbi ti pusu e ti gbu li na ndo zingo e na gbe ti Egypte ti laso, aye ti sioni ti ngoi ti e. Jéhovah azi e na lege ti yingo ti tene e sala gi aye ti bê ti e pëpe. Me, a yeke ti tene e sepela lo na bê ti e kue tongana mbeni mara so ayeke na liberté na ayeke mû mbage na vorongo so ayeke na sioni oko pëpe. Tongaso, zo oko oko kue ayeke kiri tënë ndali ti kode so lo sala ye na liberté so Nzapa amû na lo.—aRomain 14:12.
19. Na lege ti Amos 4:4, 5, mingi ti azo ti Israël aye nyen?
19 Mawa ni ayeke so, mingi ti awakodoro ti Israël asala ye oko pëpe na gbele ngangu tokua ti Amos. Na lege ti tënë so ayeke na Amos 4:4, 5, prophète ni afa dutingo ti bê ti ala so ayeke na kobela na lege ti yingo: “I gue na Béthel, i ke ndia; na i gue na Guilgal, i sala si kengo-ndia ti i awu . . . teti so amû ngia na i, O i amolenge ti Israël.” Azo ti Israël agi ti wara anzoni bibe pëpe. Ala bata bê ti ala pëpe. Ye ti pekoni ayeke so mingi ti ala andoye ye ti sioni na ala ke ye ti nzoni. Awavorongo amolenge ti bagara so bê ti ala akpengba awe agbian salango ye ti ala pëpe. Jéhovah aye si ala kiri tënë na peko ti aye so ala sala, na ala yeke kui biani na yâ siokpari ti ala.
20. Tongana nyen mbeni zo alingbi ti sala ye alingbi na Amos 5:4?
20 Na ngoi ni kâ, a yeke kete ye pëpe na mbeni zo ti duti be-ta-zo na Jéhovah. E aChrétien ti laso, amaseka na ambakoro, e hinga nzoni mingi so ti sala ye nde na ti so mingi ti azo ayeke sala ayeke kete ye pëpe. Ye oko, ndoye teti Nzapa na nzara ti nzere na lê ti lo apusu ambeni zo ti Israël ti mû mbage ti tâ vorongo. Jéhovah amû na ala pendere tisango ndo so ayeke na Amos 5:4: “I gi Mbi, na fade i ngbâ na fini.” Legeoko nga laso, Nzapa ayeke sala be-nzoni na ala so agbian bê ti ala na agi lo na warango tâ hingango ye na ndo Tënë ti lo nga na salango ye so bê ti lo aye. Ti sala tongaso ayeke kete ye pëpe, me a yeke gue na zo na fini ti lakue lakue.—Jean 17:3.
Ala yeke duti nzoni atâa so kota nzara na lege ti yingo amû ndo
21. Kota nzara wa ayeke sala ala so ayeke na yâ tâ vorongo pëpe?
21 Ye nyen ayeke ku ala so ake ti mû mbage ti tâ vorongo? Mbeni kota nzara so ayeke sioni ahon atanga ni kue: kota nzara na lege ti yingo! “Seigneur L’Eternel atene, Bâ, lâ ni ayeke ga so fade Mbi to boma na sese ni. A yeke boma ti kobe pëpe, wala nzara ti ngu pëpe, me a yeke nzara ti mä tënë ti L’Eternel.” (Amos 8:11). A-Église so atene ala yeke aChrétien ayeke na yâ ti kota nzara so na lege ti yingo. Me, ambeni zo na popo ti ala so ayeke na bê ti mbilimbili ayeke bâ nzoni dutingo ti azo ti Nzapa na lege ti yingo na ala yeke ga gbâ ni gbâ ni na yâ bungbi ti Jéhovah. A fa kangbi so ayeke na popo ti aChrétien ti yanga na atâ Chrétien na yâ ti atënë ti Jéhovah so: “Bâ, fade aboi ti Mbi ate, me i duti na nzara; bâ, fade aboi ti Mbi anyon, me nzara ti ngu asala i; bâ, fade aboi ti Mbi aduti na ngia, me kamene agbu i.”—Esaïe 65:13.
22. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ni ti tene e duti na ngia?
22 Ti e so e yeke awakua ti Jéhovah, e oko oko kue e yeke bâ akobe ti yingo nga na aye ti nzoni so e yeke wara dä na nene ni? Tongana e yeke diko Bible na ambeti so bungbi ti Jéhovah ayeke sigigi na ni nga e yeke gue na akota bungbi, e yeke na nzara ti dekongo na ngia ndali ti aye ti nzoni so bê ti e asi singo na ni. E yeke na ngia ti gbu nda ti Tënë ti Nzapa nzoni, so na popo ni prophétie ti Amos so a sû na gbe ti yingo.
23. Aye wa ala so ayeke mû gloire na Nzapa ayeke wara?
23 Ti azo kue so andoye Nzapa na aye ti mû gloire na lo, a yeke wara mbeni tënë ti beku na yâ prophétie ti Amos. Atâa dutingo ti e na lege ti mitele na ngoi ti laso ayeke tongana nyen, wala atara so e yeke tingbi na ni na yâ sese ti wusuwusu so, e so e ye Nzapa, e yeke wara aye ti nzoni mingi na mbage ti lo nga e yeke wara pendere kobe ti yingo (aProverbe 10:22; Matthieu 24:45-47). Tongaso, gloire ni kue ague na Nzapa, lo so amû na e ye mingi ti zia ngia na bê ti e. Ni la, zia e leke na bê ti e ti sepela lo na bê ti e kue teti lakue lakue. So a yeke pendere matabisi ti e tongana e gi Jéhovah, Wagingo nda ti bê.
Fade mo kiri tënë tongana nyen?
• Dutingo ti azo ti Israël na ngoi ti Amos ayeke lani tongana nyen?
• Mara ti aye so ayeke lani na yâ royaume ti akete mara bale-oko ti Israël akpa tele na aye wa laso?
• Kota nzara wa so a sala tënë ni kozoni ayeke dä laso, me a ndu pëpe azo wa?
[Afoto na lembeti 21]
Mingi ti azo ti Israël ayeke lani na mosoro ti mitele, me ala yeke na mosoro ti yingo pëpe
[Foto na lembeti 23]
E wa awakua ti ngoi kue ti ngbâ na yâ pendere kusala ti ala
[Afoto na lembeti 24, 25]
Kota nzara na lege ti yingo ayeke na popo ti azo ti Jéhovah pëpe