Kua: Deba nzoni wala deba sioni?

‘Mbeni ye ti nzoni ahon teti zo ayeke pëpe, gi ti wara ngia na lege ti kusala ti lo.’​—Zo-ti-fa-tene 2:24.

ADE ti ninga pëpe, tongana a hunda na ambeni wakua ti fa ye so ayeke si ka mingi na ala na peko ti kua, wakua oko na ndo ti ota atene: “Mbi nze tâ kue na peko ti kua ti lango ni.” Ye so adö bê ti zo pëpe na yâ mbeni sese so aye ayeke sala ngangu na ndo mongoli ti azo; ala yeke sala kua ngbonga mingi na ala yeke mû akua ti gue na ni na yanga-da ti sala (na yâ ngoi ni kue, a yeke ngangu ti tene apatron ni akiri singila na ala).

Bango gigi ti salango gbâ ti aye na lege ti amasini asala si awakua mingi abâ tele ti ala gi tongana asenge ye na yâ ti mbeni kota place ti kua. A pusu yongoro ngangu ti gbungo li na ti sala afini ye. Ye so asala biani ngangu na ndo bango ndo ti azo na mbage ti kua. Nzara ti tene zo amû bê ti lo na kua ti lo ahunzi na yâ ti lo. Nzara ti sala mbeni kua ti kode nzoni akiri na peko. Mara ti aye tongaso alingbi ti sala si zo abâ kua na sioni lê, peut-être na salango si mbeni zo ake tâ na bê ti lo kua ti lo.

E bâ bibe ti e na ndo ti kua

Biani, e lingbi pëpe ti gbian lakue dutingo ti e. Me, mo yeda pëpe so e lingbi ti gbian yâ ti bango ndo ti e? Tongana mo bâ so na mbeni lege asioni bibe asala ngangu na ndo ti mo na ndo tënë ti kua, a yeke nzoni teti mo ti bâ bango ndo ti Nzapa nga na akpengba-ndia ti lo na ndo tënë ni (Zo-ti-fa-tene 5:18). Azo mingi abâ awe so na bingo lê na ndo aye use so, a mû na ala mbeni ngia so akono nga ala wara nzerengo tele na yâ kua so ala sala.

Nzapa ayeke Wakua ti Kota Ahon Kue. Nzapa ayeke mbeni wakua. Peut-être e bâ lo tongaso pëpe, me a yeke tongaso si lo mveni lo fa tele ti lo na yâ ti Bible. Mbaï ti Genèse ato nda ni na Jéhovah so asala ayayu na sese (Genèse 1:1). Pensé na aye nde nde so lo yeke ni na ngoi so lo to nda ti sala aye: wasalango plan, walekengo ye, wakode-kua, wasalango pialo, wasenda-ye ti tele ti zo na ti nyama, wasenda-ye na ndo ayanga ti kodoro, ti fa gi aye so.​—aProverbe 8:12, 22-31.

Mara ti kusala wa Nzapa asala lani? Mbaï ti Bible atene so kusala ni ayeke lani “nzoni”, “nzoni mingi.” (Genèse 1:4, 31). Biani, création “asala tënë ti gloire ti Nzapa”, na a lingbi e sepela lo nga!​—Psaume 19:2; 148:1.

Me, kusala ti Nzapa ahunzi lani pëpe na peko ti so lo sala yayu na sese nga na kozo koli na kozo wali. Jésus Christ, Molenge ti Jéhovah, atene: “Babâ ti Mbi asala kusala juska fadeso.” (Jean 5:17). Tâ tënë, Jéhovah angbâ ti sala kua na mungo ye teti acréature ti lo, na batango création ti lo nga na songo awakua be-ta-zo ti lo (Néhémie 9:6; Psaume 36:7; 145:15, 16). Lo mû même azo ti sala kusala, “afon Nzapa na kusala”, so ayeke mû maboko na salango ambeni kua.​—1 aCorinthien 3:9.

Kua alingbi ti duti mbeni deba nzoni. Mbeti ti Nzapa atene pëpe so kua ayeke mbeni deba sioni? Na dikongo Genèse 3:17-19, mbeni zo alingbi ti tene so a yeke Nzapa si ase Adam na Eve ndali ti kpengbango li ti ala na ziango ala na gbe ti pasi ti kua. Na fango ngbanga na ndo ala, Nzapa atene na Adam: “Fade mo te kobe na lege ti sô ti lê ti mo juska mo kiri na sese.” So ayeke tâ kengo tënë ti kua la pëpe?

Oko pëpe. Nde na so, ngbanga ti so Adam na Eve aduti be-ta-zo pëpe, kusala ti konongo yâ ti yaka ti Eden aduti lani pëpe na ngoi ni kâ. Sese atï lani na gbe ti deba sioni ti Nzapa. A hunda ti tene zo ayuru gbiki ti li ti lo na lo bâ pasi si lo wara kobe ti yanga ti lo.​—aRomain 8:20, 21.

Ahon ti fa tënë ti kua tongana mbeni sioni bä, Bible atene so kua ayeke mbeni nzoni ye ti yekia ni. Tongana ti so a fa na nduzu fade, Nzapa lo mveni lo yeke mbeni ngangu wakua. Na salango azo na image ti lo, Jéhovah amû lani na ala akode nga na ngangu ti komande na ndo aye ti lo ti sese (Genèse 1:26, 28; 2:15). Lo mû kusala so kozoni si lo tene tënë so ayeke na Genèse 3:19. Tongana kua ayeke lani mbeni sioni bä na mbeni sioni ye, ka Jéhovah alingbi lani pëpe ti wa azo ti bi tele ti ala na yâ ni. Noé na sewa ti lo ayeke lani na kua mingi ti sala kozoni na moa nga na pekoni. Na ngoi ti akozo Chrétien, a wa lani nga adisciple ti Jésus ti sala kua.​—1 aThessalonicien 4:11.

Ye oko, e kue e hinga so kua alingbi ti ga ye ti pasi na ngoi so. Akpale ti kua so ahon ndo ti zo, andao, nzerengo tele pëpe, bê so anze, mandako, handango zo na ye so ake ndia ayeke gi ambeni ‘kî na sioni pele’ so andu ni. Me, kua lo mveni ayeke mbeni deba sioni pëpe. Na Zo-ti-fa-tene 3:13, Bible ahiri kua na alengo ni mbeni matabisi so alondo na Nzapa.​—Bâ li ti tënë “Lekengo akpale ti kua so ahon ndo ti zo.”

Mo lingbi ti gonda Nzapa na kua ti mo. Na place ti kua, pendere kua so zo asala ayeke lakue ye ti gonda. Salango nzoni kua ayeke mbeni kota ye ti fa so zo ayeda na bango ndo ti Bible na ndo ti kua. Nzapa lo mveni ayeke sala kua ti lo pendere mingi. Lo mû na e ndara nga na akode, na lo ye si e mû akode so ti sala na aye ti nzoni. Na tapande, na ngoi ti lekengo tabernacle na Israël ândö, Jéhovah amû lani na azo tongana Betsaléel na Oholiab ndara, gbungo nda ti ye na hingango ndo ti tene ala sala ambeni kua ti kode na so alingbi (Exode 31:1-11). Ye so afa so Nzapa abi bê ti lo lani ngangu na tambelango ti kua ti ala ni, akode nde nde ti salango ni, plan ni nga na ambeni nzene nzene ye so andu ni.

Ye so andu mingi bango ndo ti e na ndo akode ti e nga na angobo ti salango kua ti e. A mû maboko na e ti bâ ni tongana amatabisi so alondo na Nzapa, so a lingbi a bâ ni tongana mbumbuse ye pëpe. Ni la, a wa aChrétien ti sala kua ti ala tongana ti so fade a yeke Nzapa lo mveni si ayeke bâ ngangu ti ala na yâ ti kua ni: “Ye kue so i sala, i zia bê ti i dä biani, i sala teti Seigneur, teti azo pëpe.” (aColossien 3:23). A komande awakua ti Nzapa ti sala nzoni kua, na salango tongaso ayeke sala si tënë ti Nzapa so a fa ni apika bê ti amba ti ala wakua mingi na ti ambeni zo nga.​—Bâ li ti tënë “Batango akpengba-ndia ti Bible na place ti kua.”

Tongaso, e yeke sala nzoni ti hunda tele ti e na mara ti nzoni kua wa nga na ngangu wa e yeke sala na kua ti e. Fade bê ti Nzapa ayeke nzere na kusala ti e? Bê ti e anzere biani na lege so e sala na akua so a mû na e? Tongana a yeke tongaso pëpe, lege ti gbian aye ni ti ga nzoni ayeke dä.​—aProverbe 10:4; 22:29.

Bâ popo ti kua na aye ti yingo. Atâa so salango kua ngangu aga na gondango ndo, mbeni kpengba ye ayeke nga dä so amû lege ti wara ngia na yâ kua nga na yâ fini. Ye so ayeke ti bi bê na songo ti e na Nzapa. Gbia Salomon, so asala lani kua ngangu na awara aye ti mosoro kue nga na aye ti nzoni kue so gigi amû na zo, atene tënë so na nda ni: “Mo kpe mbito ti Nzapa, na mo bata komandema ti Lo, teti so ayeke kusala ti azo kue.”​—Zo-ti-fa-tene 12:15.

A yeke polele so a lingbi e bâ ye so bê ti Nzapa aye na yâ ye kue so e sala. E yeke sala kua alingbi na bê ti lo, wala e yeke sala ye nde na ni? E yeke sala ngangu ti nzere na lo, wala e yeke tara ti nzere gi na lê ti e mveni? Tongana e sala ye so bê ti Nzapa aye pëpe, na nda ni fade bê ti e awoko kue, e ngbâ gi e oko na nzara ti gigi ahunzi na yâ ti e.

Steven Berglas atene so a yeke nzoni awakua so atï na yâ ti kota nzengo tele ‘awara mbeni kota ye ti salango ni, na ala yôro ni na yâ fini ti ala.’ Mbeni kota ye ti salango ni so ahon salango na Zo so amû na e akode na ngangu ti sala nzoni kua ayeke dä pëpe. Salango kua so anzere na bê ti Wasalango e ayeke zia e na yâ ti vundu pëpe. Ti Jésus, kusala so Jéhovah amû lani na lo ayeke lani tongana kobe so abata zo, anzere na amû ngangu na zo (Jean 4:34; 5:36). Nga, zia e dabe ti e so Nzapa, Wakua ti Kota Ahon Kue, atisa e ti ga ‘afon lo na yâ kusala.’​—1 aCorinthien 3:9.

Ti voro Nzapa na ti maï na lege ti yingo ayeke leke e ti sala kua na ti yô akungba so futa ni ayeke dä. Teti mingi ni place ti kua asi singo na aye ti songo bê, atiri na aye so a gbu zo na ngangu ti sala ni, mabe ti e so gere ni akpengba nga songo ti e na Nzapa alingbi ti mû na e ngangu so alingbi, teti e sala ngangu ti e ti duti anzoni wakua wala anzoni patron. Na mbeni mbage, bango aye so ayeke si na yâ ti sese so ake Nzapa alingbi ti zi lê ti e na ndo aye so e yeke na bezoin ni ti kono na yâ mabe.​—1 aCorinthien 16:13, 14.

Ngoi so fade kua aduti mbeni deba nzoni

Ala so na ndembe so si ayeke sala ngangu ti voro Nzapa alingbi ti bâ ngoi so ayeke ga, so fade lo yeke kiri na Paradis nga fade sese kue asi na akusala ti mungo ngia na zo. Esaïe, mbeni prophète ti Jéhovah, asala ândö tënë ti fini so ayeke duti ande: “Fade azo asala da, na ala duti na yâ ni; fade ala lu vigne na yaka, na ala te lê ni. Fade azo asala da si mbeni zo aduti na yâ ni pëpe; fade ala lu ye si mbeni zo ate pëpe . . . fade ala wara ngia na kusala ti maboko ti ala teti lâ mingi.”​—Esaïe 65:21-23.

So pendere kua si ayeke duti ande! Na mandango ye so bê ti Nzapa aye teti mo nga na salango ye alingbi na ni, zia mo duti na popo ti azo so Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo ala na ti ‘wara ngia na yâ kusala kue ti mo’ lakue.​—Zo-ti-fa-tene 3:13.

[Kete tënë na lembeti 8]

Nzapa ayeke Wakua ti Kota Ahon Kue: Genèse 1:1, 4, 31; Jean 5:17

[Kete tënë na lembeti 8]

Kua alingbi ti duti mbeni deba nzoni: Genèse 1:28; 2:15; 1 aThessalonicien 4:11

[Kete tënë na lembeti 8]

Mo lingbi ti gonda Nzapa na kua ti mo: Exode 31:1-11; aColossien 3:23

[Kete tënë na lembeti 8]

Bâ popo ti kua na aye ti yingo: Zo-ti-fa-tene 12:15; 1 aCorinthien 3:9

[Encadré/Foto na lembeti 6]

LEKENGO AKPALE TI KUA SO AHON NDO TI ZO

Awakode-kua ti seni azia kpale ti kua so ahon ndo ti zo tongana mbeni kpale so ague oko na kua ni. Ye ni alingbi ti mû kä ti yâ na zo, wokongo ti bibe, na a lingbi ti gue na zo ti fâ tele ti lo. Na Japon, ala hiri kpale so karoshi, wala “lo kui ndali ti kua ahon ndo ti lo.”

Na yâ ti kua, aye nde nde alingbi ti sala si pensé ahon ndo ti zo. A yeke aye tongana gbiango ngoi wala aye so andu kua ni, kpale na kota zo ti mo, gbiango akungba wala kua ni, retraite na zingo zo na kua. Ti sala ye na gbele ti mara nengo ti bibe tongaso, ambeni atara ti kpe ni na salango ambeni kua nde wala ti gue na mbeni ndo nde. Ambeni agi ti kinda ni, me gi ti bâ so kpale ni akiri atï na ndo mbeni ye nde ti fini ti ala, mingi ni sewa ti ala. Ambeni zo aduti même nzoni pëpe na lege ti bibe, na tongaso bibe ti ala awoko na beku ahunzi na yâ ti ala.

A-Chrétien ayeke na anzoni gbakuru ti tiri na kpale ti kua so ahon ndo ti zo. Bible amû gbâ ti akota kpengba-ndia so alingbi ti kpengba e na yâ angoi ti ngangu so, so ayeke sala nzoni na dutingo ti e na lege ti yingo nga na bibe ti e. Na tapande, Jésus atene: “I gi bê ti i tënë ti kekereke pëpe, teti fade kekereke agi ye teti lo mveni. Vundu ti lâ oko alingbi na lâ ni.” Wango ni ge ayeke ti zia lê gi na ndo akpale ti lango ni, pëpe na ndo akpale ti kekereke. Tongaso, e yeke kpe ti kono yâ ti akpale ti e ahon ndo ni, ye so ayeke kono mbito so ayeke na bê ti e.​—Matthieu 6:25-34.

A yeke kota ye ti tene aChrétien azia bê ti ala na ndo ngangu ti Nzapa, pëpe na ndo ti ti ala mveni. Na ngoi so e bâ e tene ngangu kue ahunzi awe, Nzapa alingbi ti mû na e siriri, ngia nga na ndara ti tiri na akpale kue. Bazengele Paul asû lani na mbeti: “I kpengba na yâ Seigneur, na yâ ngangu ti ngangu ti Lo.”​—aEphésien 6:10; aPhilippien 4:7.

Ti hunzi, même aye so ayeke sala si pensé ahon ndo ti zo alingbi ti ga na aye ti nzoni. Atara alingbi ti sala si e turne lê ti e na Jéhovah, na gingo lo nga na ziango bê na lo. Atara alingbi nga ti pusu e ti ngbâ ti maï salango ye ti Chrétien nga na ngangu ti kpengba na yâ ye so asala ngangu na ndo ti e. Paul awa e: “E yeke na ngia na yâ pono ti e nga, teti e hinga pono asala si bê azia pëpe; na bê so azia pëpe asala si e hinga ye; na ti hinga ye amû beku.”​—aRomain 5:3, 4.

Tongaso, même akpale so ahon ndo ti zo alingbi ti ga mbeni ye so amaï ngangu ti zo na lege ti yingo ahon ti tene a ga ye ti lungula beku na a mû vundu na bê.

[Encadré/Foto na lembeti 7]

BATANGO AKPENGBA-NDIA TI BIBLE NA PLACE TI KUA

Bango ndo ti Chrétien nga na salango ye ti lo na place ti kua alingbi ti sala si tënë ti Nzapa agboto amba ti lo wakua nga na ambeni zo. Na yâ mbeti so lo sû na Tite, bazengele Paul awa ala so ayeke tongana awakua ti “mä yanga ti amveni [apatron] ti ala, ti mû ngia na ala na yâ ye kue, ti dë kite pëpe, na ti sala nzi pëpe, me a lingbi ala fa na gigi ala yeke abe-ta-zo, si ala ga ye ti sepela nzo tënë ti Nzapa Sauveur ti e na yâ ye kue.”​—Tite 2:9, 10.

Na tapande, bâ mbeti so mbeni kota wadengo buze asû na kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah: “Mbi sû na ala mbeti so ti hunda na ala lege ti mû aTémoin ti Jéhovah na kua. Mbi ye ti mû ala na kua ngbanga ti so mbi hinga na bê ti mbi so ala yeke sala ye ti nzi pëpe, ala tene tâ tënë, na zo alingbi ti zia bê na ndo ala, na ala lingbi ande ti sala ye ti likisi na mo pëpe. Azo so mbi zia bê ti mbi na ala ayeke gi aTémoin ti Jéhovah awe. Pardon, ala mû maboko na mbi.”

Kyle, mbeni ita-wali Chrétien, ayeke sala kua ti yambango agene na mbeni ekole so ayeke na gbe ti letäa pëpe. Ndali ti mbeni mango tele pëpe, mbeni wali mba ti lo wakua ni azonga lo na devant ti ambeni élève. Kyle adabe ti lo: “A lingbi lani mbi sala hange ti zia kamene na ndo iri ti Jéhovah pëpe.” Na yâ ti alango oku so aga na pekoni, Kyle agbu li ti lo na ndo lege ti sala kua na akpengba-ndia ti Bible. Mbeni oko ayeke na aRomain 12:18: “Tongana lege ayeke, na tënë ni ayeke na tïtî i, i duti na siriri na azo kue.” Lo tokua mbeti na mba ti lo wakua ni na lo hunda pardon ndali ti tënë so alondo na popo ti ala. Na yâ ti mbeti ni, lo tisa mba ti lo wakua ni ti tene na peko ti kua ala leke tënë ni. Tongana ala leke tënë ni awe, bê ti mba ti lo ni adë na lo bâ lani kode ti ndara so Kyle ayeke na ni. Lo tene na Kyle: “Ye so mo sala ayeke ndali ti Nzapa so mo voro”, na lo su ngbangba ti Kyle ti tene na lo ti kiri nzoni na yanga-da. Kyle atene na nda ni: “E lingbi ti girisa lege pëpe tongana e bata lakue akpengba-ndia ti Bible.”

[Foto na lembeti 4, 5]

Awakua mingi abâ tele ti ala gi tongana asenge ye na yâ ti mbeni kota place ti kua

[Foto na lembeti 4]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Lingu ti foto na lembeti 8]

Sese: Foto ti NASA