Prophétie ti Osée amû maboko na e ti tambela na Nzapa

“Fade ala tambela na peko ti L’Eternel.”—OSÉE 11:10.

A YEKE nzere ka na mo ti bâ adrame so salango ye ti azo ti yâ ni agbu bê ti mo mingi? Mbeti ti Osée afa peko ti mbeni drame tongaso.a Drame ni afa ye so asi na yâ sewa ti mbeni prophète ti Nzapa so iri ti lo ayeke Osée, na tongana nyen ye so afa ye na e na ndo ti songo so akpa ti so ayeke na popo ti mbeni koli na wali ti lo. Me ti ge ye ni atingbi Jéhovah na mara ti Israël so lo te mbele na lo giriri na lege ti Moïse.

² A yeke na yâ ti mbeti ti Osée chapitre 1 si e yeke wara tënë na ndo ti drame so. Ti bâ ni nzoni, Osée alango lani na yâ territoire ti akete mara bale-oko ti royaume ti Israël (so a hiri nga ni Ephraïm ngbanga ti so Ephraïm la ayeke kota mara ni na yâ royaume so). Lo fa atënë ti prophétie ti lo na ngoi so andangba gbia mbasambala ti Israël ayeke komande na peko ti tele, na oko ngoi ti komandema ti Gbia Ozias, Gbia Jotham, Gbia Achaz na Gbia Ezéchias so ala kue akomande Juda (Osée 1:1). Ye so amû lege na e ti bâ so Osée asala kusala ti lo ti prophète teti angu 59 wala ahon so. Atâa so Osée ahunzi ti sû buku ti lo so kete na peko ti ngu 745 kozo ti Christ, atënë ti yâ ni angbâ lakue na ngangu laso na ngoi ti e so azo kutu mingi ayeke sala ye alingbi na tënë so: “Fade ala tambela na peko ti L’Eternel”.​—Osée 11:10.

Ndulu tënë na ndo ti akozo chapitre oku ti Osée

³ Ti bi lê hio na ndo ti chapitre 1 ti si na 5 ti buku ti Osée ayeke kiri ti pusu e mingi ti ngbâ ti tambela na Nzapa na dutingo na mabe nga na salango aye so lo ye na yâ ti fini ti e. Atâa so awakodoro ti Royaume ti Israël atï na yâ lango sioni na lege ti yingo, Nzapa ayeke sala be-nzoni na ala tongana ala gbian bê ti ala. Na Jéhovah afa ni na gbotongo lê na ndo ti salango ye ti Osée na mbage ti wali ti lo Gomer. Na pekoni so ala mû tele, Gomer adü na lo molenge oko. Me na bango mbaï ni na pekoni, Gomer azia koli ti lo Osée, lo gue lo sala lango sioni na lo dü amolenge use so ayeke ti Osée pëpe. Atâa so kue, Osée akiri amû lo na da legeoko tongana ti so Jéhovah ayeda ti sala be-nzoni na azo ti Israël so agbian bê ti ala.​—Osée 1:1–3:5.

⁴ Jéhovah ayeke na ngbanga na azo ti Israël ndali ti so a wara na kodoro ti ala pëpe tâ tënë, nzobe wala hingango ye ti Nzapa. Fade lo yeke futa kula na azo ti Israël so atï na yâ vorongo yanda nga na azo ti Juda so asala ye ti kirikiri. Me tongana “ye ti ngangu” asi na ala, fade ala yeke gi Jéhovah mingi.​—Osée 4:1–5:15.

Drame ni akomanse

⁵ Nzapa amû yanga na Osée, lo tene: “Mo gue, mo kamata mbeni wali ti pitan ti amolenge ti pitan, teti sese ni asala kota ye ti pitan, na ala zia L’Eternel.” (Osée 1:2). Pitan amû ndo lani mingi na Israël? E wara tënë so: “Yingo ti ye ti pitan asala si ala [azo ti akete mara bale-oko ti Israël, ala] gue kirikiri, na ala zia lege ti Nzapa ti ala ti sala pitan. . . . Amolenge ti i ti wali asala pitan, na [akogara] ti i asala lango-sioni. . . . Akoli ague na peko ti awali ti sioni na ala gue na awali ti pitan ti mû sacrifice.”​—Osée 4:12-14.

⁶ Pitan na lege ti yingo nga na lege ti mitele amû ndo lani mingi na sese ti Israël. Ndali ti ye so, fade Jéhovah ayeke “fâ ngbanga” na ndo azo ti Israël (Osée 1:4; 4:9). Gbotongo mê so abâ nga e laso teti Jéhovah ayeke fâ ngbanga ande na ndo ti ala so laso ayeke doro andia ti lo na yâ asalango ye ti ala na so ayeke voro Nzapa na lege ni pëpe. Me ala so atambela na Nzapa ayeke voro lo tongana ti so lo fa, na ala hinga so “azo ti pitan . . . alingbi ga ahéritier ti royaume ti Christ na ti Nzapa pëpe.”​—aEphésien 5:5; Jacques 1:27.

⁷ Ti bâ ni nzoni, Gomer ade lani masia tongana Osée ague na peko ti lo na amû lo. Na lo ngbâ lani be-ta-zo na koli ti lo juska na ngoi so “lo dü” na Osée mbeni “molenge-koli.” (Osée 1:3). Ye so Nzapa asala na azo ti Israël akpa ye so Osée asala, na lege so kete na pekoni so Lo zi azo ti Israël ni na gbe ti ngbâa na Egypte na ngu 1513 kozo ti Christ, Lo te mbele na ala. Na mbele so akpa mbeni mbele so atingbi mbeni koli na mbeni wali so ahinga koli kozo pëpe. So Israël ayeda ti te mbele so na Jéhovah a fa so lo mû yanga ti ngbâ gi be-ta-zo na Jéhovah tongana “koli ti [lo]”. (Esaïe 54:5). A yeke tongana mbeni mariage so Israël ayeda ti sala ni na Nzapa na so alingbi ti haka ni na mariage so Osée asala na Gomer so ahinga koli kozo pëpe. Mawa ni ayeke so, ye ni achangé na pekoni.

⁸ Wali ti Osée akiri ‘amë ngo mbeni, lo dü molenge-wali.’ Molenge-wali so Gomer adü nga ti koli ni so lo dü na pekoni ayeke peut-être na mbeni koli nde so lo na lo asala lango sioni (Osée 1:6, 8). Teti so Gomer ayeke tongana fä ti Israël, peut-être mo lingbi ti hunda tele ti mo: ‘Me Israël asala lani lango-sioni ni tongana nyen?’ Na ngu 997 kozo ti Christ, akete mara bale-oko azi tele ti ala nde na amara use so ayeke na mbage ti mbongo, so ti tene Juda na Benjamin. A zia lani na sese vorongo nzapa ti bagara na yâ royaume ti banga ti akete mara bale-oko ti Israël ti kanga lege na azo ni ti gue na Juda ti voro Jéhovah na yâ temple ti lo na Jérusalem. Vorongo Baal, nzapa ti wataka so, nga na apumba ni so amû lege na azo ti sala pitan kirikiri, aga aye so gere ni agbu sese ngangu na Israël.

⁹ Na ngoi so Gomer adü use molenge ti lo so peut-être ayeke molenge ti pitan, Nzapa atene na Osée: “Mo di iri ti lo Lo-Ruhama [so ti tene “Lo so a fa be-nzoni na lo pëpe”], teti fade Mbi sala be-nzoni na azo ti da ti Israël mbeni pëpe, Mbi lingbi pardone ala pëpe.” (Osée 1:6). Jéhovah afa so lo “pardone ala pëpe” tongana lo zia si azo ti Assyrie ague na ala na ngbâa. A yeke lani na ngu 740. Ye oko, ti azo ti royaume ti akete mara use ti Juda, Nzapa afa be-nzoni na ala na lo bata ala na fini me pëpe na lege ti ngindi, épée, bira, mbarata wala azo ti kpengo na mbarata (Osée 1:7). Gi na yâ bï ti mbeni lango oko ti ngu 732 kozo ti Christ, ange oko ti Jéhovah afâ aturugu ti Assyrie 185 000 so ayeke gi ti mû Jérusalem, li-kodoro ti Juda.​—2 aGbia 19:35.

Jéhovah ayeke na ngbanga na Israël

¹⁰ Gomer azia koli ti lo Osée, lo gue na peko ti mbeni koli nde, lo ngbâ na ndo ti lo si lo ga “wali ti pitan”. Salango ye ti Gomer so afa tongana nyen royaume ti Israël ate ambele ti poroso na amara so ayeke voro ayanda, na lo zia bê ti lo na ndo ti ala ti mû maboko na lo. A hon ti bâ so a yeke ndali ti so Jéhovah ayeke hiri deba nzoni na ndo ti lo si lo yeke maï na lege ti mosoro, Israël atene so a yeke grâce na anzapa ti amara so si lo yeke wara aye so. Nga, atâa so Nzapa ayeke tongana koli ti lo, Israël adoro mbele ti mariage so lo te na Lo na ziango Jéhovah ti gue ti voro anzapa nde. Na bango ye so, bê ti e adö pëpe tongana e mä a tene so Jéhovah ayeke na ngbanga na mara ti lo so aduti be-ta-zo na lo pëpe.​—Osée 1:2; 2:4, 14, 15.

¹¹ Ngbanga wa la Israël awara lani na li ti lo ndali ti so lo zia koli ti lo, Jéhovah? Nzapa asala si “lo ga na yando” ti Babylonie so ahon na ngangu Assyrie, kodoro so amû lani azo ti Israël ague na ala na ngbâa na ngu 740 kozo ti Christ (Osée 2:16). Tongana Jéhovah akaï royaume ti akete mara bale-oko na lege so, lo fâ pëpe yâ ti mbele so lo te ni giriri na amara bale-oko na use ti Israël. Même na pekoni, tongana lo zia lege na aturugu ti Babylone ti futi Jérusalem na ngu 607 kozo ti Christ, lo fâ pëpe yâ ti mbele ti Ndia so lo te na amara kue ti Israël. A yeke gi na pekoni so amokonzi ti aJuif ake Jésus Christ na a leke si a fâ lo na ngu 33, si Jéhovah afâ yâ ti songo ti lo na Israël.​—aColossien 2:14.

Jéhovah agboto mê ti Israël na ndo ti ye so lo sala

¹² Jéhovah agboto mê ti Israël ti “lungula ye ti pitan ti lo”, me Israël ake. Lo ye gi ti gue na peko ti andeko ti lo ni so lo ye ala ngangu (Osée 2:4, 7). Jéhovah atene: “Teti tënë so fade Mbi kanga lege ti mo na kî, na Mbi sala gbagba na tele ti lo, si lo lingbi wara lege ti lo pëpe. Fade lo tambela na peko ti andeko ti lo, me lo wara ala pëpe; fade lo gi ala me lo wara ala pëpe. Na ndani, fade lo tene, Fade mbi kiri na kozo koli ti mbi, teti giriri ye ti mbi ayeke nzoni ahon ti fadeso. Teti lo hinga pëpe a yeke Mbi so Mbi mû na lo le-kobe, na fini vin na mafuta, na a yeke Mbi so Mbi mû na lo argent na lor mingi, so ala mû teti Baal.”​—Osée 2:8-10.

¹³ Atâa so Israël agi mungo maboko na mbage ti amara so ayeke lani “andeko ti lo”, mbeni oko tongaso alingbi pëpe ti mû maboko na lo. A zia gbagba na tele ti lo mo bâ mo tene gbâ ti akî so angoro lo si lo lingbi sigigi dä pëpe. Ye so akanga lege na mbeni zo ti mû maboko na lo. A yeke lani aturugu ti Assyrie si ase kando na tele ti lo teti angu ota. Na nda ti angu ni so, na ngu 740 kozo ti Christ, gbata ti Samarie atï na maboko ti ala na a kiri na royaume ti akete mara bale-oko so na place ni mbeni pëpe. Na popo ti ala so a gue na ala na ngbâa, gi ambeni oko oko la abâ na nda ni so ye aduti ândö nzoni mingi tongana akotara ti ala angbâ ti sala lani na Jéhovah. Azo so ayeke ke ande ti voro Baal na ala yeke gi lege ti kiri ti lë songo na Jéhovah.

Mbeni ye ti manda na ndo ni na yâ drame so

¹⁴ Ti mû lege na mo ti kiri ti bâ nzoni kamba so ayeke na popo ti dutingo ti Osée na wali ti lo, na dutingo ti Jéhovah na mbage ti Israël, gbu li na ndo ti atënë so: “Mo gue mbeni, mo ndoye wali so ndeko ti lo andoye lo mingi, lo so ayeke wali so asala lango-sioni.” (Osée 3:1). Osée ayeda ti sala tongaso. Lo kiri lo kä nginza ti peko ti Gomer na tïtî koli so lo yeke na ndo ti lo. Na pekoni, Osée agboto mê ti wali ti lo Gomer ngangu lo tene: “Fade mo duti na mbi lâ mingi, mo sala pitan mbeni pëpe, na mo ga wali ti mbeni zo pëpe, na fade mbi sala na mo legeoko nga.” (Osée 3:2, 3). Gomer ayeda ti sala tongaso, na Osée akiri amû lo na da. Ye so asi na Osée abâ songo ti Jéhovah na azo ti Israël na Juda tongana nyen?

¹⁵ Na ngoi so azo ti Israël na Juda ayeke na ngbâa na Babylone, Nzapa atokua aprophète ti lo ti ‘sala tënë nzoni na ala’. Ti tene Nzapa asala be-nzoni na ala, a lingbi lani ala gbian bê ti ala na ala kiri na koli ti ala, legeoko tongana ti so Gomer akiri na koli ti lo. A yeke gi na salango tongaso si Jéhovah ayeke zi ala na “yando” ti Babylone ti kiri na ala na sese ti Juda na Jérusalem (Osée 2:16, 17). Lo sala si zendo ti lo so aga tâ tënë na ngu 537 kozo ti Christ.

¹⁶ Nzapa amû nga zendo so na ala, lo tene: “Na lâ ni so kâ, fade Mbi sala ye so teti mo, fade Mbi te mbele na anyama ti benyama, na andeke ti nduzu, na anyama so ahara na sese, na fade Mbi lungula ngindi na épée na bira na yâ sese ni, na fade Mbi sala si mo duti na siriri.” (Osée 2:20). Tënë ti lo so aga tâ tënë na ndo ti aJuif so alondo na ngbâa akiri na sese ti ala; ala duti lani nzoni na sese ti ala na mbito oko pëpe ti mbeni nyama so ayeke ga ti sala sioni na ala. Prophétie so nga aga tâ tënë na ngu 1919 tongana a ga na tanga ti ala ti Israël ti yingo ti sigigi na yâ “Kota Babylone”, bungbi ti avorongo nzapa kue ti wataka so ayeke na sese so. Ala yeke duti fadeso nzoni, na mbito pëpe, na yâ mbeni paradis na lege ti yingo, ala na aita ti ala so ayeke na beku ti ngbâ na fini teti lakue lakue na sese. Na popo ti atâ Chrétien so, mo yeke wara pëpe mbeni zo so ayeke na asioni salango ye so akpa ti anyama.​—Apocalypse 14:8; Esaïe 11:6-9; aGalate 6:16.

Zia si aye so e manda agbu bê ti mo

¹⁷ Nzapa ayeke Nzapa ti be-nzoni, so ahinga ti bâ mawa ti zo, na a yeke tongaso si a lingbi e duti nga. So ayeke mbeni oko ti aye so e lingbi ti manda na yâ ti akozo chapitre ti Osée so (Osée 1:6, 7; 2:25). So Nzapa ayeda ti fa be-nzoni na azo ti Israël so agbian bê ti ala ayeke mbeni ye so ague oko na atënë ti proverbe ti Mbeti ti Nzapa so: “Zo so ahonde kengo-ndia ti lo, ye ti lo aga nzoni pëpe, me zo so afa tënë ti kengo-ndia ti lo na gigi na lo zia lege ni, fade lo wara be-nzoni.” (aProverbe 28:13). Nga, ala so asala siokpari na si agbian bê ti ala alingbi ti wara dengo bê na yâ atënë ti wasungo psaume so lo tene: “Sandaga so Nzapa aye ayeke yingo so awoko. O Nzapa, bê so afâ awe na ayeke na vundu, Mo ke pëpe.”​—Psaume 51:19.

¹⁸ Prophétie ti Osée afa polele so Nzapa so e yeke voro lo ayeke Nzapa ti be-nzoni, so ahinga ti bâ mawa ti zo. Même tongana ambeni zo adö lege ti lo ti mbilimbili azia, ala lingbi ti gbian bê ti ala na ti changé lege ti ala. Tongana ala sala tongaso, Jéhovah ayeke kiri ti yamba ala. Lo fa lani be-nzoni na mbage ti azo ti mara ti Israël so agbian bê ti ala, ala so lo sala giriri songo na ala tongana ti mbeni koli na wali ti lo. Atâa so ala ke yanga ti Jéhovah na ala ‘mû vundu na Lo Ti Nzoni-kue ti Israël’, ‘lo duti na be-nzoni’ na ‘lo dabe lo mveni so ala yeke gi mitele’. (Psaume 78:38-41). Mara ti be-nzoni tongaso alingbi gi ti pusu e ti ngbâ ti tambela na Jéhovah, Nzapa so abâ mawa ti zo.

¹⁹ Atâa so asiokpari tongana fango zo, nzi na lango-sioni ahon ndo ni lani na sese ti Israël, Jéhovah ‘asala tënë nzoni na ala’. (Osée 2:16; 4:2). Na ngoi so e yeke gbu li na ndo ti nzobe ti Jéhovah na bibe ti lo ti bango mawa ti azo, a yeke nzoni ti tene ye so andu bê ti e ngangu na a pusu e ti kpengba songo ti e na Jéhovah ngangu ahon ti kozo. A lingbi bê ti e apusu e ti hunda tele ti e na tënë so: ‘Na yâ dutingo ti mbi na amba ti mbi, tongana nyen mbi lingbi ti mû tapande ti Jéhovah nzoni mingi na ndo tënë ti fango be-nzoni nga bango mawa ti amba ti mbi? Tongana mbeni ita Chrétien so abi vundu na bê ti mbi ahunda pardon na mbi, mbi yeke ndulu ti pardone lo tongana ti so Jéhovah ayeke ndulu ti sala?’​—Psaume 86:5.

²⁰ Nzapa amû tâ beku. Na tapande, lo mû zendo lo tene: “Fade Mbi mû na lo . . . Popo-hoto ti Acor [si] aga yanga ti da ti beku.” (Osée 2:17). Bungbi ti Jéhovah ti giriri so, so ayeke tongana wali ti lo, ayeke na tâ beku ti kiri ande na sese ti lo, ndo so lani “Popo-hoto ti Acor” ni ayeke dä. Gango tâ tënë ti zendo so, na ngu 537 kozo ti Christ, amû na e nda ti tënë so ayeke na lege ni ti duti na ngia na yâ beku so Jéhovah amû na e.

²¹ Ti ngbâ ti tambela na Nzapa, a lingbi e ngbâ lakue ti manda ti hinga lo na ti leke fini ti e si a gue oko na ye so e yeke manda. A yeke lani tâ ngangu mingi ti hinga ye na ndo ti Jéhovah na yâ Israël (Osée 4:1, 6). Ye oko, ambeni zo ti Israël ayeke bâ lani fango ye ti Nzapa so na ngele ngangu mingi. Tongaso, ala sala ye alingbi na ni na ala wara aye ti nzoni na pekoni. Na popo ti azo so asala tongaso, mo yeke wara Osée. A yeke wara nga azo 7 000 so na ngoi ti Elie ake lani ti kuku na sese na gbele Baal (1 aGbia 19:18; aRomain 11:1-4). Tongana e mveni e gi ti kiri singila ndali ti aye so Jéhovah ayeke fa na e, a yeke mû maboko na e ti ngbâ ti tambela na lo.​—Psaume 119:66; Esaïe 30:20, 21.

²² Jéhovah ayeke ku na mbage ti azo so amû li ni na yâ bungbi ti lo ti ke asalango ye ti a-apostat. Ye oko, Osée 5:1 atene: “I mä tënë so, O i asacrificateur, na i mä, O azo ti da ti Israël, na i zia mê ti i amä, O azo ti da ti gbia; ngbanga so ayeke na li ti i, teti i yeke son na Mitspa, na gbanda so a leke na ndo ti Hoto ti Thabor.” Amokonzi so kozo asala na Nzapa me na pekoni aga a-apostat ayeke lani son na gbanda teti azo ti Israël ndali ti so ala yeke handa ala ti tene ala voro gi ayanda. Âdu ti Hoto ti Thabor nga na ndo so a hiri ni Mitspa, ye ni akpa mo bâ mo tene a yeke lani ando so a yeke voro ayanda ni dä.

²³ Chapitre oko ti si na oku ti mbeti ti Osée afa na e so Jéhovah ayeke Nzapa ti be-nzoni so ayeke mû beku na ala so ayeke bata tënë ti lo na ayeke ke asalango ye ti a-apostat. Nga, lo yeke hiri deba nzoni na ndo ti ala. Tongaso, zia si tapande ti azo ti Israël so agbian bê ti ala giriri apusu e ti gi Jéhovah na ti sala kue ti nzere na lê ti lo (Osée 5:15). Na salango tongaso, fade e yeke kö ye so ayeke nzoni nga e yeke wara tâ kota ngia na siriri so ahon atanga ni kue. Siriri na kota ngia so, gi ala so ayeke tambela lakue na Nzapa si ayeke hinga ni.​—Psaume 100:2; aPhilippien 4:6, 7.

[Kete tënë na gbe ni]

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Mariage ti Osée na Gomer aduti fä ti nyen?

• Ngbanga ti nyen Jéhovah ayeke lani na ngbanga na azo ti Israël?

• Na popo ti angbongboro tënë so e bâ na yâ ti chapitre 1 ti si na 5 ti Osée, so wa la apika bê ti mo?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. Drame wa la e wara tënë ni na mbeti ti Osée?

2. Atënë wa e hinga ni na ndo ti Osée?

3, 4. Fa na ndulu tënë atënë ti yâ ti chapitre oko ti si na oku ti buku ti Osée.

5, 6. (a) Salango pitan amû ndo lani tongana nyen na yâ royaume ti akete mara bale-oko ti Israël? (b) Ngbanga ti nyen gbotongo mê so amû na azo ti Israël giriri abâ nga e laso?

7. Lege so Osée asala na mariage na Gomer aduti fä ti nyen?

8. Royaume ti akete mara bale-oko ti Israël abâ gigi lani tongana nyen? Nga mo lingbi ti tene nyen na ndo ti vorongo Nzapa na sese ni?

9. Tongana ti so Osée 1:6 afa ni, nyen la asi na royaume ti Israël nyen?

10. Salango ye ti tele ti Gomer so lo tï na yâ lango sioni aduti fä ti nyen?

11. Nyen la asi lani na mbele ti ndia nyen, tongana Jéhovah azia si a gue na azo ti royaume ti Israël na ti Juda na ngbâa?

12, 13. Fa angbongboro tënë ti yâ ti Osée 2:8-10 na fa tongana nyen a ga tâ tënë na ndo ti Israël.

14. Ye ni ague tongana nyen si na nda ni Osée akiri amû Gomer na da?

15, 16. (a) Gi na salango nyen si mara ti Nzapa so lani Lo se lo alingbi ti wara be-nzoni ti Lo? (b) Osée 2:20 aga tâ tënë tongana nyen?

17-19. (a) Asalango ye wa ti Nzapa la a wa e ge ti haka ni? (b) Teti e manda so Jéhovah ayeke na be-nzoni nga ndulu ti bâ mawa ti zo, a lingbi ye so apusu e ti sala nyen nga?

20. Mû mbeni tapande ti fa tongana nyen a lingbi e zia bê ti e na ndo ti beku so Nzapa amû.

21. Kusala wa hingango ye ayeke sala ti mû maboko na e ti ngbâ ti tambela na Nzapa?

22. A lingbi e bâ asalango ye ti a-apostat tongana nyen?

23. Na yâ ti chapitre 1 ti si na 5 ti Osée so e manda ge, ye ti nzoni wa mo wara dä?

[Foto na lembeti 18]

Wali ti Osée aduti lani fä ti nyen?

[Foto na lembeti 19]

Aturugu ti Assyrie amû gbata ti Samarie na ngu 740 kozo ti Christ

[Foto na lembeti 20]

A-Juif na ngia ti kiri na sese ti ala