‘Lege ti Jéhovah ayeke mbilimbili’
“Lege ti L’Eternel ayeke mbilimbili, na fade azo ti mbilimbili atambela dä.”—OSÉE 14:9.
NA NGOI ti prophète Moïse, Jéhovah amû lege lani na azo ti Israël ti to nda ni nzoni. Ye oko, angu 800 tongaso na pekoni, salango ye ti ala atï tâ na gbe ni ngangu, na a sala si Nzapa abâ so ala yeke na tënë na li ti ala ngbanga ti kota siokpari so ala sala. Chapitre 10 ti si na 14 ti mbeti ti Osée afa tënë so polele na gigi.
2 Bê ti azo ti Israël aga use na ala to nda ti sala ye na ndendia. Azo so alango na royaume ti akete mara bale-oko ni ‘alu sioye’ na ala ko siokpari (Osée 10:1, 13). Jéhovah atene: “Tongana Israël ayeke molenge, Mbi ndoye lo, na Mbi hiri molenge ti Mbi ti sigigi na sese ti Egypte.” (Osée 11:1). Atâa so Nzapa azi lani azo ti Israël na gbe ti ngbâa na Egypte, ye so ala mû na lo na pekoni ayeke gi mvene na salango ye na handa (Osée 12:1). Tongaso, Jéhovah amû wango so na ala, lo tene: “Mo kiri na Nzapa ti mo; mo sala ye na lege ti nzobe na mbilimbili.”—Osée 12:7.
3 Ye ti ngangu ayeke si ande na azo ti Samarie so ake yanga nga na gbia ti ala (Osée 13:11, 16). Me ndangba chapitre ti prophétie ti Osée ato nda ni na mbeni tënë ti vorongo tele, a tene: “O Israël, mo kiri na L’Eternel Nzapa ti mo.” Tongana azo ti Israël agbian bê ti ala na agi pardon ti Nzapa, Nzapa ayeke fa be-nzoni na mbage ti ala. Me a ye ti tene nga so kozo ti wara be-nzoni ti Nzapa, a lingbi ala yeda so “lege ti L’Eternel ayeke mbilimbili” na ala tambela dä.—Osée 14:1-6, 9.
4 A wara na yâ ti andangba chapitre ti Osée so akpengba-ndia mingi so alingbi ti mû maboko na e ti tambela na Nzapa. E yeke bâ ande tënë na ndo ti akpengba-ndia oku so: (1) Jéhovah aye si e voro lo na bê use pëpe, (2) ndoye ti Nzapa teti azo ti lo agbian pëpe, (3) a yeke ti e ti zia beku ti e lakue na Jéhovah, (4) lege ti Jéhovah ayeke lakue mbilimbili, na (5) azo so atï na yâ siokpari alingbi ti kiri na Jéhovah.
Jéhovah aye si e voro lo na bê use pëpe
5 Jéhovah aye si e voro lo na bê so ayeke nzoni, me na bê use pëpe, so ti tënë na ndendia pëpe. Ye oko, Israël aga vigne so abuba na so alingbi ti lë pëpe. Azo ti kodoro ni asala si ‘abalaga ni awu’ mingi ti tene ala sala na kusala ti voro na anzapa ti wataka. Ala yä même na nduzu apilier ti atoro. Apilier so ayeke peut-être lani ando-nduzu so a leke ni ti voro na ayanda. Me Jéhovah aleke tele ti lo ti futi abalaga so kue na sese, na ti buba apilier so.—Osée 10:1, 2.
6 A ke na awakua ti Jéhovah ti sala ye na bê use, wala na ndendia. Me ti azo ti Israël a yeke tongana nyen lani? Biani, “ala yeke azo ti bê use”, awandendia! Atâa so ala te mbele kozo na Jéhovah ti ga azo ti lo, lo bâ so ala sala ye na ndendia na mbage ti lo. E lingbi ti manda nyen ge? Tongana e yeke azo so amû tele ti ala na Nzapa awe, a lingbi e sala ye na bê use pëpe, so ti tene na ndendia pëpe. A-Proverbe 3:32 atene tënë so: “Zo ti kirikiri ayeke ye ti sioni mingi na lê ti L’Eternel, me tënë ti lingo ti L’Eternel ayeke na azo ti mbilimbili.” Ti tambela na Nzapa, a lingbi e duti na ndoye “so asigigi na bê so ayeke na sioni oko pëpe, na nzo yingo-ti-hinga, na tâ mabe.”—1 Timothée 1:5.
Nzapa afa ndoye so agbian pëpe na mbage ti azo ti lo
7 Tongana e yeke voro Jéhovah na bê ti e kue nga na lege ti mbilimbili, fade lo yeke fa na mbage ti e nzobe wala ndoye so agbian pëpe. Jéhovah atene na azo ti Israël so ahon kirikiri, lo tene: “I lu ye ti mbilimbili teti i mveni, na fade i ko be-nzoni. I fâ ngbele yaka ti i, teti so ayeke lâ ti gi L’Eternel, juska Lo ga Lo sa mbilimbili na ndo i.”—Osée 10:12.
8 Âdu fade ala gbian bê ti ala ti gi Jéhovah, ka a yeke duti nzoni ndali ti ala, na Jéhovah ayeke duti fade na ngia ti ‘sa mbilimbili na ndo ti ala’. Tongana a si so e mveni e tï na yâ mbeni kota siokpari, a yeke nzoni e gi Jéhovah, e sambela lo ti wara pardon na e gi mungo maboko na mbage ti a-ancien ti kongregation (Jacques 5:13-16). Zia e gi nga ti wara mungo maboko ti yingo vulu ti Nzapa, teti “zo so alu ye teti mitele ti lo mveni, fade lo fâ lengo ti mitele so afuti; me zo so alu ye teti Yingo, fade lo fâ lengo ti Yingo, so atene fini ti lakue lakue.” (aGalate 6:8). Tongana e ‘lu ye teti yingo’, fade Jéhovah ayeke ngbâ lakue ti ye e.
9 E lingbi ti duti na beku so biani Jéhovah ayeke sala ye lakue na lege ti ndoye na yâ songo ti lo na azo ti lo. A yeke ye so asigigi polele na yâ Osée 11:1-4. E diko na ndo so, a tene: “Tongana Israël ayeke molenge, Mbi ndoye lo, na Mbi hiri molenge ti Mbi ti sigigi na sese ti Egypte. . . . Ala mû sacrifice na aBaal, na ala zö yombo teti ayanda. Me a yeke Mbi so Mbi fa na Ephraïm [so ti tene, azo ti Israël] lege ti tambela; Mbi kamata ala na tïtî Mbi, me ala hinga pëpe a yeke Mbi so Mbi lungula kobela ti ala. Mbi gboto ala na kamba ti be-nzoni, na kamba ti ndoye; na Mbi yeke tongana zo so alungula kamba ti joug na ndo ngbangba ti ala, na Mbi mû kobe na ala.”
10 Na ndo so ge, a haka Israël na mbeni kete molenge. Jéhovah aduti na ndoye ti fa na azo ti Israël tongana nyen ti tambela, na lo gbu ala na yâ maboko ti lo. Lo ngbâ ti gboto ala na “kamba ti ndoye”. Mo bâ hakango ye so tongana nyen? A ndu bê ti mo pëpe? Na tapande, tongana mo yeke mbeni babâ so ayeke mû maboko na molenge ti lo so ato nda ti bi gere ti tambela. Mo zi yâ ti tïtî mo kota. Wala peut-être mo sala kusala na mbeni kamba ti tene kete molenge ni agbu ni si lo tï pëpe. Biani, yengo so Jéhovah aye na mo ayeke nga pendere tongaso. Lo yeke na ngia ti gboto mo na lege ti “kamba ti ndoye”.
11 Na yâ songo ti lo na azo ti Israël, Jéhovah aga “tongana zo so alungula kamba ti joug na ndo ngbangba ti ala, na [lo] mû kobe na ala.” Nzapa asala ye lani tongana mbeni zo so alungula joug na go ti mbeni nyama wala lo kiri na ni na peko alingbi na ni si nyama ni awara lege ti te ye nzoni. A yeke gi na ngoi so azo ti Israël afâ joug ti Jéhovah na ndogo ti ala, so ti tene ala zi tele ti ala na gbe ti lo, si ala tï na gbe ti joug ti awato ti ala so asala lani pasi na ala mingi (Deutéronome 28:45, 48; Jérémie 28:14). Zia e tï lâ oko pëpe na yâ maboko ti kota wato ti e Satan na ti hu pono na gbe ti ngangu joug ti lo. A hon so, zia e ngbâ lakue ti tambela na Nzapa ti e ti ndoye.
Zia bê ti mo na Jéhovah lakue
12 Ti tene e ngbâ ti tambela na Nzapa, a lingbi e zia bê ti e lakue na lo. Osée atene na Israël, lo tene: “Mo kiri na Nzapa ti mo; mo sala ye na lege ti nzobe na mbilimbili, na mo zia bê ti mo na Nzapa ti mo lakue.” (Osée 12:7). Azo ti Israël alingbi ti fa na gigi so ala gbian bê ti ala ti kiri na Jéhovah tongana ala sala ye na lege ti nzobe na ti mbilimbili, nga tongana ala ‘zia bê ti ala na Nzapa lakue.’ Atâa ngoi oke si e mû awe ti tambela na Nzapa, a lingbi e leke na bê ti e ti ngbâ lakue ti sala ye na lege ti nzobe na mbilimbili nga ti zia bê ti e na Nzapa lakue.—Psaume 27:14.
13 Prophétie ti Osée so afa tënë na ndo azo ti Israël amû na e mbeni kota nda ti tënë ti zia bê na Nzapa. Jéhovah atene: “Fade Mbi zi ala na tïtî ndo-ti-awakinda? fade Mbi ton ala na tïtî kui? O kui, kobela ti mo so afuti kodoro ayeke na ndo wa? O ndo-ti-awakinda, ngangu ti mo ti futi ye ayeke na ndo wa?” (Osée 13:14). Jéhovah aleke lani pëpe ti kanga lege si kuâ awara azo ti Israël wala lo leke pëpe ti zingo ala so akui awe na ngoi ni kâ, me fade ngoi ayeke ga so lo yeke hunzi ande kui teti lakue lakue.
14 Paul asala kusala na atënë ti prophète Osée so tongana lo sû mbeti na aita ti lo Chrétien so a sa yingo na ndo ti ala; Paul atene: “Tongana tele ti futi so ayü tele so alingbi futi pëpe, na tele ti kui so ayü tele ti lakue lakue, tongaso fade tënë so Mbeti ti Nzapa atene aga tâ tënë, Ngangu amene kui awe. O kui, ngangu ti mo ayeke na ndo wa? O kui, ye ti bira ti mo ayeke na ndo wa? Ye ti bira ti kui ayeke siokpari, na ngangu ti siokpari ayeke Ndia; me singila na Nzapa, Lo so asala si e hon kui na ngangu na yâ Seigneur ti e Jésus Christ!” (1 aCorinthien 15:54-57). Jéhovah azingo lani Jésus na kuâ, na ye so lo sala adë bê ti e so azo kue so Nzapa angbâ ti bata ala na li ti lo ayeke zingo ande na kuâ (Jean 5:28, 29). So tâ nzoni nda ti tënë ti zia bê kue na Jéhovah! Ye oko, nde na beku ti londongo ti akuâ, mbeni ye nde ayeke nga dä so apusu e ti tambela na Nzapa.
Lege ti Jéhovah ayeke lakue mbilimbili
15 Ti hinga so biani ‘lege ti Jéhovah ayeke mbilimbili’ amû maboko na e ti ngbâ ti tambela na Nzapa. Azo ti kodoro ti Samarie ayeke tambela lani pëpe na ndo ti lege ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Ndali ni, fade ala yeke ko sioye ti pekoni ngbanga ti siokpari so ala sala nga teti so ala duti na mabe na Jéhovah pëpe. Osée atene lani awe, lo tene: “Fade Samarie awara ngbanga teti lo londo ti ke Nzapa ti lo; fade ala tï na lege ti épée; fade a pika amolenge ti ala na sese ti fâ ala; na awali ti ala so ayeke na ngo, fade a suru yâ ti ala.” (Osée 13:16). Mbaï afa so azo ti Assyrie, so amû lani kodoro ti Samarie, alingbi lani ti sala mara ti asioni ye tongaso.
16 Samarie ayeke lani li-kodoro ti royaume ti akete mara bale-oko ti Israël. Ye oko, na yâ versê ti Osée so, iri “Samarie” aye ti sala tënë ti royaume ni kue (1 aGbia 21:1). Gbia ti Assyrie, Salmanasar ti Oku ni, ase kando lani na tele ti gbata ti Samarie na ngu 742 kozo ti Christ. Na nda ni, tongana Samarie atï na ngu 740, a gue na mingi ti akota zo ti kodoro ni na ngbâa na Mésopotamie nga na Médie. E hinga pëpe wala a yeke Salmanasar ti Oku ni si amû kodoro ti Samarie wala a yeke gbia so aga na peko ti lo, Sargon ti Use ni (2 aGbia 17:1-6, 22, 23; 18:9-12). Ye oko, na yâ ti ambeti ti lo, Sargon asala tënë ti azo ti Israël 27 290 so a gue na ala na ngbâa na a zia ala na mbage ti li ti ngu ti Euphrate nga na kodoro ti Médie.
17 A yeke ngbanga ti so azo ti Samarie ake ti sala ye alingbi na lege ti mbilimbili ti Jéhovah si ye ti ngangu so asi na ala. E so e yeke aChrétien so amû tele ti ala na Jéhovah awe, ye ti ngangu alingbi ti si nga na e tongaso tongana e tï na yâ siokpari na e ngbâ ti sala gi ni, na e doro na mbana andia ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Zia e gi ti sala ye kirikiri tongaso lâ oko pëpe. Ahon tënë, zia e oko oko kue e bata wango ti bazengele Pierre so: “A lingbi zo oko na popo ti e ahu pono pëpe na lege ti fango zo, wala nzi, wala salango sioni, wala gingo tënë; me tongana mbeni zo ahu pono teti lo yeke zo ti Christ, a lingbi kamene asala lo pëpe, me lo mû gloire na Nzapa na lege ti Iri so.”—1 Pierre 4:15, 16.
18 E yeke ngbâ ti “mû gloire na Nzapa” tongana e ngbâ ti tambela na ndo ti lege ti lo so ayeke mbilimbili ahon ti sala gi aye na li ti e. Caïn afâ zo lani ngbanga ti so lo ye ti sala gi ye ti li ti lo na lo ye ti mä pëpe Jéhovah so atene na lo so siokpari aleke tele ti lo ti gbu lo (Genèse 4:1-8). Balaam ayeda na goro so gbia ti Moab apete na lo ti hiri zonga na ndo ti Israël; ye oko, lo sala ni gbä (Nombre 24:10). Nga, Nzapa afâ lani Koré, mbeni zo ti mara ti Lévi, na ambeni zo so asala ngangu-li na Moïse nga na Aaron (Nombre 16:1-3, 31-33). Ti tâ tënë ni, e ye pëpe ti mû “lege ti Caïn” so afâ zo, wala ti kpe hio “na lege ti tënë ti kirikiri ti Balaam”, wala nga ti wara kuâ na yâ “lege ti dengo kite tongana Koré.” (Jude 11). Ye oko, tongana a si so e tï na yâ ti mbeni siokpari, prophétie ti Osée amû mbeni tënë so adë bê ti e.
Awasiokpari alingbi ti kiri na Jéhovah
19 Même azo so asala mbeni kota siokpari alingbi ti kiri na Jéhovah. Na Osée 14:1, 2, a voro yanga na azo ti Israël, a tene: “O Israël, mo kiri na L’Eternel Nzapa ti mo, teti mo tï na lege ti sioye ti mo awe. Mo kamata tënë ti yanga ti mo, na mo kiri na L’Eternel; mo tene na Lo, Lungula sioye kue ti e, Mo mû ye ti nzoni na e, na fade e mû yanga ti e na sacrifice legeoko tongana zo amû bagara na sacrifice.”
20 Azo ti Israël so agbian bê ti ala awara lege ti mû na Nzapa ‘sacrifice ti yanga ti ala legeoko tongana zo amû bagara na sacrifice.’ A yeke lani asacrifice ti sepelango Nzapa na bê kue. Paul ayeke fa lani peko ti atënë ti prophétie so tongana lo wa aChrétien ti “mû sacrifice ti merci na Nzapa lakue na lege ti Lo, sacrifice so ayeke lengo ti yanga so asepela iri ti Lo.” (aHébreu 13:15). So tâ kota matabisi ti tambela na Nzapa na ti mû mara ti asacrifice tongaso na lo laso!
21 Azo ti Israël so lani azia asalango ye ti ala ti kirikiri ti ga na Nzapa amû na lo ‘sacrifice ti yanga ti ala legeoko tongana zo so amû bagara na sacrifice.’ Ye so amû lege na ala ti kiri na nzoni dutingo ti ala na lege ti yingo, tongana ti so Nzapa amû zendo ni kozo. Osée 14:4-7 atene: “Fade Mbi [Jéhovah, Mbi] lungula na bê ti ala nzara so asala ala ti zia Mbi. Fade Mbi ndoye ala na bê ti Mbi kue, teti ngonzo ti Mbi adë na tele ti ala. Fade Mbi ga na ndo Israël tongana mamio, fade lo mbumba tongana langa, na gere ti lo alï na yâ sese tongana keke ti Liban. Fade tikeke ti lo asala pendere, na pendere ti lo ayeke tongana keke ti olive, na fion ti lo ayeke tongana Liban. Azo so aduti na gbede ti lo, fade ala kiri, ala wu tongana le-kobe, na ala mbumba tongana vigne; fade fion ti ala ayeke tongana fion ti vin ti Liban.”
22 Azo ti Israël so agbian bê ti ala ayeke wara sava na lege ti yingo na Nzapa ayeke kiri ti ye ala. Jéhovah ayeke ga na ndo ti ala tongana mamio so asala si ndo adë pendere, so ti tene lo yeke hiri deba nzoni mingi na ndo ti ala. Azo ti lo so akiri aga nzoni ayeke duti pendere “tongana keke ti Olive,” na fade ala yeke tambela na ndo alege ti Nzapa. Teti so e ye na bê ti e ti ngbâ ti tambela na Jéhovah Nzapa, a ku nyen na mbage ti e ti sala?
Ngbâ ti tambela na ndo lege ti Jéhovah so ayeke mbilimbili
23 Tongana e ye lakue ti tambela na Nzapa, a lingbi e duti na “ndara so alondo na nduzu” na e sala ye lakue alingbi na alege ti Nzapa so ayeke mbilimbili (Jacques 3:17, 18). Ndangba versê ti mbeti ti Osée atene: “Zo so ayeke na ndara fade lo mä tënë so, na zo so ayeke na ndara biani, fade lo hinga nda ti ye so, teti lege ti L’Eternel ayeke mbilimbili, na fade azo ti mbilimbili atambela dä; me fade azo ti ke ndia atï dä.”—Osée 14:9.
24 Ahon ti zia si ndara ti sese so nga na andia ni si afa lege na e, zia e sala kue ti ngbâ ti tambela gi na ndo alege ti Nzapa so ayeke mbilimbili (Deutéronome 32:4). A yeke ye so Osée asala lani teti ngu 59 wala même ahon so. Lo duti be-ta-zo ti fa na azo atënë kue so Nzapa atene na lo, na lo hinga lani so ala so ayeke na ndara ayeke mä yâ ti atënë so. Ka ti e a yeke tongana nyen? Ngoi kue so Jéhovah angbâ ti zia lege na e ti fa tënë, e yeke ngbâ ti gi ala so ayeke duti na ndara ti yeda na nzobe ti Nzapa. Na e yeke na kota ngia ti sala ni maboko na maboko na “ngbâa be-ta-zo na ti ndara”.—Matthieu 24:45-47, NW.
25 Ye so e manda na ndo ti prophétie ti Osée ayeke ti mû maboko na e ti ngbâ lakue ti tambela na Nzapa na beku ti wara fini ti lakue lakue na yâ fini sese so lo ze na e (2 Pierre 3:13; Jude 20, 21). So tâ pendere beku ndali ti e! Na fade beku so ayeke ga tâ ye teti e, gi tongana e fa na lege ti tënë ti yanga ti e nga na salango ye ti e so a yeke na tâ bê ti e kue so e tene: ‘Lege ti Jéhovah ayeke mbilimbili.’
Fade mo kiri tënë tongana nyen?
• Tongana e voro Nzapa tongana ti so lo ye, lo yeke sala ye tongana nyen na mbage ti e?
• Ngbanga ti nyen a lingbi e zia bê ti e lakue na Jéhovah?
• Ngbanga ti nyen e yeda na bê ti e so biani lege ti Jéhovah ayeke mbilimbili?
• Ti ngbâ ti tambela na ndo lege ti Jéhovah so ayeke mbilimbili, e yeke sala tongana nyen?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1, 2. Jéhovah amû lege lani na azo ti Israël ti to nda ni tongana nyen? Me nyen a si na ala na pekoni?
3. Nyen la ayeke ku azo ti Samarie so ake yanga ti Nzapa? Me azo ti Israël alingbi ti sala nyen ti wara be-nzoni ti Nzapa?
4. Akpengba-ndia wa si e yeke bâ ande na yâ prophétie ti Osée?
5. Nzapa aye si e voro lo tongana nyen?
6. Ti tambela na Nzapa, a lingbi salango ye wa e duti na ni pëpe?
7, 8. (a) Nzapa alingbi ti ngbâ lakue ti ye e gi tongana e sala nyen? (b) Tongana e tï na yâ mbeni kota siokpari, a lingbi e sala nyen?
9, 10. Tënë so a sû ni na Osée 11:1-4 alingbi na Israël tongana nyen?
11. Jéhovah aga ‘tongana zo so alungula joug na go ti mbeni nyama’ tongana nyen?
12. Na Osée 12:7, nyen la a hunda na e ti sala ti tene e ngbâ ti tambela na Nzapa?
13, 14. Paul asala kusala na Osée 13:14 tongana nyen? Tënë ti lo amû nda ti tënë wa na e ti zia bê ti e na Jéhovah?
15, 16. Osée afa tënë wa na ndo ti Samarie? Na prophétie ti lo aga tâ tënë tongana nyen?
17. Ahon ti bâ andia ti Nzapa tongana ye senge, nyen la alingbi e sala nyen?
18. E lingbi ti ngbâ ti “mû gloire na Nzapa” tongana nyen?
19, 20. Azo ti Israël so agbian bê ti ala awara lege lani ti mû mara ti asacrifice wa?
21, 22. Azo ti Israël so agbian bê ti ala ayeke kiri ti ga tongana nyen?
23, 24. Apendere tënë wa mbeti ti Osée ahunzi na ni? Atënë so asala nyen na ndo ti e?
25. Ye so e manda na yâ mbeti ti Osée ayeke ti mû maboko na e ti sala nyen?
[Foto na lembeti 28]
Yeda na mungo maboko ti a-ancien
[Foto na lembeti 29]
Prophétie ti Osée amû nda ti tënë ti zia bê ti e na azendo ti Jéhovah na ndo zingongo ti akuâ
[Afoto na lembeti 31]
Ngbâ ti tambela na Nzapa na beku ti wara fini ti lakue lakue