‘Kamata Fini, Ti Ngbâ Na Fini’

“Mbi zia na gbele mo fini na kui, nzoye na zonga; tongaso mo kamata fini, si mo ngbâ na fini.”​—DEUTÉRONOME 30:⁠19.

“ZIA E sara zo na image ti E.” Tënë so Nzapa atene asigigi na kozo chapitre ti Bible. Tongaso, Genèse 1:​26, 27 atene: “Nzapa acréé zo na image ti Lo mveni, na image ti Nzapa Lo créé lo.” Ni la kozo zo ayeke nde na tanga ti aye kue so a sara na ndo sese. Lo kpa Wasarango lo, teti lo lingbi ti sara ye tongana Nzapa na lege ti gbungo li, fango ndoye, mbilimbili, ndara na ngangu. Lo yeke na yingo-ti-hinga ti mû maboko na lo ti mû adesizion so fade asara nzoni na lo na so anzere na Babâ ti lo ti yayu (aRomain 2:​15). Ti tene ni nduru, Adam ayeke lani na liberté ti soro ye. Na bango molenge ti lo ti sese, Jéhovah atene tënë so na ndo kusala ti maboko ti lo: “Bâ, a yeke nzoni mingi.”​—Genèse 1:31; Psaume 95:6.

² Teti e yeke hale ti Adam, e nga a sara e na image ti Nzapa na e kpa lo. Ye oko, e yeke biani na desizion ti mungo ni na yâ ye so e sara? Biani, Jéhovah ayeke na ngangu ti hinga kozoni ye so fade asi, me lo fa kozoni pëpe akusala so fade zo oko oko asara nga na ye so fade asi na nda ti akusala ni. Lâ oko pëpe lo zia si ngangu ti lo ti hinga ye kozoni si a si akanga lege na amolenge ti lo ti sese ti sara ye so bê ti ala aye. Ti tene e gbu nda ti nene ti sarango kusala na liberté ti e ti mû ambilimbili desizion, zia e manda kozoni kue mbeni ye na mbage ti mara ti Israël.​—aRomain 15:4.

Liberté ti soro ye na Israël

³ Jéhovah atene na azo ti Israël: “Mbi yeke L’Eternel Nzapa ti mo, Lo so asara si mo sigigi na da ti ngbâa na sese ti Egypte.” (Deutéronome 5:6). Na ngu 1513 kozo ti Christ, mara ti Israël asigigi na yâ ngbâa na Egypte na lege ti ye ti kpene na tongaso ala yeke na raison ti dë kite na ndo atënë so pëpe. Na yâ kozo ti aKomandema Bale-oko, Jéhovah atene na lege ti watokua ti lo Moïse: “A lingbi mo yeke na ambeni nzapa nde pëpe; gi Mbi oko.” (Exode 20:1, 3). Na lâ ni so, mara ti Israël asoro ti mä yanga. Na bê ti ala, ala mû vorongo ti ala gi na Jéhovah oko.​—Exode 20:5; Nombre 25:11.

⁴ Ngu 40 tongaso na pekoni, na ngangu Moïse adabe ti mbeni wagame nde ti azo ti Israël na ndo ye so a lingbi ala soro fadeso. Lo tene: “Laso mbi iri yayu na sese ti ga atémoin ti ke i, mbi zia na gbele mo fini na kui, nzoye na zonga; tongaso mo kamata fini, si mo ngbâ na fini, mo na amolenge ti mo.” (Deutéronome 30:19). Legeoko nga laso, e lingbi ti soro ye. Biani, e lingbi ti soro ti sara na Jéhovah na be-biani na beku ti fini ti lakue lakue, wala e lingbi ti soro ti ke yanga ti lo na ti bâ pasi na pekoni. Bâ atapande use ti azo so asoro ti sara ye nde nde.

⁵ Na ngu 1473 kozo ti Christ, Josué alï na Israël na Sese ti Zendo ni. Na yâ ngangu wango so lo mû kozoni si lo kui, Josué ahunda mingi na mara ni kue: ‘Na tongana a yeke sioni na lê ti i ti sara na L’Eternel, laso i kamata lo so bê ti i aye ti sara na lo; tongana a yeke anzapa so akotara ti i asambela ala na mbengu ti Ngu ti Euphrate, wala a yeke anzapa ti azo ti mara ti Amori so i duti na sese ti ala.’ Na ndo sewa ti lo, lo ngbâ lo tene: “Mbi na azo ti da ti mbi, fade e sara na L’Eternel.”​—Josué 24:15.

⁶ Kozoni, Jéhovah awa Josué ti gbu ngangu na ti kpengba, lo tene na lo ti bata lakue Ndia ti Nzapa. Tongana lo diko buku ti Ndia ni na lo bi bê ti lo dä bï na lâ, fade Josué ayeke sara si lege ti lo aga nzoni (Josué 1:7, 8). Na ye ni atambela tongaso biani. Ye so Josué asoro aga na ye ti nzoni mingi na lo. Lo tene: “Mbeni ye oko ti nzoni amanke pëpe ti ye kue so L’Eternel aze na azo ti da ti Israël; tënë ni kue aga tâ tënë.”​—Josué 21:45.

⁷ Nde na so, bâ ye so asi na Israël ngu 700 tongaso na pekoni. Na ngoi ni so, azo ti Israël mingi amû peko ti asarango ye ti apaïen. Na tapande, na ndangba lango ti ngu, azo abungbi ti sara matanga so anzoni vin na apendere kobe nde nde asi singo. A yeke gi mbeni senge tengo kobe na sewa pëpe; a yeke mbeni matanga so ala sara ti yekia anzapa use ti apaïen. Prophète Isaïe asû na mbeti bango ndo ti Nzapa na ndo tambela ti kirikiri so: “I so i zia L’Eternel, i so i girisa Hoto ti Mbi ti nzoni-kue, i so i leke ndo ti te kobe teti Gad, na i mû na Meni vin so agbian yâ ni.” Ala tene so kobe so ala wara na yaka aga na lege ti deba nzoni ti Jéhovah pëpe, me na lege ti dengo bê ti “Gad” na “Meni”, so ti tene nzapa ti pasa na nzapa ti ye so a diko awe ti si. Me ti tâ tënë ni, a yeke kusala ti kpengba-li ti ala na ye so ala soro na bê ti ala ti sara si adiko sioye so ayeke si na ala. Jéhovah atene: “Mbi diko i teti épée, na fade i kue i zuku si a fâ i; teti i yeda pëpe tongana Mbi iri i; i mä pëpe tongana Mbi sara tënë, me i sara ye so ayeke sioni na lê ti Mbi, na i ye ye so amû ngia na Mbi pëpe.” (Esaïe 65:11, 12). Ye so ala soro na lege ti buba aga na futingo na ndo ti ala, na anzapa ti pasa na nzapa ti ye so a diko awe ti si alingbi kanga lege na ni pëpe.

Sorongo ye mbilimbili

⁸ Lani tongana Moïse awa Israël ti kamata wala ti soro fini, lo fa na ala aye ota ti sara: “Mo ndoye L’Eternel Nzapa ti mo, mo mä yanga ti Lo, na mo zia bê ti mo na Lo.” (Deutéronome 30:20). Zia e ba aye so oko na oko tongaso si e lingbi ti soro ye mbilimbili.

⁹ E ndoye Jéhovah Nzapa ti e: A yeke ngbanga ti so e ndoye Jéhovah si e soro ti sara na lo. Teti e mä atapande ti gbotongo mê ti ngoi ti Israël, e luti na gbele atara kue ti sara ye ti pitan na e kpe atambela so alingbi sara si e tï na yâ gbanda ti gingo mosoro ti sese so (1 aCorinthien 10:11; 1 Timothée 6:6-​10). E gbu Jéhovah ngangu na e bata akpengba-ndia ti lo (Josué 23:8; Psaume 119:5, 8). Kozoni si azo ti Israël alï na Sese ti Zendo, Moïse amû na ala wango so: “Bâ, mbi fa na i kpengba-ndia na kpengba-tene so L’Eternel Nzapa ti mbi akomande mbi ti fa na i, si i lingbi bata tënë ni na sese so i yeke gue ti kamata ti ga ye ti i mveni. I bata na i sara kpengba-ndia na kpengba-tene so; teti ye so aga ndara ti i, na mayele ti hinga nda ti ye, na lê ti azo kue; tongana ala mä kpengba-ndia so kue.” (Deutéronome 4:5, 6). Laso ayeke ngoi ti fa ndoye ti e teti Jéhovah na ziango ye so bê ti lo aye na kozo ndo na yâ fini ti e. Tongana e soro ti sara tongaso, biani fade e yeke wara aye ti nzoni.​—Matthieu 6:33.

¹⁰ E mä yanga ti Nzapa: Noé ayeke lani “zo ti fa tënë ti mbilimbili”. (2 Pierre 2:5). Kozo na moa, mingi ti azo abi bê ti ala na ndo aye nde nde na ala “hinga tënë” wala ala dengi mê na agbotongo mê ti Noé pëpe. Ye nyen asi na pekoni? “Moa aga akamata ala kue.” Lani Jésus agboto mê so ngoi ti e ayeke duti ande legeoko na ngoi ti “singo ti Molenge Ti Zo.” Ye so asi na lâ ti Noé aduti tongana mbeni ngangu gbotongo mê teti azo ti laso so asoro ti dengi mê na tokua ti Nzapa pëpe.​—Matthieu 24:39.

¹¹ A lingbi azo so ayeke he agbotongo mê ti Nzapa so awakua ti lo ti laso ayeke fa ahinga ye so ayeke si na ala tongana ala ke ti mä ni. Bazengele Pierre asara tënë ti azo ti hengo ndo tongaso: “Teti ala ye ti girisa tënë so: na lege ti tënë ti Nzapa, ayayu ayeke giriri kozoni, na sese ayeke, sese so alondo na yâ ngu na aga na lege ti ngu; na lege ti ye so, sese so ayeke giriri a futi, teti ngu ahon ndo ti sese kue. Me na lege ti tënë so, A bata ayayu na sese so ayeke fadeso teti wâ, A bata ala teti lâ ti fango ngbanga, na lâ ti futi azo na ndo-ti-wa, azo so ake Nzapa.”​—2 Pierre 3:3-7.

¹² Me ye so Noé na sewa ti lo asoro ayeke nde na ti azo so. “Na lege ti mabe, tongana Nzapa awa Noé tënë ti ye so zo ade abâ pëpe, mbeto ti Nzapa asara lo, na lo leke arche.” Teti lo mä gbotongo mê ti Nzapa sewa ti lo asö kuâ (aHébreu 11:7). Zia e duti nduru ti mä tokua ti Nzapa na ti sara ye alingbi na ni.​—Jacques 1:19, 22-​25.

¹³ E zia bê ti e na Jéhovah: Ti ‘kamata fini na ti ngbâ na fini’, a lingbi e ndoye Jéhovah na e mä yanga ti lo me nga a lingbi e ‘zia bê ti e na Jéhovah’, so ti tene e ngbâ lakue ti sara ye so bê ti lo aye. Jésus atene: “Fade i wara fini ti i na lege ti gbu ngangu.” (Luc 21:19). Biani, ye so e soro afa ye so ayeke na bê ti e. Mbeti ti aProverbe 28:14 atene: “Ngia ayeke na zo so akpe mbeto lakue, me zo so asala si bê ti lo akpengba, fade lo tï na yâ sioye.” Pharaon ti Egypte ti giriri ayeke tapande ti tënë so. Na ngoi so Aye ti ngangu bale-oko atï na peko ti tere na ndo Egypte, ahon ti fa so lo kpe mbeto ti Nzapa Pharoan asara si bê ti lo akiri akpengba. Jéhovah agbu Pharaon na ngangu pëpe ti ke yanga, me lo zia lege na gbia ti baba so ti soro ye so lo ye. Atâa ye so lo soro, ye so bê ti Jéhovah aye aga lani tâ tënë; bazengele Paul afa bibe ti Jéhovah na ndo ti Pharaon tongana lo tene: “Mbi zia mo na gbia teti tâ ye so Mbi ye, si Mbi lingbi fa ngangu ti Mbi na gigi na yâ mo, si a fa tënë ti iri ti Mbi na lê ti sese kue.”​—aRomain 9:17.

¹⁴ Ngu ngbangbo mingi na peko ti zingo Israël na tïtî Pharaon, prophète Esaïe atene: “O L’Eternel, Mo yeke Babâ ti e; e yeke ndô, na Mo yeke Wasongota so aleke e; e kue e yeke ye so tïtî Mo asara.” (Esaïe 64:7). Na mandango ye e mveni nga na sarango ye alingbi na Tënë ti lo, e yeke mû lege na Jéhovah ti leke e wala ti son e si yeke yeke e yü zo-ti-fini. Fade e ga azo ti tâ be-ti-molenge nga e woko na maboko ti lo mingi ahon ti kozo, ye so asara si a duti ngangu pëpe ti zia lakue bê ti e na Jéhovah teti e ye biani ti nzere na lo.​—aEphésien 4:23, 24; aColossien 3:8-​10.

“I fa tënë so”

¹⁵ Moïse atene na mara ti Israël kue so abungbi oko ti lï na Sese ti Zendo: “Me mo bata lege ti mo nzoni, na mo bata âme ti mo nzoni lakue, si mo girisa pëpe ye kue so mo bâ na lê ti mo, si bê ti mo agirisa tënë ni pëpe na lâ ti mo kue; i fa tënë so na amolenge ti i, na amolenge ti ala nga.” (Deutéronome 4:9). Ti tene Jéhovah airi deba nzoni na ndo ti ala na ti tene ye ti ala amaï na sese so ala ga nduru ti wara ni, Jéhovah Nzapa ti ala ahunda azo ni ti sara ambeni kusala use: a lingbi ala girisa pëpe aye ti kpene so Jéhovah asara na gbele ala, nga a lingbi ala fa tënë ni na amolenge ti ala. A lingbi e azo ti Nzapa laso e sara legeoko tongana e ye ‘ti kamata fini na ti ngbâ na fini.’ Ye wa e bâ awe so Jéhovah asara ni ndali ti e?

¹⁶ Bê ti e ayeke na ngia mingi ti bâ tongana nyen Jéhovah airi deba nzoni na ndo kusala ti e ti fango tënë na ti sarango adisciple. Ngbene ye so a zi yanga ti Ekole ti Galaad ti Mandango Bible ti Société Watchtower na ngu 1943, amissionnaire amû li ni na yâ kusala ti sarango adisciple na yâ ti akodoro mingi. Juska laso, akozo élève ti ekole so abata wâ ti ala teti fango tënë ti Royaume, atâa so ngu ti ala ague na li ni mingi na ambeni ayeke na kpale ti seni. Mbeni pendere tapande ayeke ti Mary Olson, so ahunzi Ekole ni na ngu 1944. Lo sara kua ti missionnaire kozoni na Uruguay, na pekoni na Colombie, na fadeso na Porto Rico. Atâa so gango mbakoro aga na lo akpale ti seni, Ita Olson angbâ lakue na wâ teti fango tënë. Teti lo hinga yanga ti Espagnol, lo leke ngoi ti lo ti sigigi yenga oko oko na awafango tënë ti kodoro ni.

¹⁷ Nancy Porter, so ayeke womua fadeso, na so ahunzi Ekole ti Galaad na ngu 1947, angbâ ti sara kua na Bahamas. Lo yeke mbeni missionnaire so angbâ ti fa tënë mingi. Ita Porter atene na yâ mbaï ti fini ti lo: “Fango tâ tënë ti Bible na azo amû na mbi ngia mingi. A mû maboko na mbi ti wara mbeni kapa so vorongo Nzapa aduti na kozo ndo na a sara si fini ti mbi atambela nzoni.”a Tongana Ita Porter na ambeni wakua be-ta-zo abi bê na ye so ala sara ândö, ala girisa pëpe ye so Jéhovah asara ndali ti ala. Ka ti e a yeke tongana nyen? E yeke kiri singila teti lege so Jéhovah adeba nzoni kusala ti Royaume na kodoro ti e?​—Psaume 68:12.

¹⁸ Ye so ala so aninga na yâ kusala ti Jéhovah asara awe na angbâ ti sara apika bê ti e mingi. Dikongo ambaï ti fini ti ala ayeke kpengba e ngbanga ti so tongana e bâ ye so Jéhovah asara ndali ti abe-ta-zo so, a mû ngangu na e ti ngbâ lakue ti sara na Jéhovah. Mo yeke diko lakue apendere mbaï tongaso na yâ Tour ti Ba Ndo na mo gbu li na ndo ni?

¹⁹ Moïse adabe ti azo ti Israël ti girisa pëpe ye kue so Jéhovah asara ndali ti ala na a lingbi bê ti ala agirisa tënë ni pëpe na lâ ti fini ti ala kue. Na pekoni lo fa mbeni ye ti sara na ndo ni: “I fa tënë so na amolenge ti i, na amolenge ti ala nga.” (Deutéronome 4:9). Atâ mbaï ti fini andu bê ti zo mingi. Amolenge so ayeke kono ayeke na bezoin ti anzoni tapande. Aita-wali kumbamba alingbi ti manda ye na lege ti atapande ti aita-wali so ayeke be-ta-zo na so aga kangba awe so mbaï ti fini ti ala ayeke na yâ Tour ti Ba Ndo. Fango tënë na mbeni yanga nde na kodoro ti ala mveni azi lege na aita-koli na aita-wali ti kono yâ ti kusala ti ala ti fango nzo tënë. Ababâ na mama so ayeke aChrétien, ngbanga ti nyen ala sara kusala pëpe na ambaï ti amissionnaire be-ta-zo ti Galaad nga na ti ambeni ita ti wa amolenge ti ala ti mû fini ti ala ti sara kusala ti ngoi kue?

²⁰ Tongaso, na lege wa e oko oko e lingbi ti soro wala ti “kamata fini”? Na sarango kusala na pendere matabisi ti liberté ti soro ye ti fa na Jéhovah so e ndoye lo, nga na ngbango ti sara ye kue so e lingbi ti sara na yâ kusala ti lo na ngoi kue so lo ngbâ ti bata e na yâ ni. Tongana ti so Moïse atene na ndo ti Jéhovah: “Teti Lo yeke fini ti mo, na wungo ti lâ ti mo.”​—Deutéronome 30:19, 20.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo dabe mo na ni?

• Na ndo aye so e bâ awe, mo manda nyen na ndo atapande ti azo so asoro ye nde nde?

• “Ti kamata fini” a lingbi e sara aye wa?

• Akusala use wa a hunda na e ti sara?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Na alege wa si a sara zo na image ti Nzapa?

3. Kozo ti aKomandema Bale-oko ayeke nyen? Tongana nyen abe-ta-zo ti Israël asoro ti yeda na ni?

4. (a) Ye ti soro wa Moïse azia lani na gbele Israël? (b) Ye ti soro wa e yeke na ni laso?

5, 6. Josué asoro lani ti sara nyen? Ye ti pekoni ayeke so wa?

7. Na ngoi ti Esaïe, ye wa ambeni zo ti Israël asoro ti sara? Ye ti pekoni ayeke so wa?

8. Na lege ti Deutéronome 30:20, ti soro ye mbilimbili andu nyen?

9. E lingbi ti fa ndoye ti e teti Jéhovah tongana nyen?

10-12. Aye wa e manda na lege ti aye so asi na ngoi ti Noé?

13, 14. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti ‘zia bê na Jéhovah’? (b) Tongana nyen e lingbi ti zia Jéhovah, “Wasongota”, ti leke e?

15. Aye use wa ti sara Moïse adabe ti azo ti Israël na ni na Deutéronome 4:9?

16, 17. (a) Amissionnaire so asigigi na Ekole ti Galaad awara lege ti sara nyen na yâ kusala ti fango tënë ti Royaume? (b) Mo hinga ambeni zo so angbâ lakue na wâ na yâ fango tënë?

18. Ye nyen e lingbi ti manda na dikongo ambaï ti fini ti amissionnaire?

19. Tongana nyen ababâ na mama Chrétien alingbi ti sara kusala nzoni na ambaï ti fini so ayeke na yâ ti Tour ti Ba Ndo?

20. A lingbi e sara nyen ti “kamata fini”?

[Foto na lembeti 26]

“Mbi zia na gbele mo fini na kui”

[Foto na lembeti 29]

Mango yanga ti Nzapa asara si Noé na sewa ti lo asö kuâ

[Foto na lembeti 30]

Mary Olson

[Foto na lembeti 30]

Nancy Porter