Mo Hinga?
Tongana nyen la abrique so a wara na ngbene gbata ti Babylone nga na fason so a leke na abrique ni afa so atënë ti Bible ayeke tâ tënë?
AWANDARA so ayeke gi nda ti aye na gbe ti sese awara na ngbene gbata ti Babylone abrique kutu mingi so a leke lani na gbata ni. Robert Koldewey, wandara so ayeke gi nda ti aye na gbe ti sese, atene so a yeke zö lani abrique ni so na yâ ti afour ‘na gigi ti gbata ni, ndo so a yeke wara nzoni sese ti sarango na abrique ni nga gbâ ti akete kete keke ayeke dä ti zö na ni.’
Awandara so ayeke gi nda ti aye na gbe ti sese awara aye so afa so akota zo ti Babylone ayeke sara lani kua na afour ni so ti sara na sioni ye. Paul-Alain Beaulieu, so ayeke wandara so ahinga ye nzoni na ndö ti Assyrie na université ti Toronto, atene: “Ambeti so a wara na Babylone . . . afa so gbia ayeke mû lani yanga ti tene a zö na yâ ti four azo so amä yanga ti lo ape wala so abâ na nene ni ape aye so ayeke nzoni-kue.” Na tapande, mbeni mbeti ti ngoi ti Gbia Nébucadnezzar atene: “Futi ala, gbi ala, zö ala . . . na yâ ti four ti tongo na ye . . . sara si guru ti ala amonté na yayu, fâ ala na lege so mo gbi ala na yâ ti wâ.”
Ye so adabe ti azo so ayeke diko Bible na ye so a sara tënë ni na Daniel chapitre 3. Chapitre ni afa so Gbia Nébucadnezzar aleke mbeni kota statue ti lor na kpangbala ndo ti Dura, na gigi ti gbata ti Babylone. Na ngoi so amaseka Hébreu ota, Shadrak, Méshak na Abednégo, ake ti kuku na gbe ti statue ni, bê ti Nébucadnezzar ason na lo mû yanga ti tene a chauffé mbeni four “fani mbasambala ahon ti so a yeke chauffé ka na ni”, na “a bi ala na yâ ti four ni so amû wâ ngangu.” Mbeni ange so ayeke ngangu azi ala na lê ti kuâ.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Mbeni zongo brique so iri ti Nébucadnezzar ayeke dä
Abrique so a wara na Babylone afa nga so atënë ti Bible ayeke tâ tënë. A kpaka na terê ti gbâ ti abrique ni atënë so amû gonda na gbia. Mbeni tënë ni atene: “Nébucadnezzar, Gbia ti Babylone . . . Yangbo so mbi Kota Gbia mbi sara . . . Zia si ahale ti mbi alë gbia dä teti lakue lakue.” Tënë so akpa tënë so ayeke na Daniel 4:30, so Nébucadnezzar apika kate ti lo, atene: “So ayeke Babylone, Ngangu gbata la ape? So mbi wani mbi leke ni ti duti da ti gbia na lege ti komandema na ngangu ti mbi, si azo abâ gloire nga na kota ti mbi.”