Ngbanga ti nyen ti ne ala so ayeke na komandema?

1, 2. (a) Na ndö ti tënë ti nengo ala so ayeke na komandema, nyen la ayeke si ka na e? (b) E yeke bâ ahundango ndo wa?

MO BÂ awe ye so mbeni kete molenge-koli ayeke sara tongana a hunda na lo ti sara mbeni ye so lo ye ti sara ni oko ape? Na bango lê ti lo, mo hinga so mbeni bê ti lo atene na lo ti sara ni na mbeni bê ti lo atene na lo ti sara ni pëpe. Lo mä tënë so babâ wala mama ti lo atene, na lo hinga so a lingbi lo ne babâ na mama ti lo so ayeke na komandema. Me ti so ni so, lo ye pëpe ti sara ye so a hunda na lo ti sara. Ye so asi na molenge so afa mbeni ye so ayeke si ka na e kue.

² A yeke lakue kete ye ape ti ne ala so ayeke na komandema na ndö ti e. Ngoi na ngoi, mo bâ so a yeke ngangu na mo ti ne ala so ayeke kamême na komandema na ndö ti mo? Tongana a si na mo awe, hinga so a yeke gï mo oko pëpe. E yeke na mbeni ngoi so tënë ti nengo ala so ayeke na komandema akiri na peko mingi. Ye oko, Bible atene so a lingbi e ne ala so ayeke na komandema na ndö ti e (aProverbe 24:21). Biani, sarango tongaso ayeke kota ye mingi tongana e ye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa. Na ndö ti tënë so, ambeni hundango ndo alondo: Ngbanga ti nyen la a lingbi ti duti ngangu mingi na e ti ne ala so ayeke na komandema? Ngbanga ti nyen la Jéhovah ahunda na e ti ne ala? Nyen la ayeke mû maboko na e ti sara tongaso? Na nda ni, na alege wa la e lingbi ti fa so e ne ala so ayeke na komandema?

NGBANGA TI NYEN A YEKE KETE YE APE?

3, 4. Siokpari aga tongana nyen? Ngbanga ti nyen la siokpari asara si a yeke ngangu na e ti ne ala so ayeke na komandema?

³ Zia e bâ ambeni tënë use so ndali ni a yeke kete ye ape ti ne ala so ayeke na komandema. Kozoni, e yeke mbilimbili-kue pëpe; use ni, ala so ayeke na komandema ayeke nga mbilimbili-kue pëpe. Siokpari abâ gigi a ninga mingi awe; a londo na yaka ti Éden na ngoi so Adam na Ève ake komandema ti Nzapa. Tongaso, kengo yanga la asara si siokpari aga. Ngbene ye kâ juska laso, e yeke lakue nduru ti ke yanga.​—Genèse 2:15-17; 3:1-7; Psaume 51:5; aRomain 5:12.

⁴ Ndali ti so e yeke mbilimbili-kue pëpe, mingi ti e ayeke nduru ti sara baba nga ti duti na fandara. Nga na mbage, ti sara terê kete ayeke mbeni ye so azo mingi ayeke sara ni pëpe, me a lingbi e sara ngangu ti sara terê ti e kete nga ti ngbâ ti sara ni. Même tongana e duti be-ta-zo na Nzapa angu mingi awe, e lingbi ti sara kpengbango-li nga ti sara baba. Na tapande, bâ ye so asi na Koré, so na yâ ti aye ti ngangu mingi lo ngbâ lakue be-ta-zo na bungbi ti Jéhovah. Atâa so kue, lo yeke lani na nzara ti wara gbâ ti komandema asara si na kamene pëpe lo mû azo mingi na peko ti lo ti ke yanga ti Moïse, lo so asara terê ti lo kete ahon tanga ti azo kue na ngoi ni kâ (Nombre 12:3; 16:1-3). Pensé nga na Gbia Ozias so baba ague na lo ti lï na yâ ti temple ti Jéhovah na ti sara kua so gï aprêtre la adoit ti sara ni (2 Chronique 26:16-21). Ndali ti kengo yanga so azo so ake, aye ti ngangu asi na ala. Ye oko, sioni tapande ti ala adabe ti e kue ti sara hange. A lingbi e tiri na bibe ti baba so asara si a yeke ngangu na e ti ne ala so ayeke na komandema.

5. Tongana nyen la azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe asara ye na komandema ti ala na lege ni ape?

⁵ Na mbage, sioni sarango ye ti azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe so ayeke na komandema asara si azo abâ komandema na nene ni mbeni pëpe. Azo mingi akomande na ngangu mingi nga ala sara sioni mingi na azo ti gbe ti ala. Ti tâ tënë ni, mbaï ti azo afa so mingi ni azo akomande na ngangu. (Diko Zo-ti-fa-tene 8:9.) Na tapande, na ngoi so Jéhovah asoro Saül lani ti ga gbia, lo yeke mbeni nzoni zo so asara terê ti lo kete. Ye oko, baba nga na kota bê alï lo; na pekoni lo sara aye ti ngangu na David so ayeke be-ta-zo (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Angu mingi na pekoni, David aga mbeni oko ti agbia ti Israël so ayeke lani nzoni mingi. Ye oko, lo sara ye na lege ni pëpe na komandema so lo yeke na ni tongana lo nzi wali ti Urie, zo ti mara ti Heth, nga lo tokua Urie, so lo sara ye oko ape, na ndo so bira abe dä si a fâ lo (2 Samuel 11:1-17). Biani, so azo ayeke mbilimbili-kue pëpe, a yeke ngangu na ala ti sara ye lakue na lege ni na komandema so ala wara. Na tongana ala so ayeke na komandema ane Jéhovah pëpe, komandema ti ala akiri aga tâ sioni mingi. Mbeni kota zo ti Angleterre afa lege so ambeni pape azia na sese mbeni sioni poroso ti sarango ye ti ngangu mingi na azo. Na pekoni lo tene: “Komandema aninga ti buba nzoni sarango ye ti zo ape, na tongana zo ayeke na komandema na ndö ti aye kue, a yeke buba nzoni sarango ye ti lo biani biani.” So e bâ aye so asi na yâ ti mbaï ti azo awe, zia e bâ hundango ndo so: Ngbanga ti nyen la a lingbi e ne ala so ayeke na komandema?

NGBANGA TI NYEN TI NE ALA SO AYEKE NA KOMANDEMA?

6, 7. (a) So e ye Jéhovah apusu e ti sara nyen? Ngbanga ti nyen? (b) Ti woko terê na gbe ti komandema ti Nzapa, a hunda na e ti sara ye tongana nyen?

⁶ Akota raison so ndali ni e yeke ne ala so ayeke na komandema ayeke so e ndoye Jéhovah, e ndoye amba ti e na même e wani. Ndali ti so e ndoye Jéhovah ahon ye kue, e ye ti zia ngia na bê ti lo. (Diko aProverbe 27:11; Marc 12:29, 30.) E hinga so ngbene ye na kengo yanga so alondo na Éden, na sese ge a dë kite na droit ti lo ti komande dunia kue; nga e hinga so mingi ti azo amû peko ti Satan na ala ke ti tene Jéhovah akomande ala. Me ti e, e yeke na ngia mingi ti mû peko ti Jéhovah. Tongana e diko apendere tënë so ayeke na Apocalypse 4:11, a pika bê ti e mingi. E bâ polele so gï Jéhovah la ayeke na droit ti duti Mokonzi ti dunia kue. E yeda so Jéhovah la ayeke na droit ti komande dunia kue, na e yeda na komandema ti lo lâ na lâ.

⁷ Ye so aye ti tene a lingbi e mä yanga ti Jéhovah, me a ngbâ gï na mango yanga ni pëpe. E yeke nduru ti mä yanga ti Jéhovah ngbanga ti so e ndoye lo. Me ti tâ tënë ni, na ambeni ngoi, a yeke ngangu na e ti mä yanga ti lo. Na angoi tongaso, a hunda na e ti gi ti woko terê na gbe ti komandema ti lo, tongana ti kete molenge-koli so e sara tënë ti lo fade. E dabe ti e so Jésus awoko terê na gbe ti ye so Babâ ti lo aye, même na ngoi so sarango tongaso akpa ye so alingbi ti duti ngangu mingi na lo. Lo tene na Babâ ti lo: “Zia a sara ye so bê ti mbi aye pëpe, me a sara ye so bê ti mo aye.”​—Luc 22:42.

8. (a) Mingi ni, laso ti woko terê na gbe ti komandema ti Jéhovah andu nyen? Bango ndo ti Jéhovah na ndö ni ayeke tongana nyen? (b) Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti mä wango na ti yeda ti tene a fa lege na e? (Bâ encadré “Mä wango nga yeda ti tene a fa lege na mo.”)

⁸ Biani, laso Jéhovah ayeke sara tënë na e na yanga pëpe; me lo yeke sara kua na Bible nga na ambeni zo so asara kua na iri ti lo na sese ge ti fa ye na e. Tongaso, mingi ni e yeke fa so e woko terê na gbe ti komandema ti Jéhovah tongana e ne ala so lo zia ala na ndö ti e, wala so lo zia lege na ala ti ngbâ ti duti na komandema na ndö ti e. Tongana e ke yanga ti azo so (na tapande, tongana ala mû Bible ti wa e na ti kiri na e na nzoni lege si e ke), e yeke son bê ti Nzapa ti e. Na ngoi so amolenge ti Israël adiko tënë na gbe ti go na terê ti Moïse nga ala ke yanga ti lo, Jéhovah abâ ye ni tongana lo la si ala yeke sara ye ni na lo.​—Nombre 14:26, 27.

9. Ngbanga ti nyen la yengo amba ti e ayeke pusu e ti ne ala so ayeke na komandema na ndö ti e? Mû mbeni tapande.

⁹ E yeke ne nga ala so ayeke na komandema ngbanga ti so e ndoye amba ti e. E tene tongaso ngbanga ti nyen? Bâ so mo yeke turugu, na mo na amba ti mo ayeke na lê ti bira. Ti sö benda, même ti tene aturugu ni angbâ na fini, a hunda ti tene zo oko oko asara kua maboko na maboko na amba ti lo, lo mä yanga nga lo ne azo so akomande na ndö ti ala. Tongana mo ke yanga ti azo so amû li ni, mo lingbi ti zia amba ti mo aturugu ni kue na yâ ti kpale. Tâ tënë, laso aturugu ayeke sara ye ti sioni mingi na yâ ti dunia. Me Jéhovah ayeke na aturugu so asara gï nzoni ye na azo. Fani mingi, Bible airi Nzapa “Jéhovah ti aturugu.” (aRomain 9:29). Lo yeke Mokonzi na ndö ti gbâ ti a-ange so ayeke ngangu mingi. Na mbeni ngoi, Jéhovah ahaka awakua ti lo na sese ge na gbâ ti aturugu (Ézéchiel 37:1-10). Tongana a si so e nga kue e ke yanga ti azo so Jéhovah azia ala ti duti na komandema na ndö ti e, e yeke zia amba ti e aturugu na lege ti yingo na yâ ti kpale ape? Tongana mbeni Chrétien ake yanga ti a-ancien, tanga ti aita ti congrégation alingbi ti bâ pasi nga (1 aCorinthien 12:14, 25, 26). Tongana mbeni molenge ake yanga, sewa ni kue alingbi ti bâ pasi. Tongaso, e yeke fa so e ndoye amba ti e tongana e maï bibe ti nengo zo na ti sarango kua maboko na maboko.

10, 11. Tongana nyen la nzara ti dutingo nzoni ayeke pusu e ti mä yanga ti ala so ayeke na komandema?

¹⁰ E yeke ne nga ala so ayeke na komandema na ndö ti e ngbanga ti so a yeke ndali ti nzoni ti e wani ti sara tongaso. Tongana Jéhovah ahunda na e ti ne ala so ayeke na komandema, mingi ni lo yeke fa aye ti nzoni so ayeke ga na pekoni tongana e sara tongaso. Na tapande, lo tene na amolenge ti mä yanga ti ababâ na amama ti ala tongaso si ala ninga na ndö ti sese na ala duti na ngia (Deutéronome 5:16; aÉphésien 6:2, 3). Lo tene na e ti ne a-ancien ti congrégation ngbanga ti so tongana e sara ni ape, e yeke buba songo ti e na Jéhovah (aHébreu 13:7, 17). Nga, lo tene na e ti mä yanga ti azo ti komande ti sese so ndali ti nzoni duti ti e wani.​—aRomain 13:4.

¹¹ Ti hinga ngbanga ti nyen la Jéhovah aye si e mä yanga ayeke mû maboko na e ti ne ala so ayeke na komandema na ndö ti e; ni la ape? Fadeso, zia e bâ aye ota so na yâ ni e lingbi ti fa so e ne ala so ayeke na komandema.

NA YÂ TI SEWA

12. Kua so Jéhovah amû na koli wala babâ na yâ ti sewa ayeke so wa? A lingbi lo sara ni tongana nyen?

¹² Jéhovah wani la aleke lege so aye ayeke tambela na yâ ti sewa. Ndali ti so lo yeke Nzapa so aye si ye kue atambela na lege ni, lo leke ye na yâ ti sewa ti tene sewa atambela nzoni (1 aCorinthien 14:33). Lo mû lege na koli wala babâ ti duti mokonzi ti sewa. Koli ayeke fa so lo ne Mokonzi ti lo, Jésus Christ, tongana lo komande gï tongana ti so Jésus akomande na congrégation (aÉphésien 5:23). Ni la, a lingbi koli akpe kua ti lo pëpe, me lo sara kua ti lo ti mokonzi tongana koli; nga, a lingbi lo sara ye na ngangu pëpe, me na ndoye, lo sara ye ahon ndö ni ape nga na nzoni bê. A lingbi lo zia na li ti lo so komandema ti lo ni ayeke lakue na gbe ti komandema ti Jéhovah.

13. Tongana nyen la mbeni wali wala mama alingbi ti sara kua ti lo ti sewa na lege so anzere na Jéhovah?

¹³ A lingbi wali wala mama ti sewa aduti zo ti mungo maboko na koli ti lo. Lo kue, a mû na lo mbeni komandema na yâ ti sewa ni, teti Bible asara tënë ti ‘ye so mama ti mo ayeke fa’. (aProverbe 1:8). Me komandema ti lo ayeke na gbe ti komandema ti koli ti lo. Wali Chrétien ayeke fa so lo ne komandema ti koli ti lo tongana lo mû maboko na lo ti sara kua ti mokonzi ti sewa na lege ni. Lo yeke kiri na nengo ti koli ti lo na gbe ni pëpe, lo yeke pusu lo pusungo pëpe ti sara ambeni ye wala lo yeke mû place ti lo pëpe. Me lo yeke mû maboko na koli ti lo nga lo yeke sara kua na lo maboko na maboko. Tongana koli ti lo amû adesizion so ayeke ti bê ti lo wali ni ape, wali ni ayeke fa tënë ti bê ti lo yeke, me lo yeke woko terê na gbe ti koli ti lo. Tongana koli ti lo ayeke Chrétien pëpe, lo lingbi ti tingbi na ambeni kpale; ye oko, so lo yeke woko terê na gbe ti koli ti lo, a lingbi ti pusu koli ti lo ti gi ti sara na Jéhovah.—Diko 1 Pierre 3:1.

14. Tongana nyen la amolenge alingbi ti zia ngia na bê ti ababâ na amama ti ala nga na bê ti Jéhovah?

¹⁴ Amolenge ayeke zia ngia na bê ti Jéhovah tongana ala mä yanga ti babâ na mama ti ala. Ala yeke mû nga gonda na ababâ na amama ti ala na ala yeke zia ngia na bê ti ala (aProverbe 10:1). Na yâ ti asewa so gï babâ ni wala mama ni la ayeke bata amolenge ti lo, a lingbi amolenge ni amä nga yanga ti lo, na ala hinga so lo yeke tâ na bezoin ti tene ala mû maboko na lo nga ala sara kua na lo maboko na maboko. Na yâ ti asewa so azo ni kue ayeke sara kua so Nzapa ahunda na ala ti sara, siriri nga na ngia ayeke dä mingi. Sarango tongaso ayeke ga na gonda na Jéhovah Nzapa, Lo so asewa kue abâ gigi ndali ti lo.​—aÉphésien 3:14, 15.

NA YÂ TI CONGRÉGATION

15. (a) Na yâ ti congrégation, tongana nyen la e yeke fa so e ne komandema ti Jéhovah? (b) Amama-ndia wa la alingbi ti mû maboko na e ti mä yanga ti ala so ayeke mû li ni na yâ ti congrégation? (Bâ li ti tënë “Ala mä yanga ti ala so ayeke mû li ni.”)

¹⁵ Jéhovah azia Molenge ti lo tongana Mokonzi na ndö ti congrégation ti aChrétien (aColossien 1:13). Ti Jésus, lo zia “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara” ti mû aye ti yingo na awakua ti Nzapa na ndö ti sese ge (Matthieu 24:45-47). Bebungbi ti aTémoin ti Jéhovah ayeke sara kua tongana ngbâa so. Tongana ti so a si lani na yâ ti acongrégation ti akozo Chrétien, laso a-ancien ayeke wara afango lege nga na awango so alondo na Bebungbi. Ala yeke wara ni na lege ti alettre so Bebungbi ni wani ayeke tokua, wala na lege ti azo so ayeke sara kua na iri ti lo, na tapande asurveillant so ague na ndo nde nde. Tongana e oko oko kue e ne a-ancien so ayeke na komandema na ndö ti e, e yeke mä yanga ti Jéhovah la.—Diko 1 aThessalonicien 5:12; aHébreu 13:17.

16. Na lege wa la a lingbi ti tene so a zia a-ancien na kua ti ala na lege ti yingo vulu?

¹⁶ A-ancien na awakua ti mungo maboko ayeke mbilimbili-kue pëpe. Ala yeke sara afaute tongana ti so e kue e yeke sara. Ye oko, a-ancien ayeke “amatabisi” so a mû ala ti mû maboko na congrégation ti ngbâ ti duti na kpengba songo na Jéhovah (aÉphésien 4:8). A zia a-ancien na kua ti ala na lege ti yingo vulu (Kusala 20:28). Na lege wa? Na lege so kozo ti tene a mû na ala kua ni, a lingbi asarango ye ti ala ague oko na ati so a hunda na a-ancien, so a sû na yâ ti Bible na gbe ti yingo ti Nzapa (1 Timothée 3:1-7, 12; Tite 1:5-9). Nga, a-ancien ayeke sambela mingi ti tene yingo vulu ti Jéhovah afa lege na ala na ngoi so ala yeke bâ wala mbeni ita-koli alingbi awe ti sara kua ti ancien.

17. Tongana aita-wali ayeke sara mbeni kua ti congrégation, ngbanga ti nyen la na ambeni ngoi ala kanga ye na li ti ala?

¹⁷ Na yâ ti congrégation, a lingbi ti si so a-ancien na awakua ti mungo maboko ayeke dä ape ti sara akua so ayeke fade ti ala ti sara ni, na tapande ti mû li ni na bungbi ti fango tënë. Na yâ ti aye tongaso, ambeni ita-koli so awara batême awe alingbi ti sara ni. Me tongana ita-koli oko ayeke dä ape, mbeni ita-wali so alingbi ayeke sara ni. Na tongana mbeni ita-wali la asara mbeni kua so mbeni ita-koli la adoit ti sara ni, lo yeke kanga mbeni ye na li ti loa (1 aCorinthien 11:3-10). So a hunda na awali ti kanga ye na li ti ala akiri na nengo ti ala na peko pëpe. Me, a yeke mbeni lege ti tene ala fa so ala ne akoli so Jéhovah azia ala ti duti na komandema na ndö ti ala na yâ ti sewa nga na yâ ti congrégation.

AGOUVERNEMENT TI SESE SO

18, 19. (a) Mo yeke fa nda ti aRomain 13:1-7 tongana nyen? (b) Tongana nyen la e yeke fa so e ne agouvernement ti sese so?

¹⁸ Atâ Chrétien ayeke sara ye biani alingbi na amama-ndia so ayeke na aRomain 13:1-7. (Diko ni.) Tongana mo diko aversê so, mo lingbi ti bâ so “akota zo ti komande” so a sara tënë ti ala ge ayeke agouvernement ti sese so. So Jéhovah angbâ ti zia lege na agouvernement so ti komande, ala yeke sara akota kua: ala yeke sara si kamême wusuwusu ayeke mingi pëpe nga ala yeke bâ lege ti ambeni ye so azo ayeke na bezoin ni. E yeke fa so e ne agouvernement ti sese so na lege ti kpengo ndia. E yeke sara kue ti futa a-impôt kue so a hunda na e ti futa, ti leke na lege ni ambeti kue so gouvernement ni ahunda, nga ti kpe andia kue so andu e, sewa ti e, dengo buze ti e wala aye so e yeke na ni. Ye oko, tongana azo so akomande ahunda na e ti ke yanga ti Nzapa, e yeke woko terê na gbe ti ala pëpe. Me e yeke kiri tënë tongana ti abazengele so atene: “A lingbi e mä yanga ti Nzapa, lo so lo yeke mokonzi, ahon ti mä azo.”​—Kusala 5:28, 29; bâ encadré “Mbi yeke mä ande yanga ti zo wa?”

¹⁹ E yeke fa nga so e ne agouvernement ti sese so na lege ti sarango ye ti e na mbage ti ala. Na ambeni ngoi, a lingbi ti hunda na e ti sara tënë lê na lê na ambeni kota zo ti sese so. Bazengele Paul asara lani tënë lê na lê na ambeni mokonzi tongana Gbia Hérode Agrippa nga na Gouverneur Festus. Akoli so ayeke lani na ambeni sarango ye so ayeke na lege ni oko ape, me tongana Paul ayeke sara tënë na ala, lo ne ala (Kusala 26:2, 25). E yeke sara tongana ti so Paul asara tongana e yeke na gbe ti mbeni kota zo, atâa a yeke mbeni ngangu mokonzi wala mbeni zo ti lapolice. Na ekole, aChrétien so ade maseka ayeke sara kue ti fa oko bibe so na mbage ti awafango mbeti na ala, akota zo ti ekole ni nga na ambeni zo ti kua ni. Biani, e yeke ne gï pëpe ala so ayeda na atënë ti mabe ti e; me e yeke ne nga ala so aye aTémoin ti Jéhovah pëpe. Biani, a lingbi azo so ayeke aTémoin pëpe abâ so e yeke ne azo.—Diko aRomain 12:17, 18; 1 Pierre 3:15.

20, 21. Ambeni ye ti nzoni wa e yeke wara tongana e fa so e ne ala so ayeke na komandema?

²⁰ Bazengele Pierre atene: “Ala ne mara ti azo nde nde kue.” (1 Pierre 2:17). Tongaso, zia e fa lakue so e yeke ne amba ti e na bê ti e kue. Tongana azo abâ so e yeke ne ala biani, ye so alingbi ti pika bê ti ala mingi. Girisa ape so a yeke ngangu na azo laso ti ne amba ti ala. Ni la, tongana e fa so e ne amba ti e, e fa so e sara ye alingbi na yanga so Jésus amû, atene: “Ala zia lumière ti ala aza na gbele azo, si azo ni alingbi ti bâ apendere kusala ti ala na ala mû gloire na Babâ ti ala so ayeke na yayu.”​—Matthieu 5:16.

²¹ Na yâ ti dunia so, so ayeke na yâ ti bingo, azo ti nzoni bê ayeke kpe na mbage ti lumière ti yingo. Tongaso, nengo ala so ayeke na komandema na yâ ti sewa, na yâ ti congrégation nga na yâ ti dunia so alingbi ti gboto ambeni zo nga ti pusu ala ti tambela legeoko na e na yâ ti lumière. So pendere ye biani! Atâa tongana ala changé lege ti ala pëpe, mbeni ye ayeke dä so a lingbi e girisa ni ape: Ti ne azo ayeke nzere na bê ti Jéhovah Nzapa na ayeke mû maboko na e ti ngbâ na yâ ti ndoye ti lo. Mbeni ye ti nzoni ti hon so ayeke dä?