Lomiga mo le Polokalame mo le Sauniga o le Faiva ma le Olaga Faa-Kerisiano
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
NOVEMA 6-12
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 13-14
“Pe a Oti le Tagata, pe e Toe Ola Mai ea o Ia?”
La Tatou Tauiviga mo se Olaga Faaumiumi Atu
E OO lava i aso nei, o loo iai pea ni tagata toʻalāiti o le a latou lē ioeina lenei manatu i le puupuu o le olaga, e ui o se manatu na tusia pe ā ma le 3,500 tausaga ua mavae. E masani ona lē fiafia tagata talu ai le puupuu o le taimi e malaulau ai lona olaga seʻia oo ina matua ma oti. O le mea lea, a o faagasolo le talafaasolopito, ua faateleina metotia o loo faia ina ia faaumiumi ai le soifuaga.
I le vaitaimi o Iopu, sa ʻaina ai e tagata Aikupito seʻi tulou taufale o manu, i se taumafaiga sili ona valea e toe faafoʻisia mai ai lo latou olaga talavou. O se tasi o sini autū o se faiga sa fai i tuā i le vā o le 500 ma le 1500 T.A. (Middle Ages) sa suia ai se uʻamea e avea ma auro, ina ia mafai ona maua mai ai se suāvai lea e mafai ona faaumiumi ai le ola o se tasi. E toʻatele tagata o loo faia lea saʻiliʻiliga e talitonu faapea, o le auro lea e maua mai le uʻamea o le a avatu ai se ola e lē mafai ona muta, ma o le taumafaina o se meaʻai o loo asu mai i ipu mafolafola auro e mafai ona faaumiumi ai le soifua. Sa manatu tagata Saina anamua o le lotu Tao e faapea, e mafai ona latou fesuiaʻiina le faatulagaga o le tino o le tagata e ala i le faaaogā o auala e pei o le mafaufau loloto, o le faamalosia lelei o le mānava, ma le fuafua lelei o taumafa tatau, ona maua ai lea o se ola e lē mafai ona oti.
Ua lauiloa le tagata suʻesuʻe Sepania o Juan Ponce de León i lana saʻiliʻiliga lē faamalieina mo se faavae mautū o le olaga talavou. O se fomaʻi o le senituri lona 18, sa faaofi mai sona manatu i lana tusi Hermippus Redivivus e faapea, e lelei pe a tuu taupou talavou i se tamaʻi potu i le vaitaimi o le tau e totogo ai laau, ma aoaoina uma ai i ni fagu le ea o loo latou mānavaina mai i fafo, ona avatu lea o na ea e faaaogā e fai ma vailaau e faaumiumi ai le ola. Ae pagā lea, e leai ma se tasi o nei taumafaiga na taulau manuia.
Pe e Mafai e se Laau ua Tātuu Ona Toe Ola?
E LĒ mafai ona faatusatusaina se laau olive e falala solo ona lālā, i le matagofie o le arasi mai i Lepanona. Ae e mataʻina le auala e ola ai le laau lenei o le olive. Ua faapea mai nisi o le umi e ola ai lenei laau e oo atu i le 1,000 tausaga. E maulalō le sosolo o ona aa, lea e mafai ona toe ola ai e tusa lava po ua tātuu le ogālaau. O le a toe tātupu le laau o le olive pe a ola pea ona aa.
Na mautinoa e Iopu, e tusa lava pe e oti o ia, ae e toe ola mai lava. (Iopu 14:13-15) Atonu na faaaogā e Iopu le laau olive e faaata mai ai lona mautinoa, e mafai e le Atua ona toe faatūina mai o ia. Na ia faapea mai: “E oo lava i le laau e iai lona faamoemoe. Pe a tuu i lalo, ona toe tātupu mai lea.” Pe a maligi timuga i le vaitaimi mugālā, ona mafai lea ona toe ola mai aa o se ogālaau olive ua mago ma tātupu mai ai “lālā e pei o se laau fou.”—Iopu 14:7-9.
“Ua E Matuā Naunau”
Ua tatou aʻoaʻoina se lesona e uiga i le alofa o Ieova mai i upu a Iopu: E alofa faapitoa o ia i ē e faatuatua iā te ia e pei o Iopu, ma e na te aʻoaʻo ma faatonutonu i latou ia avea ma tagata e finagalo malie i ai. (Isaia 64:8) E tāua iā Ieova ona tagata tapuaʻi faamaoni. E “naunau” o ia i ona tagata faamaoni ua maliliu. O le manatu o se tasi tagata poto e tusa o le upu Eperu e faaliliu mai ai lenei upu, e faapea, “e mautinoa o se upu e sili ona malosi e faamatala ai faalogona i se mea o loo moomoo i ai.” Ioe, e lē gata ina manatua e Ieova ona tagata tapuaʻi, ae e naunau foʻi ia toe faatutūina mai i latou i le ola.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
it-1 191
Lefulefu
E faaata mai foʻi e le lefulefu se mea e leai se aogā ma se tāua. O se faaaʻoaʻoga, na faapea atu Aperaamo iā Ieova, “O aʻu o le efuefu ma le lefulefu.” (Ke 18:27; tagaʻi foʻi i le Isa 44:20; Iop 30:19.) Na faatusa foʻi e Iopu faamatalaga a le ʻaufaamāfanafana pepelo i “faataoto o lefulefu.”—Iop 13:12.
NOVEMA 13-19
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 15-17
“Aua le Faaaʻoaʻo iā Elifasa pe a Avatu Faamāfanafanaga”
Aua le Faalogo i Manatu Sesē!
I ana lauga uma e tolu, sa faaali atu ai e Elifasa le manatu e lē malie le finagalo o le Atua i mea uma e faia e ana auauna, auā e matuā tagisā o Ia. Na faapea atu Elifasa iā Iopu: “Faauta, ua lē faalagolago o ia i ana auauna; ua ia taʻuvaleleaina ana agelu.” (Iopu 4:18) Na faapea mai foʻi Elifasa e uiga i le Atua: “Ua lē faatuatua o ia i lona au paia; ua lē mamā foʻi le lagi i lana silafaga.” (Iopu 15:15) Ona ia fesili atu lea: “Se mea ea e fiafia ai Lē e ona le malosi uma lava ina ua e amiotonu?” (Iopu 22:3) Sa ioe foʻi Pilitati i lenei manatu, auā na ia faapea atu: “O le masina ua lē pupula lea; o fetu foʻi ua lē mamā ia i lana silafaga.”—Iopu 25:5.
E tatau ona leoleo i tatou ina neʻi taaʻina ai i na mafaufauga. E ono oo ai iā i tatou se lagona e faapea, ua soona tagisā mai le Atua iā i tatou. O lenei manatu, ua faaleagaina ai la tatou faiā ma Ieova. E lē gata i lea, afai e tatou te lolo atu i nei mafaufauga, o ā o tatou uiga faaalia pe a aʻoaʻia i tatou? Na i lo o le talia ma le lotomaulalo o le aʻoaʻiga, atonu o le a oo ina ʻita o tatou loto iā Ieova,’ ma e ono teuloto le ita iā te ia. (Faataoto 19:3) Pagā se mala o le a iʻu i ai la tatou faiā ma le Atua!
Faaaʻoaʻo i le Lotomaulalo ma le Faapelepele o Iesu
16 O a tatou faaupuga faapelepele. O o tatou faalogona faapelepele e uunaʻia ai i tatou e “faamāfanafana i ē mafatia.” (1 Tesa. 5:14) O ā ni faaupuga e faalaeiauina ai i latou? E mafai ona faagaeetia o latou loto e ala i le faailoa atu o le naunau moni iā i latou. O le faamālō atu ma le faamaoni, e fesoasoani iā i latou e iloa ai o latou uiga lelei ma tomai. Ia faamanatu atu foʻi, na tosina mai i latou e Ieova i lona Alo, ma e tautele i latou i Lana silafaga. (Ioa. 6:44) Ia faamautinoa atu iā i latou, e manatu mamafa Ieova i ana auauna ua “loto nutimomoia.” (Sala. 34:18) O a tatou faaupuga faapelepele e mafai ona faafouina ai i latou o loo manaʻomia faamāfanafanaga.—Faata. 16:24.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manatu Tāua Mai le Tusi o Iopu
7:9, 10; 10:21; 16:22—Po ua faaalia e nei fuaiupu faapea e leʻi talitonu Iopu i le toe tū? O faamatalaga na e faatatau i mea o le a tutupu iā Iopu i lenā lava taimi. O le ā le mea sa ia uiga i ai? Atonu pe ana maliu Iopu, e lē toe vaai tagata na latou soifua faatasi iā te ia. O lona uiga la, e lē toe foʻi mai o ia i lona fale, pe e lē toe iloa foʻi o ia i le mea sa iai, seʻia oo i le taimi atofaina a le Atua. E ono uiga foʻi Iopu e faapea, e lē mafai e se tasi ona toe sau mai seoli i lona lava malosi. E manino mai i le Iopu 14:13-15, sa ia talitonu i le toe tū i le lumanaʻi.
NOVEMA 20-26
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 18-19
“Aua Lava Neʻi E Tuulafoaʻia Ou Uso Tapuaʻi”
Lesona e Tatou te Aʻoaʻoina Mai i le Tagi a Iesu
9 E mafai ona e fesoasoani i ē faavauvau. E leʻi tau ina fetagisi faatasi Iesu, Mareta ma Maria ae na ia faalogo atu ma faamāfanafana iā i laʻua. E mafai foʻi ona tatou faia faapea iā i latou o loo faavauvau. Na faapea mai Dan o se toeaina i Ausetalia: “Na ou manaʻomia se fesoasoani ina ua maliu laʻu avā. Na iai ulugalii na fesoasoani mai, e ala i le faaavanoa o latou taimi i le ao ma le pō e faalogologo mai ai iā te aʻu, a o faaleo atu oʻu faalogona faavauvau. E latou te leʻi faaʻamuʻamu mai foʻi ina ua ou tagi. Na latou ofoina mai foʻi fesoasoani aogā, e pei o le fufuluina o laʻu taavale, faia o faatau o meaʻai ma kuka ina ua lē mafai ona ou faia na galuega. Na latou tatalo faatasi ma aʻu i le tele o taimi. Na avea i latou o ni uō moni ma o ni uso e ʻfananau mo taimi o puapuaga.’”—Faata. 17:17.
Pe a Tuua e Sē e Pele iā i Tatou Ieova
16 Ia faaauau ona lagolagosua i sui faamaoni o le aiga. Ua sili atu ona latou manaʻomia le alofa ma faalaeiauga. (Epe. 10:24, 25) E iai taimi e ono manatu ai sui o le aiga o le tagata ua faateʻaina, ua faaesea i latou e le faapotopotoga. E tatou te lē mananaʻo e latou te manatu faapena. E ao ona tatou faamālō ma faalaeiau i talavou ua tuua e o latou mātua le upu moni. Na faapea mai Maria lea ua faateʻaina lana tane ma tuua le aiga: “Na asiasi mai uso ma tuafāfine i le fale ma kuka a matou meaʻai ma fesoasoani i le tapuaʻiga a lo matou aiga. Na latou lagonaina oʻu tigā ma na matou fetagisi faatasi. Na latou puipuia aʻu, pe a faia e nisi ni tala lē moni e uiga iā te aʻu. O mea na latou faia, na matuā faalaeiauina ai aʻu.”—Roma 12:13, 15.
Pe o E Aapa Atu?
20 E ao ona iloa e le tino o toeaina faapea o le aveesea e mafai ona faapogaia ai mafatiaga mo sē na avea muamua o se ovasia po o se auauna o le faiva, e tusa lava pe o ia lava na manaʻo e tuuese le faaeaga. Afai e lē o faateʻaina o ia ae ua iloa e toeaina faapea ua mafatia le uso, e tatau ona latou saunia se fesoasoani alofa faaleagaga. (1 Tesalonia 5:14) E ao ona latou fesoasoani ia te ia e iloa faapea e manaʻomia o ia i le faapotopotoga. E tusa lava pe e manaʻomia ai le faia o se fautuaga, e lē tatau ona umi naʻuā se taimi a o leʻi toe maua e lea tane loto maulalo ma loto faafetai faaeaga faaopoopo o le auaunaga i le faapotopotoga.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
O le Malosi o i se Upu Alofa
E ui i lea, ina ua manaʻomia e Iopu se faalaeiauga, sa leʻi gaganaina e Elifasa ma ana uō ni upu alofa. Na latou tuuaʻia Iopu mo ona puapuaga, i lo latou faauiga e faapea atonu na iai sana agasala lilo. (Iopu 4:8) Ua faapea mai le Interpreter’s Bible: “O le mea na manaʻomia e Iopu, o le faaalia atu o le tigā alofa mai le loto o se tagata. Pau le mea na ia maua o ni faamatalaga o aʻoaʻoga faalotu logolelei na manatu i ai tagata e saʻo aʻiaʻi, faapea ma tulaga tau amio ae faamaonia le lē aogā.” Ona o le mafatia tele o Iopu i le faalogo atu i tautalaga a Elifasa ma ana aumea na māfua ai ona faamalosia o ia e alaga faapea: “Tou te faatigāina ea loʻu loto, ma outou tuʻimomomoina aʻu i upu seʻia afea?”—Iopu 19:2.
Ia aua lava neʻi tatou faapogaia so tatou uso a auauna i le Atua e alaga aʻe i le mafatia ona o ni ā tatou upu lē magafagafa ma lē alofa. (Faatusatusa i le Teuteronome 24:15.) Ua lapataʻi mai faapea se faataoto mai le Tusi Paia: “O au upu e faaola ai pe faaumatia ai; o lea, ia e talia āuga e tutupu mulimuli ane ona o au upu.”—Faataoto 18:21, TEV.
NOVEMA 27–TESEMA 3
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 20-21
“E Leai se Fesootaʻiga o le Amiotonu ma le Tamaoaiga”
Po o E “Mauʻoa i le Atua”?
12 I le faamatalaga a Iesu, e iai le eseesega o le mauʻoa i le Atua ma le faaputuina o ʻoa mo se tasi, po o le faateleina o mea faitino a se tasi. Na fetalai Iesu, e lē tatau ona avea le faaputuina o ʻoa faaletino po o le olioli i mea ua tatou maua, ma taulaʻiga o o tatou olaga. Na i lo lea e tatau ona faaaogā a tatou mea faitino ina ia faaleleia, pe faamalosia ai la tatou faiā ma Ieova. O le faia faapea e mautinoa o le a tatou mauʻoa ai i le Atua. Aiseā? Ona e ala mai iā Ieova le tele o faamanuiaga. Ua taʻua i le Tusi Paia: “O le faamanuia a Ieova, o lea e faatamaoaiga ai; na te lē faaopoopo i ai se tigā.”—Faataoto 10:22.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manumalo Mai i a Satani ma Ana Mailei
19 E lelei ona mātauina, sa tauivi Iopu, le auauna a le Atua, ma ʻmafaufauga popole’ na faatupu i ai e Satani e faaauala atu i a Elifasa ma Sofara. (Iopu 4:13-18; 20:2, 3) Ona pologa ai lea o Iopu i le “tiga,” na iu ai i le ʻsoona tautala’ e faatatau i “mea matautia” na aafia ai lona mafaufau. (Iopu 6:2-4; 30:15, 16) Sa faalologo atu Eliu i a Iopu ma fesoasoani moni atu ina ia maua e Iopu le vaaiga atamai a Ieova e faatatau i mataupu. E faapena foi i aso nei, e faaalia e toeaina magafagafa lo latou manatu mamafa i ē ua mafatia, e ala i le lē toe faaopoopo atu o nisi “omiga” i a i latou. Ae i le pei o Eliu, latou te onosai e faalogologo atu i na tagata, ona tuuina atu lea i a i latou o le uu mālū o le Afioga a le Atua. (Iopu 33:1-3, 7; Iakopo 5:13-15) So o se tasi la e faagaepuina ona lagona ootia e ni mea matautia, po o ni mea moni po o ni mafaufauga faavalea, po o sē ua ʻfefe i ni miti, ma ni faaaliga e faaali i ai,’ i le pei o Iopu, e mafai ona latou maua faamafanafanaga mālū faale-Tusi Paia, i le faapotopotoga.—Iopu 7:14; Iakopo 4:7.
TESEMA 4-10
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 22-24
“Pe e Aogā ea le Tagata i le Atua?”
Aua le Faalogo i Manatu Sesē!
E fesootaʻi le manatu e faapea, ua soona tagisā mai le Atua, ma le manatu, e leai se aogā o le tagata i lana silafaga. Ua fesili atu Elifasa i lana lauga lona tolu: “E aogā ea le tagata i le Atua, e pei ona aogā o lē ua poto iā te ia lava?” (Iopu 22:2) Sa manatu Elifasa e lē aogā le tagata i le Atua. Na faapena foʻi ona finau mai Pilitati: “O lenei, pe faapefea ona taʻuamiotonuina le tagata i luma o le Atua? pe faapefea foʻi ona mamā o ia ua fanau mai i le fafine?” (Iopu 25:4) E tusa ai ma na lava manatu, e faapefea iā Iopu ua na o se tagata faatauvaa, ona manatu o loo amiotonu o ia i le silafaga a le Atua?
Ua mafatia nisi tagata i aso nei i manatu sesē e uiga iā i latou lava. Ua māfua lenei mea ona o vala e pei o le auala na tausia ai i le aiga, o mafatiaga o le olaga, po o le aafia fua i le feitagaʻi o tagata ona o lanu po o ituaiga. Ae e fiafia foʻi Satani ma ana temoni e tuʻimomomoina se tagata. Afai e mafai ona latou taaʻina se tagata e manatu, e lē o fiafia le Atua e Ona le malosi uma i mea o ia faia, e vave ona lotovaivai ai. E iai le taimi o le a teʻa ese ai tagata faapena, ma e ono ō ese ai mai le Atua soifua.—Eperu 2:1; 3:12.
O le tulaga matua, ma faafitauli o le soifua mālōlōina, ua faatapulaa ai mea tatou te faia. E foliga mai ua matuā laʻitiiti lava se sao ua tatou faia i le talaʻiga, pe a fua atu i mea na tatou faia a o talavou, a o lelei le soifua mālōlōina, ma malolosi. E tāua ona tatou iloa e mananaʻo Satani ma ana temoni ina ia tatou lagona e faapea, e lē o finagalo malie le Atua i mea o loo tatou faia! Ia aveese iā i tatou manatu faapena.
Se Lesona i le Auala e Taulimaina ai Faafitauli
Na faalotovaivaia atili Iopu e āna uo e toatolu e ala i le fai atu o ni ō latou lava manatu na i lo le poto mo le Atua. Na oo lava ina faapea atu Elifasa ʻua lē maufaatuatuaina e le Atua āna auauna’ ma e lē tāua i a Ieova pe amiotonu Iopu pe leai. (Iopu 4:18; 22:2, 3) E faigata tele ona faatusa i lena faamatalaga se isi faamatalaga e sili atu ona faalotovaivaia ai—pe sili atu foi ona lē moni! E lē o se mea la e ofo ai ina ua aoaia mulimuli ane e Ieova ia Elifasa ma āna uo ona o lo latou upuleaga. Na ia fetalai atu e faapea: “Ua outou le tautalatala ma le tonu ia te au.” (Iopu 42:7) Ae o loo iai pea se tuuaiga e sili ona matuia e leʻi faia mai.
Talavou ua Faafiafiaina le Finagalo o Ieova
10 E pei ona faaalia mai i tala o le Tusi Paia, na fesiligia e Satani e lē gata i le faamaoni o Iopu ae faapea foʻi le faamaoni o isi o loo auauna i le Atua e aofia ai ma oe. O le mea moni, pe a tautala e faatatau i tagata lautele, na faapea atu Satani iā Ieova: “O mea uma foʻi ua i ai i le tagata, [e lē na o Iopu ae ma isi foʻi] e avatua e ia e sui aʻi lona ola.” (Iopu 2:4) Po o e iloa lau matafaioi i lenei finauga tāua? Na fetalai Ieova e pei ona faaalia mai i le Faataoto e 27:11, e iai se mea e mafai ona e avatu iā te ia, e fai ma faamaoniga e tali atu ai i lē o faifai mai, o Satani. Seʻi mafaufau, o loo talosaga mai le Pule Silisili Ese Aoao iā te oe ina ia fai sau tali i le finauga sili lea ua leva ona lāgā. Maʻeu se matafaioi ofoofogia ma se faaeaga tutasi o loo iā te oe! Pe e mafai ona e faia le mea o fetalai atu ai Ieova iā te oe? Sa faia faapena e Iopu. (Iopu 2:9, 10) Sa faia foʻi e Iesu, faapena foʻi ma le lē mafaitaulia o isi i le faagasologa o le talafaasolopito, e aofia ai le toʻatele o talavou. (Filipi 2:8; Faaaliga 6:9) E mafai ona e faia le mea lava lenā. O se tasi o mea e ao ona faamautinoa, e tatau ona faia se gaoioiga. O le auala o loo e gaoioi ai, o le a faaalia ai po o e lagolagoina faifaiga a Satani po o le tali a Ieova. O lē fea o le a e filifili e te lagolagoina?
O Loo Manatu Mai Ieova iā te Oe!
11 Pe e afāina iā Ieova po o le ā le filifiliga e te faia? Pe ua lē lava ea tagata ia na tumau i le faamaoni e avatu ai se tali saʻo iā Satani? Ua faamaonia le sesē o tuuaʻiga a le Tiapolo i lona faapea mai e lē o auauna tagata i le Atua ona o le alofa. Ae peitaʻi, o loo finagalo pea Ieova ina ia e tū i lana itu i le finauga o le pule silisili ese, auā e manatu mai o ia iā te oe. Na fetalai Iesu: “E faapea lo outou Tamā o i le lagi, e lē finagalo ia ina ia fano se tasi o i latou nei e faatauvaa.”—Mataio 18:14.
12 E manino lava, ua fiafia le finagalo o Ieova i le ala ua e filifilia. Ae sili atu ai ona tāua, e aafia o ia i lau filifiliga ua fai. Ua faamanino mai e le Tusi Paia, e mafai e gaoioiga lelei po o gaoioiga leaga a tagata ona aafia ai faalogona loloto o Ieova. O se faaaʻoaʻoga, ina ua faaonoono soo Isaraelu iā Ieova, sa “tigā” lona finagalo. (Salamo 78:40, 41) A o lumanaʻi le Lolo i aso o Noa, ʻua leaga tele lava tagata, ma ua tigā ai lona finagalo.’ (Kenese 6:5, 6) Ia manatunatu po o le ā le uiga o lenei mea. Afai ua e uia se ala sesē, ua e faapogaia la le tigā i le finagalo o lē na Foafoaina oe. E lē o le uiga o lenei mea faapea e vaivai le Atua pe pulea o ia e faalogona. O lona uiga moni, e alofa o ia iā te oe ma e manatu mai mo lou lelei. Ae i le isi itu, pe a e faia le mea saʻo, e faafiafiaina ai le finagalo o Ieova. E fiafia o ia ona e lē gata ua maua se isi tali e avatu iā Satani aemaise ai foʻi ua mafai ona avea o ia ma Lē na te tauia mai oe. O lona finagalo lenā. (Eperu 11:6) Maʻeu se tamā alofa ua e maua, o Ieova le Atua!
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Faaaogā Sini Faaleagaga e Viia ai Lē na Faia Oe
Seʻi manatu i le auala na faaiʻuina ai e Ieova le foafoaina o le vateatea i upu nei, “O le afiafi ma le taeao,” na faamaʻoti mai ai e Ieova le uumi o vaitaimi o le foafoaga. (Kenese 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) I le amataga o aso taʻitasi o le foafoaga, sa ia silafia lelei lava lona sini, po o le manulauti o lenā aso. Sa faaauau pea ona foafoaina mea e le Atua. (Faaaliga 4:11) Na faapea mai le augātamā o Iopu: ʻUa faia e Ieova le mea ua ia finagalo i ai.’ (Iopu 23:13) Maʻeu le faamalieina atonu na iā Ieova i le silasila atu “i mea uma ua na faia,” ma faapea mai, “ua matuā lelei lava”!—Kenese 1:31.
Ina ia ausia moni o tatou sini, e tatau foʻi ona tatou matuā faanaunau ina ia ausia na sini. O le ā e fesoasoani iā i tatou e atiina aʻe sea faanaunauga malosi? E ui lava sa soona nunumi ma gaogao le lalolagi, ae sa mafai ona silafia e Ieova le iʻuga; ona o le iai o se lalolagi matagofie i le vateatea e pei o se maa tāua, lea o le a viia ma faamamaluina ai o ia. E faapena foʻi lo tatou faanaunau e faataunuuina mea na tatou fuafuaina e fai, pe afai tatou te manatunatu loloto i iʻuga ma aogā o le ausiaina o se sini. O le mea lenā na oo iā Toni e 19 ona tausaga. E lē mafai ona galo le uluaʻi lagona na oo iā te ia ona o se asiasiga i se ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Europa i Sisifo. E mai lava i lenā taimi, sa mafaufau pea Toni e faapea, ʻPe faapei le olaga pe afai e nofo ma auauna ai i se nofoaga faapena?’ Sa mafaufau pea Toni i se avanoa e mafai ai, ma sa faaauau pea ona ia aapa atu mo lenā sini. Maʻeu lona fiafia ina ua oo i ni nai tausaga mulimuli ane, na talia ai lana talosaga e fia auauna i le lālā!
TESEMA 11-17
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 25-27
“E Mafai Ona Faamaoni e ui i le Lē Lelei Atoatoa”
it-1 1210 ¶4
Faamaoni
Iopu. E foliga mai na soifua Iopu i se taimi ina ua mavae le maliu o Iosefa, ma a o leʻi avea Mose ma taʻitaʻi o Isaraelu. Ua faamatalaina Iopu “o se tagata e amio saʻo [Epe., tam] ma faamaoni; na mataʻu o ia i le Atua ma ʻaloʻalo ese i mea leaga.” (Iop 1:1; tagaʻi i le JOB.) O le faaalia e se tagata o lenei ituaiga faamaoni, o se vaega o le finauga i le vā o Ieova le Atua ma Satani. E manino mai lenā vala ina ua alu atu Satani i se taimi na ō atu ai agelu e tutū i luma o le Atua, ma fesili ai loa Ieova iā Satani e faatatau iā Iopu. Na faapea mai Satani e leʻi tapuaʻi Iopu i le Atua ona o se uunaʻiga saʻo, ae ona o ni māfuaaga manatu faapito, ma ua ia fesiligia ai le faamaoni o Iopu i le Atua. Na faataga e Ieova o ia e aveesea le tele o mea a Iopu e oo lava i lana fanau, ae e leʻi mafai ai e Satani ona aveesea le faamaoni o Iopu. (Iop 1:6–2:3) Na faapea mai foʻi Satani o le manatu faapito o Iopu, na ia lotomalie ai e onosaia le aveesea o lona tamaoaiga uma ma le maliliu o lana fanau, ae ia faasaoina lona ola. (Iop 2:4, 5) Mulimuli ane, na oo iā Iopu se maʻi papala leaga, o taufaifaiga mai lana lava avā, faapea upu faatigā ma tuuaʻiga mai i ana uō faamāfanafana pepelo o ē na faauiga sesē tapulaa a le Atua ma lona finagalo. (Iop 2:6-13; 22:1, 5-11) Ae na faaalia i le tali atu a Iopu o ia o se tagata faamaoni, e ala i le faapea atu: “Seʻia oo lava i loʻu oti, ou te lē aveesea loʻu faamaoni! Ou te taofimau i laʻu amiotonu, ou te lē tuuesea lava; e lē faasala mai foʻi loʻu loto iā te aʻu i aso uma ou te ola ai.” (Iop 27:5, 6) O le tumau o le faamaoni o Iopu, na faamaonia ai le pepelo o le Fili o le Atua.
Ia Taofimau i Lou Faamaoni!
3 E faapefea ona faaalia e auauna a le Atua le faamaoni? E ala i le alofa ma le lotoatoa iā Ieova, lea e leai se mea e mafai ona aveesea. O le iʻuga, o le a latou faia ai i taimi uma mea e fiafia i ai Lona finagalo. Seʻi mātau nisi o faamatalaga i le auala e faaaogā ai i le Tusi Paia le upu faamaoni. I le Tusi Paia, o le uiga o le upu “faamaoni” o le atoatoa, po o le matuā lelei. O se faaaʻoaʻoga, na faatonuina i le Tulafono tagata Isaraelu ina ia faaaogā manu e matuā lelei, e ofoina atu ai taulaga iā Ieova. (Levi. 22:21, 22) E leʻi faataga ona latou ofoina atu se manu e lē atoa vaega o lona tino, pe maua foʻi i se maʻi. Na tāua iā Ieova le ofoina atu o se manu e matuā lelei pe e atoatoa. (Mala. 1:6-9) Ua tatou iloa mai ai le tāua iā Ieova o se mea e atoatoa pe e matuā lelei. Pe a tatou faatauina mai se fualaau ʻaina, o se tusi, po o se meafaigaluega, e tatou te lē mananaʻo i se mea e leaga pe e lē atoa foʻi ona vaega. Nai lo o lea, e tatou te mananaʻo i se mea e atoatoa pe e matuā lelei. O faalogona foʻi na o Ieova pe a tatou faaalia atu le alofa ma le faamaoni iā te ia, e tatau ona atoatoa pe e matuā lelei.
4 Pe e tatau la ona tatou manatu e tatau ona tatou lelei atoatoa, ina ia mafai ai ona tatou faaalia le faamaoni? Atonu e tatou te popole ona e tatou te lē lelei atoatoa, ma sesē i le tele o taimi. Seʻi o tatou tilofaʻia ni māfuaaga se lua e lē tatau ai ona iā i tatou lenā manatu. Muamua, e lē uaʻi mai Ieova i o tatou masei. Ua taʻua i le Salamo 130:3, “Ioa e, ana faapea e te mātaulia mea sesē, Ieova e, o ai sē e mafai ona tū atu i ou luma?” E silafia e Ieova o i tatou o ni tagata e lē lelei atoatoa ma agasala, ma e na te faamagaloina atoatoa i tatou. (Sala. 86:5) Lua, e silafia e Ieova mea e gata ai lo tatou malosi, ma e na te lē faatalitalia i tatou e faia se mea e tatou te lē gafatia. (Faitau le Salamo 103:12-14.) E faapefea la ona tatou atoatoa ma matuā lelei i le silafaga a Ieova?
5 E manaʻomia e auauna a Ieova le alofa, ina ia mafai ai ona latou faaalia le faamaoni. E tatau ona atoatoa ma lē maluelue lo tatou alofa ma lo tatou faamaoni i lo tatou Tamā i le lagi. Pe a faapena le malosi o lo tatou alofa, e mafai lava ona tatou faamaoni e tusa pe e tofotofoina i tatou. (1 No. 28:9; Mata. 22:37) Seʻi toe mafaufau i Molimau a Ieova e toʻatolu sa taʻua i le amataga. Pe na māfua ona lē faia se vaega a le teineitiiti i le aso faamanatu, ona o lona lē fiafia i meafai a le aʻoga? Pe na manaʻo le alii talavou ina ia faamāsiasi o ia e le tamaitiiti lea e la te aʻoʻoga faatasi? Pe na manaʻo le tamā tausi aiga e faamālōlō o ia mai i lana galuega? E mautinoa e lē o le tulaga lenā. Nai lo o lea, na latou iloa e tonu tapulaa a Ieova, ma na latou taulaʻi atu i le faafiafiaina o lo latou Tamā i le lagi. O lo latou alofa mo ia na uunaʻia ai i latou ina ia saʻili muamua i le taʻitaʻiga a Ieova, a o leʻi faia ni a latou filifiliga. O le faia faapea, ua faamaonia ai lo latou faamaoni.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Ua Faamaopoopo e Tusa ai ma le Afioga a le Atua
3 Ua faamaonia mai i le foafoaga, o le Atua o Lē e sili i le faamaopoopoina o mea. Ua taʻua i le Faataoto 3:19: “O le poto na faataatia ai e Ieova le faavae o le lalolagi. Na ia faatumauina le lagi i le faautaga loloto.” Ua na ʻo ni vaega itiiti o galuega a le Atua’ o loo tatou iloa, ma “e itiiti foʻi mea ua tatou faalogo ai iā te ia.” (Iopu 26:14) Peitaʻi, o mea itiiti ua tatou iloa e faatatau i paneta, fetu, ma aniva, ua tatou iloa ai le matuā maopoopo o le auala na faatulaga ai nei foafoaga. (Sala. 8:3, 4) E faitau miliona fetu o loo iai i aniva, ma o loo fegasoloaʻi i se auala maopoopo. O le pogai lea e maopoopo ai le faataamilosaga o paneta i le lā, e pei lava o loo mulimuli lelei i tulafono o le auala. O le auala ofoofogia ua faamaopoopo ai le vateatea, ua fesoasoani iā i tatou e iloa ai ua talafeagai ona tatou vivii, faamaoni, ma tapuaʻi atu iā Ieova o lē ʻna faia le lagi ma le lalolagi i le poto.’—Sala. 136:1, 5-9.
TESEMA 18-24
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 28-29
“Pe e Iai Sou Talaaga Lelei e Pei o Iopu?”
Faaalia le Alofa Agalelei iā i Latou o Loo Manaʻomia
19 O loo faamamafa foʻi i tala faale-Tusi Paia sa tatou iloiloina le mea moni e faapea, o le alofa agalelei e ao ona faaalia iā i latou o ē o loo iai se manaʻoga e lē mafai ona faaleleia e i latou lava. Ina ia faaauau pea le gafa o lona aiga, sa manaʻomia ai e Aperaamo le lagolagosua a Petueli. Ina ia ave lona tino maliu i Kanana, sa manaʻomia e Iakopo le fesoasoani a Iosefa. Ma ina ia maua se suli, sa manaʻomia e Naomi le fesoasoani a Ruta. Sa lē mafai e Aperaamo, Iakopo, po o Naomi ona foʻia na manaʻoga e aunoa ma se fesoasoani. E faapena foʻi i aso nei, e ao ona faaalia le alofa agalelei, aemaise lava iā i latou o loo manaʻomia. (Faataoto 19:17) E ao ona tatou faataʻitaʻi i le augātamā faatuatua o Iopu, o lē sa fesoasoani atu “i le ua puapuagaina, ina ua valaau mai o ia, ma le ua aumatuā, atoa ma le ua leai sona fesoasoani,” faapea ma “le na fai a fano.” O Iopu foʻi na “fiafia ai le loto o le fafine ua oti lana tane” ma sa avea ma “mata o le tauaso, o vae o le pipili.”—Iopu 29:12-15.
it-1 655 ¶10
Ofu
E tele foʻi nisi vala o loo faamatalaina ai le ofu i se uiga faafaatusa. E iloagofie se faalapotopotoga e auai pe e lagolagoina e se tagata i lana togiga. E faapena foʻi le auala o loo faaaogā faafaatusa ai i le Tusi Paia le ofu, e iloa ai le tulaga o se tagata e ala i ana gaoioiga, e pei o le talafaatusa a Iesu i le ofu mo le faaipoipoga. (Mat 22:11, 12; tagaʻi i le HEADDRESS; SANDAL.) I le Faaaliga 16:14, 15, na lapataʻi mai ai Iesu Keriso e faatatau i le momoe faaleagaga ma aveesea ai le faailoga e iloa ai se auauna faamaoni a le Atua moni. E matuā faanoanoa pe a tupu lenei mea, a o toeitiiti gapā le “taua o le aso tele o le Atua o Lē e ona le malosi uma lava.”
Le Tāua o se Igoa
E lē o i tatou na filifilia igoa ia ua faaigoa ai i tatou mai le taimi na tatou fananau mai ai. Peitaʻi, tatou te filifilia le ituaiga talaaga tatou te mauaina. (Faataoto 20:11) Aiseā e lē fesili ifo ai iā te oe lava, ʻPe afai na filifilia e Iesu po o le ʻauaposetolo se igoa mo aʻu, o le ā le igoa o le a latou filifilia? O le ā se igoa talafeagai e faamatala ai loʻu uiga autū po o loʻu talaaga?’
E ao ona mafaufau loloto i lenei fesili. Aiseā? Auā na tusi le tupu poto o Solomona e faapea, “Ia sili le manaʻo ina ia taʻuleleia i le manaʻo i le oloa e tele.” (Faataoto 22:1) O le mea moni, pe afai tatou te maua se igoa lelei, po o se talaaga lelei i le lautele, ua iā i tatou la se mea e tāua. Ae sili ai ona tāua, pe afai tatou te faia se igoa lelei ma le Atua, o le a tatou mauaina ai se oloa tāua e faavavau. I le ā le itu? Ua folafola mai e le Atua o le a ia tusia i lana “tusi e faamanatu,” igoa o i latou e matataʻu iā te ia, ma tuuina atu iā i latou le faamoemoe o le ola e faavavau.—Malaki 3:16; Faaaliga 3:5; 20:12-15.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
g00 7/8 11 ¶3
E Aogā mo Oe le ʻAtaʻata!
Pe e iai moni lava se aogā o le ʻataʻata? Pe e te manatua se taimi na e lagona ai le toʻafilemu ona o foliga mata ʻataʻata o se isi tagata? Ae faapefea se taimi na e lagona ai le popole ma le lē mautonu ona o ni foliga faaʻūʻū? O lea, e aogā le ʻataʻata i lē o loo faaalia le mata ʻataʻata ma ē o loo vāai i ai. Na faapea mai Iopu e faatatau i ona fili: “Ou te ʻataʻata atu iā i latou, ae e latou te lē talitonu ai; o le fiafia o oʻu foliga ua faalaeiauina ai i latou.” (Iop 29:24) O le ʻfiafia o foliga’ o Iopu e iloa ai o ia o se tagata fiafia.
TESEMA 25-31
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOPU 30-31
“Le Auala na Faatumauina ai e Iopu le Mamā Tauamio”
Ia Liliuese Ou Mata Mai i Mea e Lē Aogā!
8 E oo lava i Kerisiano moni, e mafai foʻi ona aafia i latou i tuʻinanau o mata ma le tino. O le mea lea ua faalaeiauina ai i tatou e le Afioga a le Atua, ina ia pulea i tatou lava i mea e tatou te vāai ma moomoo i ai. (1 Kori. 9:25, 27; faitau le 1 Ioane 2:15-17.) Na iloa e le tagata faamaoni o Iopu le malosi o le sootaga a le vaai ma mea e faanaunau i ai. Na fai mai o ia: “Ua ou osia le feagaiga ma oʻu mata. E faapefea la ona ou manaʻonaʻo i se taupou?” (Iopu 31:1) E lē gata e leʻi paʻi Iopu i se fafine i se auala lē mamā, ae e leʻi mafaufau foʻi o ia i lenā mea. Na faamamafa e Iesu le tāua o le tausia pea o o tatou mafaufau ia mamā, ina ua ia fetalai: “Ai se tasi e vaavaai pea i se fafine ma manaʻonaʻo i ai, ua uma ona mulilua ma ia i lona loto.”—Mata. 5:28.
Ia Mafaufau i le “Iʻuga”
A o leʻi uia le laasaga muamua i lenā ala, fesili ifo iā te oe, ʻO fea ou te oo i ai i lenei ala?’ O le faaalu o sina taimi e mafaufau ai i “iʻuga” e ono oo i ai, atonu e lava lea e te ʻalofia ai le uia o se ala e maua ai i ni faafitauli matuiā. O mea nei e oo i se tagata e filifili e lē utagiaina nei faailoilo, o le faamaʻi oti (Aids) ma isi faamaʻi e feaveaʻi i feusuaʻiga, o le maʻitō e lē manaʻomia, o le faapaʻū tama, o le faaleagaina o faiā, ma se lotofuatiaifo lē lelei. Sa taʻua manino e le aposetolo o Paulo le iʻuga o i latou e faaauau pea ona faia feusuaʻiga lē mamā. “E lē fai mo latou tofi le malo o le Atua.”—1 Korinito 6:9, 10.
Talavou e, Ia Taʻitaʻia Outou i le Afioga a le Atua
15 O fea le taimi e te manatu o le a sili ona tofotofoina ai lou faamaoni i le Atua? Pe a o faatasi ma nisi tagata, po o le taimi e na o oe ai? A o e iai i le aʻoga po o le galuega, o le a e matuā mataala i so o se mea e faaleagaina ai la oulua faiā ma le Atua. Ae pe a oo i taimi faasamasamanoa ua na o oe ma e te lē o mataala ai, e faigofie lava ona tofotofoina oe e fai ni amioga lē lelei.
16 Aiseā e tatau ai ona e usiusitaʻi iā Ieova e tusa lava pe a na o oe? Manatua le mea lenei: E mafai ona e faatigā iā Ieova, pe faafiafia foʻi i lona finagalo. (Kene. 6:5, 6; Faata. 27:11) E aafia Ieova i au gaoioiga ona “o loo manatu mamafa mai o ia iā te [oe].” (1 Pete. 5:7) E finagalo o ia e te faalogo atu iā te ia, ona e maua ai lea o aogā. (Isa. 48:17, 18) Ina ua lē amanaʻia e nisi o auauna a Ieova i Isaraelu anamua ana fautuaga, na latou faatigā iā te ia. (Sala. 78:40, 41) Ae na alofa tele Ieova i le perofeta o Tanielu, ona na taʻua o ia e se agelu o le “tagata ua faapelepeleina.” (Tani. 10:11) Aiseā? Na tumau le faamaoni o Tanielu iā Ieova, e lē gata a o faatasi ma isi tagata, ae faapea foʻi le taimi sa na o ia ai.—Faitau le Tanielu 6:10.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Ia Iloa Ona Faalogologo ma le Alofa
E silia i le sefulu lauga a Iopu na faalogo i ai ana uō. Peitaʻi, na faapea mai Iopu: “E! fia faafofogaina mai aʻu e ia.” (Iopu 31:35) Aiseā? Auā e leʻi faamāfanafanaina Iopu e ui na latou faalogologo atu iā te ia. E leʻi manatu mamafa i latou iā Iopu, ma e leʻi ano foʻi i ona faalogona. E leʻi alolofa iā Iopu. Ae o le fautuaga lenei a Peteru: “Ia loto gatasi outou uma, ia fealofani, ia alolofa i le ʻau uso, ia mutimutivale i le alofa, ia agalelei.” (1 Peteru 3:8) E faapefea ona iloa lo tatou fealofani? Ia amanaʻia faalogona o tagata ma ia taumafai e malamalama iā i latou. O se tasi o mea e iloa ai lo tatou manatu mamafa, o le fai atu lea o ni faamatalaga alofa e pei o le “talofa e, iā te oe” pe “ia mālō lava le onosaʻi.” E lelei foʻi ona tatou toe taʻu atu le mea na faamatala mai e le tagata, auā e iloa ai o loo tatou malamalama i lana tala. O le faalogologo ma le alofa, o le uaʻi atu lea i tala aemaise o faalogona o le tagata.