DJAMBA DJƐ WEKELO 21
YEEMBO 21 Tokindjɛ mpona ntondo ntondo Onkfumi
Tohone ngando kengotshikala etshinda
‘Tolekɔ nkonga la oloko pakipaki ngando keyaye.’—HEB. 13:14.
IKANYI YƐ DJAMBA
Wopo wokokaso mba wapɔ lɔɔko la l’etsho weyaye má onkanda wɔ Hebero shapitrɛ 13.
1. Nkambo djɛkɔnge Yeso ndewola ante ngokomela Jerusalɛmɛ djɛ ɛtɛndɔ kɛ ntondo?
ETSHO emangha lá ntondo kɛnde mvɔ, Yeso ewoyɛka prɔfɛsi kekotshamisá mbala kɛ ntondo lá etsho w’ekomo wɛ nkfumbo djɛ akambo dj’ase Juda. Ewolaka ante lofu lɔmɔtshi ‘angala wangodjinga’ ngando kɛ Jerusalɛmɛ. (Luka 21:20) Yeso ashimelaka ambeki wande ante winá wɔ nyɔnghɛna angala wasɔ—angala wakɔ yayale nde wa Ɔrɔma—nyongopose mbala kɛkɔ kɛmɔ má Judeya.—Luka 21:21, 22.
2. Mvungo kɛkɔnge Poolo ndavungola Akristo wa Hebero wa Judeya la wa Jerusalɛmɛ?
2 M’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi emangha, lá ntondo kɛ angala wa Ɔrɔma ndjinga ngando kɛ Jerusalɛmɛ, ɔpɔstɔlɔ Poolo afunaka onkanda wɔ nkfulu wetaso lɔɔko ente onkanda wɔ Hebero. Lá onkanda wɔsɔ, Poolo apɛyɛka Akristo wa Judeya la wa Jerusalɛmɛ alako wakokisá mbikɛ mbiko yɛwɔ, la wangakotshɛ́ djɛ ndalɔngɔsɔla lá nkambo djɛ yakongaka. Ko yakongaka nsɔsɔlɔ nkambo djɛkɔnge? Etshitanelo kɛ Jerusalɛmɛ. Ntsha Akristo wakɔpa ndjala la lowiko, iwɔ ladjɛ ntshika amvulu la elemo wɛwɔ. Lá nkambo djɛ ngando kɛ Jerusalɛmɛ, Poolo afunaka ante: ‘Topalekɔ la ngando kengotshikala etshinda.’ Ko akfɛka ante: ‘Tolekɔ nkonga la oloko pakipaki ngando keyaye.’—Heb. 13:14.
3. ‘Ngando kelekɔ́ la mpikamelo djɛ wɔlɔ’ nge, ko lamo ohonaso?
3 Nkoka ndjala anto efula wananghaka la wɔlaka Akristo wɔsisá nkano djɛ ndota má Judeya la má Jerusalɛmɛ, koko nkano djɛwɔ djawikɛka. Lɔɔko kɛnɛ watɔla mande topilela wana w’anto oloko kana topahone lowiko l’okfudji la lɔ wɔlɔ l’andja wanɛ. Lamo sɔmbɔsɔna nghɔsɔ? Mande tewa ente nkfumbo dj’akambo djɛnɛ mpongiloyɛ lonkina. Tohona ‘ngando kɛ mpikamelo djɛ wɔlɔ,’ ntepela ente, ‘ngando keyaye,’ Onkfumi wɔ Ndjambe.a (Heb. 11:10; Mat. 6:33) Tɔnghɛna lá itɛ inkfumɔ yɛ djamba djɛnɛ: 1) wopo wɔ alako wa Poolo wafunamisá má wolo wɔ nyuma yakotshɛ́ Akristo w’ɛtɛndɔ kɛ ntondo djɛ nkindjɛ mpona ‘ngando keyaye,’ 2) wopo wɔ Poolo ndaalɔngɔsɔla djɛ akambo wayaye, la 3) wopo wɔ alako wande otokotshɛwɔ lɔɔko kɛnɛ.
ƐKAMA ONTO WOPAKOKE NKOKADJƐ KAWO
4. Ladjikɛnge Jerusalɛmɛ yayalaka ntshina efula le Akristo?
4 Jerusalɛmɛ djayalaki la ntshina efula le Akristo. Otshumano w’ɛtɛndɔ kɛ ntondo watemaka lá 33 D.D., la iloyi yɛ lɔndjɛ yayalaki l’eteyi. Lá djiko djɛ lasɔ, Akristo efula wayalaki la amvulu ole la nkete efula lá ngando. Koko, Yeso ewolaka ambeki wande dj’iwɔ mposa má Jerusalɛmɛ la má Judeya.—Mat. 24:16.
5. Wopo wɔkɔnge Poolo ndalɔngɔsɔla Akristo lá nkambo djeyayɛki?
5 Djɛ ndjewola Akristo djɛ nkambo djeyaye, Poolo ákotshɛ́ka dj’iwɔ ntɔnɔla lá wopo wɔ Yehova ndɔsaka ngando kɛ Jerusalɛmɛ. Poolo ávungolaka ante l’ikanyi yɛ Yehova, tɛmpɛlɔ, elemo wekambaki ankfundji la elambo wɛ yapɛyɛka lá Jerusalɛmɛ wetayalaki lonkina ekina. (Heb. 8:13) Anto efula wayalaki lá ngando watawola Mesiya. Tɛmpɛlɔ kɛ Jerusalɛmɛ ketayalaki lonkina djwe djɛ ɔtɛmwɛlɔ wɔ piyɔɔ la keyalaka ladjɛ ntshitana.—Luka 13:34, 35.
6. Lamo mvungo kɛ Poolo kotanaso l’onkanda wɔ Hebero 13:5, 6 yaye la winá wɛdje?
6 Winá wɔ Poolo ndafunelaka ase Hebero onkanda, Jerusalɛmɛ djalaki ngando kɛ wɔlɔ efula kɛ anto yakɔpaka mbika la mbembola. Omfunyi ɔmɔtshi w’Ɔrɔma etaka Jerusalɛmɛ ante “ngando kɛ lomo efula kɛ djeke djɛ ɛstɛ.” Ase Juda wema ewila etshikitanyi watshɔki ɔnɔnyi onkfumɔ ntɔfɛtɛ l’eteyi, ko kɛsɔ kananghaki djɛ owila ndjala la mfalanga efula. Ape l’ehamo, Akristo wawaki wapɔ winá wɔ mfalanga yingelaka l’owila. Nkoka ndjala m’ɔtɛ wɔ nkambo djɛsɔ ndeke Poolo ndashimela ante: ‘Lá lowiko lɔnyo nyotayalake la ngandji kɛ mfalanga, koko nyosasange la kɛnɛ kokotshɛnyo.’ Ko makɔ, awalelaka Afunelo walekɔ́ l’eshikikelo kɛ nkfulu kɛ Yehova ɔpɛyɛnde enkambi wɛnde: ‘Lemi mpakotshikaki, la mpakokadjɛki lotshinda.’ (Wala Hebero 13:5, 6; Mvu. 31:6; Yee. 118:6) Akristo wawikaki lá Jerusalɛmɛ la lá Judeya wayalaki la djonyi djɛ eshikikelo kɛsɔ. Ladjikɛnge? Ladjikɛnde wayalaka ladjɛ ntshika amvulu, elemo la nkete djɛwɔ efula m’ɔkɔngɔ wɔ ndongola onkanda. Wayalaka ladjɛ mpomana la kɛnɛ kakongaki.
7. Lamo oyɛso ladjɛ nkembɛ wɛkamo wɔso le Yehova má winá wɔsɔ?
7 Olakanyelo leso: Kɛkɔnge ketokonga lá ntondo? Lako ilá ‘ndjolo k’ekekete’ kotateyɛ, ko andja wa nyɛtshi wanɛ wotshitana. (Mat. 24:21) Ete ngo Akristo wa ɛtɛndɔ kɛ ntondo, iso ladjɛ mbadjɛ la ndjala entshupa. (Luka 21:34-36) Lá winá wɔ ndjolo k’ekekete, tokoka ntshika nkete mɔtshi kana nkfumɔ, la ndawɛkɛ lá kenkfumo le Yehova ente apakadjɛki enkambi wɛnde. Kaanga winá wɔsɔ, lá ntondo kɛ ndjolo k’ekekete ndjɛ, tolekɔ la mbamba kɛ nyɛnyɛ onto wilelaso oloko wɔso. Kolawopola ente: ‘Nanghedji la ekoma wɛmi wɛnyɛ ente ndjilela Ndjambe kendaka djɛ nkotshɛ́ oloko, koko ape lá okfudji? (1 Ti. 6:17) Lá nsɔsɔlɔ, kaanga okokaso mba elakanyelo má kɛnɛ kenanghemisá l’ɛtɛndɔ kɛ ntondo, ‘ndjolo k’ekekete’ keyaye ketananghemaka ntondo. Iya wopo wɔkɔnge isongewa kɛnɛ kɛ nangha winá wɔ ndjolo k’ekekete yongowanga?
NYƆLƐMƐYƐ ANTO WANYƆLƆNDJƐ
8. Yeso ndapɛyɛ ambeki wande ɛlɔndjɛlɔ kɛkɔnge?
8 Ɛnɔnyi emangha m’ɔkɔngɔ wɔ ndongola onkanda wɔ Poolo ndatomela ase Hebero, Akristo wɛnaka Angala w’Ɔrɔma wambodjinga Jerusalɛmɛ. Ɔsɔ ayalaka ilembetelo lewɔ djɛ ndota; ngando kɛ Jerusalɛmɛ keyalaka ladjɛ ntshitana. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Ko iyotalota tampe? Yeso áshimelaka ante: ‘Anto walekɔ́ lá Judeya wangolote tá enkókó.’ (Luka 21:21) Enkókó weyalaki efula lá djeke djɛkɔ. Iya yotalota tá onkókó wɔkɔnge?
9. Lamo Akristo yakoke ndjopola enkókó wɛ ndota? (Lenda kartɛ.)
9 Tokolenda enkókó ɛmɔtshi w’Akristo yayale ladjɛ ndota: Enkókó wɛ Samariya, enkókó wɛ Ngalile, onkókó wɔ Ɛrmɔnɛ, enkókó wɛ Lɛbanɔnɛ la enkókó weyalaki lá wedji wɔ Jɔrdanɛ. (Lenda kartɛ.) Ngando imɔtshi yɛ weke w’enkókó wɛsɔ yɛnamaki ete ngo djena djɛ djiisa. Ndjɔmbɔmba, ngando kɛ Gamɛla kepikamaka lá nsɔdji yɛ enkókó la ayalaki wolo efula onto nkoma l’eteyi. Ase Juda amɔtshi wɔsaki ngando kɛsɔ ete ngo djiisa djɛ wɔlɔ efula. Koko, ase Juda la Ɔrɔma wananaka mbandji k’ekekete efula lá Gamɛla, ko anto efula wintasɛki l’eteyi wavɔka.b
Enkókó efula weyalaki l’eteyi wɛ Akristo wa ntondo yakoke ndota, koko ape enkfumɔ ndeke loyalaki idjena yɛ wɔlɔ yɛ ndjisama (Lenda itenyi 9)
10-11. a) Wopo wɔkɔnge Yehova ndakoke mpɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ? (Hebero 13:7, 17) b) Wopo wɔkɔnge Akristo yawa wapɔ má ndjala la ntshunamo le anto wa lɔndjɛ? (Lenda ntshango.)
10 Akoka ndjala Yehova alɔndjɛka Akristo má mbamba kɛ waalɔndjɛki otshumano. Ondjewi w’ɛkɔndɔ Eusebius alofunaka ante: “Má wolo wɔ nyuma kɛ Ndjambe, ase otshumano wɔ Jerusalɛmɛ wɛnaka wɛnɛlɔ wawɛnyisá dj’iwɔ nyima má ngando lá ntondo kɛ mbandji, la dj’iwɔ ntintasɛ lá ngando kɛmɔtshi kɛ Pereya ketawɔ Pɛla.” Ɛnamaki ete ngo Pɛla ayalaki ngando kɛ wɔlɔ efula kɛ Akristo ndota t’eteyi. Pɛla ketayalaki otale la Jerusalɛmɛ, ko ayalaki wɔdju djɛ nyɔmɔ l’eteyi. Anto amɔtshi w’ase Pereya watayalaki ase Juda, koko watasɛsa nana l’ase Ɔrɔma.—Lenda kartɛ.
11 Akristo walotisá t’enkókó wakambaka la dako djɛ Poolo djɛ ‘nɛmɛyɛ anto wa lɔndjɛ’ lá otshumano. (Wala Hebero 13:7, 17.) Lɔla loyalisa nde enkambi wɛ Ndjambe wewaka ewiko. Ɔkɔndɔ wɔshikikɛ ente Ndjambe atakadjɛ anto wakongaki ‘ngando kɛ mpikamelo djɛ wɔlɔ,’—Onkfumi wɔ Ndjambe.—Heb. 11:10.
Pɛla keyalaki idjena yɛ vu, y’ipa la mbalaka, la ketayalaki otale (Lenda itenyi 10-11)
12-13. Wopo wɔkɔnge Yehova ndalɔndjɛ enkambi wɛnde lá deko djɛ ndjolo?
12 Elakanyelo wowaso: Yehova akamba la anto wa lɔndjɛ djɛ mpɛyɛ enkambi wɛnde ɛlɔndjɛlɔ kɛ djɔ. Afunelo wambolola kfu la ndjɔmbɔmba yɛnyɛ wopo wɔ Yehova okambande la elami w’ɛnkɔkɔ djɛ mpɛyɛ enkambi wɛnde ɛlɔndjɛlɔ lá winá wɛ ndjolo. (Mvu. 31:23; Yee. 77:20) La lɔɔko kɛnɛ tɛna wopo wɔ Yehova okindjɛnde nkamba la anto wa lɔndjɛ.
13 Ndjɔmbɔmba, lá opela wɔ COVID-19, ‘anto wa lɔndjɛ’ wapɛyɛki ɛlɔndjɛlɔ keyalaki djonyi. Tokokolo wawaka alako djɛ nshiyɛ ehomba wɛ wananyɔ l’ankaana. Ndambo daambi m’ɔkɔngɔ w’opela mbanga, tonanghaka losanghanyɛ l’ekekete lɔ nkamɔ l’etepela ndekana 500 má mbamba kɛ ɛntɛrnɛtɛ, televiziɔ la aradiyo. Takindjɛki mba eleelo wɛ nyuma. Eposelo weyalisá nde, toyalaka l’osanga. Tokoka ndjala l’eshikikelo ente ayale ohemba wɔkɔnge isongopomana l’etsho weyaye, Yehova angokindjɛ nkotshɛ́ anto wa tɔlɔndjɛ djɛ ntɛnyɛ mboka kɛ wɔlɔ k’iso ndɔnda. Lá djiko djɛ ndjala la wɛkamo ole la ntshunamo lá ɛlɛmbɛ wɛ Yehova, wekeka ankina wakɔnge wangotokotshɛ́ djɛ ndalɔngɔsɔla lá ndjolo k’ekekete, la djɛ ndɔsa akano wa balo lá eleko kɛ ndjolo kɛsɔ?
KƆPA WANANYƆ LA LONGOLAWƆ
14. Lá nkilika Hebero 13:1-3, wekeka wakɔnge Akristo yayale ladjɛ nyɛnyɛ lá mfu y’ekomo yɛ nkfumbo dj’akambo dj’ase Juda?
14 Winá wɔ ndjolo k’ekekete yongowanga, tongoyala la djonyi djɛ nkɔpana ete ngo sotakɔpanaka ntondo. Winá wɔkɔ, tongoyala la djonyi djɛ nkilika ndjɔmbɔmba kɛ Akristo wa Jerusalɛmɛ la wa Judeya. Wakɔpanaki winá enkfumɔ. (Heb. 10:32-34) Koko lá ntondo k’ekomo kɛ nkfumbo dj’akambo dj’ase Juda, Akristo wayalaka ladjɛ ndjokana ‘ngandji k’onto la wɔna nyɛkɛnde’ la ‘ndongolana’ lá yopo yɛ isopewe ntepela.c (Wala Hebero 13:1-3.) Angoyala ngo wopo wɔkɔ ɔmɔ winá wɔ nkfumbo dj’akambo djɛnɛ yongokoma l’ekomo
15. Lamo Akristo wa Hebero yayale ladjɛ ndjokana ngandji k’onto la wɔna nyɛkɛnde, la ndjala la nkapo l’olotshi?
15 Winá wɔ angala w’ase Ɔrɔma yadjinge Jerusalɛmɛ la yime mbala kɛkɔ kɛmɔ, Akristo watalota la nkete efula. (Mat. 24:17, 18) Wayalaka la djonyi djɛ nkotshana l’anteyi kɛwɔ winá wɔ yotakɛndaka lá enkókó, la lá djena djɛ yotolalaka. Ape l’ehamo, wayalaki la ‘ehomba efula wɛ nshiyɛ lankeke lankeke,’ ko kɛsɔ kapɛyɛki mbamba k’iwɔ ndjokana ngandji k’onto la wɔna nyɛkɛnde, ndongola djɛ nkotshɛ́ onto ɔmɔtshi ole nkapana lawɔ kɛnɛ kokotshɛwɔ.—Tito 3:14.
16. Wopo wɔkɔnge wokokaso ndjoka winaso andjawodji walekɔ́ la djonyi djɛ okotshɔ wɔso ngandji? (Lenda ntshango.)
16 Olakanyelo wowaso: Ngandji ketotshinda djɛ nkotshɛ́ winaso andjawodji winá woyɛwɔ la djonyi dj’okotshɔ wɔso. Enkambi efula wɛ Ndjambe wayalaka entshupa djɛ nkotshɛ ehomba wɛ nyuma la wɛ demba wɛ wananyɔ la ankaana ilotisá olotshi, ambandji la ambalaka yeyɛ m’etongelo. Nkaana kɛmɔtshi k’ose Ukraine ketshikisá mvulu kɛnde m’ɔtɛ wɔ mbandji, atepela ante: “Tɛnaka lɔwɔ lɔ Yehova lɔtɔlɔndjɛ la lotokotshɛ́ má mbamba kɛ wananyɔ. Watosangelaka la watokotshɛ́ka wɔlɔ efula lá Ukraine, lá Hongrie la ole winá wɔsɔ lanɛ l’Allemagne.” Waalongola wananyɔ l’ankaana la waakotshɛ ehomba wɛwɔ walekɔ mpeko lá akatshi wa Yehova.—Woo. 19:17; 2 Kɔ. 1:3, 4.
Akristo walotá olotshi lɔɔko kɛnɛ walekɔ la djonyi djɛ okotshɔ wɔso (Lenda itenyi 16)
17. Lamo oyalawɔ djonyi ndjala la ngandji kɛ onto la wɔna nyɛkɛnde la ndongolana lɔɔko kɛnɛ?
17 Ape l’ehamo, tongoleka ndjala la djonyi djɛ okotshɔ wɔ nghɔsɔ lá etsho weyaye ndeka lɔɔko kɛnɛ. (Aba. 3:16-18) Yehova atokfumba winá wɔsɔ djɛ ndjokana ngandji la ndongolana, mande wekeka wasɔ wangoyala djonyi efula winá wɔkɔ.
KƐNƐ KETOKONGA LÁ ETSHO WEYAYE
18. Wopo wɔkɔnge wokokaso ndjokola Akristo w’ase Hebero w’ɛtɛndɔ kɛ ntondo?
18 Ete ngo ɛkɔndɔ oshikikɛwɔ, Akristo walotisá tá enkókó wawikaka winá wɔ Jerusalɛmɛ yatshitana. Watshikaka ngando kɛwɔ koko Yehova ataakadjɛ. Iya otepelaso mo djɛ etsho wɛso wɛnɛ? Topewe kɔɔ wopo wɔ akambo yongonanghema l’etsho weyaye. Koko Yeso atewolaka dj’iso ndjala entshupa djɛ nɛmɛyɛ. (Luka 12:40) Tolekɔ lonkina la mvungo kɛ Poolo ndapɛyɛ l’onkanda wɔ Hebero, kekambema l’etsho wɛso wɛnɛ ete ngo yakambema lá ɛtɛndɔ kɛ ntondo. La tolekɔ l’eshikikelo kɛtɔpɛyɛ Yehova k’ente apatotshikaki la apatokadjɛki kawo. (Heb. 13:5, 6) Nyontshɔ tokindjɛ mpona ngando kengotshikala etshinda etshinda—Onkfumi wɔ Ndjambe—la tosasange l’esako w’etshinda wetoyakala Onkfumi wɔkɔ.—Mat. 25:34.
YEEMBO 157 Vu djɛ nsɔsɔlɔ!
a Lá etsho wefunamaki Bible, mbala efula nkfumi ndeke lɔlɔndjɛki ngando. Ngando kɛsɔ kakokaki ndɔsama ete ngo Onkfumi.—Ewa. 14:2.
b Mbandji kɛsɔ kenanemaka lá 67 D.D., ndambo daambi m’ɔkɔngɔ wɔ Akristo ndota má Judeya la má Jerusalɛmɛ.
c Itepela ikadjimwama ‘ngandji kɛ onto la wɔna nyɛkɛnde’ nkoka nsakisola ngandji kokaso ewoto la ɛwɔndɔ, koko Poolo akambaka la itepela yɛkɔ djɛ nyɛnyɛ ngandji kelekɔ́ l’eteyi kɛ otshumano.