Wakiti di köndë di o dë u nöömö

1. Andi Jesosi bi taki taa bi o pasa ku di foto Jelusalen?

JESOSI bi konda wan tjabukama woto da dee bakama fëën, ufö a dëdë. Di fosu pisi u di tjabukama woto aki bi pasa di de bi booko Jelusalen, ku di Wosu u Gadu kaba a sösö. A bi piki de taa sëmbë bi o „lontu Jelusalen buta a djegi” (Luk. 21:20). Jesosi bi piki dee bakama fëën taa te de bi si dee sodati, nöö de bi musu kumutu a Judea wantewante. Di soni di Jesosi bi taki dë bi pasa tuutuu. Dee Loomë sodati bi lontu Jelusalen buta a djegi.​—Luk. 21:21, 22.

2. Andi Paulosu bi piki dee Keesitu sëmbë dee bi ta libi a Jelusalen ku Judea?

² Wantu jaa ufö dee Loomë sodati lontu Jelusalen, hën apösutu Paulosu bi sikifi wan biifi da dee Hebelejën sëmbë, nöö di biifi dë bi da de taanga seei. U sabi di biifi dë kuma di buku de kai Hebelejën. A di biifi dë Paulosu bi taki soni di bi o heepi de sö taa de bi sa dë seekaseeka da dee soni dee bi o miti de. Andi da dee soni dee bi o miti de? Wë de bi o booko Jelusalen kaba a sösö. Ee dee Keesitu sëmbë aki bi kë fika a libi, nöö de bi musu go disa dee wosu ku dee wooko u de. Fëën mbei Paulosu bi taki u di foto Jelusalen taa: „Biga u sabi taa dee köndë ka u ta libi a goonliba aki, de an o dë fu nöömö e.” Hën a taki go dou taa: „Ma u ta luku wan oto köndë a Gadu ala di o ko, nöö hën o dë u nöömö.”​—Heb. 13:14.

3. Andi da di köndë di de mbei ku bumbuu sitonu posu, nöö faandi mbei u ta suku ën?

³ A kan taa sëmbë bi ta lafu dee Keesitu sëmbë ta mbei de fa, di de bi nango kumutu a Jelusalen ku Judea. Ma di soni dë hën bi heepi de u de fika a libi. A di ten aki sëmbë ta mbei u fa u di wa ta buta futoou a libisëmbë, söseei u di wa ta suku u ko abi wan gaan bunu libi a di goonliba aki. Faandi mbei u ta du soni a di fasi aki? Wë u di u sabi taa di Könuköndë u Gadu o poi di hogi goonliba aki. U ta suku ’di köndë di o dë seei fu nöömö, kuma wan wosu de mbei ku bumbuu sitonu posu’. Nöö ’di köndë di o ko jeti’, da di Könuköndë u Gadua (Heb. 11:10, Mat. 6:33). A hiniwan u dee hedi pakisei u di woto aki woo luku dee soni aki: (1) Unfa dee soni dee Paulosu bi taki bi heepi dee fesiten Keesitu sëmbë u de ta suku „di köndë di o ko eti”, (2) unfa Paulosu bi heepi de sö taa de bi sa dë seekaseeka da dee soni dee bi o miti de, ku (3) unfa dee soni dee a bi piki de ta heepi u a di ten aki.

BUTA FUTOOU A DI SËMBË DI AN O DISA I NÖITI

4. Faandi mbei Jelusalen bi dë wan apaiti kamian da dee Keesitu sëmbë?

⁴ Jelusalen bi dë wan apaiti kamian da dee Keesitu sëmbë. Di fesiten Keesitu kemeente bi seti a di foto dë a di jaa 33 Baka Keesitu, nöö dee baaa u di tii kulupu seei bi ta libi a Jelusalen. Boiti di dë, sömëni Keesitu sëmbë bi abi wosu ku sömëni gudu a di foto dë. Ma tökuseei Jesosi bi piki dee bakama fëën taa a bi o dë u de fusi kumutu a Jelusalen ku Judea.​—Mat. 24:16.

5. Unfa Paulosu bi heepi dee Keesitu sëmbë u de dë seekaseeka da dee soni dee bi o miti de?

⁵ Paulosu bi kë u dee Keesitu sëmbë bi dë kabakaba u kumutu a Jelusalen. Fëën mbei a bi heepi de u de ko fusutan möön bunu unfa Jehovah ta si di foto dë. Paulosu bi toona mëni dee Keesitu sëmbë taa Jehovah an bi ta si di wosu ka de bi nango dini ën a Jelusalen kuma wan santa kamian möön. Söseei an bi ta si di mindima wooko, ku di tja di de bi ta tja soni go tjuma dëën kuma wan santa soni möön tu (Heb. 8:13). Gaansë u dee sëmbë u di foto dë bi bia baka da di Mësiasi, nöö an bi dë fanöudu u sëmbë bi musu nango a Jelusalen u go dini Jehovah möön. Boiti di dë, Jelusalen ku di Wosu u Gadu bi o booko kaba a sösö.​—Luk. 13:34, 35.

6. Faandi mbei dee Keesitu sëmbë bi abi di köni di Paulosu bi da de a Hebelejën 13:5, 6 fanöudu?

⁶ Di Paulosu bi sikifi di biifi da dee Hebelejën sëmbë, nöö soni bi nango bunu a Jelusalen. Wan womi di bi dë Loomë sëmbë, bi sikifi taa „Jelusalen bi dë di möön nëbai foto a di pisiwata u goonliba ka a dë”. Dee Dju sëmbë u tookatooka köndë bi nango ala u hoi dee piizii daka di dee Dju sëmbë bi ta hoi hiniwan jaa, nöö de bi ta bai soni te a hia a di foto. U di soni bi ta pasa sö, mbei a musu u dë sö taa sömëni Keesitu sëmbë bi ta mbei te a hia möni tu. Kandë u di soni dë mbei Paulosu bi piki de taa: „Fa un sai dë, dee sëmbë, wan musu lobi möni te a kisi unu buta nëën basu e, ma un musu ta tifihedi ku dee soni un abi kaa.” Di Paulosu piki de di soni aki te a kaba, hën a tei wan soni di bi sikifi a Gadu buku piki de. A bi taki taa: „Ma o disa i seepi, kwetikweti.” (Lesi Hebelejën 13:5, 6; Deto. 31:6; Ps. 118:6) Bakaten dee Keesitu sëmbë dee bi ta libi a Jelusalën ku Judea bi o abi di soni dë fanöudu. Faandi mbei? Wë u di baka di de kisi di biifi dë, nöö an bi o tei longi möön ufö de bi o abi u fusi disa dee wosu u de, ku dee wooko u de, ku dee soni u de. Baka di dë, nöö de bi o abi u bigi wan njunjun libi a wan woto kamian.

7. Faandi mbei nöunöu aki kaa u musu ta futoou Jehovah?

⁷ Andi u sa lei a di soni dë? Andi o pasa abiti möön? Wë di „gaan fuka” o bigi, nöö Jehovah o poi di hogi goonliba aki kaba a sösö (Mat. 24:21). U musu ta hoi useei a Jehovah nöunöu aki kaa, söseei u musu dë kabakaba da di ten dë, leti kuma dee fesiten Keesitu sëmbë (Luk. 21:34-36). A di pisiten u di gaan fuka, nöö a sa pasa taa u lasi di tan kamian fuu, nasö hii dee gudu dee u abi. A di ten dë, nöö u musu futoou taa Jehovah an o disa u möönsö. Nöunöu kaa u musu ta lei taa u ta futoou Jehovah, ufö di gaan fuka bigi. I sa hakisi iseei taa: ’Dee soni dee mi ta du ta lei taa mi ta buta futoou a gudu, naa mi ta buta futoou a di Gadu di paamusi mi taa a o sölugu mi?’ (1 Tim. 6:17) A dë sö tuu taa u sa lei sömëni soni a di fasi fa dee fesiten Keesitu sëmbë bi du soni, ma tökuseei di „gaan fuka” di ta ko o hebi möön di fuka di bi miti de. Unfa woo sabi andi u musu du te di gaan fuka bigi?

HAIKA DEE SËMBË DEE TA TEI FESI A DI KEMEENTE

8. Andi Jesosi bi piki dee bakama fëën u de du?

⁸ Wan tu jaa baka di Paulosu manda di biifi da dee Keesitu sëmbë dee ta fan Hebelejëntöngö, hën de bi si fa dee Loomë sodati lontu Jelusalen buta a djegi. Di soni aki bi ta lei taa di ten bi dou u de fusi, u di dee Loomë sodati bi o booko Jelusalen kaba a sösö (Mat. 24:3, Luk. 21:20, 24). Ma nöö naasë de bi musu fusi go? Jesosi bi taki taa: „Dee sëmbë dee dë a Judea a di ten dë, nöö de musu kule go tjubi a dee gaan kuun mindi” (Luk. 21:21). Sömëni kuun bi dë a di pisiwata dë, nöö na undi u dee kuun de bi musu fusi go?

9. Faandi mbei dee Keesitu sëmbë bi sa hakisi deseei ee na un kuun kamian de bi musu kule go tjubi? (Luku di kaita.)

⁹ Boo luku so u dee kuun te ka dee Keesitu sëmbë bi sa fusi go. I bi abi dee kuun u Samalia, dee kuun dee dë a Galilea, di kuun de ta kai Hëlimön, dee kuun u Libanon, ku dee kuun dee dë a haba u di Joodan lio. (Luku di kaita.) Sëmbë bi ta si kuma sömëni u dee foto dee dë a dee kuun kamian naandë bi dë kamian ka sëmbë bi sa ta libi söndö fëëë. Gamla bi dë wan u dee foto aki, nöö a bi dë a wan hei kuun liba. Fëën mbei a bi ta taanga seei da sëmbë u de dou dë. So u dee Dju bi ta si di foto dë kuma wan bumbuu kamian ka de bi sa kule go tjubi. Ma bakaten, dee Dju ku dee Loomë sodati, bi feti wan hogihati feti a Gamla, nöö gaan hia sëmbë u di köndë dë bi lasi libi.b

10-11. (a) Na un fasi a kan taa Jehovah bi tii dee Keesitu sëmbë? (Hebelejën 13:7, 17) (b) Un wini dee Keesitu sëmbë bi feni u di de bi haika dee sëmbë dee ta tei fesi? (Luku di peentje tu.)

¹⁰ A ko dë limbolimbo u si taa Jehovah bi wooko ku dee Keesitu sëmbë dee bi ta tei fesi a di kemeente u tii dee baaa ku dee sisa. Wan könima di de ta kai Eusebius bi sikifi wan soni u di fasi fa soni bi pasa a di ten dë. A bi taki taa: „Gadu bi piki dee baaa u Jelusalen taa dee Keesitu sëmbë bi musu fusi kumutu a di foto Jelusalen, nöö de go libi a wan foto de kai Pëla di dë a di pisiwata u Pelea.” Pëla bi dë wan bunu kamian da dee Keesitu sëmbë u go libi. An bi longi poi u Jelusalen, fëën mbei an bi taanga poi u waka go ala. A di bigi a bi dë wan foto ka sëmbë di an bi dë Dju bi ta libi. Nöö fëën mbei dee Dju dee bi dë hebi a di Dju biibi, söseei dee bi ta feti ku dee Loomë sodati u Jelusalen bi sa ko fëën seei, an bi dë a Pëla.​—Luku di kaita.

¹¹ Dee Keesitu sëmbë dee fusi go a dee kuun kamian bi du di soni di Paulosu bi piki de. A bi piki de taa de ’musu ta saka deseei da dee sëmbë dee ta tei fesi’ a di kemeente. (Lesi Hebelejën 13:7, 17.) Dee sëmbë u Gadu bi haika dee sëmbë dee ta tei fesi, fëën mbei de bi fika a libi. Dee sëmbë dee ta öndösuku soni u di ten di pasa, bi ko si taa Gadu an bi disa dee sëmbë dee „bi ta wakiti di foto di mbei ku bumbuu goonsei”. Di foto aki da di Könuköndë u Gadu.​—Heb. 11:10.

12-13. Unfa Jehovah bi tii dee sëmbë fëën di soni bi ta taanga da de gaanfa seei?

¹² Andi u sa lei a di soni dë? Jehovah ta wooko ku dee sëmbë dee ta tei fesi a di kemeente, u piki dee sëmbë fëën andi de musu du. Sömëni woto dë a Bëibel di ta lei unfa Jehovah bi wooko ku sëmbë di bi ta tei fesi, u tii dee sëmbë fëën te soni bi ta taanga da de (Deto. 31:23, Ps. 77:20). A di ten aki seei u ta si taa Jehovah ta wooko ku dee sëmbë dee ta tei fesi, u tii dee sëmbë fëën.

¹³ Di di Kolona siki bi ta paaja a hii së u goonliba, hën dee baaa dee ta tei fesi bi piki dee kemeente unfa de bi musu du soni. Dee baaa aki bi piki dee gaanwomi unfa dee komakandi bi musu hoi, sö taa dee baaa ku dee sisa bi sa dini Jehovah go dou. Wantu liba baka di di Kolona siki paaja, hën wan könklësi bi hoi a möön leki 500 töngö. A bi dë u si a Internet ku teefei, söseei sëmbë bi sa haikëën a ladio tu. Disi bi dë di fosu pasi di u bi hoi sö wan könklësi. A di ten di di Kolona siki bi ta paaja, Jehovah bi ta da u dee soni dee u bi abi fanöudu. Di soni aki bi mbei taa u bi sa dë wan makandi. U sa dë seiki taa aluwasi andi o miti u a di ten di ta ko, Jehovah o wooko ku dee sëmbë dee ta tei fesi a di kemeente u heepi u fuu du soni a wan köni fasi. Fuu sa dë seekaseeka da di pisiten u di gaan fuka, söseei fuu sa du soni ku köni a di gaan taanga ten dë, nöö u musu buta futoou a Jehovah, söseei u musu ta piki hën buka. Ma un woto bunu fasi woo abi fanöudu a di ten dë?

LEI TAA I LOBI DEE BAAA KU DEE SISA FII, SÖSEEI TEI WOTOWAN A WOSU

14. Unfa dee Keesitu sëmbë bi musu du soni a dee jaa ufö Jelusalen booko kaba a sösö, te u luku Hebelejën 13:1-3?

¹⁴ Te di gaan fuka o bigi, nöö a o dë fanöudu fuu lobi u na u möön gaanfa, möön fa u bi ta du ën a di ten di pasa. A di ten naandë a o dë fuu djeesi dee Keesitu sëmbë dee bi ta libi a Jelusalen ku Judea. Hiniwan ten de bi ta lei taa de lobi de na de (Heb. 10:32-34). Ma a dee jaa ufö Jelusalen booko kaba a sösö, nöö abi dë fanöudu seei taa dee Keesitu sëmbë bi ’musu ta lobi deseei go dou kuma baaa ku baaa’ möön gaanfa.c (Lesi Hebelejën 13:1-3.) Useei o ko abi u du soni a di seei fasi tu a di pisiten u di gaan fuka.

15. Di dee Keesitu sëmbë dee bi ta fan Hebelejëntöngö bi fusi, nöö faandi mbei a bi dë fanöudu u de ta lei taa de lobi dee baaa ku dee sisa u de, söseei u de ta tei de a wosu?

¹⁵ Dee Loomë sodati bi lontu Jelusalen, hën te wan pisi, hën de bi toona hai go baka. Fëën mbei dee Keesitu sëmbë bi fusi kumutu a di foto ku wantu u dee gudu u de nöö (Mat. 24:17, 18). De bi musu heepi de na de, di de bi dë a pasi nango a dee kuun, söseei te de bi o go a di njunjun kamian ka de bi o libi. Sömëni baaa ku sisa bi abi soni u njan, soni u bisi, ku wan wosu fanöudu. Te dee Keesitu sëmbë bi ta paati dee soni dee de bi abi ku wotowan, nöö a sö wan fasi de bi ta lei taa de lobi de na de kuma baaa ku baaa, söseei taa de ta tei wotowan a wosu.​—Tit. 3:14.

16. Unfa u sa lei taa u lobi dee baaa ku dee sisa fuu dee abi heepi fanöudu? (Luku di peentje tu.)

¹⁶ Andi u sa lei a di soni dë? U di u lobi dee baaa ku dee sisa fuu, mbei u ta heepi de te de abi heepi fanöudu. Sömëni u dee dinima u Gadu bi dë kabakaba u heepi dee baaa ku dee sisa dee bi fusi kumutu a wan woto köndë u di wan feti bi dë ala, nasö u di wan gaan hogi bi ko pasa. De bi da de dee soni dee de bi abi fanöudu u de dë a libi, söseei dee soni dee de bi abi fanöudu u dini Jehovah go dou. Wan sisa u Ukalaini di bi fusi kumutu nëën köndë u di feti bi dë ala bi taki taa: „U bi si fa Jehovah tei dee baaa ku dee sisa u heepi u. De bi tei u a wosu, söseei de bi heepi u seei a Ukalaini ku Hongalia, nöö nöunöu u dë na Alumaköndë.” U ta wooko makandi ku Jehovah te u ta tei dee baaa ku dee sisa fuu a wosu, söseei te u ta heepi de ku dee soni dee de abi fanöudu.​—Nöng. 19:17; 2 Kol. 1:3, 4.

17. Faandi mbei a dë fanöudu fuu ta lobi u na u kuma baaa ku baaa, ta tei wotowan a wosu nöunöu aki kaa?

¹⁷ An dë u taki taa a di ten di ta ko, nöö a o dë fuu heepi u na u möön gaanfa, möön fa u ta du ën nöunöu aki (Hab. 3:16-18). Jehovah ta lei u nöunöu kaa fa u sa lei taa u lobi useei kuma baaa ku baaa, söseei fa u sa tei wotowan a wosu. Woo abi dee fasi aki taanga fanöudu a di ten dë.

ANDI O PASA A DI TEN DI TA KO?

18. Unfa u sa djeesi dee fesiten Keesitu sëmbë dee bi ta fan Hebelejëntöngö?

¹⁸ Wan öndösukuma bi taki taa dee Keesitu sëmbë dee bi fusi go a dee kuun bi fika a libi di de bi booko Jelusalen kaba a sösö. De go disa di foto, ma nöiti Jehovah bi go disa de. Unfa soni o pasa a di ten fuu aki? Wë wa sabi finifini unfa soni o pasa a di ten di ta ko. Ma Jesosi bi piki u taa u musu dë kabakaba u haika dee baaa dee ta tei fesi (Luk. 12:40). U musu kai pakisei a di soni di Paulosu bi sikifi da dee Keesitu sëmbë dee bi ta fan Hebelejëntöngö, u di di soni aki sa heepi u a di ten aki, kumafa a bi heepi dee fesiten Keesitu sëmbë. U sa dë seiki taa Jehovah an o disa u möönsö, u di hënseei paamusi u di soni dë (Heb. 13:5, 6). Boo ta wakiti di Könuköndë u Gadu, di köndë di o dë u nöömö, te ka woo ta feni bunu u teego.​—Mat. 25:34.