Pale ea Bophelo
Ho Sebeletsa Kae Kapa Kae Moo ke Neng ke Hlokahala Teng
JOALOKAHA HO BOLETSE JAMES B. BERRY
E ne e le ka 1939. Ho oa ho Hoholo ha Moruo ho ne ho thatafalitse bophelo United States, ’me Europe eohle e ne e tobane le tšokelo ea ntoa. ’Na le moena oa ka Bennett re ne re tlohile lapeng labo rōna le Mississippi ra leba Houston, Texas, ho ea batla mosebetsi.
KA LETSATSI le leng ho ella bofelong ba lehlabula, re ile ra utloa tsebiso e ipiletsang seea-le-moeeng se nang le molumo o sheshang e neng e re: Mabotho a Hitler a kene Poland. Moena oa ka o ile a hooa: “Armagedone e se e qalile!” Kapele-pele, re ile ra itokolla mesebetsing ea rōna. Re ile ra ea Holong ea ’Muso e haufi ’me ra kopanela libokeng ka lekhetlo la pele. Ke hobane’ng ha re ile ra ea Holong ea ’Muso? E-re ke qale qalong.
Ke hlahetse Hebron, Mississippi, ka 1915. Re ne re lula lipolasing. Liithuti tsa Bibele, e leng kamoo Lipaki tsa Jehova li neng li bitsoa kateng ka nako eo, li ne li tla sebakeng sena hoo e ka bang hang ka selemo ’me li ne li etsa litokisetso tsa ho tšoarela puo ntlong ea motho e mong. Ka lebaka leo, batsoali ba ka ba ne ba e-na le libuka tse ngata tsa Bibele. ’Na le Bennett re ile ra lumela seo libuka tsena li neng li se ruta: Lihele ha li chese, moea oa shoa, ba lokileng ba tla phela lefatšeng ka ho sa feleng. Leha ho le joalo, ho ne ho sa ntse ho e-na le ho hongata hoo re neng re lokela ho ithuta hona. Nakoana ka mor’a hore ke qete sekolong, ’na le moena oa ka re ile ra ea Texas ho ea batla mosebetsi.
Qetellong ha re kopana le Lipaki Holong ea ’Muso, li ile tsa re botsa hore na re bo-pula-maliboho. Re ne re sa tsebe hore pula-maliboho e ne e le mosebeletsi oa nako e tletseng oa Lipaki tsa Jehova. Eaba li re botsa hore na re ka lakatsa ho etsa mosebetsi oa boboleli. Re ile ra arabela ka ho re, “E!” Re ne re nahana hore li tla re re tsamaee le motho e mong e le hore a re bontše hore na re lokela ho o etsa joang. Ho e-na le hoo, li ile tsa re neha karete ea ’mapa oa tšimo ’me tsa re ho rōna, “Sebetsang moo!” Ha e le hantle, ’na le Bennett re ne re sa tsebe letho ka hore na mosebetsi oa boboleli o etsoa joang, ’me re ne re sa batle hore re qetelle re hlabiloe ke lihlong. Qetellong, re ile ra posetsa karete eo ea ’mapa oa tšimo phuthehong eo eaba re khutlela Mississippi!
Ho Amohela ha Rōna ’Nete ea Bibele
Ka mor’a hore re khutlele lapeng, re ile ra qeta hoo e ka bang selemo re ntse re bala libuka tsa Lipaki letsatsi le leng le le leng. Lapeng ho ne ho se na motlakase, kahoo bosiu re ne re bala ka khanya ea mollo. Mehleng eo bahlanka ba libaka, kapa balebeli ba tsamaeang, ba ne ba etela liphutheho tsa Lipaki tsa Jehova le Lipaki tse ka thōko ka morero oa ho li matlafatsa moeeng. E mong oa bahlanka bana, Ted Klein, o ile a etela phutheho ea rōna eaba o tsamaea le ’na le Bennett mosebetsing oa boboleli oa ntlo le ntlo, hangata a tsamaea le rōna re le babeli. O ile a re hlalosetsa ntho e ’ngoe le e ’ngoe ka mosebetsi oa ho bula maliboho.
Ho ba ’moho le eena ho ile ha etsa hore ruri re nahane ka ho sebeletsa Molimo ka ho eketsehileng. Kahoo, ka la 18 April, 1940, Mor’eso Klein o ile a kolobetsa Bennett, khaitselinyana ea rōna Velva le ’na. Batsoali ba rōna ba ne ba le teng ha re kolobetsoa ’me ba ne ba thabetse qeto ea rōna. Hoo e ka bang lilemo tse peli hamorao, le bona ba ile ba kolobetsoa. Bobeli ba bona ba ile ba lula ba tšepahala ho Molimo ho fihlela lefung—Ntate ka 1956 le ’Mè ka 1975.
Ha Mor’eso Klein a mpotsa hore na nka bula maliboho, ke ile ka mo bolella hore nka rata, empa ke ne ke se na chelete, ke se na liaparo, ke se na letho. O ile a re: “Ho lokile, tseo ke tla li lokisa.” ’Me o ile a etsa joalo. Ntho ea pele, o ile a romela kōpo ea ka ea ho bula maliboho. Ka mor’a moo o ile a ea le ’na New Orleans, e bohōle ba lik’hilomithara tse ka bang 300, ’me a fihla a mpontša likamore tse ntle tse ka holim’a Holo ea ’Muso. E ne e le tsa bo-pula-maliboho. Kapele ke ile ka fallela sebakeng seo ’me ka qalisa mosebetsi oa ka oa ho ba pula-maliboho. Lipaki tsa New Orleans li ne li thusa bo-pula-maliboho ka ho ba fa liaparo, chelete, le lijo. Motšehare, barab’abo rōna ba ne ba tlisa lijo ’me ba li tlohela monyako kapa ba re kenyetsa tsona ka har’a sehatsetsi. Mor’abo rōna e mong ea neng a e-na le reschorente sebakeng se haufi kamehla o ne a re memela ho tla moo pele ho koaloa e le hore re ka fumana lijo tse foreshe—tse kang nama, bohobe, sechu, li-pie—tse setseng letsatsing leo.
Ho Tobana le Pefo ea Mahoohoo
Ka mor’a nakoana, ke ile ka abeloa ho bula maliboho Jackson, Mississippi. Ha re le moo, ’na le mosebetsi-’moho le ’na e monyenyane re ile ra kopana le pefo ea mahoohoo, ’me ho ne ho bonahala eka le mapolesa a moo a ne a tšehetsa mahoohoo! Ho ne ho ntse ho tšoana kabelong ea rōna e latelang—Columbus, Mississippi. Kaha re ne re etsa mosebetsi oa boboleli ho batho ba merabe eohle le lichaba tsohle, makhooa a mang a itseng a ne a re hloile. Ba bangata ba ne ba lumela hore sepheo sa rōna ke ho tsohela ’muso matla. Molaoli oa masole a mehleng oa American Legion, e leng mokhatlo o nang le lerato le matla la naha, o ne a nahana joalo. Ka makhetlo a mangata o ile a hlohlelletsa mahoohoo a halefileng ho re tsohela matla.
Lekhetlo la pele ha re hlaseloa Columbus, mahoohoo a ile a re sala morao ha re ntse re tsamaisa limakasine seterateng. A ile a re sutumelletsa fensetereng ea lebenkele. Letšoele le ile la ema matlotlosia le batla ho bona se etsahalang. Kapele sepolesa se ile sa fihla ’me sa re isa khotla. Mahoohoo ao, a neng a re setse morao ho ea fihla khotla, a ile a bolela phatlalatsa ka pel’a ba boholong hore haeba re ka tloha motseng oo ka letsatsi le itseng, re ka tloha re ntse re phela. Haeba re ka tloha ka mor’a letsatsi leo, re ne re tla tloha re se re shoele! Re ile ra bona ho le molemo ho tloha sebakeng seo ka nakoana. Empa ka mor’a libeke tse ’maloa, re ile ra ikhata mehlala ’me ra tsoela pele ka mosebetsi oa boboleli.
Nakoana ka mor’a moo, sehlotšoana sa banna ba robeli se ile sa re futuhela ’me sa re qobella ho kena ka har’a likoloi tsa sona tse peli. Se ile sa re isa ka har’a moru, sa re hlobolisa liaparo, sa shapa e mong le e mong oa rōna ka lebanta la ka ka makhetlo a 30! Se ne se e-na le lithunya le liropo, ’me ka sebele re ne re tšohile haholo. Ke ne ke nahana hore se tla re fasa ’me se re lahlele ka har’a nōka. Se ile sa tabola lingoliloeng tsa rōna le ho li qhalanya sa ba sa pshatlakanya keramafono ea rōna likotoana ka ho e otlanya sefateng.
Ka mor’a hore se re shape, se ile sa re bolella hore re apare ’me re tsamaee tseleng e theosang ka har’a moru re sa hetle morao. Ha re ntse re tsamaea, re ile ra nahana hore kannete haeba re ka leka ho hetla, se tla re thunya se re bolaee—ka holim’a moo se se ke sa fumana kotlo leha e le efe! Empa ka mor’a metsotso e seng mekae, re ile ra utloa se tloha ka koloi se tsamaea.
Ka lekhetlo le leng, re ile ra lelekisoa ke mahoohoo a halefileng, ’me re ile ra tšoanela ho fasa liaparo tsa rōna melaleng le ho sesa ka nōkeng hore re phonyohe. Kapele ka mor’a moo, re ile ra tšoaroa ka qoso ea hore re tsohela ’muso matla. Re ile ra lula teronkong libeke tse tharo pele ho nyeoe. Ketsahalo ena e ile ea phatlalatsoa hohle Columbus. Liithuti tsa koleche e haufi li ile tsa ba tsa lokolloa tlelaseng pele ho nako e le hore li ka tla nyeoeng. Ha letsatsi leo le fihla, khotla ho ne ho subuhlellanoe—ho setse sebaka sa ho ema ka maoto feela! Baruti ba babeli, ramotse, le mapolesa, ke bona ba neng ba pakela ’Muso.
Ho ile ha romeloa G. C. Clarke eo e neng e le leqoetha la Paki hammoho le mphato oa hae ho tla re emela. Ba ile ba kōpa hore liqoso tsa ho tsohela ’muso matla li qheleloe ka thōko kaha ho ne ho se na bopaki. Le hoja leqoetha le sebetsang hammoho le Mor’eso Clarke e ne e se e mong oa Lipaki tsa Jehova, le ile la bua lipolelo tse matla molemong oa rōna. Ka nako e ’ngoe le ile la re ho moahloli, “Batho ba re Lipaki tsa Jehova ha li na kelello. Na kannete ha li na kelello? Thomas Edison o ile a qosoa ka hore ha a na kelello!” Eaba le supa lebone la motlakase ’me le re, “Empa talima tleloubu eo ea motlakase!” Mohlomong ba bang ba ne ba nka hore Edison, ea qapileng tleloubu ea motlakase, ha a na kelello, empa ho ne ho se ea ka phehang khang ka lintho tseo a li finyeletseng.
Ka mor’a hore moahloli ea okamelang oa lekhotla le potolohang le libaka a mamele bopaki, o ile a re ho mochochisi: “Ha u na leha e le sekhechana se senyenyane feela sa bopaki ba ho tsoheloa ha ’muso matla, ’me ba na le tokelo ea ho etsa mosebetsi ona. U se ke ua ba khutlisetsa ka har’a lekhotla lena ua senya nako le chelete ea ’Muso ho akarelletsa nako ea ka ka ho tšoanang ho fihlela u e-na le bopaki!” Re ne re hlōtse!
Leha ho le joalo, ka mor’a moo, moahloli o ile a re bitsetsa ka phaposing ea hae. O ne a tseba hore motse kaofela o ne o le khahlanong le qeto ea hae. Kahoo o ile a re lemosa: “Seo ke se buileng se lumellana le molao, empa keletso ea ka ho lōna le le babeli ke ena: Tlohang sebakeng sena, ho seng joalo ba tla le bolaea!” Re ne re tseba hore o ne a nepile, kahoo re ile ra tloha motseng oo.
Ka mor’a moo ke ile ka sebetsa hammoho le Bennett le Velva, ba neng ba sebeletsa Clarksville, Tennessee, e le bo-pula-maliboho ba khethehileng. Ka mor’a likhoeli tse ’maloa, re ile ra abeloa ho sebeletsa Paris, Kentucky. Selemo le halofo hamorao, re ne re se re le haufi le ho theha phutheho moo ha ’na le Bennett re amohela memo e khethehileng haholo.
Ho ea Tšebeletsong ea Boromuoa
Ha re bona memo ea ho ba karolo ea sehlopha sa bobeli sa Sekolo sa Bibele sa Gileade sa Watchtower, re ile ra nahana hore, ‘E tlameha ebe ba entse phoso! Ke hobane’ng ha ba ka memela bashanyana feela ba babeli ba sa reng letho, ba tsoang Mississippi ho ea sekolong seo?’ Re ne re nahana hore ba batla batho ba rutehileng, empa leha ho le joalo re ile ra ea. Sehlopha sa rōna se ne se e-na le liithuti tse 100, ’me thupelo eo e ile ea nka likhoeli tse hlano. Re ile ra abeloa mangolo ka la 31 January, 1944, ’me re ne re labalabela ho sebeletsa tšimong ea naha esele. Empa mehleng eo, ho fumana phasepoto le visa ho ne ho nka nako e telele, kahoo ka nakoana liithuti li ne li abeloa ho bula maliboho United States. Eitse hoba re sebeletse ka nakoana Alabama le Georgia re le bo-pula-maliboho, qetellong ’na le Bennett re ile ra fumana kabelo ea rōna—Barbados, West Indies.
Ntoa ea II ea Lefatše e ne e ntse e kupa, ’me mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova le lingoliloeng tsa tsona o ne o thibetsoe libakeng tse ngata, ho akarelletsa le Barbados. Ha re fihla moo ho hlahlojoang thepa ea batho ba kenang le ba tsoang ka har’a naha teng, liofisiri li ile tsa hlahloba thōtō ea rōna eaba li fumana lingoliloeng tseo re neng re li patile ka har’a eona. Re ile ra nahana hore, ‘Ho se ho felile ka rōna.’ Ho e-na le hoo, ofisiri e ’ngoe e ile ea re feela ho rōna: “Re masoabi hore ebe re ile ra lokela ho phenyekolla thōtō ea lōna; tse ling tsa lingoliloeng tsena li thibetsoe Barbados.” Leha ho le joalo, e ile ea re tlohela hore re fete le lingoliloeng tsohle tseo re neng re e-na le tsona! Hamorao, ha re fana ka bopaki ho liofisiri tsa ’muso, li ile tsa re ha li tsebe hore na ke ka lebaka la’ng ha lingoliloeng tsena li thibetsoe. Ka mor’a likhoeli tse seng kae, thibelo eo e ile ea tlosoa.
Re ile ra ba le katleho e khōlō tšebeletsong Barbados. E mong le e mong oa rōna o ne a khanna bonyane lithuto tse 15 tsa Bibele, ’me liithuti tse ngata li ile tsa hatela pele moeeng. Re ile ra thabela ho bona tse ling li e-tla libokeng tsa phutheho. Leha ho le joalo, kaha lingoliloeng li ne li ile tsa thibeloa ka nakoana, barab’abo rōna ba moo ba ne ba hloka kutloisiso ea morao-rao mabapi le ho tšoara liboka. Leha ho le joalo, kapele-pele re ile ra khona ho koetlisa ba ’maloa ba barab’abo rōna ba tšoanelehang. Re ile ra thabela ho thusa liithuti tsa rōna tse ngata hore li qale ho kopanela tšebeletsong ea Bokreste ’me ra thabela ho bona phutheho e hōla.
Ho Hōlisa Bana
Ka mor’a likhoeli tse ka bang 18 re le Barbados, ho ne ho hlokahala hore ke buuoe, kahoo ke ile ka lokela ho khutlela United States. Ha ke le moo, ke ile ka nyala Paki e bitsoang Dorothy eo ke neng ke ntse ke ngollana le eona. Eaba ’na le mosali oa ka re bula maliboho Tallahassee, Florida, empa ka mor’a likhoeli tse tšeletseng re ile ra fallela Louisville Kentucky, moo Paki e ’ngoe e neng e ntšepisitse ho mpha mosebetsi teng. Moena oa ka Bennett o ile a tsoela pele ka tšebeletso ea hae Barbados ka lilemo tse ngata. Hamorao o ile a nyala moromuoa-’moho le eena eaba o sebeletsa e le molebeli ea tsamaeang lihlekehlekeng. Qetellong ba ile ba lokela ho khutlela United States ka mabaka a bophelo. Ba ile ba tsoela pele ho sebeletsa liphutheho tse buang Sepanishe ba ntse ba le mosebetsing oa ho tsamaea ho fihlela ha Bennett a e-shoa ka 1990 a le lilemo li 73.
Ka 1950, Dorothy o ile a beleha ngoana oa rōna oa letsibolo oa ngoananyana eo re ileng ra mo reha Daryl. Qetellong re ile ra ba le bana ba bahlano. Oa bobeli, Derrick, o ile a bolaoa ke spinal meningitis ha a le lilemo li peli le halofo feela. Empa ka 1956, ho ile ha hlaha Leslie, ’me a lateloa ke Everett ka 1958. ’Na le Dorothy re ile ra leka ka matla ho hōlisetsa bana ba rōna tseleng ea ’nete ea Bibele. Kamehla re ne re leka ho ba le lenaneo la thuto ea lelapa ea beke le beke ea Bibele le ho e etsa e thahasellisang ho bana bohle. Ha Daryl, Leslie, le Everett ba sa le banyenyane, beke e ’ngoe le e ’ngoe re ne re ee re ba fe lipotso e le hore ba ka etsa lipatlisiso le ho li arabela bekeng e latelang. Hape ba ne ba etsa lipontšo joalokaha eka ba mosebetsing oa boboleli oa ho ea ka ntlo le ntlo. E mong o ne a kena ka kamoraneng ea liaparo ’me a etsa eka ke mong’a ntlo. E mong o ne a ema ka ntle ’me a kokota. Ba ne ba sebelisa puo e qabolang e le hore e mong a ka tšosa e mong, empa sena se ile sa ba thusa ho hōlisa lerato la bona bakeng sa mosebetsi oa boboleli. Kamehla re ne re etsa mosebetsi oa boboleli hammoho le bona.
Ha mora oa rōna oa ho fela, Elton, a hlaha ka 1973, Dorothy o ne a se a batla a le lilemo li 50 ’me ’na ke se ke le haufi le ho ba lilemo li 60. Ka phuthehong ba ile ba re bitsa Abrahama le Sara! (Genese 17:15-17) Hangata baholoane ba Elton ba ne ba e-ea tšebeletsong le eena. Re ne re ikutloa hore ke bopaki bo matla ho batho ha ba bona malapa—batho le likhaitseli tsa bona, batsoali le bana—ba sebetsa hammoho, ba arolelana ’nete ea Bibele le ba bang. Baholoane ba Elton ba ne ba chenchana ka ho mo jara mahetleng, ba bile ba mo tšoarisa pampitšana ea Bibele. Hoo e ka bang kamehla batho ba ne ba mamela ha ba bula mamati ’me ba bona moshemane enoa e motle ea lutseng mahetleng a moholoane oa hae. Bashemane bana ba ile ba ruta Elton ho fa motho pampitšana qetellong ea moqoqo le ho bua mantsoe a ’maloa. Ke kamoo a ileng a qala ho etsa mosebetsi oa boboleli kateng.
Ho pholletsa le lilemo, re ile ra khona ho thusa ba bang ho tseba Jehova. Mafelong a bo-1970, re ile ra tloha Louisville ra fallela Shelbyville, Kentucky, ho ea sebeletsa phuthehong eo ho neng ho e-na le tlhokahalo ho eona. Ha re ntse re le hona moo, ha rea ka ra thabela ho bona phutheho e hōla feela empa re ile ra boela ra thusa ho fumana setša le ho haha Holo ea ’Muso. Hamorao re ile ra kōptjoa hore re e’o sebeletsa phuthehong e ’ngoe e haufi.
Maemo a Feto-fetohang a Bophelo ba Lelapa
Ke ne nka lakatsa hore ke re bana ba rōna kaofela ba lutse tseleng ea Jehova, empa ha hoa ka ha e-ba joalo. Ka mor’a hore ba hōle ’me ba tlohe lapeng, ba bararo ba bana ba rōna ba bane ba ntseng ba phela ba ile ba lahla tsela ea ’nete. Leha ho le joalo, mora oa rōna Everett o ile a sala mohlala oa ka morao ka ho kenela tšebeletso ea nako e tletseng. Hamorao o ile a sebeletsa ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova e New York eaba ka 1984 o memeloa ho ba karolo ea sehlopha sa bo77 sa Gileade. Ka mor’a ho fumana lengolo, o ile a ea kabelong ea hae Sierra Leone, Afrika Bophirimela. Ka 1988 o ile a nyala Marianne, eo e neng e le pula-maliboho ea tsoang Belgium. Ho tloha ka nako eo ba sebelelitse mahetla a bapile e le baromuoa.
Joalokaha motsoali e mong le e mong a ka inahanela, ho ne ho utloisa bohloko ho bona bana ba rōna ba bararo ba lahla tsela ea bophelo e khotsofatsang hona joale le e fupereng tšepo e molemo ea bophelo bo sa feleng paradeiseng lefatšeng nakong e tlang. Ka linako tse ling ke ne ke ee ke ipehe molato. Empa ke ile ka tšelisoa ke ho tseba hore esita le ba bang ba bana ba Jehova ba moea, kapa mangeloi, ba ile ba tlohela ho mo sebeletsa—le hoja Jehova a laea ka lerato le mosa ’me ho se mohla a etsang liphoso. (Deuteronoma 32:4; Johanne 8:44; Tšenolo 12:4, 9) Sena se mpontšitse hantle hore ho sa tsotellehe hore na batsoali ba ka leka ka matla hakae ho hōlisetsa bana ba bona tseleng ea Jehova, ho ntse ho le joalo, ba bang ba ka ’na ba hana ho amohela ’nete.
Joaloka sefate se puputloang ke meea e matla, ho hlokahala hore re iphaphathe le litsietsi le mathata a fapaneng a ka re hlahelang. Ho pholletsa le lilemo, ke lemohile hore thuto ea Bibele ea kamehla le ho kopanela libokeng ho mpha matla ao a hore ke tenyetsehe le hore ke lule ke ntse ke phela moeeng. Ha ke ntse ke hōla ’me ke lemoha liphoso tseo ke ileng ka li etsa nakong e fetileng, ke leka ho sheba ka lehlakoreng le letle. Kahoo, haeba feela re lula re tšepahala, liphihlelo tse joalo li tla re hōlisa moeeng. Haeba re ithuta ho tsona, likarolo tse sa rateheng tsa bophelo li ka ba le molemo o itseng.—Jakobo 1:2, 3.
Hona joale ’na le Dorothy ha re sa na bophelo kapa matla a ho etsa seo re batlang ho se etsa tšebeletsong ea Jehova. Empa re leboha tšehetso ea bara le barali babo rōna ba ratehang ba Bakreste. Hoo e ka bang sebokeng se seng le se seng, barab’abo rōna ba re bolella kamoo ba ananelang ho ba teng ha rōna moo. ’Me ba ikitlaetsa ho re thusa ka tsela leha e le efe e ka khonehang—esita le ka ho lokisa ntlo le koloi.
Ka linako tse ling, re khona ho kenela tšebeletso ea bopula-maliboho bo thusang, ’me re khannela batho ba thahasellang lithuto. Ntho e monate ka ho khetheha eo re e thabelang kamehla ke ho fumana litaba tse tsoang ho mora oa rōna ea sebeletsang Afrika. Re sa ntse re e-ba le thuto ea rōna ea lelapa ea Bibele, le hoja hona joale e se e le ea rōna re le babeli feela. Re thabetse hore ebe re ile ra nehela lilemo tse ngata ka mokhoa ona tšebeletsong ea Jehova. O re tiisetsa hore a ke ke a ‘lebala mosebetsi oa rōna le lerato leo re ileng ra le bontša bakeng sa lebitso la hae.’—Baheberu 6:10.
[Setšoantšo se leqepheng la 25]
Velva, Bennett, le ’na ha re kolobetsoa ke Ted Klein ka la 18 April, 1940
[Litšoantšo tse leqepheng la 26]
’Na le mosali oa ka, Dorothy, lilemong tse qalang tsa bo-1940 le ka 1997
[Setšoantšo se leqepheng la 27]
Puo ea phatlalatsa e reng, “Morena oa Khotso,” e tsebahatsoa beseng ea motse Barbados
[Setšoantšo se leqepheng la 27]
Moena oa ka Bennett ka pel’a lehae la baromuoa