Дигарон чӣ гуна метавонанд кӯмак кунанд?

“АГАР коре лозим ояд, ҳатман ба ман бигӯед”. Инанд суханоне, ки бисёре аз мо ба дӯстон ё хешовандони мотамзадаи худ мегӯем. Ва ҳақиқатан ҳам мехоҳем ҳар коре, ки аз дастамон меояд, барои

кӯмакашон анҷом диҳем. Аммо магар шахси мотамзада ба мо занг зада мегӯяд, ки “фалон корро барои ман бикун”? — Одатан на. Равшан аст, ки қадами аввалро бояд мо гузорем, агар дар ҳақиқат хоҳиши ёриву тасалло додани шахси ғамзадаро дошта бошем. Масале аз Китоби Муқаддас мегӯяд: «Сухане ки дар мавқеаш гуфта шуда бошад, мисли себҳои заррин аст, ки кандакориҳои нуқра доранд» (Масалҳо 15:23; 25:11). Дар хусуси чӣ гуфтану чӣ кардан ва чӣ нагуфтану накардан бохирад бояд буд. Ин ҷо чанде аз маслиҳатҳои Китоби Муқаддас оварда шудаанд, ки баъзе шахсони мотамдор онҳоро муфид ёфтаанд.

Чӣ кор бояд кард...

Гӯш диҳед. «Дар шунидан бошитоб» бошед,— гуфта шудааст дар Яъқуб 1:19. Яке аз муфидтарин амалҳое, ки барои шахси доғдида карда метавонед, ба дарди ӯ гӯш дода, ба ғамаш шарик шудан аст. Шояд ӯ ниёз дошта бошад, ки дар бораи каси фавтида, беморӣ ё садамае, ки сабаби маргаш шуд, ё дар хусуси эҳсосоте, ки баъд аз марги вай дорад, ҳарф занад. Аз ин рӯ бипурсед: “Шояд мехоҳед, ки дар ин бора нақл кунед?”. Бигзор худи ӯ қарор намояд. Ҷавонмарде марги падарашро ба хотир оварда, мегӯяд: “Вақте ки дигарон мепурсиданд, ки чӣ шуд ва баъд ба суханҳоям дар ҳақиқат гӯш медоданд, дардам сабуктар мегашт”. Бо ҳамдардиву пурсабрӣ ба шахси ғамзада гӯш диҳед ва эҳсос накунед, ки шумо бояд ҷавобу қарорҳо пешниҳод намоед. Бигзоред, то дилашро холӣ кунад.

Итминон бахшед. Шахси доғдидаро итминон бахшед, ки ӯ ҳар кори аз дасташ меомадаро анҷом дод (ё ягон кори хуби дар ҳақиқат иҷрокардаашро бигӯед). Ӯро итминон диҳед, ки эҳсосоти доштааш, ба мисли ғусса, ғазаб, гунаҳкорӣ ё ягон ҳиссиёти дигар — ғайримуқаррарӣ нестанд. Ба вай дар хусуси он шиносонатон нақл кунед, ки бар чунин ғаму андӯҳ ғолиб омаданд. Ояти Масалҳо 16:24 мегӯяд, ки чунин «суханони хуш... барои устухонҳо шифобахш аст» (1 Таслӯникиён 5:11, 14).

Кӯмак пешниҳод кунед. Ба шахсе ки каси наздикашро аз даст додааст, натанҳо дар рӯзҳои аввали мотам, ки дӯстони зиёду хешовандон дар он ҳангом наздаш ҳастанд, балки моҳҳо баъд аз ин ҳам,— вақте ки дигарон аз паи кору бори худ мешаванд, кӯмаки худро пешниҳод намоед. Бо ин кор собит хоҳед кард, ки шумо «дӯст»–и ҳақиқиед ва дар «рӯзи сахт» бо рафиқатон астед (Масалҳо 17:17). “Дӯстони мо ҳаракат мекарданд, ки мо бегоҳиҳо банд бошем, то дар хона зиёд танҳо намонем,— мегӯяд Тереза, ки фарзандаш дар садамаи автомобилӣ ҳалок шуд. — Ин ба мо кӯмак намуд, то бо эҳсоси холигие, ки доштем, мубориза барем”. Солҳо баъд аз ин, санаҳои махсусе мисли солгарди рӯзи тӯй ё рӯзи марг барои шахси доғдида метавонад хеле азиятовар бошад. Чаро ин санаҳоро дар тақвими худ қайд карда, ҳангоми наздикшавиашон худро барои дастгириву кӯмак омода насозем?

Дар мавқеи муносиб ташаббускор бошед. Шояд ягон супоришро иҷро кардан лозим аст? Ё кӯдакон ба назорат ниёз доранд? Ё ин ки дӯстону хешовандонро дар ҷое ҷойгир бояд кард? Шахси нав наздикашро гумкарда одатан худ намедонад, ки ба чӣ ниёз дорад, пас чӣ тур аз дигарон хоҳише кунад? Аз ин рӯ, агар аз ягон эҳтиёҷи вай пай баред, интизори хоҳиш нашавед, ташаббусро ба дасти худ гиред (1 Қӯринтиён 10:24; қиёс кунед 1 Юҳанно 3:17, 18). Як зане, ки шавҳарашро аз даст додааст, ба хотир меоварад: «Бисёриҳо мегуфтанд “агар коре лозим шавад, ҳатман бигӯй”. Вале як дугонаам чизе напурсид. Ӯ рост ба ҳуҷраи хоб рафта, рӯйкашҳои ҷой- гаҳро кашиду доғҳои баъди марги шавҳарам мондаро шуст. Дугонаи дигарам сатили обу хокаро гирифта, қолинеро, ки шавҳарам ба он қай карда буд, тоза кард. Баъд аз чанд ҳафта, яке аз пирони ҷамъомадамон бо либоси корӣ дар тан ва асбобҳои устоӣ дар даст омада гуфт: “Шояд агон чизро таъмир кардан лозим бошад. Лутфан, бигӯ, чиро?” То чӣ андоза сипосгузорам ба ин бародар, ки дари дар як ҳалқа овезон ва лавозимоти барқиро таъмир кард!» (Яъқуб 1:27–ро қиёс кунед).

Меҳмоннавозӣ кунед. «Меҳмоннавозиро фаромӯш накунед» — ёдрас мекунад Китоби Муқаддас (Ибриён 13:2). Бахусус ба касони доғдида меҳмоннавоз бояд буд. Ба ҷои танҳо “ба хонаи мо биёед” гуфтан, рӯзу вақти аниқро таъин кунед. Агар рад намоянд, дарҳол розӣ нашавед. Эҳтимол, бори дигар меҳрубонона даъват бояд кард. Шояд онҳо даъватро бо сабабе рад мекунанд, ки метарсанд, то эҳсосоти доштаашон дар назди дигарон аён нагардад. Ё дар чунин вазъият аз лаззатбарӣ зи хӯрок ва муоширати дӯстон худро гунаҳкор эҳсос кунанд. Лидияи меҳмоннавозро ба хотир оред, ки дар борааш Китоби Муқаддас нақл мекунад. Луқо мегӯяд, ки баъди ба хонааш даъват кардан, Лидия «он қадар исрор кард, ки мо розӣ шудем» (Аъмол 16:15).

Сабуру бофаҳм бошед. Аз гуфтаҳои аввали шахси мотамдор ба ҳайрат наоед. Дар ёд доред, ки эҳтимол ӯ эҳсоси хашму гунаҳкорӣ дорад. Агар оташи эҳсосоташро ба шумо равона кунад, аз шумо оқилӣ ва сабр дар талаб аст, то бо дуруштӣ ҷавоб надиҳед. «Марҳамат, меҳрубонӣ, хоксорӣ, фурӯтанӣ ва пурсабриро дар бар кунед»,— тавсия медиҳад Китоби Муқаддас (Қӯлассиён 3:12, 13).

Нома бинависед. Одатан арзиши нома ё кард бо баёни таъзияро нодида мегиранд. Чӣ афзалияте дорад он? Синди, ки модараш аз саратон фавтид, ҷавоб медиҳад: “Яке аз дугонаҳоям ба ман номаи хубе навишт. Ва ин бароям воқеан кӯмак кард, зеро метавонистам, ки онро гаштаву баргашта бихонам”. Чунин нома ё карди рӯҳбаландкунанда шояд «кӯтоҳ» бошад, вале бояд аз самими қалб навишта шавад (Ибриён 13:22, ТТФ). Дар он метавонед, ки ғамхории худро изҳор намоед, хотираҳои махсусеро дар хусуси фавтида бинависед ё нишон диҳед, ки ӯ дар вақти барҳаёт буданаш чӣ таъсире ба зиндагии шумо расонд.

Бо ҳам дуо гӯед. Аҳамияти бо ҳам ва инчунин шахсан дар хусуси шахси мотамдор дуо гуфтанро кам нагиред. Китоби Муқаддас мегӯяд: «Дуои боисрори шахси одил қуввати бузурге дорад» (Яъқуб 5:16). Масалан, шунидани дуое, ки ба хотири вай мекунанд, барояш мубориза бо ҳиссиёти манфие мисли эҳсоси гунаҳкориро осонтар месозад (қиёс кунед бо Яъқуб 5:13–15).

Чӣ корҳоро набояд кард...

Худро бо сабабе, ки чӣ гуфтану чӣ кар- данатонро намедонед, ба канор нагиред. “Шояд онҳо бихоҳанд, ки ҳоло танҳо бошанд...”,— эҳтимол мо мегӯем ба худ. Вале сабаби аслӣ шояд дар чизи дигар аст: мо метарсем, ки ягон сухани нодуруст нагӯем ё ягон рафтори беҷо накунем. Агар дӯстон, хешон ва ҳамимонон аз муошират бо касе, ки шахси наздикашро ба хок супорид, даргурез бошанд, аз ин дарди ӯ ва эҳсоси танҳоияш сахттар хоҳад шуд. Дар ёд доред, ки суханҳову рафторҳои меҳрубонтарин одатан аз соддатарин калимаҳову амалҳо иборатанд (Эфсӯсиён 4:32). Танҳо ҳузур доштани шумо аллакай як амали рӯҳбаландкунанда буда метавонад (қиёс кунед бо Аъмол 28:15). Рӯзи марги духтарашро ба хотир оварда, Тереза мегӯяд: “Дар давоми як соат беморхона аз дӯстони мо пур шуд; ҳама пирон бо занҳои худ омаданд. Баъзеҳо фурсати либосивазкунӣ надоштанд; кӣ бо либоси хонагиву кӣ бо либоси корӣ омада буд,— аён буд, ки онҳо ҳар коре ки доштанд, партофтанду омаданд. Аксари омадагон гуфтанд, ки чӣ гуфтанашонро намедонанд, аммо ин муҳим набуд,— он ҷо ҳузур доштанашон муҳим буд”.

Маҷбур накунед, ки ғусса хӯрданро бас кунанд. “Ором шав, гиря накун, бас кун”,— эҳтимол ин аст, чизе ки гуфтан мехоҳем. Вале шояд беҳтар аст, ки бигузорем, то ашкҳо рехта шаванд. “Ман фикр мекунам муҳим аст, ки шахси ғуссахӯранда эҳсосоти худро зоҳир карда, дарди худро сабук кунад”,— мегӯяд Катрин марги шавҳарашро ба хотир оварда. Худро аз гуфтани он ки чӣ гуна бояд эҳсос дошта бошанду чӣ гуна не,— боздоред. Ва фикр накунед, ки шумо бояд ғам хӯрдани худро пинҳон созед, то ки онҳо камтар азият кашанд. Баръакс, «бо гирякунандагон гиря кунед»,— панд медиҳад Китоби Муқаддас (Румиён 12:15).

Ба шахси сӯгвор маслиҳат надиҳед, ки либос ё дигар чизҳои шахсии фавтидаро партояд,— то он вақте ки худ қарор бикунад. Шояд ба назари мо чунин намояд, ки беҳтар мешуд шахси дар мотамбуда ашёҳоеро, ки хотираҳоро дар хусуси каси фавтида бедор менамоянд, дур кунад, то онҳо марҳилаи ғаму андӯҳро ба тарзе дарозтар насозанд. Аммо зарбулмасали “аз чашм дуру аз дил берун”, дар ин мавқеъ шояд мувофиқ набошад. Эҳтимол барои одами каси наздикашро гумкарда вақт лозим бошад, то оҳиста–оҳиста аз фикрҳо оиди фавтида берун ояд. Намунаи Яъқуб–пайғамбарро аз Китоби Муқаддас ба ёд оред. Чӣ ҳиссиёте дошт ӯ, ҳангоме вайро бовар кунонданд, ки писари хурдиаш — Юсуфро ҳайвони ваҳшие кушт. Вақте ки либосҳои хунолуди Юсуфро ба Яъқуб доданд, ӯ «рӯзҳои бисёр барои писари худ мотам гирифт. Ва ҳамаи писаронаш ва духтаронаш ҷамъ омаданд, то ки ӯро тасаллӣ диҳанд; вале ӯ тасаллиро қабул намекард» (Ҳастӣ 37:31–35).

Нагӯед, ки “кӯдаки дигар хоҳӣ дошт”. «Қаҳрам меомад аз одамоне, ки ба ман “кӯдаки дигар хоҳӣ дошт” мегуфтанд»,— мегӯяд модаре, ки фарзандашро ба хок супорид. Шояд ин одамон бо нияти неке чунин гӯянд, аммо барои волидони фарзандгумкарда ин суханон мисли «зарби шам- шер»–анд (Масалҳо 12:18). Як фарзанд ҳеҷ гоҳ ҷои дигарашро намегирад. Зеро ҳар яке аз онҳо нотакрор аст.

Дар сӯҳбат худдорӣ аз ёдовар кар- дани фавтида шарт нест. “Бисёри одамон ҳатто аз ба забон овардани номи писарам Ҷимми ё сӯҳбат дар хусуси вай худдорӣ менамуданд, — нақл мекунад модаре. — Рости гап, ин маро каме озурда мекард”. Бинобар ин, ҳангоме ки фавтида ёдрас мешавад, суханро ба маҷрои дигар бурдан шарт нест. Аз ӯ бипурсед, шояд бихоҳад, ки дар бораи шахси наздики фавтидааш ҳарф занад (Айюб 1:18, 19 ва 10:1–ро қиёс кунед). Баъзе касони азодор нақли дӯстонро оиди ягон хусусияти хуби фавтида дӯст медоранд (нигаред ба Аъмол 9:36–39).

Дар гуфтани “ҳамин тавр шуданаш беҳтар аст”, саросема набошед. Ҷустани чизи мусбат дар марги касе «афсурдадилон»–ро на ҳамеша тасаллӣ медиҳад (1 Таслӯникиён 5:14, ТДН). Вақтҳои мурдани модарашро ба ёд оварда, духтаре нақл мекунад: «Атрофиён мегуфтанд, ки “модарат дигар азоб намекашад”, “акнун ӯ ором аст”. Вале ман ин суханҳоро шунидан намехостам». Ин гуна гуфтаҳо шояд ишора намоянд, ки шахси мотамдор набояд ғусса хӯрад ё гумкардаи ӯ он қадар бузург нест. Ҳар ҳолате ки набошад, инсон метавонад хеле зиёд ғам хӯрад, зеро каси дӯстдоштаашро гум кард.

Беҳтар аст нагӯед, ки “ман медонам, ки чӣ эҳсосе доред”. Оё ҳақиқатан медонед? Масалан, агар аз сари худатон нагузашта бошад, аз куҷо медонед, ки падару модари фарзандгумкарда худро чӣ гуна эҳсос мекунанд? Ва фарзандеро аз даст дода бошед ҳам, ин маънои онро надорад, ки дигарон айнан мисли эҳсосҳои шумо хоҳанд дошт (қиёс кунед Навҳаҳои Ирмиё 1:12–ро). Аз ҷониби дигар, агар вазъияти мувофиқе пайдо ояд, шояд нақли шумо дар бораи он ки чӣ тавр баъд аз марги шахси наздикатон ба худ омадед, муфид гардад. Зане, ки духтараш ҳалок шуд, дар- ёфт, ки нақли модари дигаре дар хусуси он ки чӣ гуна баъд аз марги духтараш ғаму андӯҳро паси сар кард, ба дилаш қувват бахшид. Ӯ гуфт: «Модари духтараш мурда нақли худро бо “ман эҳсосоти туро мефаҳмам”, оғоз накард. Ӯ фақат дар бораи эҳсосоти худаш нақл кард ва бароям имкон дод, ки ман худам андеша кунам».

Барои кӯмак ба шахси мотамдор аз худ ҳамдардӣ, фаҳмиш ва муҳаббати бузург зоҳир бояд кард. Мунтазир нашавед, ки худи ӯ ба наздатон биёяд. Нагӯед, ки “агар коре бошад, ки ман бароятон бикунам...”. Ҳамон “коре”–ро худатон ёбед ва остин бар зада, аз паяш шавед.

Инак, чанд саволи дигар монд: чӣ умедеро Китоби Муқаддас дар бораи эҳё медиҳад? Он чӣ гуна дахле ба шумо ва ба наздикони дар хоби маргбудаатон дорад? Чӣ тавр ба ин ваъда итминон ҳосил карда метавонем?