BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w95 11/1 lk. 3-4
  • Wɔma—Onde Ɔngɛnyi Mbewɔ Kana Otunyi?

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Wɔma—Onde Ɔngɛnyi Mbewɔ Kana Otunyi?
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
  • Awui wa woho akɔ
  • Onga l’otema woka Jehowa wɔma
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2001
  • Teke dia kondja ɔngɛnɔngɛnɔ lo wɔma wa Jehowa
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
  • Toke Jehowa wɔma ndo tolame ɛlɛmbɛ ande
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2001
  • Ɛlɔlɔ waya oma lo wɔma wa Nzambi ka mɛtɛ
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
w95 11/1 lk. 3-4

Wɔma​—⁠Onde Ɔngɛnyi Mbewɔ Kana Otunyi?

“Lekɔ lo kanyiya woho walangami mvɔ. Halange vɔ kandami okoma, ko naka wambokanda, dimi nangaka disashi sembɔ tɔɔ lanɛ l’ɔtɛ, ngasɔ mbayomovɔ mbala kakɔ ɔtɔi.”

OMVUTSHI ɔmɔtshi wa nsango wa lo jurunalɛ yelɛwɔ Los Angeles Times akoke ɛtɛkɛta ɛsɔ oma l’onyɔ w’osekaseka w’ɛnɔnyi 14. Nde aki lo mumbola ambeki lo kɛnɛ k’endana l’odiakelo w’anto waki oma la salema​—⁠ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ lo ndjaka oyadi epalanga kana anyawɔ ɛlɔngɔlɔngɔ. Alapɔlɔ akɔ ɔsɔ waki l’ɔtɛ a dui w’ɔnɛ: “Andja wa Wɔma.”

Wɛ mbeyaka l’ɔlɔlɔ tshɛ ɔnɛ anto efula wekɔ lo sɛna l’andja wa wɔma. Wɔma wa na? Ekɔ wolo shikikɛ woho ɔmɔtshi wa wɔma. Enda lo kiombokombo ndjo yosukanyi kana wɛ kokaka mɛna akambo amɔtshi wokiya angɛnyi ayɛ kana anto efula wodjashi lo lɛtshi lanyu la nkɛtɛ wɔma. Kiombokombo ndjo ndja oma lo jurunalɛ Newsweek ya Tshaka Fudu 22, 1993, ndo yekɔ lo mɛnya etombelo w’oma lo wembola wakawoke “ana w’akɛnda 758 wele l’ɛnɔnyi oma lo 10 polo ndo 17, vɔ l’ambutshi awɔ,” dia vɔ mbeya tokanyi tawɔ.

Otowoka ɛlɔngɔlɔngɔ ɛsɔ wembola wa ngasɔ ɛlɔ kɛnɛ, tshike wotahatanya ɛkɔkɔ ekina wawatshutshuya dia vɔ mboka wɔma, ɛnyɛlɔ oko adidimu wa nkɛtɛ. L’ɔkɔngɔ wa didimu dia nkɛtɛ diakasalema l’osomba wa Los Angeles lo Tshango 1994, jurunalɛ Time yakafunde ɔnkɔnɛ: “L’atei wa tolembetelo tɛnama le onto l’ɔkɔngɔ wa nde mpomɔ mpota ka l’asolo kana kondja dikambo dimɔtshi diafukutanya tokanyi tande, tolembetelo tɔmɔtshi tɔ tɔnɛ: suvɛnilɛ y’akambo wakete yaya la shashimuya ndo la wolo tshɛ, alɔ w’eheka, engondo wa tshambandeko ndo kɛlɛ koka onto oma lo woho wahandakoke nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande.” Omindji ɔmɔtshi w’okanda wakɔshi tɛdikɔ dia monɔ ngelo kakɔ kɛsɔ l’ɔtɛ wa didimu dia nkɛtɛ diakasalema lɛkɔ akate ate: “Hatoyakiyanya l’ɔtɛ wa diangɔ diakalana kana diakashishɔ. Kɛnɛ katokiyanya ele wɔma wa mamba. Aya ndjâka wɛ ataholɔ otsha lo mbeto kayɛ dia tolala ko ndo sabata l’ekolo. Djɔ haye ndo ndja. Wɛ ayosungukalaka etsho tshɛ dia kongɛka didimu dia nkɛtɛ. Ekɔ kandji efula.”

Ɔtɛ a dui wakawasha alapɔlɔ ɔmɔtshi w’oma la Tokyo wa Mɔmbi 11, 1995, waki ɔnkɔnɛ: “Ɔlɔndji wa Mpokoso Wambotshika Ase Japon l’Obalobalo.” Alapɔlɔ akɔ wakate ɔnɛ: “Ta diakalɔ̂ma la dinga dia lɔlɛngɔ diasekɛ ɔhɛngɛlɔ . . . diaki wâle wa mamba lo tokanyi t’Ase Japon, nɛ dia diɔ diakaye oko ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei w’ɔlɔndji w’akambo wele, lo tshɛ kawɔ, mbelaka akambo a weke w’eyoyo wanya elongamelo lo kɛnɛ k’endana la nshi yayaye. . . . Anto hawoyoyaoka lo lotui tshitshi lam’ewɔ lo toshinga takawanyanyaka ntondo ɔnɛ ndoko wâle, oyadi la yanyi kana l’otsho.” Aha esombe eto mboka wɔma. “Yɔnɛ Ishikawa, ombetsha [wa lo kalasa y’adidi ya la Seijo], akate ate: okiyanu . . . wakaleke tomba oma l’enyɔ w’ana w’akɛnda, nɛ dia tena efula, vɔ kema la ɛnɛlɔ ka shikaa k’akambo wayowakomɛ lo nshi yayaye.”

Tolembetelo tekɔ lo mɛnya ɔnɛ: “Dikambo diahɛnyahɛnya onto la wɔma mbeyaka fukutanya wɔɔngɔ ande ndo mbetɛka onto ohetsha efula lo adrénaline wakatshule demba diande hita lam’akatombe dikambo dimɔtshi diambeta kânga ɛnɔnyi efula.” Wa nomb’ewo wekɔ lo nyanga dia shihodia nganɛ wakamba wɔɔngɔ la ntondo ka dikambo dia wɔma​—⁠woho wasɛdingolaso akambo wa weoho la weoho ndo wokaso wɔma. Ombetsha Joseph LeDoux akafunde ate: “Naka tamboshola eshisha wɛmba dikambo dimɔtshi dia diɔ mbokiya onto kana nyama wɔma, kete tayolongamɛ dia kɛnɛmɔla tosambu tasala tokanyi.”

Koko, efula ka l’atei aso hawɛnyi ohomba dia mbeya kɛnɛ keta l’eshisha ndo lo demba di’onto dia mbôkiya wɔma. Lo mɛtɛ, tayokoka ngɛnangɛna dia kondja ekadimwelo lo wembola wa nganɛ: Lande na katotokaka wɔma? Kakɔna kahombaso salaka? Onde weoho wa wɔma tshɛ wekɔ ɔlɔlɔ?

Ondo tena dimɔtshi wɛ mbeyaka mbetawɔ ɔnɛ wɔma kokaka kokimanyiya. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Ohokanyiya dia, lo wodjima ko wɛ ekɔ lo tatshu otsha lo luudu layɛ. Ɛnyi ko lokuke dihɔma yema, koko wɛ akatâludihi ku. Oma l’edia ka didishi, wɛ ekɔ lo mɛna di’oko alɛdi amɔtshi wekɔ lo mbeteta. Mbala kakɔ ɔtɔi, ôkɛ ko solo ambâtɛ, lâsɔ ko wɛ okanyiya ɔnɛ ndoko di’ɔlɔ diatomba lɛnɛ. Ondo kanga wovi kana patɔki kɛmɔtshi kele la lokuwa mbakɔtwɛ l’etei.

Wɔma ayɛ w’oma l’akambo wa ngasɔ wakayɛnyi mbeyaka koshimba di’aha wɛ mbika ɔtɛ oko kanga enginya lo dikambo dimɔtshi dia wâle. Wɔma mbeyaka kokimanyiya dia wɛ ndjalama ɔlɔlɔ kana kondja ekimanyielo la ntondo ka wâle ɔmɔtshi kokomɛ. Diɛnyɛlɔ dia woho ɔnɛ diekɔ efula: djembetelo yewola anto ɔnɛ wolo wa dja y’atɔtɔ ambodɛ, nsango yewoyama l’aladiyo dia nyewoya ɔnɛ ngembe ka mamba kekɔ lo ndjadikita oya lo lɛtshi la nkɛtɛ lodjashinyu; londjo l’efula l’oma lo mbolo ya lo mutuka ayɛ wonya watayakɛndjakɛndja l’otadimbo w’anto efula.

Lo tena dimɔtshi, wɔma ɔmɔtshi mbeyaka monga ɔngɛnyi. Vɔ mbeyaka tokimanyiya dia sho ndjakokɛ koyanga totshutshuya dia ntsha akambo oko anto wele la lomba. Koko, wɛ mbeyaka l’ɔlɔlɔ tshɛ wate: wɔma w’etshaka wenya, kana w’efula kema ɔngɛnyi mɛtɛ. Otunyi mbewɔ. Vɔ mbeyaka mbela ɔhɛngɛlɔ w’esadi esadi, pahanya asolo esadi esadi, ɔlɛngɛdu, lokomba, lekuleku, ndo woho wa ndjaokaka oko ɔnɛ lahadje yimba lo kɛnɛ kasalema lo dihole diodjashiwɔ.

Ondo anto efula kokaka mamba dia mbeya ɔnɛ: Bible akɛnya hwe ɔnɛ akambo wa wɔma wayofulanɛ la nkɛtɛ ndo wɔma w’efula wayoyala lo nshi yaso nyɛ. Lande na kediɔ ɔsɔku, ndo naa shɛngiya yahomba dui sɔ monga layɔ lo lɔsɛnɔ lakiyɛ ndo lo tokanyi tayɛ? Lâdiko dia lâsɔ, lande na kakokaso mbuta ɔnɛ, lo ndjela kanyi yele lo Bible, ekɔ wɔma ɔmɔtshi wa lushi la lushi wele ohomba ndo ɔlɔlɔ? Nyɛsɔ tênde dikambo diakɔ.

[Caption on page 3]

[Box on page 3 (See printed copy for layout)]

Lam’akawawambola dia mbeya kɛnɛ kaleka mbakiyanya lo dikambo diawɔ vɔamɛ ndo dia nkumbo yawɔ, epalanga l’ana w’akɛnda wakakadimola ɔnɛ vɔ mbokaka wɔma wa:

ANA W’AKƐNDA AMBUTSHI

% 56 Vɔ salɛ ose nkumbo kawɔ ɔmɔtshi kɔlɔ k’efula % 73

% 53 Opalanga nshisha olimu ande % 60

% 43 Pomba akoka wa kondja mbo ya ndɛ % 47

% 51 Pomba akoka wa sakemɛ oma le dɔkɔtɛlɛ % 61

% 47 Pomba ngelo ka mbidjasɛ % 50

% 38 Ose nkumbo lele l’ekakatanu lo kɛnɛ k’endana la didjoyadjoya  57

% 38 Nkumbo kawɔ kakitɔna % 33

Kiɔkɔ: jurunalɛ Newsweek, Tshaka Fudu 22, 1993

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto