Tatetawɔke sɛngiyama la kanyi y’anto tshɛ

ANTO wa l’ahole efula wekɔ la tokanyi totshikitanyi lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ ndo kɛnɛ ketawɔma la kɛnɛ kahetawɔma. Lâdiko dia lâsɔ, tokanyi tɔsɔ ndjotshikitanaka l’edjedja ka wonya. Ɔnkɔnɛ, etena kadiaso ɛkɔndɔ wa l’Afundelo wendana l’akambo wakasalema lo nshi yakete, sho pombaka nsɛdingola kɛnɛ kakɔsaka anto ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ kana kekɔ kɔlɔ lo nshi yakafundamaka Bible lo dihole dia sho nshihodia kɛnɛ kadiaso lo ndjela atɔndɔ aso hita.

Tɔshi ɛnyɛlɔ ka kɛnɛmɔ la sɔnyi, tɔtɛkɛta tohende takambawɔ la tɔ mbala efula l’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Dia sho nshihodia avɛsa watɛkɛta dia kɛnɛmɔ la sɔnyi, sho pombaka nkana yimba lo woho wakɔsaka anto wakasɛnaka lo nshi shɔ tɔtɛkɛta takɔ.

Akambo wakɔsamaka la nɛmɔ lo ntambe ka ntondo

Nomb’ewo kɛmɔtshi akate ate: “Ase Ngirika, ase Rɔma ndo ase Judeya tshɛ wakɔsaka kɛnɛmɔ la sɔnyi la nɛmɔ di’efula lo mbekelo yawɔ. Anto wakashimbamɛ kana wakavu l’ɔtɛ wakawatayangaka kɛnɛmɔ, lokumu, diɔtɔnganelo dia dimɛna ndo dilɛmiɛlɔ.” Lam’ele vɔ wakakombolaka akambo asɔ la wolo tshɛ, tokanyi taki l’anto akina takakoke mbasɛngiya esadi eto.

Dihole diele l’onto lo tshunda, olimu wakambande ndo kɛnɛmɔ mbele akambo wakatshikitanyaka ɛlɔhɛ la ɛhɔmbɔ. Anto tshɛ wakɔsaka dia monga la kɛnɛmɔ aki dikambo di’oshinga wolo lo washo awɔ vɔamɛ ndo w’anto akina. Lo nshi shɔ, mbɔsa onto la kɛnɛmɔ akalembetshiyaka mbetawɔ lo sɛkɛ dia nde ekɔ la lɔkɛwɔ lakombola anto nde monga la lɔ. Ndo nto, mbisha onto kɛnɛmɔ akalembetshiyaka mbetawɔ dia ɔngɔnyi wele la nde ndo olimu wakambande monga la shɛngiya lo ɛnamelo kaso ka l’andja ndo mbɔlɛmiya lo yoho yɔtɔnɛ la lokumu lele la nde. Wakashaka anto kɛnɛmɔ l’ɔtɛ w’awui w’ɛlɔlɔ wakawasalaka kana l’ɔtɛ wakawalekaka anto akina. Lo wedi okina, wakashaka anto sɔnyi ndo wakawaɔnyɔlaka lo mbakitshakitsha lo sɛkɛ kana lo mbasɔka. Anto tshɛ mbakasalaka dui sɔ, koko diɔ komendanaka tsho la nsaki kana la nkum’otema k’onto ɔtɔi.

Etena kakatɛkɛtaka Yeso lo kɛnɛ kendana la mbisha onto “edie ka nemo” kana “dihuli diuleki nkitakita” lo fɛtɛ kɛmɔtshi, nde akalangaka ntɛkɛta dia mbisha onto kɛnɛmɔ kana mbosha sɔnyi lo ndjela mbekelo yaki lo nshi shɔ. (Luka 14:8-10) Olekanyi mbala hiende y’etondo, ambeki waki Yeso wakawane dia mbeya “untu akona luleki wuki l’atei awo.” (Luka 9:46; 22:24) Vɔ wakakɛnɛmɔla okiyanu waki l’anto wa lo nshi yakawasɛnaka. L’etena kakɔ kâmɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda waki l’otako ndo la shɛmanedi wakɔsaka dia esambishelo ka Yeso kayowashishiya kɛnɛmɔ ndo lowandji laki la wɔ. Welo wakawadjaka dia mɛnya ɔnɛ vɔ mboleka lo mbidjana la nde tâmu lo sɛkɛ wakakitaka tatala.—Luka 13:11-17.

Dikambo dikina nto diakɔsaka ase Juda, ase Ngirika ndo ase Rɔma wa lo ntambe ka ntondo oko dikambo dia sɔnyi efula aki “munda onto tshu asala dikambo dia kɔlɔ.” Nkeleka onto ɛkɔdi kana mbodja lo lokanu akɔsamaka oko dikambo dia sɔnyi. Dikambo sɔ diakatɛngamishaka onto akɔ la ntondo ka angɛnyi ande, ka nkumbo kande ndo k’anto tshɛ, oyadi wakotane l’onongo kana bu. Sɔnyi kakashamaka onto ɔsɔ kakoshishɛka dilɛmiɛlɔ diakawawoshaka ndo diɔtɔnganelo diaki lam’asande l’anto akina. Sɔnyi kakawashaka onto lo mbokolola ahɔndɔ kana lo mbɔkɔmɔla eshingɔ kaki woke efula. Dionga dia ngasɔ diakatshutshuyaka anto dia mɔnyɔla asekawɔ ndo mbasɔka lo ntona dia mbasha kɛnɛmɔ.

Ndjaka onto l’otamba akɔsamaka oko dikambo dioleki tshɛ kɔlɔ. Nomb’ewo kɛmɔtshi kelɛwɔ ɔnɛ Martin Hengel mbutaka ɔnɛ anto wakɔsaka nyɔi ka l’otamba oko “dilanya di’ɛhɔmbɔ. Ɔsɔ aki didjidji di’okitshekitshelo wa tshambandeko, sɔnyi ndo asui.” Anto wakasɛngiyaka ase nkumbo ndo angɛnyi w’onto lakavu woho wa nyɔi ka ngasɔ dia vɔ mbɔsɛka. Lam’ele Kristo akavu woho wa nyɔi ka ngasɔ, wanɛ tshɛ wakalangaka monga Akristo lo ntambe ka ntondo T.D. wakahombe mbetawɔ di’anto mbasɔka lo sɛkɛ. Ondo anto efula wakɔsaka wanɛ wakataka dia ambeki w’onto lakavu woho wa nyɔi ka ngasɔ mbewɔ oko akanga a dinginya. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Sho, Kristo lakakɔkɔmɛma l’otamba w’aswi keewoyaso: losango lɔnɛ leekɔ otakanya lee ase Yuda ndo leekɔ otondo wa dadi lee ase weja.” (1 Kor. 1:23, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Ngande wakakandola Akristo wa lo ntambe ka ntondo okakatanu ɔsɔ?

Akambo wakɔsaka elui ehende w’anto wotshikitanyi la nɛmɔ

Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakakitanyiyaka ɛlɛmbɛ ndo vɔ konangaka monga la lɔkɛwɔ la kɔlɔ diaha vɔ mbishama sɔnyi. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Omotshi l’atei anyu tasuyamaki uku tomboki, kuyanga uku uvi, kuyanga uku utshi a kolo, kuyanga uku kanga esaku lu akambu wa kana.” (1 Pet. 4:15) Koko, Yeso akatatshi dia ambeki ande wayosoyama l’ɔtɛ wa lokombo lande. (Joa. 15:20) Petero akafunde ate: “Naka untu omotshi ambusuyama uku usika Kristu, ndi tukaki sonyi, keli ndi atumbuli [Nzambi].” (1 Pet. 4:16) Lo nshi shɔ, wanɛ waki kombokaka sɔnyi etena kakawâsoyaka l’ɔtɛ wakiwɔ ambeki wa Kristo wakɔsamaka oko anto wahindola ɛlɛmbɛ wa lo tshunda.

Akristo takawetawɔka dia ɛlɛmbɛ kana atɔndɔ w’anto akina nɔmbɔla ditshelo diawɔ. Anto wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo wakɔsaka Mɛsiya lakawahanɛ l’otamba oko kanga dadi. Woho wakawɛnaka akambo ɔsɔ akakokaka nsɛngiya Akristo dia vɔ mbetawɔ yoho y’ekanelo ka yimba shɔ. Koko, lam’ele vɔ waki la mbetawɔ dia Yeso mbele Mɛsiya, vɔ wakahombaka monga ambeki ande oyadi kânga anto wakâsɔkaka. Yeso akate ate: “Untu tshe l’atei a lolonga lone la luseka ndu l’akambu wa kolo layumbuka dimi la aui ami sonyi, ndu dimi, On’a untu, layuwuka sonyi lam’ayumuya lu lutumbu la Papa, kame la andjelo w’ekila.”—Mako 8:38.

Ɛlɔ kɛnɛ, anto mbeyaka tɔsɛngiya dia sho ntomba oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Asekaso wa la kalasa, asukanyi aso kana asekaso wa l’olimu mbeyaka tɔsɛngiya dia sho ndjasha l’akambo wa mindo, monga la lɔsɛnɔ la dungi pende kana ndjasha l’akambo akina wavɔso tshɔdia. Anto wa ngasɔ mbeyaka mpemba tetawoya ɔnɛ mamɛ atɔndɔ wosembwe ekɔ dikambo dia sɔnyi. Ahombaso nsala na?

Tokoya wanɛ wakɔnyɔla sɔnyi

Dia nde nama olowanyi ande otsha le Jehowa, Yeso aketawɔ dia mvɔ nyɔi ka sɔnyi. Paulo akafunde ate: ‘Nde akakikɛ otamba w’asui, akɔnyɔla sɔnyi.’ (Heb. 12:2) Atunyi waki Yeso wakɔkɔmɔla mbala, wakawotɛ sɔi, wakokolola ahɔndɔ, wakɔkɔmɔla eshingɔ, wakohanɛ l’otamba ndo wakɔtɛngɛ. (Mako 14:65; 15:29-32) Koko, Yeso akɔnyɔla sɔnyi kakawawosha. Lo woho akɔna? Nde kotakɔ mboka kânga mbakawosalɛ akambo wa ngasɔ. Yeso akeyaka dia nde koshisha kɛnɛmɔ kaki la nde lo washo wa Jehowa ndo nde konyangaka dia anto mbotombola. Kânga mbakavu Yeso nyɔi k’ɔhɔmbɔ, Jehowa akawombiya lo mbolola ndo lo mbosha dihole dia lâdiko diahɔnyi la Nde. Filipi 2:8-11 mbutaka ɔnɛ: “[Kristo Yeso] akayakitshakitsha, akayala la ukitanyia edja ndu lu nyoi, ee, nyoi ka l’utamba [w’asui]. Ndu uma lu dikambu so, [Nzambi] akawumbiya otekoya, akawole lukumbu leli ladiku dia kumbu tshe; dia adui tshe wakhusameli lukumbu la Jesu, wa l’ulungu, ndu wa ladiku dia kete, ndu wa la tshina dia kete; la dia nimi tshe yetawo vati: Jesu Kristu keli Khumadiondjo, ne dia lutumbu la [Nzambi] Shi.”

Hatolange mbuta dia nyɔi ka sɔnyi kakavu Yeso komonga la shɛngiya le nde. Ondo Yeso akayakiyanyaka lo woho wakakoke She mbishama sɔnyi l’ɔtɛ wakawawotɛ dia nde ekɔ ɔtɛnganyi ndo ɔnɛ nde mbambota dia nde ekɔ Ɔna Nzambi. Yeso akalɔmbɛ Jehowa dia nde mbonyɛ akambo wa sɔnyi asɔ lo mbuta ɔnɛ: “Uminyia dikoho ne.” Koko Yeso aketawɔ dia nsala lolango laki Nzambi. (Mako 14:36) Kânga mbakidiɔ ngasɔ, Yeso akashike tanga la ntondo ka tɔsɛngiya tɔsɔ ndo akɔnyɔla sɔnyi. Lo kanyi yakɔ yâmɛ, paka anto wakɔsaka akambo wa lo nshi yande la nɛmɔ mbakakokaka mboka sɔnyi ka ngasɔ. Lo mɛtɛ, Yeso komboka sɔnyi ka ngasɔ.

Ndo ambeki wa Yeso mbakawande ndo mbakawakɔmɔla eshingɔ. Dikɔmɔki dia ngasɔ diakawasha sɔnyi lo washo w’anto efula. Anto wakawaɔnyɔla ndo wakawaɔshi oko diangɔ di’anyanya, koko vɔ kɔkɔmɔ. Ambeki wa mɛtɛ waki Yeso kombetawɔ sɛngiyama la kanyi y’anto tshɛ ndo wakɔnyɔla sɔnyi. (Mat. 10:17; Etsha 5:40; 2 Kor. 11:23-25) Vɔ wakeyaka dia wakahombe ‘mɛmba etamba awɔ w’asui ndo ntetemala ndjela Yeso.’—Luka 9:23, 26.

Ko kayotota lo dikambo diaso na? Akambo wɔsa ase andja ɔnɛ oko akambo w’enginya, wa wɔdu ndo wa sɔnyi Nzambi mbaɔsaka oko akambo wa yimba, wa nkudu ndo wa kɛnɛmɔ. (1 Kor. 1:25-28) Tayɔsama mɛtɛ oko akanga wa dinginya ndo wahɛnyi etale naka sho mbetawɔ sɛngiyama la kanyi y’anto tshɛ.

Onto tshɛ lalanga nɛmiyama pombaka mbɔsa kɛnɛ kata anto wa l’andja ɔnɛ lo dikambo diande la nɛmɔ. Lo wedi okina, l’ɛnyɛlɔ ka Yeso ndo k’ambeki ande wa lo ntambe ka ntondo, sho kombolaka monga angɛnyi wa Jehowa. Ɔnkɔnɛ, tayɔlɛmiya kɛnɛ kɔsande la nɛmɔ ndo tayɔnyɔla kɛnɛ kɔnyɔlande.

[Osato wa lo lɛkɛ 4]

Yeso akɔnyɔla kɛnɛ kakɔsaka anto wa lo nshi yande oko akambo wa sɔnyi