Ngande wakokayɛ ndjaekesanyiya la etshumanelo k’oyoyo?

ALLENa mbutaka ate: “Lakayakiyanyaka efula l’ɔtɛ wakamonɔ lanɛ. Dimi kombeyaka dia layokoka monga l’angɛnyi kana mbetawɔma.” Allen amboyaekesanyiya la etshumanelo k’oyoyo kanganyi la dihole diakandadjasɛka kilɔmɛtrɛ ndekana 1 400.

Naka wɛ akonɔ l’etshumanelo kekina, kete wɛ la wɔ koka ndjakiyanya. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia ndjaekesanyiya? Kakɔna kakokayɛ nsala naka ndjaekesanyiya ekɔ wolo ndeka woho walongamɛyɛ? Naka wɛ komonɔ, ngande wakokayɛ nkimanyiya wanɛ weke kandja dia ndjaekesanyiya esadi eto?

NGANDE WAKOKAYƐ NDJAEKESANYIYA NDO MPAMA?

Ohokana yimba la ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Etena kasɛkɔlawɔ osongo, vɔ mongaka l’ekiyanu. Etena konolawɔ osongo oma lo nkɛtɛ, mbala efula vɔ pembolaka edio awɔ efula dia vɔ mɛmba aha l’okakatanu. Etena kasangolawɔ, osongo pombaka mbika edio w’eyoyo aha la ntshimbatshimba. Woho akɔ waamɛ mbele, monɔ l’etshumanelo kekina koka kokonya dia monga l’ekiyanu. L’etshumanelo kakiyɛ ntondo, aki oko wɛ akake edio nɛ dia wɛ aki l’angɛnyi w’eshika ndo wɛ aki la mbekelo y’amɛna ya lo nyuma. Kakianɛ wɛ pombaka mbika edio w’eyoyo l’oyango wa mpama lo dihole di’oyoyo. Kakɔna kayokokimanyiya dia nsala dui sɔ? Kamba l’atɔndɔ wa lo Bible. Ɛsɔ tɔsɛdingole amɔtshi.

Onto ladia Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala ekɔ “oko osongo wonɛmi suke la ɛkɛdi w’ashi, osongo watɔ elowa lo eleko kawɔ, wele akatshi awɔ hawɔlɛngɛ. Ndo kɛnɛ tshɛ kasalande kayolowana.”​—Os. 1:1-3.

Paka oko wahomba osongo nkutola ashi w’oma l’ɔkɛdi w’ashi dia vɔ monga la yoonge ya dimɛna, mbele Okristo pombaka ndeshamaka oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala dia nde monga la lonyuma la wolo. Diakɔ diele, tetemala mbadiaka Bible lushi la lushi ndo ɔtɔka lo nsanganya ya l’etshumanelo mbala la mbala. Tetemala monga la mbekelo y’amɛna lo salaka ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo ndo wekelo w’onto ndamɛ. Kɛnɛ tshɛ kaki la yɛ ohomba lo nyuma l’etshumanelo kakiyɛ ntondo, wɛ ayonga latɔ ohomba l’etshumanelo k’oyoyo.

“Ɔnɛ lashana ashi wa nnɔ wayowosha ndo nde lawɔ.”​—Tok. 11:25.

Wɛ ayokeketshama ndo ayoyaekesanyiya esadi eto naka wɛ ndjasha efula l’esambishelo. Kevin, ekumanyi k’Okristo mbutaka ate: “Kɛnɛ kakaleke kimanyiyami dimi la wadɛmi ele, takonge ambatshi mboka wa tshanda yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa sho monɔ l’etshumanelo k’oyoyo. Takeye anangɛso, ambatshi mboka ndo ɛtshi kaso ka nkɛtɛ esadi eto.” Roger, lakonɔ lo dihole diakangana la lɛnɛ akandadjasɛka kilɔmɛtrɛ ndeka 1 600 mbutaka ate: “Yoho yoleki dimɛna ya ndjaekesanyiya l’etshumanelo k’oyoyo ele tshɔka l’esambishelo mbala efula yakokayɛ nsala dui sɔ. Ndo nto, sala dia dikumanyi mbeya dia wɛ ekɔ suke dia nkimanyiya lo yoho tshɛ yahombama, ɛnyɛlɔ nsola Mbalasa ka Diolelo, mbisha sawo dimɔtshi lo losanganya diele onto bu suke kana ntɔla onto ɔmɔtshi otsha lo nsanganya. Naka anangɛso l’akadiyɛso mɛna di’onto leke kandja ekɔ la yimba ya ndjahondja, kete vɔ wayokana la yɛ esadi eto.”

“Nyodihole etema anyu hwe.”​—2 Kɔr. 6:13.

Taloya ngandji kayɛ k’onto l’ɔnango. L’ɔkɔngɔ wa Melissa nde la nkumbo kande monɔ l’etshumanelo kekina, vɔ wakayasha tshɛ dia monga l’angɛnyi w’eyoyo. Nde mbutaka ate: “Takasawolaka l’anto lo Mbalasa ka Diolelo ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya. Dui sɔ diakatokimanyiya dia sawolaka efula lo dihole dia mbishanaka tsho mɔyɔ.” Dui sɔ diakakimanyiya nkumbo kɛsɔ nto dia mbeya nkombo y’anto esadi eto. Laadiko dia laasɔ, vɔ wakataloya ngandji kawɔ lo nongɔnaka, dui sɔ diakakeketsha lɔngɛnyi lawɔ. Nde kotshaka ate: “Takashana numɛlɔ ya telefɔnɛ dia sho keketshanaka lo nyuma ndo lo awui akina.”

Naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia nsawola l’anto wa l’etshumanelo k’oyoyo, wɛ koka ntatɛ nsala towuiwui ta totshitshɛ. Ɛnyɛlɔ, mɔnamɔna kaanga naka wɛ bu la nsaki ka mbɔla. Mɔnamɔna ayokotola anto akina oya le yɛ. Laadiko di’akambo tshɛ, “washo wangayima ngɛnyangɛnyaka otema.” (Tok. 15:30, nɔtɛ) Rachel lakonɔ mangana etale la dihole diakandole, mbutaka ate: “Dimi lokongaka ɔsɔnyi w’efula. Tena dimɔtshi, lakahombaka nsala la wolo dia nsawola l’anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo k’oyoyo. Lakendaka onto lakadjasɛ lo Mbalasa ka Diolelo lahasawola ndooko l’onto. Ondo onto ongo ekɔ ɔsɔnyi oko dimi.” Shi wɛ koka ndjadjɛ oyango wa sawolaka l’anto amɔtshi weke kandja l’etshumanelo keyɛ la ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa losanganya tshɛ?

Lo wedi okina, wɛ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛnana l’anto w’eyoyo lo mingu ngana oma l’etatelo. Koko l’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi vɔ wambotshɔ. L’etena kɛsɔ wɛ pombaka mbidja welo dia ntetemala monga l’angɛnyi w’eyoyo.

ƆSA ETENA DIA NDJAEKESANYIYA

Esongo ɛmɔtshi mbɔsaka etena k’otale dia shikikadia edio lo dihole di’oyoyo ndeka ekina. Woho akɔ waamɛ mbele, aha onto tshɛ mbayoyaekesanyiya l’etshumanelo k’oyoyo woho akɔ waamɛ. Naka aya edja kamboyonɔka, koko wɛ akalɔsha dia ndjaekesanyiya, nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible anɛ koka kokimanyiya:

“Tatotshikake nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, nɛ dia l’etena kahombama, tayona naka hatohekwe.”​—Ngal. 6:9.

Ɔsa etena k’efula dia ndjaekesanyiya oleki woho wakayasalaka ntondo. Ɛnyɛlɔ, waa misiɔnɛrɛ efula wakalowanyema lo Ngiliyadɛ tshikalaka lo wedja wakawaatome ɛnɔnyi efula la ntondo ka nkalola dia tenda wedja wakawotɔ. Nsala dui sɔ mbakimanyiyaka dia mbekesanɛ l’anangɛso wa lɛkɔ ndo mbekesanɛ la mbekelo yotshikitanyi.

Alejandro, lakonɔ tena efula, mbeyaka dia ndjaekesanyiya bu dui diakoka salema esadi esadi. Nde mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ wa sho monɔ dihole di’ekomelo, wadɛmi akate ate: ‘Angɛnyi ami tshɛ wekɔ l’etshumanelo kakiso ntondo!’” Nde akohola wadɛnde ɔnɛ ngasɔ mbakandate ambeta ɛnɔnyi ehende, etena kakawonɔ mbala k’ekomelo. Koko l’edja k’ɛnɔnyi ɛsɔ ehende, wadɛnde akɛnyaka dia nde akayashaka le anto akina ndo angɛndangɛnda asɔ wakayonga angɛnyi w’eshika w’anto akina.

“Totake wate: ‘Lande na kele nshi y’edjedja ndeka nshi nyɛ amɛna?’ nɛ dia aha oma lo lomba mbambolayɛ ngasɔ.”​—Ond. 7:10.

Ewɔ mbɛdika etshumanelo keyɛ la kakiyɛ ntondo. Ɛnyɛlɔ, anangɛso wa l’etshumanelo k’oyoyo keyɛ koka monga ɛsɔnyi kana tɛkɛtaka efula koleka. Leka mbidja yimba lo waonga awɔ w’amɛna paka oko walangayɛ vɔ ndeka mbidja yimba lo wayɛ. Anto amɔtshi weke kamonɔ wakashihodia ɔnɛ wonwelo awɔ wakaatshutshuya dia ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbokaka “nkumbo k’otondo k’anangɛso” ngandji mɛtɛ?’​—1 Pe. 2:17.

“Nyotetemale nɔmba, ko wayonyosha.”​—Luka 11:9.

Tetemala nɔmba dia nkondja ekimanyielo. David, lele ekumanyi mbutaka ate: “Tosalake dui sɔ wɛmɛ. Sho koka nsala akambo efula paka l’ekimanyielo ka Jehowa. Lɔmba lo dikambo sɔ!” Rachel, lakatatɛkɛtshi dikambo diande oma la diko mbetawɔka dui sɔ. Nde mbutaka ate: “Naka dimi la omɛmi tamboyaoka oko tambangana l’ase etshumanelo, sho nɔmbaka Jehowa lo dikambo sɔ ɔnɛ: ‘Lam’alangɛ otokimanyiya dia sho mbeya kana tekɔ lo nsala dui dimɔtshi diadjɛ anto akina wekamu dia tɔtɔ lo demba.’ Oma laasɔ sho salaka la wolo dia mbetshaka wenya efula kaamɛ l’anangɛso l’akadiyɛso.”

Ambutshi le, naka ananyu wekɔ l’okakatanu dia ndjaekesanyiya l’etshumanelo, nyɔshi etena ka nɔmba kaamɛ la wɔ lo dui sɔ. Nyowakimanyiya dia monga l’angɛnyi w’eyoyo lo nɔngɔsɔlaka waaso wa vɔ sawolaka la wɔ asawo wakeketsha.

KIMANYIYA ANTO WEKE KANDJA DIA NDJAOKA ƆNƐ WEKƆ LO MBETAWƆMA

Kakɔna kakokayɛ nsala dia nkimanyiya wanɛ weke kandja wambonɔ l’etshumanelo kanyu? Sala la wolo dia monga ɔngɛnyi awɔ w’oshika oma l’etatelo. Dia nsala dui sɔ, sala la wolo dia nkanyiya akambo wotokɔngɛnyangɛnya otondonga wɛ mbeke kandja ndo oma laasɔ sala akambo akɔ. (Mat. 7:12) Onde wanɛ weke kandja koka monga kaamɛ la nyu l’ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo kana menda JW Télédiffusion ka ngɔndɔ la ngɔndɔ? Onde wɛ koka mbalɔmba dia vɔ ntshɔ la yɛ l’esambishelo? Naka wɛ ndɛ kaanga yangɔ ya tshitshɛ kaamɛ la wɔ, vɔ wayohɔka lokaho layɛ. Naa yoho kina shikaa yakokayɛ nkimanyiya wanɛ weke kandja?

Carlos mbutaka ate: “Etena kakatakome l’etshumanelo k’oyoyo, kadiyɛso kɛmɔtshi akatosha listɛ la makashinyi wele diangɔ eshinga amɛna. Dui sɔ diakatokimanyiya efula.” Wanɛ woye oma l’ahole wotshikitanyi koka monga la lowando dia mbeya woho wa ndɔta lo nshi ya tanyi, ya tshitshi kana y’amvula lo dihole dienyu. Wɛ koka nto mbakimanyiya dia vɔ ndeka monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ l’esambishelo lo mbakɔndɔlɛ ɛkɔndɔ w’anto wa l’ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ kana lo mbalembetshiya dietawɔ diele la ase ɛtɛmwɛlɔ wa lo dihole diakɔ.

NƆMBAMAKA MBIDJA WELO DIA NDJAEKESANYIYA

Allen, lakatatɛkɛtshi dikambo diande oma l’etatelo, aki l’etshumanelo k’oyoyo l’edja kolekanyi ɔnɔnyi ɔtɔi. Nde mbutaka ate: “Lakahombe ntondo mbidja welo dia mbeya anangɛso l’akadiyɛso. Koko kakianɛ vɔ wamboleka ndjaoka dia wekɔ lo nkumbo ndo lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.” Allen akashihodia dia monɔ l’etshumanelo komboshishɛ angɛnyi. Koko, nde akakondja angɛnyi w’eyoyo wele ondo wayotshikala angɛnyi ande lo lɔsɛnɔ lande l’otondo.