Woho wakokaso nkamba la biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ l’oma le Nzambi!
Biukubuku y’oyoyo yakatondjama l’oyango wa tokimanyiya dia nsala wendelo w’eyoyo ndo ntatɛ mbeka l’anto Bible
1. Biukubuku y’oyoyo yakɔna yakatondjama lo Losanganya la distrikɛ laki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ ‘Olamake Otema ayɛ’ dia tokimanyiya dia nsala wendelo w’eyoyo ndo ntatɛ mbeka l’anto Bible?
1 Lo Losanganya la distrikɛ laki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: ‘Olamake Otema ayɛ,’ taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia nongola biukubuku y’oyoyo yayotokimanyiyaka dia nsala wendelo w’eyoyo ndo ntatɛ mbeka l’anto Bible. Biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ l’oma le Nzambi! yambɔhɛna biukubuku Katɔlɔmba Nzambi ndo yɔ yekɔ la wekelo wa tomondo. Biukubuku shɔ yayotokimanyiya dia mbekaka l’anto Bible lo tshena pe. Otshikitanyi la biukubuku Katɔlɔmba Nzambi yakatɛkɛtaka akambo walɔmbama Akristo dia nsala, wele ambeki wa Bible w’eyoyo amɔtshi wakakokaka monga l’okakatanu dia nkitanyiya, biukubuku nyɛ ndekaka ntɛkɛta dikambo dia lokumu l’ɔlɔlɔ latanema lo Bible.—Etsha 15:35.
2. Lande na kakatondjama biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ?
2 Lande na kakatondjama biukubuku shɔ? Anangɛso wa l’andja w’otondo wakakombolaka dia nkondja biukubuku mɔtshi ya wɔdu yakoka nkotola yambalo y’anto lo akambo wa mɛtɛ l’oyango wa vɔ ndjotatɛ la wɔ wekelo wa Bible lo dibuku Bible etshatɔ. Mbala efula, anto watona mbadia abuku ndekaka ngɛnangɛna mbeka Bible l’ekimanyielo ka biukubuku. Laadiko dia laasɔ, tobukubu mongaka la tɔtɛkɛta ta wɔdu ndo tanemaka l’ɛtɛkɛta efula.
3. Lo woho akɔna wotshikitanyi biukubuku nyɛ l’ekanda ekina wakamba la so dia mbeka l’anto Bible?
3 Woho wakayafundama: Abuku aso efula wakamba la so dia mbeka l’anto Bible, wakafundama lo yoho yele onto koka mbadia ndo nshihodia akambo wa mɛtɛ aha l’ekimanyielo k’onto okina. Koko, otshikitanyi l’abuku asɔ, biukubuku nyɛ yakafundama l’oyango w’anto mbekaka Bible, koko l’ekimanyielo k’ombetsha. Ɔnkɔnɛ, etena kashaso onto biukubuku nyɛ, ayoleka ɔlɔlɔ nkɛtshanya la nde odingɔ ɔtɔi kana ehende wa lɔkɔ. Edingɔ wa lɔkɔ wekɔ tomondo ndo koka tokimanyiya dia mbeka l’onto lo tshena pe oyadi lo dihole diande di’olimu. Kaanga mbele, mbala efula mongaka dimɛna ntatɛ l’onto wekelo oma lo tshapita ya 1, lo biukubuku nyɛ sho koka ntatɛ mbeka l’onto lo wekelo akɔna tshɛ.
4. Ngande wayotokimanyiya biukubuku nyɛ dia mbeka l’anto mbala kakɔ ɔtɔi oma lo Bible?
4 Lo ekanda aso efula, ekadimwelo wa ambola tanemaka l’edingɔ wa lɔkɔ. Koko lo biukubuku nyɛ, ekadimwelo wa ambola tanemaka paka lo Bible. Anto efula kombolaka mbeka akambo wa mɛtɛ oma lo Bible lo dihole di’oma l’ekanda aso. Ɔnkɔnɛ, ndoko ɛtɛkɛta wa l’avɛsa woshilami wakafundama l’edingɔ wa lo biukubuku yakɔ. Vɔ pombaka mbadiema oma lo Bible. Dui sɔ diayokimanyiya ombeki wa Bible dia nshikikɛ ɔnɛ kɛnɛ kekande ndja oma le Nzambi.—Is. 54:13.
5. Lande na kele ekɔ ohomba dia opandjudi tshɛ nɔngɔsɔlaka wekelo tshɛ la ntondo ka teka l’ombeki ande?
5 Biukubuku nyɛ hayolembetshiya avɛsa tshɛ. Lande na? Nɛ dia yɔ yakalɔngɔswama dia nkeketsha ombeki wa Bible dia nde mboka ambola ndo mbisha ɔnɔmbɔdi ande diaaso dia nkamba la dikoka diande dia mbetsha. Diakɔ diele, ekɔ ohomba nɔngɔsɔla wekelo tshɛ dimɛna la ntondo ka teka l’onto. Onga la yewo diaha ndeka ntɛkɛta. Ekɔ mɛtɛ dia sho ngɛnangɛnaka nembetshiya avɛsa wa lo Bible. Koko, ayoleka dimɛna sho mbisha ombeki wa Bible diaaso dia nde nembetshiya kɛnɛ kokinde oma lo divɛsa diadishande. Lo nkamba la ambola la yewo tshɛ, sho koka mbokimanyiya dia nde ndeka nshihodia kitshimudi ya divɛsa tshɛ.—Etsha 17:2.
6. Ngande wakokaso nkamba la biukubuku nyɛ: a) etena kadja anto taamu lo dikambo dia Nzambi ndo dia Bible? b) etena kasambishaso lo luudu la luudu? c) dia mbeka l’onto Bible mbala kakɔ ɔtɔi? d) dia nsala wendelo w’eyoyo?
6 Oko abuku akina watokimanyiya dia mbeka l’anto Bible, sho kokaka nkahɛ anto biukubuku nyɛ ngɔndɔ tshɛ oyadi tekɔ l’okanda washaso anto lo ngɔndɔ kakɔ. Apandjudi efula wayɔngɛnangɛna nkamba la yɔ dia mbeka l’anto Bible mbala kakɔ ɔtɔi lo dihole diaatanyiwɔ. Ndo nto, oko wakadiatama lo Losanganya la distrikɛ letshi, naka sho nkamba la biukubuku shɔ etena kakalolaso dia tenda anto wakɛnya nsaki, kete “wendelo w’eyoyo ɛsɔ koka monga mɛtɛ l’etombelo w’amɛna.”—Enda kiombo yele lo lɛkɛ 5-7.
7. Ngande wakokayɛ nɔmbɔla wekelo wa Bible lo nkamba la biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ?
7 Woho wa nɔmbɔla wekelo wa Bible: Sho kokaka ntatɛ l’ɔkɛtshanyelo lo mbadiɛ ompokami aso ambola wofundami la alɛta w’edima. Oma laasɔ, ko sho mbaadiɛ odingɔ ndo divɛsa kana avɛsa wofundami ɔnɛ “adia.” Tokambe la ambola la diewo tshɛ dia nkimanyiya ompokami aso dia nde nshihodia kɛnɛ kele l’avɛsa. Oma laasɔ nto, la ntondo ka sho mbeta l’etenyi kekina, towombole dia nde nkadimola lo dimbola diofundami la alɛta w’edima dia sho monga l’eshikikelo dia nde akoki. Naka ekɔ mbala ka ntondo, kete ayonga dimɛna sho nsɛdingola kaanga dimbola ɔtɔi lo ambola wofundami la alɛta w’edima. L’ɔkɔngɔ diko, sho kokaka ndjotaloya ɔkɛtshanyelo, mbala mɔtshi lo mbeka wekelo w’otondo.
8. Ngande wahombaso mbɔtshiya avɛsa, ndo lande na?
8 Mbala efula, avɛsa woshilami ndo woyelanyi la tshɛkɛta “adia” wekɔ avɛsa washa ekadimwelo mbala kakɔ ɔtɔi lo dimbola diofundami la alɛta w’edima. Laasɔ, etena kɔtshiyaso divɛsa dimɔtshi, tewɔ mbekelo ka mbutaka ɔnɛ: “Lanɛ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate” kana ɔnɛ: “Omvutshi Jɛrɛmiya akatatshi ate.” Kɛsɔ koka nkonya ompokami aso dia nde mfɔnya ɔnɛ tekɔ lo mbadia ɛtɛkɛta w’anto k’anto. Ayonga dimɛna sho mbuta ɔnɛ: “Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ate” kana, ɔnɛ: “Enda kɛnɛ kata Bible.”
9. Onde sho pombaka mbadia avɛsa tshɛ woshilami etena kekaso l’onto Bible?
9 Onde sho pombaka mbadia avɛsa tshɛ woshilami, ko kana paka wanɛ wofundjiwɔ ɔnɛ “adia”? Dui sɔ nemanɛka l’akambo wele l’onto l’onto. Avɛsa tshɛ woshilami bu anyanya ndo wekɔ l’oyango ɔmɔtshi. Divɛsa tshɛ diekɔ l’akambo wakokaso nsawola l’onto. Koko lo tena dimɔtshi, naka ombeki bu l’etena k’efula, haleke ndjasha, kana haleke mbeya mbadia dimɛna, kete sho kokaka mbadia paka avɛsa wofundjiwɔ ɔnɛ “adia.”
10. Etena kakɔna kakokaso ntatɛ mbeka l’ombeki lo dibuku Bible etshatɔ?
10 Etena kahombaso ntatɛ mbeka l’onto lo dibuku Bible etshatɔ: L’ɔkɔngɔ wa sho nsawola l’onto mbala efula ndo naka tambɛna dia wekelo aso wotatshu dimɛna, kete sho kokaka ntatɛ mbeka la nde lo dibuku Bible etshatɔ kana ntetemala la nde lo biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ polo ndo lam’ayondoyishidiya la mbeka. Apandjudi vɔamɛ mbakoka nshikikɛ etena kakokawɔ ntatɛ mbeka l’onto lo dibuku Bible etshatɔ. Ko naka tambotatɛ mbeka la nde lo dibuku Bible etshatɔ, onde sho kokaka ntatɛ oma lo tshapita ya ntondo? Ndoko ɔlɛmbɛ wele lo dikambo sɔ, nɛ dia ehomba wele l’ombeki l’ombeki ntshikitana. Koko, ambeki wa Bible efula kokaka nkondja wahɔ naka sho mbeka la wɔ awui akɔ waamɛ wakateke la nde lo biukubuku lo dibuku Bible etshatɔ lo yoho ya lotshimola.
11. Ngande wakokaso nkamba la biukubuku y’oyoyo nyɛ dimɛna?
11 Lo ahole efula wahatasambishama lokumu l’ɔlɔlɔ, tekɔ la diɛsɛ di’efula dia nsambisha anto, mbuta ate mbatɛ ɔnɛ Diolelo diaki Nzambi diekɔ lo mbolɛ ndo ɔnɛ kem’edja, diɔ diayanga mbela andja w’oyoyo lɛnɛ ayongaka paka losembwe loto. (Mat. 24:14; 2 Pet. 3:13) Tekɔ l’eshikikelo di’anto efula wahokamɛ losango laso wayetawɔ ɛtɛkɛta wakasambiyama ɛnɛ: “Ndi amena weli ekulu w’omembi wa kumu y’ololo l’ekungu li! Ee, dikendji diatudianganyaka lukumu la ki, latelaka kumu y’ololo, diatudianganyaka lukumu la panda, diatutelaka Siona ati: [Nzambi] aye uleli!” (Is. 52:7) Nyɛsɔ tokambe la biukubuku y’oyoyo nyɛ dia nsambisha anto wele la mposa k’akambo wa mɛtɛ lo ɛtshi kaso ka nkɛtɛ lokumu l’ɔlɔlɔ l’oma le Nzambi.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 5]
Etena kadja anto taamu lo dikambo dia Nzambi ndo dia Bible:
● Lo bɛtshi dimɔtshi dia nkɛtɛ, apandjudi pomanaka l’anto wadja taamu lo dikambo dia “Nzambi” ndo dia “Bible.” Etena katshɔwɔ dia tembola anto wa ngasɔ mbala ka ntondo, ayonga dimɛna vɔ nkɛtshanya la wɔ akambo walekawɔ ndjakiyanya, ɛnyɛlɔ oko ohomba wa monga la emboledi w’eshika, dihole dia ntana alako w’eshika wendana la nkumbo ndo kɛnɛ katokongɛ lo nshi yayaye. Ondo sho mbeyaka ndjotatɛ mbeka l’onto lo biukubuku Lokumu l’ɔlɔlɔ l’ɔkɔngɔ wa sho nsawola la nde mbala efula, dia mbɛɛnya lande na ketawɔso ɔnɛ Nzambi ekɔ ndo kele Bible dibuku diakokaso mbɛkɛ otema.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 6]
L’esambishelo ka lo luudu la luudu:
● Wɛ kokaka mbutɛ onto ɔnɛ: “Lakaye dia ndjokɛnya dia wɛ koka mbeya kɛnɛ kasangoya Nzambi dia ndjosalɛ anto lo nshi yayaye. Onde wɛ amboyambolaka lushi lɔmɔtshi dia kana Nzambi ayotonyɛ asui tshɛ wele la so ɛlɔ kɛnɛ? [Tshikande akadimole.] Biukubuku nyɛ mɛnyaka lɛnɛ akokayɛ ntana okadimwelo wa dimbola sɔ lo Bible. [Shande biukubuku yakɔ, adiɛnde odingɔ wa ntondo wa lo wekelo wa 1 ndo Jeremiya 29:11.] Lo ndjela divɛsa nɛ, onde wɛ ambɛna dia Nzambi nangaka dia sho monga la nshi yayaye y’amɛna? [Tshikande akadimole.] Naka wɛ nangaka, kete wɛ kokaka ntshikala la biukubuku nyɛ. Mbala kayaye, tayoyɔsɛdingola odingɔ wa hende dia nkondja okadimwelo lo dimbola nɛ: ‘Ngande wayonyɛ Nzambi asui tshɛ?’” Naka mɛnamaka di’ompokami aso eke l’etena lo wembwelo wa ntondo, kete sho koka mbadia ndo nkɛtshanya la nde odingɔ wa hende ndo avɛsa asato woshilami lɔkɔ. Tookane la nde lushi lakokaso ndjokalola dia ndjɔkɛtshanya la nde dimbola dia hende dia lo wekeso akɔ.
● Wɛ kokaka mbuta nto ɔnɛ: “Anto efula nangaka nɔmba Nzambi, djekoleko etena kewɔ l’ekakatanu. Onde ndo wɛ mbatɔlɔmbaka lo tena dimɔtshi? [Tshikande akadimole.] Oko le yɛ, onde Nzambi pokamɛka alɔmbɛlɔ tshɛ ko kana ekɔ alɔmbɛlɔ amɔtshi wahɔngɛnyangɛnya? [Tshikande akadimole.] Lekɔ la biukubuku mɔtshi lanɛ yɛnya woho wa ntana ekadimwelo lo ambola asɔ lo Bible. [Shandeyɔ ndo nyɔsɛdingole kaamɛ odingɔ wa ntondo wa lo wekelo wa 12 ndo nyadia avɛsa wofundjiwɔ ɔnɛ “adia.”] Shi ekɔ dui dia diambo dia mboka ɔnɛ Nzambi pokamɛka alɔmbɛlɔ aso? Koko dia nkondja wahɔ tshɛ lo tshɛ oma l’alɔmbɛlɔ aso, sho pombaka mbeya Nzambi dimɛna. [Kalola la nde lo wekelo wa 2 ndo ɛnyande ɛtɛ w’awui wele lawɔ.] Naka wɛ nangaka, kete dimi kokaka kotshikɛ biukubuku nyɛ ndo mbala kayaye, sho kokaka ndjoyanga ekadimwelo washa Bible lo ambola anɛ w’ohomba.”
● Kana wɛ kokaka mbuta nto ɔnɛ: “Lakaye dia sho ndjosawola yema lo woho wayakiyanya anto dia mbeya lɛnɛ atatshu andja ɔnɛ. Onde wɛ fɔnyaka di’akambo wa l’andja ɔnɛ wayolowana lushi lɔmɔtshi? [Tshikande akadimole.] Anto efula mambaka dia mboka dia Bible kekɔ la lokumu l’ɔlɔlɔ lakoka tosha elongamelo. Biukubuku nyɛ yekɔ la ambola amɔtshi wakokaso ntana ekadimwelo lo Bible.” Shandeyɔ ndo lɔmbande dia nde nsɔna dimbola dimɔtshi diele lo lohoso la lɔkɔngɔ dialeka mbɔngɛnyangɛnya. Naka nde ambodisɔna, ko nyu ntshɔ lo wekelo akɔ ndo mbɛɛnya woho wekaso l’anto Bible. Nyookane lushi lakokayɛ ndjokalola dia nyu tɔsɛdingole dimbola dikina dia lo wekelo akɔ.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 7]
Dia mbeka l’onto Bible mbala kakɔ ɔtɔi:
● Wɛ kokaka mbutɛ onto ɔnɛ: “Lekɔ lo nanga kɛɛnya lo tshena pe yoho y’oyoyo yokamba la so dia mbeka l’anto Bible. Biukubuku nyɛ yekɔ la wekelo 15 wɛnya lɛnɛ akokayɛ ntana ekadimwelo wa ambola w’ohomba efula lo Bible kayɛ. [Ɛnyande lohoso la laadiko ndo la l’ɔkɔngɔ la biukubuku yakɔ.] Shi ndo wɛ lawɔ nangaka mbeya Bible dimɛna? [Tshikande akadimole.] Layanga kɛnya woho wele wekelo ɛnɛ wɔdu. [Nyɔsɛdingole odingɔ wa ntondo wa lo dimbola 3 lo wekelo wa 3, ndo nyadia Ɛnyɛlɔ 21:4, 5. Naka kokaka, nyɔsɛdingole odingɔ wayela ndo avɛsa wofundjiwɔ ɔnɛ “adia.”] Naka wɛ nangaka, kete dimi kokaka kotshikɛ biukubuku nyɛ. Tambokɔlɔmba dia wɛ lawɔ ndjeekaka Bible yoho nyɛ. Naka wɛ ndjilangaka, kete wɛ kokaka ntetemala. Mbala kayaye, tayoyɔsɛdingola wekelo wa ntondo. Lembetɛ dia wekelo akɔ wekɔ paka la lɛkɛ ɔtɔi.”
[Kiombo ya lo lɛkɛ 7]
Etena kasalaso wendelo w’eyoyo:
● Etena kakalolayɛ dia ndjenda onto ɔmɔtshi lakɛnya nsaki, wɛ kokaka mbotɛ ɔnɛ: “Lambɔngɛnangɛna efula dia kɛɛna nto. Lakakela biukubuku yasha ekadimwelo lo ambola w’ohomba efula wa lo Bible. [Shandeyɔ ndo lɔmbande dia nde menda lo lohoso la l’ɔkɔngɔ.] Dimbola diakɔna dialeka kɔngɛnyangɛnya lanɛ? [Tshikande akadimole. Oma laasɔ, ko nyu ntshɔ lo wekelo wamondɔsɔna.] Layanga kɛnya woho wakokaso nkamba la biukubuku nyɛ dia sho ntana ekadimwelo washa Bible.” Ɛnyande woho wekaso l’anto Bible lo nkɛtshanya la nde akambo wele l’odingɔ ɔtɔi kana ehende ndo wele lo avɛsa wofundami ɔnɛ “adia.” Paka nganɛ mbekaso l’anto Bible. Tshikɛ ompokami ayɛ biukubuku yakɔ ndo nyookane lushi layoyoya dia ndjowembola. Naka tamboshila mbeka la nde wekelo ɔmɔtshi, sho kokaka ndjeka la nde wekelo okina wɔsɔnyinde kana ntatɛ oma l’etatelo ka biukubuku yakɔ.