SAWO DIA WEKELO 44
OSAMBO 138 Ɔtɛ wa ndjwe wekɔ la nɛmɔ
Tetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ lo nshi yayɛ y’osombe
“ Lo esombe awɔ, vɔ wayoyalaka l’alemba w’amɛna.”—OS. 92:14.
KƐNƐ KAYOTEKA
Tayɛna lande na kele ekɔ dui di’ohomba le esombe dia vɔ ntetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ ndo woho wakokawɔ nsala dui sɔ.
1-2. Ngande wɔsa Jehowa esombe wa kɔlamelo? (Osambo 92:12-14; enda ndo osato.)
ANTO wa l’andja ɔnɛ wekɔ la tokanyi totshikitanyi lo kɛnɛ kendana la lotshundu l’osombe. Ɛnyɛlɔ, ohokanyiya dui nɛ: Onde wɛ akohɔ etena kakayɛnyi mbala ka ntondo londjwe lo divo diayɛ? Ondo wɛ akonge la kanyi ya likola la ntondo k’anto liɛna. Koko wɛ akashihodia ɔnɛ likola hashimbe dia ndjwe kina ntomba. Ɛnyɛlɔ kɛnɛ mɛnyaka dia oyadi kɛnɛ tshɛ kasala anto dia mbewɔ dia tshunda, vɔ hawokokaki pondjo nshimba dui sɔ.
2 Koko, Shɛso lele l’olongo ekɔ la kanyi yotshikitanyi lo dikambo di’ekambi ande waya esombe. (Tok. 16:31) Nde mbaɛdikaka la esongo w’amɛna. (Adia Osambo 92:12-14.) Lande na kele wɛdikelo ɔsɔ mbɔtɔnɛka? Mbala efula esongo wonga l’akatshi ndo l’alɛmbɔlɛmbɔ efula wambɔsɛna l’edja k’ɛnɔnyi akumi. Osongo ɔmɔtshi wa diambo l’atei w’esongo ɛsɔ ele osongo wa serisɛ wa la Japon wele l’alɛmbɔlɛmbɔ efula. Ɛmɔtshi l’atei wa wɛnɛ woleki elangala wambɔsɛna l’edja k’ɛnɔnyi ndekana kinunu. Paka oko wele esongo wambotshunda ɛsɔ, anangɛso wa kɔlamelo waya l’ɛnɔnyi efula wekɔ vɔ lawɔ elangala, djekoleko lo washo wa Nzambi. Jehowa mɛnaka lonto la wanɛ wele la divo dia ndjwe. Ndo Nde ngɛnangɛnaka la waonga w’amɛna wele la esombe ɛsɔ, mbuta ate ekikelo ndo kɔlamelo yawɔ mbidja ndo ɛnɔnyi efula w’olimu awɔ wa kɔlamelo le Nde.
Oko wele esongo wambotshunda mongaka elangala ndo tetemalaka fukanɛ, mbele ndo esombe wa kɔlamelo wekɔ elangala ndo wekɔ lo ntetemala nkɛnɛmɔla waonga w’amɛna (Enda odingɔ 2)
3. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakakambe Jehowa l’esombe w’anto dia nkotsha sangwelo diande.
3 Ɛnɔnyi wele l’onto hakitshakitsha nɛmɔ diele la nde le Jehowa.a Lo mɛtɛ, Jehowa kambaka mbala efula la esombe dia nkotsha sangwelo diande. Ɛnyɛlɔ, Sara aki aya osombe efula etena kakawewoya Jehowa dia nde ayonga mama ka wodja wa wolo ndo tshɛnde la Mɛsiya. (Eta. 17:15-19) Mɔsɛ aki aya osombe etena kakawosha Jehowa ɔkɛndɛ wa ntondja ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito. (Eto. 7:6, 7) Ndo ɔpɔstɔlɔ Joani aki aya osombe etena kakawosambiya Jehowa dia mfunda abuku atanu wa lo Bible.
4. Lo ndjela Tokedi 15:15, kakɔna kakoka nkimanyiya esombe dia mbikikɛ ekakatanu wahomana la wɔ? (Enda ndo osato.)
4 Esombe pomanaka l’ekakatanu efula waya oma lo lotshundu l’osombe. Kadiyɛso kɛmɔtshi akate lo shɛkɛsɛkɛ ate: “Monga osombe bu dui dia wɔdu.” Koko monga l’ɔngɛnɔngɛnɔb koka nkimanyiya esombe dia mbikikɛ ekakatanu waya oma lo lotshundu l’osombe. (Adia Tokedi 15:15.) Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui amɔtshi shikaa wakoka esombe nsala dia ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Tayɔsɛdingola nto woho wakoka anto akina nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso w’esombe asɔ lo tshumanelo diawɔ. Ntondotondo, nyɛsɔ tɔsɛdingole lande na kakokande monga dui dia wolo dia ntetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ aso etena katatatshunde.
Monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ koka nkimanyiya esombe dia mbikikɛ ekakatanu waya oma lo lotshundu l’osombe (Enda odingɔ 4)
WOHO WAKOKA LOTSHUNDU L’OSOMBE MONGA LA SHƐNGIYA LO ƆNGƐNƆNGƐNƆ AYƐ
5. Kakɔna kakoka nkonya esombe ɛmɔtshi dia nkɔmɔ?
5 Kakɔna kakoka kɔkɔmɔla? Ondo wɛ mbeyaka nkɔmɔ l’ɔtɛ wayayɛ bu l’akoka wa nsala kɛnɛ kakayasalaka ntondo. Wɛ mbeyaka ndjokombola nshi yakiyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ kana etena kakiyɛ eeke la yoonge ya dimɛna. (Ond. 7:10) Ɛnyɛlɔ kadiyɛso kelɛwɔ Ruby mbutaka ate: “Ekɔ wolo dimi ndɔta ahɔndɔ dimɛ nɛ dia handjokoka memala oko wakimi ntondo ndo dimi mongaka la paa efula. Kaanga dui dimɔtshi diele oko bu wolo nsala ɛnyɛlɔ oko ndɔta shishɛtɛ aya wolo efula le mi. Anya ami wakɔlɛ ndo lakade l’asɔnga w’anya, dui diakakonya diaha dimi nsala kaanga tolimulimu tɔmɔtshi.” Ndo Harold lakakambe lo Bɛtɛlɛ mbutaka ate: “Tena dimɔtshi, dimi momalaka nɛ dia handjokoka nsala akambo wakombolami nsala. Lakayashaka efula l’ɔkɔkwɛlɔ wa demba. Lakalangaka nkɛnya ponde efula. Anto amɔtshi wakataka ɔnɛ: ‘Nyosha Harold ponde nɛ dia nde ayotokimanyiya dia mbidja otshumba.’ Koko kakianɛ, hafɔnya dia lekɔ l’akoka wa mboka ponde kakɔ.”
6. a) Naa ɛkɔkɔ ekina wakoka nkonya esombe dia nkɔmɔ? b) Kakɔna kakoka nkimanyiya esombe dia nshikikɛ dia kana vɔ koka ntshika nkɛndjakɛndja mutuka kana bu? (Enda lo numɛlɔ kɛnɛ sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Onde dimi pombaka ntshika nkɛndjakɛndja mutuka?”)
6 Wɛ koka nkɔmɔ l’ɔtɛ wayayɛ bu l’akoka wa nsala awui amɔtshi wakayasalaka wɛmɛ. Ondo wɛ mbeyaka monga l’ohomba w’onto lakoka kokimanyiya kana mbidjasɛ l’ɔnayɛ ɔmɔtshi. Kana ondo wɛ ekɔ la lonyangu l’ɔtɛ wele yoonge yayɛ yaya kɔlɔ kana hayɛna dimɛna polo l’etena kele wɛ hayokoka nkɛndakɛnda wɛmɛ kana nkɛndjakɛndja mutuka. Kɛsɔ koka konyangiya! Koko kɛsɔ koka tokimanyiya dia mbohɔ dia nɛmɔ diele la so le Jehowa ndo le anto akina halemanɛ la woho wakokaso ndjakokɛ, mbidjasɛ shoamɛ kana nkɛndjakɛndja mutuka. Ndo sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa shihodiaka nsaki yaso. Kɛnɛ koleki ohomba le nde ele woho w’onto weso l’etei k’otema, mbuta ate onto lele l’otema woludi la ngandji ndo la lowando le nde ndo le asekande atɛmɔdi .—1 Sa. 16:7.
7. Kakɔna kakoka nkimanyiya wanɛ wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ wafɔnyawɔ ɔnɛ ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo hatowatana la lɔsɛnɔ?
7 Ondo wɛ ekɔ la lonyangu lo mfɔnya ɔnɛ ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo hatokotana la lɔsɛnɔ. Naka wɛ ekɔ lo ndjaoka ngasɔ, kakɔna kakoka kokimanyiya? Ohɔka dia Jehowa ekɔ lo nkonga l’asolo walomɔlomɔ dia nkomiya andja ɔnɛ wa kɔlɔ. (Isa. 30:18) Lande na kele Jehowa la solo dia lotutsha? Solo dia nde dia lotutsha mbishaka miliyɔ y’anto etena ndo diaaso dia mbeka dia mbeeya ndo mbokambɛ. (2 Pe. 3:9) Laasɔ etena kakɔmɔyɛ, hemba nkanyiya lo dikambo dia anto efula wayokondja wahɔ oma lo solo dia lotutsha diaki Jehowa la ntondo k’ekomelo ndja. Amɔtshi l’atei awɔ mbeyaka monga ase nkumbo kayɛ.
8. Kakɔna kakoka esombe nsala etena kewɔ la hemɔ kana kewɔ l’asui?
8 Oyadi ɛnɔnyi akɔna wele la so, etena kahatayaoke dimɛna, sho mongaka suke dia mbuta kana nsala awui amɔtshi wayotoyonyanga l’ɔkɔngɔ. (Ond. 7:7; Jak. 3:2) Ɛnyɛlɔ etena kakasowaka Jɔbɔ pami ka kɔlamelo, nde akayotatɛka ntɛkɛta “ɔtɛkɛtatɛkɛta.” (Jɔbɔ 6:1-3) Ndo nto, l’ɔtɛ wewɔ la hemɔ kana kalongolawɔ esakelo, esombe ɛmɔtshi koka nsala kana mbuta awui amɔtshi wewɔ hawokoke mbuta etena kewɔ ki. Lo mɛtɛ oyadi tekɔ osombe kana tekɔ la hemɔ, ɔsɔ bu yɛkɛ nɛndɛ yakoka nkonya onto dia salanɛ akambo aha la ngandji kana mbidjangɛ anto dia tosalɛ akambo amɔtshi. Ndo naka tambohɔ dia takatɛ onto ɔmɔtshi dui dimɔtshi dia kɔlɔ, kete hatohombe mengenga dia mbɔlɔmba edimanyielo.—Mat. 5:23, 24.
WOHO WA NTETEMALA NAMA ƆNGƐNƆNGƐNƆ
Ngande wakokayɛ ntetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ kaanga mbadiɛnɛyɛ l’ekakatanu waya oma lo lotshundu l’osombe? (Enda odingɔ 9-13)
9. Lande na kahombayɛ mbetawɔ ekimanyielo k’oma le anto akina? (Enda ndo esato.)
9 Etawɔ ekimanyielo k’oma le anto akina. (Ngal. 6:2) L’etatelo, dui sɔ mbeyaka monga wolo le yɛ. Kadiyɛso kɛmɔtshi kelɛwɔ Gretl mbutaka ate: “Tena dimɔtshi aki tshondo y’okakatanu le mi dia mbetawɔ ekimanyielo k’anto akina nɛ dia lakafɔnyaka dia ayonga wotsho le wɔ. Kɛsɔ akambɔsɛ yema y’etena dia ntshikitanya nkanyi yami ndo ekanelo kami dia mbetawɔ l’okitshakitsha tshɛ dia laki l’ohomba w’ekimanyielo.” Etena ketawɔyɛ ekimanyielo k’oma le anto akina, wɛ mbashaka diaaso dia vɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha. (Ets. 20:35) Ndo aha la taamu, wɛ ayɔngɛnangɛna dia mɛna woho wakooka anto akina ngandji ndo wayakiyanyawɔ lo dikambo diayɛ.
(Enda odingɔ 9)
10. Lande na kahombayɛ mbohɔka dia mɛnya lowando? (Enda ndo osato.)
10 Ɛnyaka lowando. (Kɔl. 3:15; 1 Tɛs. 5:18) Etena katosalɛ anto akina awui w’ɛlɔlɔ, sho mongaka la lowando koko sho mbeyaka mbohɛ dia mbasha losaka. Ɔnkɔnɛ, naka sho mɔnamɔna ndo mbisha losaka, kete dui sɔ diayokonya angɛnyi aso dia vɔ ndjaoka dia wekɔ la nɛmɔ ndo ɔnɛ tekɔ la lowando lo kɛnɛ kakawatosale. Leah, lakokɛ esombe wa lo Bɛtɛlɛ, mbutaka ate: “Kadiyɛso kɛmɔtshi kakokɛmi fundɛkami ɛtɛkɛta wa lowando lo yɛtshi ya dikatshi. Koko awui wafundande wekɔ amɛna. Dimi ngɛnangɛnaka mɛtɛ awui asɔ ndo kɛsɔ mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya ɔnɛ nde ngɛnangɛnaka ekimanyielo kami.”
(Enda odingɔ 10)
11. Ngande wakokayɛ nkimanyiya anto akina? (Enda ndo osato.)
11 Sala la wolo dia nkimanyiya anto akina. Etena kakimɔyɛ wenya ndo wolo ayɛ dia nkimanyiya anto akina, wɛ hatoleka mbika washo lo ekakatanu wele la yɛ. Yokedi mɔtshi ya l’Afrikɛ mbɛdikaka esombe la bibliɔtɛkɛ woludi l’abuku wele la lomba. Koko abuku wele lo bibliɔtɛkɛ hawokoke mbetsha kana nkɔndɔla ɛkɔndɔ. Ɔnkɔnɛ oko “bibliɔtɛkɛ wasɛna,” ɔsa yɛdikɔ ya nkahana kɛnɛ keyayɛ ndo awui wakakokomɛ lo lɔsɛnɔ layɛ l’ɛlɔngɔlɔngɔ. Oma laasɔ okawɔ ambola ndo hokamɛwɔ. Etshawɔ lande na kele nkɛndakɛnda lo ndjela atɔndɔ wa Jehowa okongaka nshi tshɛ dimɛna ndo koka mbasha ɔngɛnɔngɛnɔ. Aha la taamu, wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’etena kasambayɛ ndo kakeketshayɛ angɛnyi ayɛ w’ɛlɔngɔlɔngɔ.—Os. 71:18.
(Enda odingɔ 11)
12. Lo ndjela Isaya 46:4, kakɔna kalaka Jehowa dia salɛ esombe? (Enda ndo osato.)
12 Lɔmba Jehowa dia nde kosha wolo. Kaanga mbakokayɛ nɛmba lo demba ndo lo yimba, Jehowa “halɛmbaka ndo hakɔmɔka pondjo.” (Isa. 40:28) Ngande wakamba Jehowa la wolo ande wele bu l’elelo? Yoho mɔtshi ele lo nkeketsha esombe wa kɔlamelo. (Isa. 40:29-31) Lo mɛtɛ, nde ndakaka dia mbakimanyiya. (Adia Isaya 46:4.) Ndo Jehowa kotshaka alaka ande nshi tshɛ. (Jas. 23:14; Isa. 55:10, 11) Etena kalɔmbayɛ ndo kɛnayɛ ngandji ndo osukɔ wa Jehowa le yɛ, kɛsɔ koshaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.
(Enda odingɔ 12)
13. Lo ndjela 2 Kɔrɛtɔ 4:16-18, kakɔna kahombaso mbohɔka? (Enda ndo osato.)
13 Tohɛke dia okakatanu wele la yɛ wekɔ wa lo tshanda mɔtshi tsho. Etena kohɔso dia okakatanu wele la so wekɔ wa lo tshanda mɔtshi tsho, kɛsɔ mongaka wɔdu le so dia mbikikɛ. Ndo Bible mɛnyaka dia lotshundu ndo yoonge ya demba ya kɔlɔ ekɔ lo tshanda mɔtshi tsho. (Jɔbɔ 33:25; Isa. 33:24) Ɔnkɔnɛ, nyu koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya dia nshi yayaye y’amɛna yekɔ lo tokongɛɛ la ntondo. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 4:16-18.) Ko kakɔna kakoka anto akina nsala dia nkimanyiya?
(Enda odingɔ 13)
WOHO WAKOKA ANTO AKINA MBAKIMANYIYA
14. Lande na kele ekɔ ohomba mbelɛka ndo membolaka esombe?
14 Elɛka ndo embolaka anangɛso l’akadiyɛso w’esombe mbala la mbala. (Hɛb. 13:16) Esombe ɛmɔtshi koka ndjaoka opoko. Ɔnangɛso ɔmɔtshi lahayotomba oma lo luudu lelɛwɔ Camille, mbutaka ate: “Lakatshikalaka lo luudu oma ko pindju polo la dikɔlɔ. Lakalɛmbɛ wodjaselo wa lo luudu. Tena dimɔtshi, lakayaokaka oko ntambwɛ k’osombe kambowodja lo lokoto. Lakomalaka ndo lakanyangaka efula.” Etena kembolaso esombe, sho mbashikikɛka dia vɔ wekɔ ohomba le so ndo sho mbaokaka ngandji. Ondo etena kɛmɔtshi takakombola mbelɛ kana membola osombe ɔmɔtshi wa l’etshumanelo kaso, koko sho kosala dui diakɔ. Sho tshɛ tekɔ l’awui efula wa nsala. Laasɔ, kakɔna kakoka tokimanyiya dia “nshikikɛ akambo woleki ohomba,” mbidja ndo wembwelo w’esombe? (Flpɛ. 1:10) Wɛ koka nsala dui sɔ dimɛna lo mfunda lo ekongelo kayɛ dia mbohɔka dia tomɛ esombe wa l’etshumanelo kanyu mesajɛ kana mbaelɛ lo telefɔnɛ. Wɛ koka nto nsala ekongelo ka mbaembolaka; koko aha salaka dui sɔ lo ahoma.
15. Kakɔna kakoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esombe nsala kaamɛ?
15 Naka wɛ ekɔ ɔlɔngɔlɔngɔ, wɛ koka ndjambola dikambo diakɔna diakokayɛ nsawola kana nsala kaamɛ l’esombe. Koko toyakiyanyake. Onga tsho ɔngɛnyi wa dimɛna. (Tok. 17:17) Sawolaka l’esombe la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya ya l’etshumanelo. Ondo wɛ koka mambola avɛsa walekawɔ nanga kana vɔ kotɛ tɔsɛkɛsɛkɛ tɔmɔtshi ta lo nshi yawɔ y’akɛnda. Wɛ koka nto mbalɔmba dia menda kaamɛ la wɔ emisiɔ wa JW Televiziɔ. Wɛ koka nto mbasha ekimanyielo lo toho tɔmɔtshi shikaa. Ɛnyɛlɔ, wɛ koka mbakimanyiya dia mbalɔngɔsɔlɛ telefɔnɛ, mashinyi kana tablɛtɛ yawɔ ndo mbatelesharjɛ ekanda wa wekelo weke ka ntomba. Kadiyɛso kelɛwɔ Carol, mbutaka ate: “Tshungolaka etena ka nsala akambo amɔtshi wakokanyu ngɛnangɛna kaamɛ l’esombe. Kaanga mbemi osombe, dimi kombolaka ntetemala ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. Dimi nangaka ntshɔ tosomba diangɔ, ndɛ lo restora ndo nsɛdingola etongelo.” Ndo kadiyɛso kelɛwɔ Maira mbutaka ate: “Ɔngɛnyi ami ɔmɔtshi ekɔ l’ɛnɔnyi 90. Nde mbolɛmi l’ɛnɔnyi 57. Koko dimi mbohɛka dikambo sɔ nɛ dia sho mbɔlaka ndo mendaka tovidɛo kaamɛ. Ndo etena kahomanaso l’ekakatanu, sho nɔmbanaka alako.”
16. Lande na kele ekɔ dui dia dimɛna tshindɛka esombe lo lopitadi?
16 Tshindɛkawɔ otsha lo lopitadi. Laadiko dia mbatshindɛ, wɛ koka ndjashikikɛ ɔnɛ enganga wekɔ lo mbadja yimba ndo wekɔ lo mbasha esakelo wele la wɔ mɛtɛ ohomba. (Isa. 1:17) Wɛ koka nkimanyiya osombe lo mfunda kɛnɛ kata dɔkɔtɛlɛ. Kadiyɛso kelɛwɔ Ruth mbutaka ate: “Mbala efula etena katshɔmi dimɛ lo lopitadi, dɔkɔtɛlɛ haleke mbidjami yimba. Adɔkɔtɛlɛ mbeyaka mbuta ɛtɛkɛta wele oko: ‘Wɛ bu la hemɔ; wɛ ekɔ lo dimbiya.’ Koko etena katshindɛ onto okina, dɔkɔtɛlɛ salɛkami akambo lo yoho yoleki tshɛ dimɛna. Dimi mbishaka anangɛso l’akadiyɛso losaka lo woho watshungolawɔ etena ka tshindɛkami.”
17. Naa toho tɔmɔtshi t’esambishelo takokaso nsala kaamɛ l’esombe?
17 Sambishaka kaamɛ la wɔ. Esombe ɛmɔtshi mbeyaka monga ko waya bu la wolo wa nsambisha luudu la luudu. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ hakoke nɔmba kadiyɛso kɛmɔtshi kaya osombe dia nyu nsambisha lo prezatwarɛ? Wɛ koka kaanga mbosha nkɔsa dia nde mbidjasɛ suke la prezatwarɛ. Kana onde wɛ hakoke ntshɔ l’ombeki ayɛ wa Bible laka ɔnangɛso kana kadiyɛso k’osombe dia nyu teka ndo mbɔlɔmba dia nde nɔmbɔla wekelo? Dikumanyi koka nkongɛ nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo laka anangɛso waya esombe l’oyango wa ndo vɔ lawɔ nsukɛ losanganya lɔsɔ aha l’okakatanu. Welo tshɛ wadjaso dia nɛmiya esombe, wekɔ ohomba.—Tok. 3:27; Rɔmɔ 12:10.
18. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
18 Sawo nɛ diambotɛnya dia Jehowa nangaka esombe ndo nde mbaɔsaka la nɛmɔ. Ndo kɛsɔ mbasala anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo! Lotshundu l’osombe lekɔ tshondo y’okakatanu, koko l’ekimanyielo ka Jehowa wɛ koka nama ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ. (Os. 37:25) Ande ekeketshelo lo mbeya dia nshi y’amɛna yekɔ la ntondo kanyu lee! Ko kakɔna kayotota lo dikambo dia wanɛ wakokɛ ase nkumbo waya esombe, ɔna kana ɔngɛnyi wele la hemɔ? Ngande wakokayɛ nama ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ? Tayɔsɛdingola okadimwelo wa dimbola sɔ lo sawo diayela.
OSAMBO 30 Papa kami, Nzambi kami ndo Ɔngɛnyi ami
a Enda lo jw.org ndo lo JW Library vidɛo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Esombe le, nyekɔ l’ɔkɛndɛ w’ohomba.
b ELEMBETSHIELO WA TƆTƐKƐTA: Ɔngɛnɔngɛnɔ ekɔ dionga dimɔtshi dia l’olowa wa nyuma ka Nzambi. (Ngal. 5:22) Ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ pikama lo diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa.