WEKELO 4
Onga la lolimi l’ɔsɛlɔ
ETENA kadiayɛ la dui dia wolo, onde wɛ takanaka l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi? Lam’ashayɛ sawo la ntondo k’anto, onde mbala efula wɛ tohombaka ɛtɛkɛta w’eshika? Naka ngasɔ, kete wɛ bu la lolimi l’ɔsɛlɔ. Onto lele la lolimi l’ɔsɛlɔ mbadiaka ndo tɛkɛtaka aha l’okakatanu, mbut’ate ɔnɛ lele ɛtɛkɛta ndo tokanyi kɛlaka oko ashi ndo lo yoho yokɛma hwe. Kɛsɔ hɛnya dia nde homuya kânga yema, tɛkɛtaka esadi esadi wamboleka, kana tɛkɛtaka aha la kanyiya. Nde tɛkɛtaka yoho ya dimɛna efula. Lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi, vɔ mbidjaka yimba efula lo dionga sɔ di’ɔtɛkɛtshi.
Ekɔ awui efula wakoka konya onto di’aha nde monga la lolimi l’ɔsɛlɔ. Onde ayokoka wɛ mbidja yimba efula l’awui wayela anɛ? (1) Lam’adiɛyɛ anto akina, tɔtɛkɛta tɔmɔtshi tahayeye dimɛna koka kokonya dia pambahamba. (2) Wemalelo wa l’ahole efula wele bu ohomba koka ndjohembola sawo lo tenyi tenyi. (3) Wɛ koka monga l’okakatanu lo dikambo sɔ naka wɛ hayalɔngɔsɔdi dimɛna. (4) Kɛnɛ kaleka konya anto efula di’aha monga la lolimi l’ɔsɛlɔ etena katɛkɛtawɔ la ntondo k’olui w’anto ele hawɔlɔngɛ awui dimɛna l’ɔnɔngɔ la ntondo ka tɛkɛta. (5) Monga heye tɔtɛkɛta efula koka konya onto dia nde pambahamba kana pomba ɛtɛkɛta w’eshika wa nde kamba la wɔ. (6) Mbika epole ɔsɛkɛ lo ɛtɛkɛta efula kamboleka koka sala di’aha onto monga la lolimi l’ɔsɛlɔ. (7) Onto ayonga la pâ dia monga la lolimi l’ɔsɛlɔ naka nde heye ɛlɛmbɛ wa gramatika.
Naka wɛ kema la lolimi l’ɔsɛlɔ, kete ampokami wa lo Mbalasa ka Diolelo hawotokoyela, yimba yawɔ yayekɔ l’awui akina, ndo vɔ koka pandja awui efula.
Lo wedi okina, paka menda ɔlɔlɔ di’aha lolimi layɛ l’ɔsɛlɔ ndjokokonya dia tɛkɛta oko owandji kana kanga otako, ondo polo ndo lo koma dia nyangiya ampokami. Naka l’ɔtɛ wa yoho ya lɔsɛnɔ yotshikitanyi yele l’ampokami, vɔ wɔsa dia wɛ hatɛkɛta la shɛnɔdi, kana wɛ tɛkɛtaka oko kanga lokeso, kete wɛ hatokotsha oyango ayɛ. Diakɔ diele kânga mbakinde ɔtɛkɛtshi wa manamana, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta la ntondo k’ase Kɔrɛtɔ “la wodu, la woma, la lukumba efula” di’aha nde kotola yambalo y’anto okotolakotola oya le nde.—1 Kor. 2:3.
Kɛnɛ kahomba mbewɔ. Anto efula wekɔ l’ɛkɔmɔ ka mbutaka mbala efula “ɛɛɛ-lâsɔ” etena kewɔ lo tɛkɛta. Akina tatɛka mbala efula kanyi yawɔ la tɔtɛkɛta tele oko “kakianɛ,” kana ɔnɛ “oko weyanyu” kana nto ɔnɛ “oko wɛnanyu” lo kɛnɛ tshɛ kewɔ lo tɛkɛta. Mbeyaka monga ko wɛ heye dia wɛ kambaka mbala efula la tɔtɛkɛta ta woho ɔsɔ. Wɛ koka pemba sala sawo dimɔtshi ko wɛ mbutɛ onto ɔmɔtshi dia nde kohokamɛ ndo kohembolaka ɔtɛkɛta wonya tshɛ wayotondjaka tɔtɛkɛta takɔ. Wɛ koka mamba efula naka nde kotɛ mbala yakayakambi la tɔtɛkɛta tɔsɔ.
Anto amɔtshi kawolaka mbala efula lo kɛnɛ kakawadisha ndo kakawatɛkɛtshi, mbut’ate vɔ tatɛka l’ɔnɔngɔ ko pembola l’atei atei ndo kawolaka mbala la mbala lo kɛnɛ kakawashidi la mbuta.
Akina tɛkɛtaka yema esadi esadi, koko ndjaka kamatatɛwɔ la kanyi mɔtshi, vɔ mbetaka lo kanyi kina aha la shidiya kanyi ya ntondo. Kânga mbele ɛtɛkɛta wekɔ lo kɛla oko ashi oma l’onyɔ, woho watatshikitanyaka tokanyi ngasɔ hɛnya di’onto ekɔ la lolimi l’ɔsɛlɔ.
Woho wa pama. Naka wɛ pambahambaka dia tana ɛtɛkɛta w’amɛna, kete wɛ la dia sala la wolo dia monga la tɔtɛkɛta efula ta kambaka latɔ. Lembetɛ dimɛna tɔtɛkɛta tele wolo le yɛ lo Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous !, ndo l’ekanda ekina. Yanga tɔtɛkɛta takɔ lo diksiɔnɛrɛ, enda woho wadiematɔ ndo tokitshimudi tatɔ, ndo kimɛ tɔtɛkɛta tɔmɔtshi l’atei atɔ. Naka wɛ ndoko la diksiɔnɛrɛ, kete lɔmba onto ɔmɔtshi latɛkɛta ɔtɛkɛta akɔ dimɛna dia nde kokimanyiya.
Wɛ ayoyalowanya lo dikambo sɔ naka wɛ ayoyaekiya dia mbadiaka la dui dia wolo mbala la mbala. Funda tɔtɛkɛta ta wolo, ndo adiatɔ la dui dia wolo mbala efula.
Dia mbadia la lolimi l’ɔsɛlɔ, ekɔ ohomba shihodia nganɛ wokakatanyi tɔtɛkɛta kamɛ lo etelo. Nshi tshɛ ekɔ ohomba mbadiaka tolui ta tɔtɛkɛta woho wa kɛnɛmɔla tokanyi taki ofundji. Lembetɛ dimɛna tolui ta tɔtɛkɛta tɔsɔ. Naka tɔ tayokokimanyiya, kete dja djembetelo lawɔ. Oyango ayɛ kema tsho wa mbadia tɔtɛkɛta dimɛna, koko ndo wa kɛnɛmɔla tokanyi lo yoho yokɛma hwe. L’ɔkɔngɔ wa sɛdingola ɔnɔngɔ ɔtɔi, tshɔka l’ɔnɔngɔ wayela edja ndo wɛ amboshidiya la mbeka odingɔ w’otondo. Shihodia dimɛna woho watɔmbwama tokanyi. Oma lâsɔ ko wɛ pemba mbadia la dui dia wolo. Adia odingɔ mbala efula edja ndo wɛ okoka mbadia odingɔ akɔ aha la nkokoma ndo aha la temalaka l’ahole wahasungana memala. Oma lâsɔ ko wɛ mbeta l’odingɔ okina.
Oma lâsɔ, fudia vitɛsɛ yayɛ. Naka wɛ amboshihodia oyango wa tɔtɛkɛta lo etelo, kete wɛ ayonga l’akoka wa takaka washo lo tolui ta tɔtɛkɛta ndo takonyaka washo lɛnɛ eyɛ atakome la wadielo. Dui sɔ diayokokimanyiya efula dia ndowanya wadielo ayɛ.
Wɛ koka mbeka dui sɔ dimɛna lo pembaka mbadia la dui dia wolo mbala la mbala aha la ndjalɔngɔsɔla la ntondo. Ɛnyɛlɔ, aha la ndjalɔngɔsɔla la ntondo, adia divɛsa dia lushi ndo kɔmatɛrɛ yadiɔ la dui dia wolo; salaka dikambo sɔ mbala la mbala. Onga la mbekelo ka mbadiaka tolui ta tɔtɛkɛta tatondja lokanyi lo dihole dia tadiaka tshɛkɛta la tshɛkɛta.
Monga la lolimi l’ɔsɛlɔ lo sawo nembetshiyaka kanyiya la ntondo ka tɛkɛta. Onga la mbekelo kɛsɔ l’asawo ayɛ tshɛ wa lushi la lushi. Sɔna tokanyi talangayɛ tɛkɛta ndo woho wayangayɛ titɛkɛta; oma lâsɔ ko wɛ tatɛ tɛkɛta. Tɔtɛkɛtake lowango lowango. Sala la wolo dia manaka kanyi aha la memala l’atei atei kana mbeta lo tokanyi tokina aha la shidiya lokanyi la ntondo. Wɛ koka mɛna ohomba kamba la ditelo dia tomondo.
Naka wɛ mbeyaka shikaa kɛnɛ kalangayɛ tɛkɛta, kete ɛtɛkɛta wayɔkɛlaka vamɛ oko ashi. Lo mɛtɛ, kema ohomba sɔna tɔtɛkɛta tayokamba layɛ. Koko l’oyango wa wɛ pemba, ekɔ ohomba efula wɛ ndjashikikɛ dia kanyi mbokɛmaka hwe lo wɔɔngɔ ayɛ ndo kanyiya tɔtɛkɛta tayangayɛ tondja. Naka wɛ sala ngasɔ ndo naka wɛ shikikɛ yimba yayɛ lo tokanyi koko aha lo tɔtɛkɛta tayangayɛ tɛkɛta, kete tɔtɛkɛta tayoyalɔngamaka l’ɔnɔngɔ oko mɔlɔla, ndo ɛtɛkɛta wayoya vamɛ ko tokanyi tayɛ tayolembetshiyama oko watiokayɛ. Ko naka wɛ mbidjaka yimba yayɛ paka lo tɔtɛkɛta koko aha lo tokanyi, kete wɛ ayohokosana efula lo sawo diayɛ. Naka wɛ pembaka, kete wɛ koka tondoya dia monga la lolimi l’ɔsɛlɔ, dikoka diele ohomba efula di’onto tɛkɛta dimɛna ndo mbadia la dui dia wolo la ntondo k’anto.
Lam’akɔlɔmbɛ Jehowa dia nde tonga onyipala ande la ntondo ka wodja w’Isariyɛlɛ ndo la ntondo ka Farawɔ k’Edjibito, Mɔsɛ akayaoke dia nde kema l’akoka. Lande na? Nɛ dia nde komonga ɔtɛkɛtshi wele la lolimi l’ɔsɛlɔ; ondo nde aki l’okakatanu ɔmɔtshi l’ɔtɛkɛta. (Etum. 4:10; 6:12) Mɔsɛ akatɛ Nzambi dia nde hakoke, koko Nzambi kombetawɔ. Jehowa akawosha Arɔna oko ɔtɛkɛtshi ande, koko Nde akakimanyiya nto Mɔsɛ dia tɛkɛta. Mbala efula ndo lo yoho y’ɔlɔlɔ Mɔsɛ akatɛkɛta aha tsho la ntondo k’anto amɔtshi ato, kana ka tolui t’anto toto, koko ndo la ntondo ka wodja w’otondo. (Euh. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Naka lo wedi ayɛ wɛ sala la wolo lo ndjaɛkɛ le Jehowa, kete wɛ lawɔ koka tɛkɛta lo yoho yatombola Nzambi.