Okambelo wa l’ekongelo

ANTO efula mbokaka wɔma kamba l’ekongelo kɛmɔtshi lam’atɛkɛtawɔ. Vɔ ndeka ndjaoka dimɛna naka vɔ funda oseka vuiwui yayowɔtɛkɛta tshɛ kana kimɛ awui akɔ tshɛ l’ɔtɛ.

Koko lo mɛtɛ, sho tɛkɛtaka lushi tshɛ aha la funda awui lofunda. Ɛnyɛlɔ lam’asawolaso lo nkumbo, l’angɛnyi aso, kana lam’eso l’esambishelo. Ndo nto lam’asalaso alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi, oyadi wa shamɛ kana la ntondo k’olui w’anto.

Lam’ashayɛ sawo, onde otshikitanu ɔmɔtshi koka monga naka wɛ kamba l’ekongelo kofundami oseka dui tshɛ, la kɛnɛ kele l’awui angana ato? Kânga mbele mbadia lo ndjela awui wakafundama koka kokimanyiya dia tɛkɛta awui w’eshika ndo monga la tɔtɛkɛta ta lɔsɔna, dui sɔ haleke minanda etema w’anto. Lam’adiayɛ ɛnɔngɔ efula, wɛ ayohomba kamba la vitɛsɛ ndo l’otshikitanyelo wa wendjo wa dui wotshikitanyi la woho wokoyɔtɛkɛtaka lushi tshɛ. Naka wɛ ndeka mbidja yimba lo nɔtɛ yayɛ oleki le ampokami ayɛ, kete efula ka l’atei awɔ hawotokohokamɛ, oko wakokawɔ kohokamɛ naka vɔ mboka dia wɛ mɛtɛ ndjashaka le wɔ ndo mbɔtɔnganyiyaka awui ayɛ l’akambo wendana la wɔ. Dia dako munanda mɛtɛ etema w’anto, ndoko koleki disha woho watowoshaka sawo dia shashimoya.

Wetshelo walongolaso lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi tokimanyiyaka lo lɔsɛnɔ laso la lushi tshɛ. Lam’ahomanaso l’angɛnyi aso, hatotɔsaka awui wakatafundji lo yɛtshi ya dikatshi dia mbawadiɛ tokanyi taso ɔnɛ kele ɛtɛkɛta wonge amɛna efula. L’olimu w’esambishelo, hatototshɔka l’awui wofundami dia tadiɛ anto la wɔma w’ɔnɛ sho koka mbohɛ awui amɔtshi wakatalɔngɔsɔdi dia mbaewoya. Lam’asalayɛ wɛnyɛlɔ ɔmɔtshi lo kalasa dia mɛnya woho wa sambisha lo waaso wa ngasɔ, hemba tɛkɛta woho wokoyɔtɛkɛtaka. Naka wɛ ndjalɔngɔsɔla dimɛna, kete wɛ ayɛna dia mbala efula awui wakayakonge oyadi lo yimba kana lofunda kokaka kohola tokanyi toleki ohomba talangayɛ sawola l’onto. Ngande wakokɛ monga la dihonga diahombama dia kamba l’ekongelo kɛmɔtshi?

Kongɛ tokanyi tayɛ. Dia wɛ kamba l’ekongelo kɛmɔtshi lam’atɛkɛtayɛ, wɛ la dia kongɛ tokanyi tayɛ. Dui sɔ halembetshiya dia pombaka sɔna tɔtɛkɛta tayoyolanga kamba latɔ. Koko diɔ nembetshiyaka tsho dia wɛ pombaka kanyiya la ntondo ka tɛkɛta.

Lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi, onto lasala awui esadi esadi ndo aha la kanyiya koka ndjota dui dimɔtshi diakokande ndjonyanga l’ɔkɔngɔ. Onto okina koka tɛkɛta aha la monga l’oyango ɔmɔtshi, kana pambahamba la tokanyi. Onto koka tondoya awui ahende asɔ lo mumuya yema dia sala ekongelo ka tshitshɛ lo yimba la ntondo ka tɛkɛta. Ntondo, shikikɛ oyango wele layɛ lo yimba, l’ɔkɔngɔ ko wɛ sɔna atako wayoyoyela dia kotsha oyango ɔsɔ, ndo oma lâsɔ ko wɛ tatɛ tɛkɛta.

Onde wɛ ekɔ lo ndjalɔngɔsɔla otsha l’esambishelo? Ɔsa etena, aha tsho ka nɔngɔsɔla tapa diayɛ di’otsha l’esambishelo koko ndo ka kongɛ tokanyi tayɛ. Naka wɛ ambɔsɔna mbɔtwɛlɔ kɛmɔtshi oma l’Olimu Aso wa Diolelo, kete adiatɔ mbala efula dia wɛ kimɛ tokanyi toleki ohomba lo wɔɔngɔ. Susatɔ lo etelo ɔtɔi kana dihende dia tomondo. Ɔtɔnganyiya ɛtɛkɛta ayɛ la lonto layɛ ndo l’awui weta lo mbilo kayɛ. Wɛ ayɛna dia monga l’ekongelo kɛmɔtshi lo yimba ayokokimanyiya efula. Naa awui wakoka monga lo ekongelo kɛsɔ na? (1) Lo mbɔtwɛlɔ, wɛ koka tɛkɛta dui dimɔtshi diayakiyanya anto efula wa lo ngelo kanyu. Lɔmba onto latɛkɛta la yɛ dia nde mbisha kanyi yande. (2) Onga la dui dimɔtshi dia shikaa lo yimba diakokɛ mbidja lo sawo sɔ, ndo kamba la divɛsa ɔtɔi kana avɛsa ahende wɛnya dia Nzambi ayokandola okakatanu ɔsɔ. Naka wambokosha etena, kete tɛtɛ dia Jehowa ayosala dui sɔ lo tshimbo ya Diolelo diande, mbut’ate lowandji lande la l’olongo. (3) Keketsha onto latɛkɛta la yɛ dia mbisha kanyi mɔtshi lo kɛnɛ kosawodinyu. Wɛ koka mbosha okanda kana mbɔlɔmba dia nyu tatɛ mbeka Bible ndo mbokana woho wa nyu ndjotetemala la sawo dianyu.

Ekongelo ɔtɔi kayonga layɛ ohomba lo mbɔtwɛlɔ ka ngasɔ ele ka lo yimba. Naka wɛ nangaka toki sso l’ekongelo ka lofunda la ntondo ka sawola l’onto mbala ka ntondo, kete tɔ hahombe monga l’awui efula lo mbɔtwɛlɔ kayɛ, koko tɔ konge la divɛsa ɔtɔi kana ahende, ndo la yema y’awui tshitshɛ wa mbisha l’ɛtɛkɛta ayɛ wa ndjihelo. Ɔlɔngɔswɛlɔ ndo okambelo wa l’ekongelo ka ngasɔ toshimbaka di’aha sho pokosana ndo tokimanyiyaka dia mbisha losango lokɛma hwe layohɔka anto esadi eto.

Naka wembola kana wekamu ɛmɔtshi mongaka mbala efula lo mbilo kayɛ, kete ayonga ɔlɔlɔ wɛ sala yema y’eyangelo l’akambo akɔ. Wɛ koka nɔngɔsɔla awui ahende kana asato ato w’ohomba kamɛ ndo avɛsa amɔtshi dia sukɛ awui akɔ. “Awui wa lo Bible wa Sawola l’Anto” kana ɛtɛ w’awui wofundami l’alɛta w’edima wele lo Comment raisonner à partir des Écritures koka kokimanyiya dia sala ekongelo keyɛ latɔ ohomba. Wɛ koka tana awui amɔtshi w’ɔlɔlɔ wakokayɛ mbidja lo sawo oma lo dibuku dikina. Lɔngɔsɔla ekongelo ka lofunda ka mondo, ndo sangola awui w’oma lo dibuku dikina asɔ, ko wɛ mbadja l’ɔnɔngɔ wa diangɔ diatomba layɛ l’esambishelo. Naka onto ambonyiya wombola kana wekamu ɔmɔtshi, kete ewoyande dia wɛ nangaka kamba la diaaso sɔ dia mbewoya awui wetawɔyɛ. (1 Pet. 3:15) Lâsɔ kamba l’ekongelo kayɛ dia mbokadimola.

Naka wɛ ayanga sala dɔmbɛlɔ la ntondo ka nkumbo, k’olui wa wekelo wa dibuku, kana k’etshumanelo, kete ekɔ nto ɔlɔlɔ wɛ takonge tokanyi tayɛ. Lo ndjela Luka 11:​2-4, Yeso akasha ambeki ande ekongelo ka wɔdu kendana la dɔmbɛlɔ dia dimɛna. Lam’akawasapolaka tɛmpɛlɔ la Jerusalɛma, Sɔlɔmɔna akasale dɔmbɛlɔ di’otale. Mbokɛmaka hwe dia nde akatakanyiyisha dia dikambo sɔ la ntondo. Nde akatɛkɛta ntondo dikambo dia Jehowa ndo dia daka Diande le Davidi; l’ɔkɔngɔ ko nde ndjɔtɛkɛta dia tɛmpɛlɔ, oma lâsɔ nto nde akatɛkɛta dikambo la dikambo diendana l’awui amɔtshi wa shikaa, ndo dikambo dia nyemba y’anto. (1 Khum. 8:22-53) Sho koka kondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ sɔ.

Ekongelo kayɛ katongake l’awui efula. Onde wɛ ayokamba l’ekongelo wonya wa sawo? Awui angana wayoyodja lɔkɔ?

Ohɔ di’oyango w’ekongelo ele wa kokimanyiya dia mbohɔ tokanyi. Wɛ koka mɛna di’ayonga ɔlɔlɔ funda ɛnɔngɔ engana wa kamba la wɔ oko mbɔtwɛlɔ. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ ko wɛ mbidja yimba lo tokanyi, koko aha lo tɔtɛkɛta. Naka wɛ ayofunda tokanyi tɔsɔ lofunda, kete tofundake ɛnɔngɔ w’etale etale. Towui tongana toleki ohomba talangayɛ tokamba la tɔ pombaka kɛnɛmwama hwe l’ekongelo kayɛ. Wɛ koka sala dui sɔ lo funda awui akɔ l’alɛta wa weke, lo mbekɛ oshidi l’awui akɔ, lo kita kidiyɔ kana lo funda awui akɔ la bikɛ ka bela. L’ɛse ka dui tshɛ dioleki ohomba, funda tokanyi tayolanga kamba layɛ etena kɔmbɔlayɛ dui diakɔ. Funda avɛsa wayoyadia. Mbala efula ndeka dimɛna mbadia avɛsa akɔ oma lo Bible. Funda bɛnyɛlɔ diayolanga kamba ladiɔ. Wɛ koka nto mbidja awui amɔtshi w’eshika wakate as’andja ɔnɛ naka kokaka. Funda awui ayɛ lo yoho ya dimɛna dia wɛ mbasha aha l’okakatanu. Naka ekongelo kekɔ l’awui wɔlɔngami dimɛna, kete hatonga wolo kamba la tɔ.

Anto amɔtshi kambaka la dikongelo dia wɔdu efula. Ekongelo koka monga paka l’awui anɛ: tɔtɛkɛta tongana toto t’ohomba, avɛsa wele ɔtɛkɛtshi ayota awui wa lɔkɔ oma lo yimba, ndo nɔtɛ kana asango wayowokimanyiya dia mbohɔ tokanyi tɔmɔtshi. Weho wa nɔtɛ ya ngasɔ ayokimanyiya ɔtɛkɛtshi dia mɔmbɔla awui ande lo yoho y’ɔlɔlɔ ndo oko onto lasawola l’anto. Ɔsɔ mbele oyango wa wekelo ɔnɛ.

Lo lɛkɛ 39 polo 42 la dibuku nɛ, wɛ ayotana sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ “Woho wa Sala Ekongelo ka Sawo.” Ayonga dimɛna wɛ mbadia awui asɔ etena keyɛ lo kamba lo wekelo ɔnɛ wata ɔnɛ “Okambelo wa l’Ekongelo.”

Woho wa kamba l’ekongelo. Lanɛ oyango ayɛ aya bu tsho wa nɔngɔsɔla sawo diayɛ, koko wa kamba l’ekongelo kakɔ dimɛna.

Nna dia ntondo diahombayɛ takola dia kamba l’ekongelo ele vusola sawo diayɛ. Oka sso lo lokanyi loleki ohomba la lo sawo, adia dui tshɛ dioleki ohomba, ndo enda woho wɔtɔnɛ awui akɔ la lokanyi loleki ohomba la lo sawo. Enda minitɛ ngana yayoyetsha lo dui tshɛ dioleki ohomba. Oma lâsɔ ko wɛ kawola dia mbeka dui dia ntondo dioleki ohomba. Vusola tokanyi, avɛsa, esato, wɛɛla ndo bɛnyɛlɔ diayokamba layɛ lo dui sɔ. Adia awui akɔ mbala efula, edja ndo wɛ ambomanyamanya etenyi kakɔ ka dako. Sala woho akɔ wamɛ l’awui akina woleki ohomba. Enda kɛnɛ kakokayɛ minya naka kokaka woho wa wɛ shidiya sawo diayɛ la wonya. Oma lâsɔ ko wɛ mbohola sawo diayɛ di’otondo. Dja yimba lo tokanyi, koko aha lo tɔtɛkɛta. Tokimɛke sawo diayɛ lo wɔɔngɔ.

Etena kashayɛ sawo, wɛ pombaka mendaka ampokami ayɛ. L’ɔkɔngɔ wa wɛ mbadia divɛsa, mbala efula wɛ pombaka kana l’anto yimba l’ekimanyielo ka Bible aha la mboka sso lo nɔtɛ yayɛ. Woho akɔ wamɛ mbele, lam’akambayɛ l’ɛnyɛlɔ, sala oko onto lakɔndɔlɛ angɛnyi ayɛ dikambo dimɔtshi lo dihole dia mbadia dikambo diakɔ oma lo nɔtɛ yayɛ. Etena katɛkɛtayɛ, aha mbokaka sso lo nɔtɛ dia mbadiaka ɔnɔngɔ tshɛ. Tondja awui oma l’otema, ko wɛ ayeya munanda etema w’anto wakohokamɛ.

Naka wɛ aya la diewo dia tɛkɛta lo mbeya kamba l’ekongelo, kete wɛ ambotakola nna dimɔtshi di’ohomba dia koma ɔtɛkɛtshi wa lo sɛkɛ w’oshika.