Tokanyi tokɛma le anto akina

ETENA katɛkɛtayɛ, tokomɛke tsho lo mɔmbɔla tokanyi. Sala la wolo dia wanɛ wakohokamɛ mboka kɛnɛ katayɛ. Kɛsɔ koka kokimanyiya dia mbewoya awui ayɛ dimɛna, oyadi la ntondo k’etshumanelo kana k’anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa mbatɛkɛtayɛ.

Ekɔ awui efula wakoka kokimanyiya di’ɛtɛkɛta ayɛ mbokɛma dimɛna. Awui amɔtshi wekɔ lo Wekelo 26 wele l’ɔtɛ ɔnɛ “Ɔmbɔla Awui l’Ɔnɔngɔ.” Awui akina wekɔ lo Wekelo 30 wata ɔnɛ “Yasha le Onto Latɛkɛta la Yɛ.” Lo wekelo ɔnɛ, tayanga sɛdingola awui akina angana.

Kamba l’ɛtɛkɛta wa wɔdu ndo tokandjakandjake ɔtɛkɛta. Tɔtɛkɛta ta wɔdu ndo ditelo dia tomondo ekɔ dihomɔ dia wolo efula dia mbewoya anto akambo. Dako diaki Yeso dia lo Dikona ekɔ ɛnyɛlɔ koleki dimɛna ka sawo diakoka mbokɛma hwe le anto wa weho tshɛ ndo wasɛna l’ahole tshɛ. Ondo tokanyi ta lo dako sɔ taki eyoyo le wɔ. Koko, vɔ wakakoke mboka kɛnɛ kakate Yeso nɛ dia nde akatɛkɛta awui wendana laso sho tshɛ: woho wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, wa ndowanya diokanelo dia l’anto akina, wa ndɔshana l’ekiyanu, ndo woho wa monga la lɔsɛnɔ lele l’oyango. Ndo nde akɔmbɔla tokanyi tande l’ɛtɛkɛta wa wɔdu efula. (Mat., tshap. 5-7) Lo mɛtɛ, Bible mbishaka bɛnyɛlɔ efula diotshikitanyi diendana l’otale ndo la woho wa kongɛ ditelo koko, oyango ayɛ wa woke la dia monga wa mɔmbɔla tokanyi hwe, ndo lo yoho yokɛma.

Kânga etena kɔmbɔlayɛ awui wa wolo, ɔtɛkɛta waha lokandjakandja koka kimanyiya anto dia mboka awui akɔ esadi eto. Ngande wakokɛ tɛkɛta aha la kandjakandja awui? Tɔpɔpake ampokami ayɛ awui wele bu ohomba. Kongɛ awui ayɛ l’oyango wa ndowanya awui woleki ohomba wayoyɔmbɔla. Sɔna avɛsa woleki ohomba la yambalo tshɛ. Lo dihole dia mbetaka esadi eto oma lo divɛsa dimɔtshi otsha lo dikina, adia ndo lembetshiyadɔ. Tɔtshɔbɔlake polo ndo l’etena ka kanyi y’ɔlɔlɔ yele layɛ ndjonga ko hokɛma.

Etena kalɔmbɔlayɛ wekelo wa Bible, kamba l’alako akɔ wamɛ. Tonake dia nembetshiya oseka kiambokambo tshɛ. Kimanyiya ombeki dia shihodia dimɛna tokanyi toleki ohomba. L’ɔkɔngɔ diko, lo wekelo w’onto ndamɛ ndo lo nsanganya ya l’etshumanelo, nde koka ndjeka tokambokambo tokina.

Dia mɔmbɔla tokanyi lo yoho ya wɔdu, ekɔ ohomba ndjalɔngɔsɔla dimɛna. Wɛ la dia shihodia dui diayoyɔmbɔla dimɛna naka wɛ nangaka di’anto akina todishihodia. Etena kashihodiayɛ dikambo dimɔtshi dimɛna, wɛ koka nembetshiya bonde kediɔ ngasɔ ndo monga l’akoka wa dilembetshiya l’ɛtɛkɛta ayɛ hita.

Lembetshiya tɔtɛkɛta taheye anto dimɛna. Mbala mɔtshi dia mbokiya kanyi mɔtshi dimɛna, ekɔ ohomba mbisha tokitshimudi ta tɔtɛkɛta tahaleke ampokami ayɛ mbeya. Totake ɔnɛ ka vɔ wekɔ l’ewo k’efula, ndo tɔnyɔlake yimba yele lawɔ. Lam’ele wɛ salaka wekelo wa Bible, wɛ koka kamba la tɔtɛkɛta tɔmɔtshi tele anto akina watatiokaka. Ekɔ wolo dia wanɛ wahatekesanɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa shihodia ɔnɛ “atshikadi,” “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,” “ɛkɔkɔ ekina,” ndo “olui a woke w’anto” nembetshiyaka elui w’anto wotshikitanyi naka hawokondjisha elembetshiyelo ɛmɔtshi. (Romo 11:5; Mat. 24:45; Joa. 10:16; Eny. 7:9) Woho akɔ wamɛ mbele, naka onto atekesanɛ l’ɔlɔngɔswamelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa, kete ayonga wolo dia nde mbeya tɔtɛkɛta tele oko “opandjudi,” “ombatshi mboka,” “omendji w’otshimbedi,” ndo “Eohwelo.”

Ditelo dimɔtshi dia lo Bible diakamba kânga la wanɛ wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa koka monga l’ohomba w’elembetshiyelo ɛmɔtshi. Le anto efula, “Aramangɛdɔna” nembetshiyaka elanyelo k’andja la bɔmbɛ. Vɔ koka mbɔsa dia “Diolelo diaki Nzambi” ekɔ otema w’onto kana diɔ diekɔ l’olongo aha la mbeya dia diɔ diekɔ lowandji lalɔmbɔla. Vɔ koka mbɔsa dia “anima” ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka lo demba kahɛnama katetemala la sɛna l’ɔkɔngɔ wa nyɔi. Miliyɔ y’anto waketshama dia “nyuma k’ekila” ekɔ onto, mbut’ate etenyi kɛmɔtshi ka lo Losato l’Osanto. Lam’ele anto efula hawoyodja yimba l’ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ, vɔ koka monga l’ohomba w’ekimanyielo dia shihodia kɛnɛ kalembetshiya Bible lam’atatɔ ɔnɛ: “Nyulawo munanyi.”​—1 Kor. 6:18.

Naka onto latɛkɛta layɛ bu la mbekelo ka mbadiaka Bible mbala la mbala, kete nde hatoka dimɛna naka wɛ mbuta tsho wate “Paulo akafunde . . . ” kana “Luka akate . . . ” nɛ dia nde koka monga l’angɛnyi kana l’asukanyi wele la nkombo shɔ. Lâsɔ ayonga ohomba wɛ kamba la ditelo dikina dia nembetshiya ɔnɛ onto ɔsɔ ekɔ ɔpɔstɔlɔ ɔmɔtshi w’Okristo kana ofundji ɔmɔtshi wa Bible.

Anto wa nshi nyɛ mongaka mbala efula l’ohomba w’ekimanyielo dia shihodia avɛsa watɛkɛta awui wendana la tɛdikɔ tɛdikawɔ diangɔ kana la mbekelo yaki nshi yakete. Ɛnyɛlɔ, koka monga wolo dia vɔ mboka ɛtɛkɛta wata ɔnɛ wato wa Nɔa waki la kubita 300 l’otale ndo kubita 50 lo woke, ndo kubita 30 lo wemema awɔ. (Etat. 6:15) Koko naka wɛ kamba la tɛdikɔ tɛdikawɔ diangɔ tokamba laso nshi nyɛ, kete esadi eto ampokami ayɛ wayokanyiya otale, woke, ndo wemema waki la wato ɔsɔ.

Sha elembetshiyelo wahombama. Dia wɛ nembetshiya dui dimɔtshi hwe, ekɔ awui efula wakoka monga ohomba lâdiko wa mbisha elembetshiyelo wa tɔtɛkɛta tɔmɔtshi. La Jerusalɛma, lo nshi y’Ɛzɛra, l’ɔkɔngɔ wa wadielo w’Ɛlɛmbɛ, wakalembetshiyaka Ɛlɛmbɛ akɔ. Dia kimanyiya anto dia shihodia kitshimudi y’ɛlɛmbɛ akɔ, ase Lɛwi wakalembetshiyaka ndo wakɛnyaka woho wa kamba la wɔ l’akambo wakahomanaka l’anto lo nshi shɔ. (Neh. 8:8, 12) Woho akɔ wamɛ mbele ɔsaka etena ka nembetshiya ndo ka mɛnya woho wa kamba olimu l’avɛsa wadiayɛ.

L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo kande, Yeso akalembetshiya ambeki ande dia kɛnɛ kaki mala salema aki okotshamelo w’Afundelo. Nde akatɛtɛ nto l’ɔkɛndɛ awɔ oko wakiwɔ ɛmɛnyi w’akambo asɔ. (Luka 24:44-48) Naka wɛ kimanyiya onto dia nde mbeya nganɛ wakokande kamba l’awui wekande, kete nde ayoshihodia esadi eto kɛnɛ kalembetshiya atɔndɔ asɔ.

Woho wendana otema la dikambo sɔ. Lo mɛtɛ, oyadi kânga elembetshiyelo ayɛ mbokɛmaka hwe, ekɔ akambo akina wakoka konya onto dia mboka kɛnɛ katayɛ kana bu. Naka onto ekɔ l’otema wa lonyû, kete ayonga wolo dia nde mana kɛnɛ katayɛ fundo. (Mat. 13:13-15) Le wanɛ wɛna akambo paka lo yoho ya lo demba, awui wa lo nyuma wekɔ anyanya. (1 Kor. 2:14) Etena kakɛnɛmɔla onto yimba ya ngasɔ, koka monga tsho ohomba komiya sawo wonya akɔ, koko aha lo pondjo.

Koko, mbala mɔtshi ekakatanu wele l’anto lo lɔsɛnɔ mbashimbaka dia mboka kɛnɛ kataso. Lam’akondja onto diaaso dia mboka akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible, otema ande koka ndjotshutshuya dia nde mbetawɔ. Lam’akatɛ Yeso ambeki ande dia nde ayosoyama ndo ndjakema, vɔ koshihodia kɛnɛ kakandalange mbuta. Lande na? Nɛ dia aha kɛsɔ mbakawalongamɛka ndo mbakawalangaka! (Luka 18:​31-34) Koko, l’edjedja ka wonya, apɔstɔlɔ 11 l’atei awɔ wakayoshihodiaka ɛtɛkɛta ɛsɔ, ndo wakɛnya dikambo sɔ lo sala awui wɔtɔnɛ la kɛnɛ kakawaetsha Yeso.

Shɛngiya yele l’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. Anto kimanyiyamaka dia mboka awui wasambishaso aha oma l’ɛtɛkɛta aso eto koko nd’oma l’etsha aso. Lo kɛnɛ kendana la mbala ka ntondo kakawaye lo Mbalasa ka Diolelo, efula mbutaka dia vɔ mbohɔka ngandji kakawawaɛnya, koko aha kɛnɛ kakatama. Woho akɔ wamɛ mbele, ɔngɛnɔngɛnɔ wonga laso wambokimanyiya ampokami efula dia vɔ mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Lam’ɛnawɔ ngandji kele l’ekambi wa Jehowa lam’asawɔ ndo woho wakanɛwɔ anto akina la ngandji tshɛ l’etena kewɔ l’ekakatanu, anto amɔtshi wakatshutshuyama dia mbuta ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa mbele l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Ɔnkɔnɛ, etena kakimanyiyayɛ onto dia shihodia akambo wa mɛtɛ wa lo Bible, dja yimba lo yoho yalembetshiyayɛ awui akɔ ndo l’ɛnyɛlɔ kashayɛ.