Ɔngɛnɔngɛnɔ Kakianɛ Ndo Pondjo Pondjo
“Nyongenengene, nyuyali la ongenongeno wa pundju, ne dia kene kayangami ntunga. Enda, dimi lutsha ntunga Jerusalema, usumba w’ongenongeno, la antu awo, antu w’ongenongeno.”—ISAYA 65:18.
LO DEKO la deko, anto waheyama mbala wakakondja ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo kambɛ Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ. Davidi aki ɔmɔtshi a l’atei awɔ laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Lam’akawatɔlɛ ɔshɛtɛ wa sheke la Jerusalɛma, Bible kɔndɔlaka ɔnɛ: “Osoku mbakela Davidi la wa lu luudu la Isariyele tshe oshete wa [Jehowa] wayadji aelu w’ongenongeno, wayadi amama.” (2 Samuele 6:15) Ɔngɛnɔngɛnɔ wa ngasɔ l’olimu waki Jehowa kema oko kiambokambo mɔtshi yakatshama paka lo nshi ya ntondo. Wɛ kokaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ. Ndo, kema edja nto, wɛ kokaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo yoho y’oyoyo!
2 Lo sawo di’etshi, takasɛdingola ekotshamelo ka ntondo ka pɔlɔfɛsi k’ekeketshelo kele lo Isaya tshapita 35. Sho kokaka kielɛ ɔnɛ pɔlɔfɛsi k’ɔlɔngɔswɛlɔ, nɛ dia ɔnkɔsɔ mbakatwakotshama lo dikambo di’Ase Juda w’edjedja. Tɔ kekɔ l’ekotshamelo ka woho akɔ wâmɛ lo nshi yaso nyɛ. Woho akɔna? Tatɛ oma le apɔstɔlɔ wa Yeso l’ambeki akina lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D., Jehowa ekɔ lo kamba l’Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma. Vɔ wekɔ akitami wa nyuma k’ekila ka Nzambi ndo wamboyala anto wa l’atei a wanɛ wêlɛ Paulo ate: “Isariyele wa [Nzambi, NW].” (Ngalatiya 6:16; Romo 8:15-17) Ohɔ nto dia, lo 1 Petero 2:9, Akristo asɔ mbelamɛka ɔnɛ “wudja wakawasonola, . . . elombedi wa lu diuhu dia khum’ekanga, la wudja w’ekila, [anto wokondjami lo woho wa lânde, NW].” Petero akatetemala nembetshiya olimu wakawasha Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma ate: “dia nyu menya akina ololo wa one lakanyeti uma lu udjima utsha lu [osase wa, NW] mamba.”
Ekotshamelo ka l’Etena Kaso Kɛnɛ
3 L’etena kɛmɔtshi l’eleko kaso kɛnɛ, atshikadi wa Isariyɛlɛ wa lo nyuma kokambaka l’etete kana la wâsaso tshɛ olimu wa mbewoya losango lɔsɔ lanɛ la nkɛtɛ. Vɔ kɔngɛnangɛnaka efula l’osase wa mamba waki Nzambi. Mɛtɛ, vɔ waki lo wodjima wa tshududu. Etena kakɔna kakatshama dikambo sɔ? Ko kakɔna kakatshe Jehowa Nzambi lo dikambo diakɔ?
4 Aki l’etena kakalɔmaka Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo, yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Diolelo diaki Mɛsiya shikikɛma l’olongo l’ɔnɔnyi 1914. Wedja efula wakadangananɛka la nkɛlɛ lo bɛkɛ efula dia nkɛtɛ ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo wakangana la mbetawɔ mbakâkimanyiyaka. (Enyelo 11:17, 18) Mɛtɛ, Nzambi kombokanaka l’olui ɔsɔ w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa Lokristokristo wakangana la mbetawɔ kânga yema tshitshɛ, ndo nde akawaɔsaka oko wakandɔsaka wodja w’otako wa Ɛdɔma. Omalɔkɔ, pɔlɔfɛsi k’Isaya tshapita 34 kayanga kotshama le Ɛdɔma wa nshi nyɛ wɔfɔnyi l’Ɛdɔma w’edjedja. Ndo elanyelo kɛsɔ ka pondjo kaya suke la kotshama oko wakatwakotshama le Ɛdɔma w’edjedja.—Enyelo 18:4-8, 19-21.
5 Kayotota dikambo dia pɔlɔfɛsi ka Isaya tshapita 35 katɛtɛ dikambo di’ɔkɔkɔ wahombaso monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ na? Ndo tɔ nto kakotshamakɔ lo nshi yaso nyɛ. Woho akɔna? Tɔ kakakotshama lam’akatshungɔ Isariyɛlɛ wa lo nyuma oma lo woho ɔmɔtsthi wa lɔhɔmbɔ. Nyɛsɔ tosɛdingole awui wa kɛnɛ kelɛwɔ mɛtɛ ɔkɔndɔ wa teokrasi wa nshi nyɛ, akambo watshama lo nshi yele efula ka l’atei awɔ weke la lɔsɛnɔ.
6 L’etena ka tshitshɛ kakaviya Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo, atshikadi w’Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma konama pudipudi kawɔ ka lo nyuma l’akambo tshɛ ndo vɔ kondjaɔtɔnganyiya dimɛna efula la lolango la Nzambi. Amɔtshi a l’atei awɔ wakayasanya la wetshelo wa kashi ndo wakatakɔ mboka lo woho wakiwɔ kotshikala lomange dia mbɛkama lo wedi waki Jehowa l’ɛnɔnyi wakalɔshanaka wedja. L’edja k’ɛnɔnyi tshɛ wakaviya ta sɔ, vɔ wakɛnyi pâ la weoho w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ tshɛ, oyadi kânga ekanda awɔ walembetshiya Bible wakashimbama l’ahole efula. Ekomelo ko, anangɛso amɔtshi wanɛ waki oko ɛlɔmbɔdi wakadjama lo kanu l’ɔtɛ w’akambo wa kashi wakawâmamatanyɛ. Lo menda woho wakasalema dikambo sɔ, kema sho mpotɔka lo wedi ɔmɔtshi ɔnɛ: anto wa Nzambi waki lo lokanu lo dihole dia tshungwama. (Ɛdika la Joani 8:31, 32.) Mɛtɛ, vɔ wakahombaka ɛnɛlɔ ka lo nyuma. (Efeso 1:16-18) Vɔ wakayala oko akanga lumi dia tombola Jehowa Nzambi, etombelo wakɛnama ele vɔ kɔtɔ elowa wa lo nyuma. (Isaya 32:3, 4; Romo 14:11; Filipi 2:11) Onde wɛ hɛnyi dia woho w’akambo asɔ mbɔtɔnɛka la wanɛ wakakomɛ Ase Juda amɔtshi w’edjedja lam’akiwɔ lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna?
7 Ko onde Nzambi ayokoka tshika ekambi ande wa nshi nyɛ lo lɔsɛnɔ la ngasɔ oka? Kema, nde akɔshi tɛdikɔ ta mbatshungola lo ndjela kɛnɛ kakatatshi Isaya. Ɔnkɔsɔ, pɔlɔfɛsi kakɔ kâmɛ ka lo tshapita 35 kekɔ l’ekotshamelo kotshikitanyi ɛlɔ kɛnɛ, kâmɛ l’otshungwelo w’atshikadi w’Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma oya l’ɔngɔnyi ndo l’alemba w’amɛna lo paradiso ka lo nyuma. Lo Heberu 12:12, Paulo akakambe la Isaya 35:3 lo yoho ya didjidji, ɛnya ɔnɛ kema kɔlɔ sho kamba l’etenyi kɛsɔ ka pɔlɔfɛsi ka dibuku di’Isaya lo yoho ya lo nyuma.
8 L’ɔkɔngɔ wa ta, atshikadi w’akitami w’Isariyɛlɛ wa lo nyuma wakatombe oma lo lɔhɔmbɔ lâkiwɔ, oko akokaso mbuta. Jehowa Nzambi akakambe la Yeso Kristo, Kurɔ ka Woke, dia nde mbatshungola. Ɔnkɔnɛ, atshikadi asɔ wakakoke kamba olimu w’ɔlɔngɔswɛlɔ, oko wakasale atshikadi w’Ase Juda w’edjedja, wanɛ wakalola oya lakawɔ dia nyomoyohika tɛmpɛlɔ ka mɛtɛ mɛtɛ la Jerusalɛma. Lâdiko dia lâsɔ, Ase Isariyɛlɛ wa lo nyuma wa nshi nyɛ wakatatɛ kamba ndo sala paradiso ka lo nyuma ka dimɛna efula, ekambɔ k’Ɛdɛna ka lo didjidji.
9 Takanyiya akambo asɔ, nyɛsɔ tosɛdingole Isaya tshapita 35 nto, ndo tɛdiya asho aso ntondo lo divɛsa 1 la 2. Nkɛtɛ yakɛnamaka oko nkɛtɛ ya womu yakatatɛ tondja alɛmbɔlɛmbɔ efula mɛtɛ ndo yakangɔnya diangɔ efula wate kana oko oswe w’edjedja wa Sharɔna. Nyɛsɔke tôke sso lo divɛsa 5 polo 7. Lofulo l’atshikadi, wanɛ wâkasɛnɛ ndo wasasa l’olimu waki Jehowa, wakɛnyi woho wakadihɔ asho awɔ wa mpotɔ akambo. Wakakoke mɛna l’ɔlɔlɔ tshɛ kitshimudi y’akambo wakatshama lo 1914 ndo wanɛ wakayotshamaka l’ɔkɔngɔ diko. Ndo dikambo sɔ nto diaki la shɛngiya le ɔm’ɔmɔ a l’atei aso, sho wanɛ wakenga “ului a wuki,” wakamba kâmɛ l’atshikadi ɛlɔ kɛnɛ.—Enyelo 7:9.
Onde Wɛ Ekɔ Etenyi Kɛmɔtshi k’Ekotshamelo Kɛsɔ?
10 Ohotokɔsa ɛnyɛlɔ kayɛ wɛmɛ. La ntondo ka wɛ ndjekesanɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, onde wɛ akalaka Bible mbala la mbala oka? Naka wɛ akakiâlaka, ewo kakɔna kaki layɛ na? Oko ɛnyɛlɔ, kakianɛ wɛ ambeya mɛtɛ k’endana la woho wele wanɛ wakavu. Ondo wɛ kokaka toma onto ɔmɔtshi layasha dia nde mbala avɛsa w’endana la dikambo sɔ lo Etatelu tshapita 2, Undaki tshapita 9, ndo Ezekiyele tshapita 18, ndo avɛsa akina efula. Wɛ amboshihodia kɛnɛ kêtsha Bible l’akambo efula kana wa weoho la weoho. Aha kânga l’okakatanu, Bible kolembetshiyaka akambo asɔ, ndo aha la tamu, wɛ kokaka nembetshiya anto akina awui efula l’atei a wanɛ wamboyeya.
11 Koko, ekɔ ɔlɔlɔ sho tshɛ ndjambola shate: ‘Woho akɔna wakameke akambo tshɛ w’eyami w’endana la mɛtɛ ya Bible shɔ na? La ntondo ka dimi mbeka l’anto waki Jehowa, onde lakeyaka lɛnɛ ele avɛsa wakatashidi ango oka? Onde lakawamanaka fundo, ndo lakashihodiaka tokitshimudi tawɔ t’eshika oka?’ Okadimwelo wa mɛtɛ wakokaso mbisha lo wembola ɛsɔ ko: kema. Ndoko onto lakoka nyanga naka tambokadimola ngasɔ, sho kokaka mbuta shate: wɛ aki tshungu lo kɛnɛ k’endana l’avɛsa asɔ ndo la tokitshimudi tawɔ. Aha ngasɔ mbediɔ? Avɛsa akɔ wakikɔ paka lo Bible, koko wɛ kokoka mbasɛdingola, kana mbamana fundo. Ko lâsɔ, woho akɔna wakadihɔ asho ayɛ lo nyuma na? Ele paka oma lo kɛnɛ kakasale Jehowa dia kotsha akambo wofundami lo Isaya 35:5 le atshikadi w’akitami. Ko asho ayɛ wamboyodihɔ. Wɛ aya kema nto lo wodjima wa lo nyuma. Wɛ kokaka mɛna. —Ɛdika la Enyelo 3:17, 18.
12 Ambeki wayasha l’ohetoheto lo wekelo wa Bible ndo wa woho wokongaka Nzambi l’anto l’edja ka deko la deko mbeyaka ɔnɛ: ɔnɛ kema etena kahomba salema ahindo w’ɛkɔnwɛlɔ ka l’emunyi. (1 Koreto 13:8-10) Omalɔkɔ, sho hatolongamɛ ɔnɛ Yeso Kristo asɛnya totshungu ɛlɔ kɛnɛ dia nde mɛnya ɔnɛ Mɛsiya, Omvutshi wa Nzambi mbende. (Joani 9:1-7, 30-33) Ndo nde hadihola atui w’akanga a poke dia vɔ mboka nto. Mɛtɛ, lam’akinde suke l’ɛnɔnyi 100, ɔnangɛso la ngandji efula Frederick W. Franz, ɔmɔtshi a l’atei w’akitami ndo laki ɔnɔmbɔdi wa la Société Watch Tower, aki wate kana oko tshungu ndo akakambaka la mashinyi wa l’atui dia nde mboka. L’edja k’ɛnɔnyi ɛmɔtshi, nde kokokaka mɛna dia mbala ndamɛ; ko akɔna akakanyiyaka ɔnɛ nde aki tshungu kana lohoke lo ndjela kɛnɛ kalembetshiya Isaya 35:5 na? Yimba y’efula yaki lande lo ɛnɛlɔ k’akambo wa lo nyuma aki ɔtshɔkɔ le anto a Nzambi wa lo nkɛtɛ k’otondo.
13 Kayotota dikambo dia lolemi layɛ na? Nemi y’akitami waki Nzambi yakakelekama kana waki oko akanga a lumi lam’akiwɔ lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma. Koko, lam’akalɔngɔsɔla Nzambi dikambo sɔ, nemi yawɔ yakatatɛ la mbuda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakaweye lo dikambo dia Diolelo diakatatɛ la mbolɛ ndo dia alaka ande w’endana la nshi yayaye. Ondo vɔ wakakokimanyiya ndo wɛ lawɔ dia kelekola lolemi layɛ. Tena dingana diakayatelaka anto akina mɛtɛ ya lo Bible lo nshi ya ntondo na? Ondo lam’akayekaka, wɛ akakanyiyaka ɔnɛ: ‘Dimi ngɛnangɛnaka wekelo, koko, hatshɔki ndoko lushi dia tosambisha anto wahameye.’ Ko lâsɔ, shi mɛtɛ “[lolemi la kanga lumi, NW]” lekɔ lo ‘mbuda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ’ ɛlɔ kɛnɛ?—Isaya 35:6.
14 Ase Juda w’edjedja wanɛ wakatshungɔ oma la Babilɔna wakasale lɔkɛndɔ l’otale dia kalola oya lakawɔ. Lɔkɛndɔ lakɔna l’ɔtɔnɛ la lɔsɔ lo nshi yaso nyɛ na? Tênde kɛnɛ kata Isaya 35:8: “Mbuka kayuyala leko, osese a wuki wayuweta vati: Osese w’ekila. Wane wahatalongoswama haweti loko.”
15 Tatɛ lam’akawatshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma, atshikadi w’akitami, kâmɛ la miliyɔ y’ɛkɔkɔ ekina yambɔtɔ l’ɔnɔngɔ awɔ ɛlɔ kɛnɛ, wakatombe oma lo Babilɔna ka Woke otsha lo otadimbo a woke wa didjidji, mbuta ate mboka ka pudipudi k’ekila katɔla otsha lo paradiso ka lo nyuma. Tekɔ lo mbidja weolo tshɛ dia sho monga l’akoka wasungana ndo dia tshikalaka lo Mboka kɛsɔ k’Ekila. Ohokanyiya dikambo diayɛ wɛmɛ. Kema lɔkɛwɔ layɛ ndo ɛlɛmbɛ wayelayɛ wekɔ lâdiko efula ɛlɔ kɛnɛ ndeka ndo woho wakiyɛ l’andja ɔnɛ la fwa oka? Onde wɛ hayatshutshuya la wolo tshɛ dia mbɔtɔnganyiya tokanyi tayɛ la lɔkɛwɔ layɛ l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi oka?—Romo 8:12, 13; Efeso 4:22-24.
16 Etena katayakɛndakɛnda lo Mboka kɛsɔ k’Ekila, wɛ mɛtɛ kema la wɔma w’anto w’esehe wele oko wa nyama. Mɛtɛ, wɛ pombaka ndjalama ɔlɔlɔ nɛ dia anto wa lɔkɔ wayokɔlɛ ɔsɛnyu lo yoho ya didjidji. Lo yɛdikɔ yamboleka, anto efula waya ngala otsha le anto akina. Ande otshikitanu wɛnama l’atei w’anto a Nzambi lee! Wɛ ekɔ lo dihole diele l’ekokelo l’atei atɔ. Mɛtɛ, Akristo a wanyayɛ wekɔ ekokele; mbala mɔtshi, onyayɛ kokaka kosalɛ kɔlɔ kana kondjɛ. Koko, wɛ mbeyaka di’aha l’okonda mbakoka ɔnanyɔ kosalɛ kɔlɔ kana kɔlɛ. (Osambu 57:4; Ezekiyele 22:25; Luka 20:45-47; Etsha 20:29; 2 Koreto 11:19, 20; Ngalatiya 5:15) Koko, vɔ ndjashaka le yɛ; vɔ wakakokimanyiya; ndo vɔ nangaka kamba kâmɛ la yɛ.
17 Ɔnkɔnɛ, sho kokaka menda lo Isaya tshapita 35, tôhɔ ekotshamelo ka lo nshi nyɛ ka divɛsa 1 polo 8. Shi mɛtɛ tamboshila la kondja kɛnɛ kelamɛ l’ɔlɔlɔ tshɛ ɔnɛ paradiso ka lo nyuma? Kema, tɔ kema kokele—katayala kokele. Koko tekɔ lo paradiso, nɛ dia, oko watɛkɛta divɛsa 2, sho kokaka mɛna “lutumbu la [Jehowa] la dimena [dia Nzambi kaso, NW].” Etombelo akɔna wambɛnama na? Divɛsa 10 mbutaka ɔnɛ: “Atshungwami wa [Jehowa] wayukalula, wayukuma pulu la Siona [wayade tokoko t’ɔngɛnɔngɛnɔ, NW]. Ku ongenongeno [a mamba, NW] wa pundju wayukumba ete awo. Vo wayutamanya ngenangena, ku okei la tukuku wayushila.” Mɛtɛ, woho wambototomba oma l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo woho watatayele ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ oma lo kɛtshi ka Nzambi ekɔ dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ.
18 Ɔngɛnɔngɛnɔ watomba oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wekɔ lo tafulanɛ tsho, shi mɛtɛ? Wɛ ekɔ lo mɛna anto w’eyoyo wasala etshikitanelo ndo wetshama atshina a wetshelo wa mɛtɛ y’oma lo Bible. Wɛ ekɔ lo mɛna ɛlɔngɔlɔngɔ wôla ndo wahama lo nyuma l’atei w’etshumanelo. Batismu yekɔ lo nongɔma, wɛ tɛnaka lam’akilongola anto wêyayɛ. Onde akambo asɔ kema ɛkɔkɔ watosha ɔngɛnɔngɛnɔ, watosokoya dia sho nembɔlembɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula ɛlɔ kɛnɛ oka? Ande ɔlɔ mɛna anto akina wasangana kâmɛ laso lo woho wambototshungɔ lo nyuma ndo dia ndjɔsɛna lɔsɛnɔ la lo paradiso ka lo nyuma lee!
Ekotshamelo Kayaye!
19 Kɛnɛ kakatasɛdingudi ntondo lo Isaya tshapita 35 mendanaka l’ekotshamelo katɔ ka ntondo lo dikambo di’Ase Juda wakakalola lakawɔ ndo l’ekotshamelo ka lo nyuma kasalema ɛlɔ kɛnɛ. Koko aha lâsɔ mbele ekomelo. Akambo akina efula wekekɔ. Vɔ mendanaka l’eshikikelo katosha Bible dikambo di’eyelo ka paradiso ka mɛtɛ mɛtɛ kayɔlɔngɔswama lanɛ la nkɛtɛ.—Osambu 37:10, 11; Enyelo 21:4, 5.
20 Jehowa hetawɔ dia nembetshiya akambo w’amɛna wa ngasɔ wayonga lo paradiso ko mbuta ɔnɛ vɔ wayokotshama paka lo nyuma oto. Mɛtɛ dikambo sɔ hadiolange mbuta ɔnɛ ekotshamelo ka lo nyuma kema ohomba. Otondoyalaka kânga paradiso ka mɛtɛ mɛtɛ kahikamake, tshike tototɔngɛnangɛna latɔ naka l’atei a dihole dia dimɛna sɔ ndo diatanema nyama yahasalanɛ kɔlɔ, ambotanema ndo anto wele la lonyuma la kɔlɔ, anto wasala akambo oko nyama ya pango. (Ɛdika la Tito 1:12.) Eelo, akambo wa lo nyuma pombaka mbeta la ntondo, nɛ dia vɔ ndeka ohomba efula.
21 Diɛsɛ ko, Paradiso kayaye hatohembetɛ paka l’akambo wa lo nyuma wele laso nshi nyɛ ato ndo wayotokita dikuma diawɔ lo nshi yayaye. Tekɔ l’ɛkɔkɔ w’ɔlɔlɔ wa nongamɛ ekotshamelo ka mɛtɛ mɛtɛ ka pɔlɔfɛsi yele oko ka l’Isaya tshapita 35. Lande na? Eelo, Isaya akatɛkɛta lo tshapita 65 dikambo dia “ulungu w’uyuyu la kete [k]’uyuyu.” Ɔpɔstɔlɔ Petero akakambe la divɛsa sɔ lam’akandalembetshiyaka kɛnɛ kayosalema l’ɔkɔngɔ wa lushi la Jehowa. (Isaya 65:17, 18; 2 Petero 3:10-13) Petero akɛnya ɔnɛ akambo wakatalembetshiyisha Isaya wayoyala mɛtɛ, wayohomba monga etena kayɛnama mɛtɛ ka “kete [k]’uyuyu.” Akambo asɔ mendanaka ndo l’olembetshiyelo wele ondo wɛ mbodieyaka dimɛna—mbika mvudu ndo mbidjasɛ lɔkɔ, monɛ ɛkɔdi wa vinyɔ ndo ndɛ elowa, ngɛnangɛna edja k’efula oma l’olimu w’anya w’onto l’onto; lawondo la ɔn’ɔkɔkɔ wodjasɛ kâmɛ; ndo ndoko wâle wasalema lo nkɛtɛ k’otondo. Kɛdikɛdi, onto ayonga la lolombe, la mvudu y’eshika, la diangɔ dia ndɛ di’ɛlɔlɔ emete emete, olimu w’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wɔladi l’asa wa nyama ndo l’asa nyama l’anto.
22 Kema elongamelo kɛsɔ kolodiaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Pombaka ndjâla ɔsɔku, nɛ dia, ngasɔ mbakatotonge Nzambi dia sho sɛnaka. (Etatelu 2:7-9) Omalɔkɔ, kakɔna kahombaso mbuta dikambo dia pɔlɔfɛsi katatasɛdingola k’Isaya tshapita 35? Tɔ nembetshiyaka ɔnɛ sho tekɔ l’ɛkɔkɔ ekina wa mbuda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Eswe wa shɛnga wa mɛtɛ mɛtɛ la nkɛtɛ ya womu yayotondja adiyo efula, ndo yayotosha ɔkɔkɔ wa sho ngɛnangɛna. L’etena kɛsɔ, anto wele la asho wa bule kana wa wɛɛlɔ, kana asho akina wele l’alangi w’amɛna efula, koko wanɛ wele akanga a totshungu ɛlɔ kɛnɛ, wayotɛ̂na. Anyaso Akristo wele akanga a poke, oyadi kânga wanɛ wele wadia lotui, wayonga l’akoka wa mboka ɔlɔlɔ. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wayoyala la so dia kamba l’akoka aso wa mboka Dui dia Nzambi lam’alemadiɔ ndo walembetshiyamadiɔ, ndo nongamɛ kânga mindjo y’ɔlɔ efula ya mpɛpɛ y’esongo, tɔ̂la t’ana w’akɛnda, ndo nkembo ya tofudu lee!
23 Mbuta ate: ndo akanga wa tshumbe, kâmɛ la wanɛ watata hemɔ ya l’asɔnga, wayɔkɛndakɛnda dimɛna efula aha ndoko l’ɔhɛnyɔhɛnyɔ. Ande esambelo lee! L’ɔkɔngɔ diko, ɛkɛdi w’ashi wa mɛtɛ mɛtɛ wayofukɔfukɔ l’eswe. Tayɛna asuku w’ashi l’ahela awɔ. Tayonga l’akoka wakɛndakɛnda l’ahole asɔ ndo munanda adiyo w’amɛna efula ndo akatshi wa kongo. Mɛtɛ, ayoyala Paradiso kambɔlɔngɔswama. Kayotota dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ wa sukana la kimbwe ndo la nyama kina ya ngasɔ aha la mboka wɔma na? Ndoko ohomba wa sho tatɛ la kɔndɔla woho wayoyala akambo asɔ, nɛ dia sho tshɛ tokokanyiyaka ndo tokɔngɛnangɛnaka dikambo diakɔ sɔ.
24 Isaya ekɔ lo toshikikɛ ate: “Atshungwami wa [Jehowa] wayukalula, wayukuma pulu la Siona wayimbi esambu. Ku ongenongeno [a mamba, NW] wa pundju wayukumba ete awo.” Omalɔkɔ, sho kokaka mbetawɔ ɔnɛ tekɔ l’ɛkɔkɔ wa mbuda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔngɛnɔngɛnɔ wa kɛnɛ kasala Jehowa lo dikambo di’anto ande lo paradiso ka lo nyuma, ndo ɔngɛnɔngɛnɔ lâdiko dia wɔnɛ wakokaso nongamɛ lo Paradiso ka mɛtɛ mɛtɛ kaya ka onyɔ. Lo dikambo di’anto wangɛnangɛna—mbuta ate: lo dikambo diaso—Isaya akafunde ate: “Vo wayutamanya ngenangena, Ku okei la tukuku wayushila.”—Isaya 35:10.
[Study Questions]
1. Woho akɔna wakasɛngiya ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ anto lo deko la deko na?
2. Lâdiko di’ekotshamelo ka ntondo ka Isaya tshapita 35 lo dikambo di’Ase Juda wakakalola lakawɔ, anto akɔna w’endana l’ekotshamelo katɔ kekina ɛlɔ kɛnɛ?
3, 4. Akambo akɔna wakêtaka lam’akakotshama Isaya tshapita 34 lo nshi yaso nyɛ na?
5. Woho akɔna w’ekotshamelo kele l’Isaya tshapita 35 lo nshi yaso nyɛ na?
6. Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ atshikadi wa l’atei w’Isariyɛlɛ wa lo nyuma wakɔtɔ lo lɔhɔmbɔ na?
7, 8. Woho akɔna w’ɔlɔngɔswɛlɔ wakɛnyi atshikadi wa nshi nyɛ na?
9. Woho akɔna wakahame akambo wele oko wanɛ walembetshiyama lo Isaya 35:1, 2, 5-7 lo nshi yaso nyɛ?
10, 11. (a) Woho akɔna wakayendana la ekotshamelo ka Isaya 35:5-7 na? (b) Wɛmɛmɛ akanayɛ lo dikambo di’etshikitanelo ɛsɔ na?
12. (a) Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ etena kɛnɛ kema ka sala ahindo wa kɔnɔla anto l’emunyi na? (b) Woho akɔna wakotshama Isaya 35:5 lo nshi yaso nyɛ lo menda kɛnɛ kakakomɛ Ɔnangɛso F. W. Franz na?
13. Otshikitanelo akɔna kana ɔlɔngɔswɛlɔ akɔna wakɛnyi anto a Nzambi wa lo nshi yaso nyɛ na?
14, 15. Woho akɔna wakakɛndakɛnda anto efula lo “Mbuka k’[E]kila” lo nshi yaso nyɛ?
16. Ɛngɛnɔngɛnɔ akɔna wakokaso kondja naka sho kɛndakɛnda lo Mboka k’Ekila?
17, 18. Lo woho akɔna weso la paradiso ɛlɔ kɛnɛ, ndo shɛngiya yakɔna yele la dikambo sɔ le so?
19. Isaya tshapita 35 tolodiaka la elongamelo ka woho akɔna?
20, 21. Lande na kele sunganaka ndo mbɔtɔnɛka l’Afundelo dia sho mbetawɔ ɔnɛ ekotshamelo kekina ka Isaya tshapita 35 kêkekɔ na?
22, 23. Etshina kakɔna k’ɔngɛnɔngɛnɔ kayoyala laso lam’ayokotshama Isaya tshapita 35 lo nshi yayaye?
24. Lande na kakokayɛ mbetawɔ ɛtɛkɛta wa lo Isaya 35:10?
[Caption]
[Wembola]
[Caption on page 15]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 15]
Luudu la lokanu lele l’ɔsɛsɛ welɛwɔ Raymond Street la Brooklyn, New York, lɛnɛ akandama anangɛsɔ esambele waki la waɛsɛ a weke lo Mam’ɛkɔngɔ la Tange 1918
[Caption on page 16]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 16]
Kânga mbakandayokomaka oko tshungu l’ɛnɔnyi ande wa ndjihelo, ɛnɛlɔ ka lo nyuma kaki Ɔnangɛso Franz konana
[Caption on page 17]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 17]
Eolêlo ndo ehamelo ka lo nyuma ekɔ ɛkɔkɔ watosha ɔngɛnɔngɛnɔ
[Caption on page 18]
Onde Wɛ Akalembete?
◻ Ekotshamelo kakɔna ka hende kakɛnyi Isaya tshapita 35?
◻ Kakɔna kɔtɔnɛ lo yoho ya lo nyuma l’etshikitanelo wakatatshi Isaya wakasalema oko lo dihindo na?
◻ Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ Isaya tshapita 35 tolodiaka la elongamelo lo kɛnɛ k’endana la nshi yayaye na?