Ambutshi, ɛnyɛlɔ kanyu mbishaka wetshelo akɔna?
“Nyukuya [Nzambi] uku an’andi wa ngandji. Nyokendekende lu ngandji.”—EFESO 5:1, 2.
1. Elakanyelo a woho akɔna wakasha Jehowa wadi l’omi wa ntondo?
JEHOWA mbele Otungi wa nkumbo. Nkumbo tshɛ kakatɔngɔ oma le nde, nɛ dia nde mbakatonge nkumbo ka ntondo ndo mbakasha wadi l’omi wa ntondo akoka wa mbota ana. (Efeso 3:14, 15) Nde akalakanya Adama l’Eva awui wakaleke ohomba wakendanaka l’ɛkɛndɛ awɔ ndo akawasha diaaso tshɛ dia vɔ kotsha ɛkɛndɛ ɛsɔ la lolango lakiwɔ vamɛ. (Etatelu 1:28-30; 2:15-22) L’ɔkɔngɔ w’Adama l’Eva ntsha pɛkato, lɔsɛnɔ la nkumbo lakayongaka lo pâ ka mamba. Koko, oma lo ngandji kande, Jehowa akasha ekambi ande alako wahomba mbakimanyiya dia vɔ mbeya kɛnɛ ka ntsha la ntondo k’ekakatanu watomba.
2. (a) Jehowa akashaka alako wa lofunda la olakanyelo wa l’onyɔ lo tshimbo ya waa na? (b) Wembola akɔna wahomba ambutshi ndjambola?
2 Oko wende Ombetsha aso a Woke, Jehowa kokomɛ paka lo tosha elakanyelo wa lofunda wahomba tɛnya kɛnɛ kahombaso ntsha la kɛnɛ kahombaso mbewɔ ko pe. Lo nshi y’edjedja, nde akasɔhanyaka elakanyelo wa lofunda la wɛnɛ wakashamaka l’onyɔ lo tshimbo y’ɛlɔmbɛdi, y’amvutshi ndo y’ewandji wa nkumbo. Ko waa na wakamba la nde nshi nyɛ dia mbishaka wetshelo wa ngasɔ wa l’onyɔ na? Nde ekɔ lo kamba la dikumanyi di’Akristo ndo l’ambutshi. Naka wɛ ekɔ ombutshi, onde wɛ ekɔ lo kotsha ɔkɛndɛ ayɛ wa ndakanya nkumbo kayɛ mboka ya Jehowa oka?—Tukedi 6:20-23.
3. Wetshelo akɔna wakoka waa papa kondja oma le Jehowa lo kɛnɛ kendana la mbeya ndakanya?
3 Ngande wahomba wetshelo wa ngasɔ mbishama l’atei a nkumbo na? Jehowa toshaka ɛnyɛlɔ. Nde mbutaka hwe ɔnɛ dui kapanda diekɔ ɔlɔlɔ kana kɔlɔ, ndo nde hahekɔ mbohola awui watande mbala la mbala. (Etumbelu 20:4, 5; Euhwelu k’Elembe 4:23, 24; 5:8, 9; 6:14, 15; Jashua 24:19, 20) Nde kambaka la wembola watshutshuya onto dia nde kana yimba. (Jobo 38:4, 8, 31) Oma l’ekimanyielo ka bɛnyɛlɔ dia diangɔ dia l’andja ndo k’akambo wakasalema mɛtɛ lo nsɛnɔ y’anto amɔtshi, nde munandaka etema aso ndo mbalɔngɔsɔlaka. (Etatelu 15:5; Danyele 3:1-29) Ambutshi, onde nyu ntshaka tshɛ dia mbokoya ɛnyɛlɔ kɛsɔ wonya walakanyanyu ananyu?
4. Wetshelo akɔna wakondjaso oma le Jehowa lo yoho ya mbisha dilanya, ndo lande na kele dilanya ohomba?
4 Jehowa hakɔkɔla otema lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana losembwe, koko nde hohɛ ɔnɛ sho bu kokele. Diɔ diakɔ diele, la ntondo ka nde mbisha dilanya, nde ndakanyaka anto wele kema kokele, mbaewolaka mbala la mbala ndo mbaoholaka awui wawatɛnde. (Etatelu 19:15, 16; Jeremiya 7:23-26) Lam’ashande onto dilanya, nde mboshakadiɔ lo yɛdikɔ yakoka, koko aha lo tshambandeko. (Osambu 103:10, 11; Isaya 28:26-29) Naka woho ɔsɔ mbasalɛso anaso, kete ɔsɔ ekɔ djembetelo yɛnya ɔnɛ sho mbeyaka Jehowa, ndo vɔ lawɔ hawotoyala l’okakatanu dia mbêya.—Jeremiya 22:16; 1 Joani 4:8.
5. Wetshelo akɔna wakoka ambutshi kondja oma le Jehowa lo dikambo dia mpokamɛka?
5 Dui dia diambo heyama ko: Jehowa, Shɛso le l’olongo loludi la ngandji, mpokamɛka. Nde hatodjangɛ paka dia ntsha akambo amɔtshi ato ko pe. Koko, nde tokeketshaka dia sho mbodihwɛ etema aso. (Osambu 62:8) Naka tokanyi ta l’etema aso tawewoyaso kema mɛtɛ ɔlɔlɔ, nde hatohangwɛ oma l’olongo. Nde tolakanyaka l’otema wa lotutsha. Lâsɔ mɛtɛ, dako nɛ diakatosha ɔpɔstɔlɔ Paulo sunganaka ndo diekɔ kaawɔ: “Nyukuya [Nzambi] uku an’andi wa ngandji”! (Efeso 4:31–5:1) Ande ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kasha Jehowa ambutshi lam’onawɔ dia ndakanya anawɔ lee! Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ kananda etema aso ndo katosha mposa ka kɛndakɛndaka lo mboka kande k’otsha lo lɔsɛnɔ.
Shɛngiya yele l’ɛnyɛlɔ
6. Shɛngiya ya ngande yele la dionga ndo ɛnyɛlɔ k’ambutshi le ana na?
6 Lâdiko di’olakanyelo wa l’onyɔ, ɛnyɛlɔ mongaka la shɛngiya ya wolo le ana w’akɛnda. Oyadi ambutshi nanga kana hawolangi, anawɔ wayowaokoya. Ambutshi mbeyaka ngɛnangɛna—kana monga la lonyangu tena dimɔtshi—lam’okawɔ anawɔ wata akambo wakawoke oma le wɔ vamɛ. Naka lɔkɛwɔ la dionga di’ambutshi mɛnyaka ɔnɛ vɔ mɛtɛ mbɔsaka akambo wa lo nyuma la nɛmɔ efula, kete dui sɔ diayonga la shɛngiya ya dimɛna efula le ana.—Tukedi 20:7.
7. Naa ɛnyɛlɔ k’ombutshi kakasha Jɛfɛta ɔnande la womoto, ndo kakɔna kakayotombaka?
7 Shɛngiya yele l’ɛnyɛlɔ k’ambutshi nembetshiyama dimɛna efula lo bɛnyɛlɔ dimɔtshi dia lo Bible. Jɛfɛta, ɔnɛ lele Jehowa akakambe la nde dia mbidjɛ Ase Isariyɛlɛ otshumba lo ta diakawalɔ la Ase Amɔna, aki nde la wɔ ombutshi. Ɔkɔndɔ wa woho wakandakaloya dui le nkumekanga k’Ase Amɔna mɛnyaka ɔnɛ Jɛfɛta mɛtɛ aki la mbekelo ka mbadiaka ɔkɔndɔ w’akambo wakatshɛka Jehowa Isariyɛlɛ. Nde akakoke mvusola ɔkɔndɔ ɔsɔ mbala la mbala, ndo nde akɛnya mbetawɔ ka wolo kaki la nde le Jehowa. Aha la tamu, ɛnyɛlɔ kande akakimanyiya ɔnande la womoto dia nde monga la mbetawɔ ndo la yimba ya mbetawɔ ndjâhombia yakandɛnya lam’akandetawɔ tshikala onyemba lɔsɛnɔ lande l’otondo ko ndjâkimɔ dia kambɛka Jehowa.—Embadi 11:14-27, 34-40; enda ndo lo Jashua 1:8.
8 Samuɛlɛ aki la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ lam’akinde dikɛnda ndo nde aki omvutshi wa Nzambi wa kɔlamelo lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. Onde wɛ nangaka anayɛ monga oko nde? Enda ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ Ɛlɛkana la Hana, ambutshi waki Samuɛlɛ. Kânga mbakiwɔ l’awui amɔtshi wakâkiyanyaka l’atei a luudu lawɔ, vɔ wakatshɔka mbala la mbala dia tɔtɛmɔla Nzambi la Shilo, lɛnɛ aki tabɛrnakɛlɛ k’ekila. (1 Samuele 1:3-8, 21) Lembetɛ woho ɔnɛ wakalɔmbɛ Hana oma k’ɛse otema. (1 Samuele 1:9-13) Enda dia ndo nde ndo omɛnde wakɛnaka ohomba wa kotsha kɛnɛ tshɛ kakawalake Nzambi. (1 Samuele 1:22-28) Ɛnyɛlɔ kawɔ k’ɔlɔlɔ akakimanyiya Samuɛlɛ mɛtɛ dia nde monga la waonga wakôkimanyiya dia nde kɛndakɛnda lo mboka k’ɔlɔlɔ, oyadi kânga l’etena kaki anto wakadjasɛka la nde kâmɛ kɔnɛmiyaka mboka ya Nzambi kânga yema tshitshɛ, vɔ wanɛ wakafɔnyamaka ɔnɛ Jehowa mbakambɛwɔ olimu. L’edjedja ka wonya, Jehowa akayoshaka Samuɛlɛ ɔkɛndɛ wa monga omvutshi Ande.—1 Samuele 2:11, 12; 3:1-21.
9. (a) Tɔsɛngiya takɔna ta laa ngelo takayala l’etombelo w’ɛlɔlɔ le Timɔtɛ? (b) Timɔtɛ akayoyalaka onto la woho akɔna?
9 Wɛ nangaka ɔnayɛ koma oko Timɔtɛ, ɔnɛ lakatɛngɔlaka la Paulo lam’akinde dikɛnda? She Timɔtɛ komonga ombetawudi, koko nyango nde la tshɛnde la womoto wakawosha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka mbɔsaka akambo wa lo nyuma la nɛmɔ efula. Dui sɔ mɛtɛ diakakimanyiya Timɔtɛ heyama lo lɔsɛnɔ lande l’Okristo. Lo dikambo dia Eyunikɛ wa nyango la dia tshɛnde Lɔyi, Bible totɛka ɔnɛ vɔ waki la ‘mbetawɔ . . . kaha la lokeso.’ Vɔ kondjala Akristo wa dungi pende; vɔ mɛtɛ wakɔtɔnganyiyaka nsɛnɔ yawɔ la wetshelo wakawetawɔka, ndo waketsha ɔlɔngɔlɔngɔ Timɔtɛ dia nde ntsha woho akɔ wâmɛ. Timɔtɛ akɛnya dia nde aki onto l’oshika ndo akakanɛka anto akina l’otema ɔtɔi.—2 Timote 1:5; Filipi 2:20-22.
10. (a) Bɛnyɛlɔ diakɔna dia l’andja a nkumbo diakoka monga la shɛngiya le ana? (b) Ahombaso ntsha naka tɔsɛngiya tɔsɔ tambɛnama lo ɛtɛkɛta la lo dionga di’anaso?
10 Bɛnyɛlɔ diele la shɛngiya le anaso kema paka nɛ dia l’atei a luudu to. Ekɔ ana akina wɔtɔ la wɔ kalasa, embetsha wele l’olimu wa nɔnganya wɛɔngɔ w’ana w’akɛnda; anto watshininala la lokanyi l’ɔnɛ onto tshɛ pombaka ndjela mbekelo yamboshikikɛmaka lo kabila kawɔ kana lo tshunda di’anto diende; ekɔ nto ndo akɛnyi wa tɔkɛnyɔ wele la lokumu efula oma l’akambo watshawɔ ndo aseka lɛɛta wanyanyawɔ lo tita nsango. Miliyɔ y’ana wambɛnaka ndo awui wa ngala wa l’ata. Onde lâsɔ sho kokaka mamba naka tɔsɛngiya tɔsɔ tambɛnama lo ɛtɛkɛta kana lo dionga di’anaso? Atotosalaka naka tambɛna tɔsɛngiya ta ngasɔ le wɔ na? Onde mbohangwɛ wolo kana mbotshumola mbayoshidiya dikambo? Lo dihole dia wɛ shidiya l’ana esadi eto kam’atshawɔ dui dimɔtshi, ayoleka ɔlɔlɔ wɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Lo weho watotosalɛka Jehowa akambo, onde ekɔ woho ɔmɔtshi wakoka kimanyiyami dia mbeya shidiya dikambo nɛ?’—Enda ndo lo Romo 2:4.
11. Etena kasala ambutshi munga, ngande wakoka dui sɔ monga la shɛngiya lo dionga di’anawɔ?
11 Eelo mɛtɛ, ambutshi hawototshaka nshi tshɛ kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ lam’atomba dikambo nɛ dia vɔ bu kokele. Vɔ wayotshaka munga mɔtshi. Ko onde nɛmɔ diasha ana ambutshi awɔ diayoshila lam’eya ana ɔnɛ ndo ambutshi ntshaka munga? Dui sɔ mbeyaka ndjoyala ngasɔ, djekoleko naka ambutshi nyangaka woho wa mɛnya di’oko munga yawɔ yekɔ towuiwui t’anyanya ko ndjaetɛka oko waa nkumehangɔhangɔ. Ko naka ambutshi monga la ndjâkitshakitsha ndo mbetawɔ munga yawɔ l’otema ɔtɔi, kete etombelo w’ɛlɔlɔ mbeyaka monga. Lo dikambo sɔ, vɔ kokaka mbisha anawɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ, nɛ dia vɔ wekɔ l’ohomba wa mbeka dia ntsha woho akɔ wâmɛ.—Jakoba 4:6.
Wetshelo wakoka ɛnyɛlɔ kaso mbisha
12, 13. (a) Kakɔna kahomba ana mbeka lo dikambo dia ngandji, ndo ngande wakoka dui sɔ ndakanyema lo yoho yoleki ɔlɔlɔ? (b) Bonde kele ekɔ ohomba ana mbeka dikambo dia ngandji?
12 Wetshelo w’ohomba efula kokaka mbishama naka olakanyelo wa l’onyɔ sɔhana ndo l’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. Tênde wetshelo ɛmɔtshi engana.
13 Mɛnya ngandji kaha la nyanga wahɔ: Kitshimudi ya ngandji ekɔ wetshelo ɔmɔtshi woleki ohomba wahomba keketshama oma l’ɛnyɛlɔ. ‘Sho mbokaka ngandji, nɛ dia [Nzambi] akatôke ngandji ntondo.’ (1 Joani 4:19) Nde mbele Kiɔkɔ ndo ɛnyɛlɔ koleki tshɛ ka ngandji. Ngandji kaya oma l’awui w’eshika, kelɛwɔ ɔnɛ agapɛ, fundama mbala ndekana 100 lo Bible. Ɔsɔ ekɔ dionga dieyama Akristo wa mɛtɛ. (Joani 13:35) Ngandji ka ngasɔ mbahombaso mboka Nzambi la Yeso Kristo ndo mbahomba anto mbokana lam’asawɔ—oyadi kânga anto wahatoke mposa ka monga angɛnyi awɔ. (Mateu 5:44, 45; 1 Joani 5:3) Ngandji kɛsɔ pombaka monga l’atei w’etema aso ndo mɛnama hwe lo nsɛnɔ yaso la ntondo ka sho ndjokilakanya anaso ko vɔ ndjoyala la tɔ. Etsha wekɔ la shɛngiya yoleki ndo ɛtɛkɛta. L’atei a nkumbo, ana pombaka mɛna ngandji ndo waonga wokakatanyi la tɔ, ɛnyɛlɔ oko lɔngɛnyi loludi la lolango. Naka waonga asɔ kema, kete ɔna hatola dimɛna lo demba, lo yimba ndo l’asolo. Ana wekɔ nto l’ohomba wa mɛna nganɛ wakɛnɛmɔla ambutshi awɔ ngandji la lolango lo yoho y’ɔlɔlɔ otsha le asekawɔ Akristo wa l’andja a nkumbo.—Romo 12:10; 1 Petero 3:8.
14. (a) Ngande wakokaso ndakanya ana dia ntsha olimu w’ɔlɔlɔ washa ndo ɔngɛnɔngɛnɔ? (b) Ngande wakoka dui sɔ ntshama lo nkumbo kayɛ?
14 Mbeka woho wa kamba olimu: Olimu ekɔ dui dimɔtshi di’ohomba efula lo lɔsɛnɔ. Di’onto ndjaoka ɔnɛ nde mbɔsamaka la nɛmɔ, nde pombaka mbeka woho wa ntshaka olimu w’ɔlɔlɔ. (Undaki 2:24; 2 Tesalonika 3:10) Naka wambosha ɔna ntumu yakiwɔ kombolakanya dimɛna woho wa ndjisala ko wambôhangwɛ l’ɔtɛ wahandayisadi dimɛna, kete ayonga wolo dia nde mbeka woho wa ntshaka olimu w’ɔlɔlɔ. Ko naka ana mbekaka lo wonya wakambawɔ olimu mɛtɛ kâmɛ l’ambutshi awɔ ndo mandɔmaka, kete vɔ wayokoka mbeka woho wa ntshaka olimu washa ndo ɔngɛnɔngɛnɔ. Naka ambutshi mbishaka ana ɛnyɛlɔ ndo mbalembetshiyaka akambo dimɛna, kete ana wayokoka mbeka, aha paka woho wa ntsha olimu ɔmɔtshi oto ko pe, koko ndo woho wa kandola ekakatanu ɛmɔtshi, la woho wa monga la tshete l’olimu edja ndo vɔ wamboshila, ndo woho wa kana yimba ndo mbɔsa tɛdikɔ. Dikambo sɔ diayokoka mbakimanyiya dia vɔ shihodia ɔnɛ ndo Jehowa lawɔ kambaka olimu, ɔnɛ nde ntshaka olimu w’ɔlɔlɔ, ndo Yeso akokoyaka She. (Etatelu 1:31; Tukedi 8:27-31; Joani 5:17) Naka lo nkumbo kɛmɔtshi vɔ kambaka okonda kana mundaka woho ɔmɔtshi w’okanda, kete ase nkumbo amɔtshi mbeyaka kamba elimu akɔ kâmɛ. Mama kokaka ndakanya ɔnande la pami kana la womoto woho wa katɛ diangɔ ndo mbɔtsha alɔnga l’ɔkɔngɔ w’olelo. Papa kakamba olimu lo dihole dianganyi la lam’odjashinde kokaka mbɔsa lushi lɔmɔtshi dia kamba elimu wa laa ngelo kâmɛ l’anande. Ekɔ ɔlɔlɔ efula mɛtɛ naka ambutshi mbidja yimba dia nɔngɔsɔla anawɔ lo dikambo dia lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo koko aha paka dia ntsha olimu wa kakiye.
15. Lo weho akɔna wakokaso mbisha wetshelo lo dikambo dia mbetawɔ? Sha ɛnyɛlɔ.
15 Nama mbetawɔ la ntondo k’asui: Mbetawɔ nto ekɔ dui dimɔtshi di’ohomba efula lo nsɛnɔ yaso. L’etena katɛkɛtama dikambo dia mbetawɔ lo wekelo wa lo nkumbo, ana mbeyaka mbeka woho wa mɔmbɔla tshɛkɛta shɔ. Vɔ kokaka nto ndjêya awui watatɛ pamia mbetawɔ l’etema wakiwɔ. Koko lam’ɛnawɔ ambutshi awɔ la mbetawɔ ka nge la ntondo k’ehemba a wolo, dui sɔ mbeyaka monga la shɛngiya lo lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo. Lo wodja wa Panama, womoto ɔmɔtshi akekaka Bible koko omɛnde akawânɛ dia mbotshanya oma la ngelo naka nde hatshike kambɛ Jehowa. Koyanga mbakidiɔ ɔsɔku, nde l’ana ande anɛi w’akɛnda wakakɛndakɛndaka mbala la mbala l’ekolo kilɔmɛtɛlɛ 16, ko totshɔ kilɔmɛtɛlɛ 30 lo mutuka otsha lo Mbalasa ka Diolelo kakaleke sukana la lɛnɛ akawadjasɛka. Ɛnyɛlɔ kɛsɔ akakeketsha anto oko 20 wa lo nkumbo kande ko vɔ wakayotatɛ kɛndakɛnda lo mboka k’akambo wa mɛtɛ.
Nyowasha ɛnyɛlɔ lo mbadiaka Bible lushi la lushi
16. Bonde kakeketshawɔ nkumbo dia mbadiaka Bible kâmɛ lushi la lushi?
16 Mbekelo kɛmɔtshi k’ohomba efula kakoka nkumbo tshɛ monga la tɔ ele mbadiaka Bible esangɔ l’esangɔ. Mbekelo kɛsɔ kokaka kimanyiya ambutshi ndo monga ɛnyɛlɔ kahomba ana mbokoya. Naka kokaka, nyâdiake yema ya Bible lushi tshɛ. Aha lofulo l’akatshi wadianyu mboleki ohomba. Kɛnɛ koleki ohomba ele mbadiaka esangɔ l’esangɔ ndo yoho yasalanyu wadielo akɔ. Le ana w’akɛnda, lâdiko dia wadielo wa Bible nyu mbeyaka nongaka ndo bandɛ-kasɛtɛ ya Buku di’Ɛkɔndɔ wa lo Bible naka yekɔ l’ɔtɛkɛta wakinyu. Wadielo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lushi la lushi tokimanyiyaka dia sho namaka tokanyi ta Nzambi nshi tshɛ lo dihole dia ntondo. Naka wadielo wa Bible wa ngasɔ ntshamaka lo nkumbo k’otondo, aha onto l’onto lo yoho yande, kete dui sɔ kokaka kimanyiya ase nkumbo tshɛ dia vɔ kɛndakɛnda lo mboka ya Jehowa. Lo Losanganya la distrikɛ lekeso kaa ntsha, “Mboka ka Nzambi ka Lɔsɛnɔ,” wakatokeketsha dia monga la mbekelo kɛsɔ lo dramɛ diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Nkumbo—Nyônge la Mbekelo ka Mbalaka Bible Lushi la Lushi!—Osambu 1:1-3.
17. Woho akɔna wele wadielo wa Bible wa lo nkumbo la okimelo w’avɛsa w’ohomba l’ɔtɛ kimanyiyaka ambutshi dia vɔ ndjela dako dia l’Efeso 6:4?
17 Wadielo wa Bible lo nkumbo mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakate ɔpɔstɔlɔ Paulo lo mukanda wakandafundɛ Akristo wa l’Ɛfɛsɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma. Nde akâfundɛ ate: “Ambutshi w’apami, tanyokiyake ananyu nkɛlɛ, koko nyotetemale mbaodja lo ohokwelo la lo ɛhɛmwɛlɔ waki Jehowa.” (Ɛfɛsɔ 6:4, NW) Dui sɔ alangadiɔ mbuta na? ‘Mpɛmɔla’ kana mbewola nembetshiyaka lo mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ ‘mbidja tokanyi lo’; ɔnkɔnɛ, wekɔ lo keketsha Akristo w’apami wele l’ana dia vɔ mbidjaka tokanyi ta Jehowa lo timba t’anawɔ—dia mbakimanyiya dia vɔ mbeya tokanyi ta Nzambi. Dui sɔ kokaka ntshama naka nyu keketshaka ana dia vɔ kimɛ avɛsa amɔtshi w’ohomba l’ɔtɛ. Oyango anyu ele dia tokanyi ta Jehowa nɔmbɔla timba t’ana dia nsaki yawɔ la lɔkɛwɔ tɛ̂nyaka yema yema ɔnɛ vɔ ndjelaka adjango wa Nzambi oyadi lâle ambutshi awɔ kana lam’ewɔ bu lâwɔ. Bible mbele etshina ka tokanyi ta ngasɔ.—Euhwelu k’Elembe 6:6, 7.
18. Lam’adiaso Bible, kakɔna kakoka monga ohomba dia (a) kishihodia? (b) kondja wahɔ oma l’alako wa lɔkɔ? (c) ntsha kɛnɛ katatɔ lo dikambo dia sangwelo dia Jehowa? (d) kɛnɛ katatɔ lo dikambo dia waonga la ditshelo di’anto tokimanyiya?
18 Lo mɛtɛ, dia Bible monga la shɛngiya lo nsɛnɔ yaso, sho pombaka shihodia kɛnɛ katatɔ. Le anto efula, dia vɔ shihodia, vɔ pombaka mbadia tenyi dimɔtshi esangɔ efula. Dia mpotɔ tɔtɛkɛta tɔmɔtshi tofundami, ondo ayonga ohomba tienda lo diksiɔnɛrɛ kana lo Étude perspicace des Écritures. Naka divɛsa diakɔ diekɔ la dako kana ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi, nyɔ̂sɛ etena kɛmɔtshi dia nyu sawola dia mbeya akambo akɔna wa lo nshi yaso nyɛ wɔtɔnɛ la dako diakɔ kana l’ɔlɛmbɛ akɔ. Oma lâsɔ, wɛ kokaka ndjombola wate: ‘Ayotokondja lo kitanyiya dako nɛ?’ (Isaya 48:17, 18) Naka divɛsa diakɔ tɛkɛtaka di’awui amɔtshi wendana la sangwelo diaki Jehowa, mbola wate: ‘Dui nɛ diekɔ la shɛngiya yakɔna lo nsɛnɔ yaso?’ Mbeyaka monga ko nyekɔ lo mbadia ɔkɔndɔ ɔmɔtshi watɛkɛta dia waonga la etshelo w’anto amɔtshi. Tɔsɛngiya takɔna ta wolo takâkomɛka lo lɔsɛnɔ na? Akawasalaka la tɔ na? Ngande wakoka ɛnyɛlɔ kawɔ tokimanyiya na? Paka namaka etena kɛmɔtshi dia ndjosawolaka woho wendana ɔkɔndɔ akɔ la nsɛnɔ yaso nshi nyɛ.—Romo 15:4; 1 Koreto 10:11.
19. Kakɔna kayotosha anaso naka sho mbokoya Nzambi?
19 Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ yoho ya dimɛna efula ya mbidja tokanyi ta Nzambi lo timba ndo l’etema aso! Lâsɔ mɛtɛ mbayoteya ‘mbokoya Nzambi, oko ana wa ngandji.’ (Efeso 5:1) Ndo tayosha anaso ɛnyɛlɔ kakokawɔ mɛtɛ ndjela.
8. (a) Naa dionga di’ɔlɔlɔ diaki l’ambutshi waki Samuɛlɛ? (b) Dikambo sɔ diakakimanyiya Samuɛlɛ lo yoho yakɔna?
[Caption]
Onde wɛ mbohɔka?
◻ Ɛlɔlɔ akɔna wakoka ambutshi kondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Jehowa?
◻ Bonde kahomba olakanyelo w’ana l’onyɔ kakatana ndo l’ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ k’ambutshi?
◻ Naa awui amɔtshi waleka ndakanyema dimɛna oma l’ɛnyɛlɔ k’ambutshi?
◻ Ngande wakokaso kondja ɛlɔlɔ efula oma lo wadielo wa Bible lo nkumbo?
[Caption]
[Study Questions]
[Caption on page 20]
[Picture on page 20]
Efula ngɛnangɛnaka wadielo wa Bible wa lushi la lushi lo nkumbo