Ambutshi, nyokotsha ehomba wa nkumbo kanyu

‘Naka onto hakotsha ehomba wa anto ande, kete nde ambanguna mbetawɔ.’​—1 TIMOTE 5:8.

1, 2. a) Lande na ekɔ dui di’ekeketshelo dia mɛnaka nkumbo yɔtɔ lo nsanganya ya Akristo? b) Naa ekakatanu ɛmɔtshi wahomana la nkumbo dia koma la wonya lo nsanganya?

ETENA kashishimayɛ suke la yɛ lo etshumanelo k’Akristo la ntondo ka losanganya tatɛ, wɛ mɛnaka aha la tâmu ana wa pudipudi, wɔlɔtshi dimɛna ndo wodjashi lo ahole awɔ suke la ambutshi awɔ. Shi ekɔ dui dia ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna woho wakɛnɛmɔma ngandji lo nkumbo shɔ, mbuta ate ngandji kawɔ le Jehowa ndo le anto akina? Koko onto koka mbohɛ esadi eto welo tshɛ wadja nkumbo shɔ dia yɔ koma la wonya lo nsanganya.

² Mbala efula, ambutshi mongaka la elimu efula lushi l’otondo. La dikɔlɔ dia losanganya nkumbo ndekaka monga la olimu efula. Pombaka katɛ mbo ya ndɛ, sala elimu wa la ngelo ndo shidiya adɛvɔarɛ. Ambutshi mbaleka monga la elimu efula, nɛ dia vɔ pombaka ndjashikikɛ dia onto tshɛ ambɔka, ambɔlɛ ndo amboshidiya ndjalɔngɔsɔla la wonya. L’ɔtɛ w’ana, dui dia shashimoya koka ndjokonya nkumbo l’ɔkɔngɔ. Ɔna l’enondo ambotata ahɔndɔ ande etena katandakɛnya. Ɔna la kose ambotshola mma diande. Ana wambotatɛ mana. (Tukedi 22:15) Naa etombelo wakoka monga la awui wa shashimoya asɔ? Kɛnɛ tshɛ kakongɛ ambutshi la ɔlɔlɔ mbeyaka ndjofukutana. Koko, suke la mbala tshɛ nkumbo shɔ komaka lo Mbalasa ka Diolelo la ntondo ka losanganya tatɛ. Shi ekɔ mɛtɛ dui di’ekeketshelo dia mbaɛnaka lomingu la lomingu, ɔnɔnyi la ɔnɔnyi lo losanganya ndo mɛna woho watole ana lo kambɛ Jehowa?

3. Ngande weyaso ɔnɛ Jehowa mbɔsaka nkumbo la nɛmɔ di’efula?

³ Kânga mbele ɔkɛndɛ ayɛ wa mama ndo wa papa mongaka tena dimɔtshi wolo kotsha ndo kɔmɔlaka demba, nyeye dia Jehowa mbɔsaka welo wadjanyu la nɛmɔ di’efula. Jehowa mbele Otungi wa nkumbo. Diɔ diakɔ diata Ɔtɛkɛta ande dia nkumbo tshɛ “yambolema kumbu uma le ndi,” mbuta ate Jehowa mbele mɛtɛ otungi ayɔ. (Efeso 3:14, 15) Lâsɔ, lo sala la wolo dia kotsha ɔkɛndɛ anyu dimɛna, nyu tombolaka Nkum’Olongo. (1 Koreto 10:31) Shi ɔsɔ ekɔ mɛtɛ diɛsɛ dia woke? Lâsɔ, ekɔ dimɛna sho sɛdingola ɛkɛndɛ wakasha Jehowa ambutshi. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola lo yoho ya lânde kɛnɛ kalembetshiya kotsha ehomba wa nkumbo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ehomba esato walɔmba Nzambi dia ambutshi kotsha.

Ehomba wa l’emunyi

4. Lo nkumbo, Jehowa akandasha ɔkɛndɛ wa kotsha ehomba wa ana?

⁴ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: ‘Kele naka onto hakotsha ehomba wa anto ande, djekoleko wa lo nkumbo kande, kete nde ambanguna mbetawɔ ndo nde amboleka onto lahetawɔ kɔlɔ.’ (1 Timote 5:8) Etena kakatɛkɛtaka Paulo lanɛ dia ‘onto,’ onto akɔna aki lo yimba yande? Nde akatɛkɛtaka dia ɔtɛ wa nkumbo, djekoleko papa. Nzambi akasha ndo womoto ɔkɛndɛ wa nɛmɔ: nde ekɔ okimanyedi wa omɛnde. (Etatelu 2:18) Lo nshi yakafundamaka Bible, wamato wakakimanyiyaka waomɛwɔ mbala efula dia kotsha ehomba wa nkumbo. (Tukedi 31:13, 14, 16) Ɛlɔ kɛnɛ, nkumbo yele ombutshi ɔtɔi mbodia ana yaya efula heyama.a Ambutshi efula w’Akristo wodia ana vɔamɛ kotshaka ehomba awɔ dimɛna efula. Lo mɛtɛ, ekɔ dimɛna dia nkumbo monga la papa ndo la mama, ndo dia papa mɛmba ɔkɛndɛ ande wa ɔtɛ wa nkumbo.

5, 6. a) Naa ekakatanu ɛmɔtshi wahomana la wanɛ wasala la wolo dia kotsha ehomba wa l’emunyi wa anto awɔ? b) Ɛtɛ wa nkumbo hawotɔtɛtɔla anya naka vɔ monga la kanyi yakɔna lo dikambo dia olimu?

⁵ Weho akɔna wa ehomba wakatɛkɛta Paulo lo 1 Timote 5:8? Avɛsa wa lo etenyi kɛsɔ mɛnyaka dia nde akatɛkɛtaka shikaa dia ehomba wa l’emunyi wa lo nkumbo. Lo andja wa nshi nyɛ, kema wɔdu dia ɛtɛ wa nkumbo kotsha ehomba wa l’emunyi wa nkumbo yawɔ. Ekakatanu wendana la ekondjelo wekɔ lo wedja tshɛ, ɛnyɛlɔ oko wonyelo wa l’elimu, wola w’olimu ndo woho waya lɔsɛnɔ wolo. Kakɔna kakoka kimanyiya ɔtɛ wa nkumbo diaha pekɔ kânga l’atei w’ekakatanu wa ngasɔ?

⁶ Papa (kana mama) pombaka mbohɔka dia nde ekɔ lo kotsha ɔkɛndɛ wakawosha Jehowa. Ɛtɛkɛta wakafunde Paulo lo wolo wa nyuma mɛnyaka dia pami kele l’akoka wa kotsha ehomba wa anto ande, koko tonaka dia sala dui sɔ ekɔ oko onto ‘lambanguna mbetawɔ.’ Okristo pombaka sala la wolo ande tshɛ diaha Nzambi mbɔsa oko onto lambanguna mbetawɔ kande. Lonyangu ko, efula k’anto wa nshi nyɛ ‘kema la ngandji ka mɛtɛ.’ (2 Timote 3:1, 3) Lo mɛtɛ, ambutshi efula w’apami mbewɔka dia kotsha ɛkɛndɛ awɔ ndo kalɛka nkumbo yawɔ. Waomi wa Akristo bu etema wolo ngasɔ ndo hawonya yimba oma lo ɛkɛndɛ awɔ. Otshikitanyi la asekawɔ efula, Akristo wakotsha ehomba wa lo nkumbo yawɔ mbɔsaka kânga olimu wele bu la difuto di’efula oko olimu wa dimɛna ndo w’ohomba ndo oko yoho ya ngɛnyangɛnya Jehowa Nzambi, naka olimu akɔ mbakimanyiyaka dia kotsha ehomba wa wakiwɔ wa ngandji.

7. Lande na ekɔ ohomba dia ambutshi kana yimba la ɛnyɛlɔ kaki Yeso?

⁷ Ekɔ nto ohomba dia ɛtɛ wa nkumbo kana yimba lo ɛnyɛlɔ ka kokele kakasha Yeso. Tohɔ dia Bible mbelɛka Yeso lo ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya ɔnɛ “Shesu ka pundju.” (Isaya 9:6, 7) Oko wele Yeso “Adama a ndjihelu,” nde akahɛnɛ ‘Adama, onto la ntondo’ oko she aki wanɛ wele la mbetawɔ. (1 Koreto 15:45) Otshikitanyi la Adama, lakayongaka la lokaki, Yeso ekɔ shɛso koleki tshɛ ɔlɔlɔ. Bible mbutaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Dia dikambu ne, mbeyasu ngandji, ne dia ndi akatukimwela lumu.” (1 Joani 3:16) Eelo, Yeso aketawɔ nambola lɔsɛnɔ lande dikambo dia akina. Ndo lo akambo wa lushi la lushi waki komonga ohomba efula, nde aketshaka ehomba wa anto akina la ntondo ka wande. Naka nyu wanɛ wele la ana mbokoya yimba ya ndjahombia shɔ, kete nyayokondja wahɔ efula.

8, 9. a) Lo kotsha ehomba wa anatɔ la ngandji tshɛ, tofudu mbishaka ambutshi wetshelo akɔna? b) Ngande wakɛnɛmɔla ambutshi efula w’Akristo yimba ya ndjahombia?

⁸ Ambutshi wayeka awui efula lo kɛnɛ kendana la ngandji kaki Yeso kaha la lokaki oma lo ɛtɛkɛta wakandatɛ wodja waki Nzambi wakatɔmbɔkɔ ɔnɛ: “Ndi tena efula diakamalangi nsanganya an’aye, uku atusanganyaka wali a koko ana ato la tshina dia ahafu ato!” (Mateu 23:37) Lanɛ Yeso ekɔ lo kɔndɔla la ɔlɔlɔ tshɛ dikambo dia onyango a kɔkɔ watokokɛka tana tatɔ lo ahafu atɔ. Lo mɛtɛ, ambutshi mbeyaka mbeka awui efula lo woho watokokɛka onyango a kɔkɔ ana atɔ oma lo wâle oma lo solo diatɔ dia lôtɔ. Kɛnɛ kasala tofudu lushi la lushi dikambo dia ana atɔ ekɔ nto dui dia diambo efula mɛna. Tɔ tshɔka ndo kalolaka aha la mpekɔ dia tayangaka mbo ya ndɛ. Oyadi tɔ tayanga nɛmba, tɔ ndeshaka anatɔ wakase enyɔ hwe, wele mbala efula nyangaka paka dia anyangɛtɔ nyomowasha diangɔ dikina. Ditongami efula diaki Jehowa diekɔ la ‘lomba la lôtɔ’ lo yoho yakotshawɔ ehomba wa anadiɔ.​—Tukedi 30:24.

⁹ Woho akɔ wâmɛ mbele, ambutshi wa Akristo wa lo andja w’otondo wekɔ la yimba ya ndjahombia yakokaso mandola. Nyu mbetawɔka sowa nyamɛ lo dihole dia mɛna ananyu wasowa. Ndo nto, lushi la lushi nyu mbidjaka welo wa mamba dia kotsha ehomba w’ase nkumbo kanyu. Efula l’atei anyu memɔka la yosose dia tokamba elimu wa wolo ndo walɛndja demba. Nyu kambaka la wolo dia nkumbo yanyu kondja mbo ya ndɛ y’amɛna. Nyu salaka la wolo dia ananyu monga la ahɔndɔ wa pudipudi, luudu la dimɛna la ndala ndo mbɔtɔ kalasa y’amɛna. Ndo nyu tetemalaka mbidja welo ɛsɔ lushi la lushi ndo ɔnɔnyi la ɔnɔnyi. Lo mɛtɛ, yimba ya ndjahombia ya ngasɔ ndo ekikelo kanyu ngɛnyangɛnyaka Jehowa! (Heberu 13:16) Eelo, nyu mbohɔka dia ekɔ toho tokina toleki ohomba ta kotsha ehomba wa nkumbo yanyu.

Ehomba wa lo nyuma

10, 11. Ohomba akɔna woleki ehomba wele la anto, ndo kakɔna kahomba ambutshi wa Akristo sala ntondo dia kotshɛ anawɔ ohomba ɔsɔ?

¹⁰ Okotshelo wa ehomba wa lo nyuma ndeka okotshelo wa ehomba wa l’emunyi ohomba efula. Yeso akate ate: “Untu hayala la lumu ne dia ma tu, keli ayuyala la lo ne dia aui tshe watumba uma l’unyo wa [Jehowa].” (Mateu 4:4; 5:3) Naka nyekɔ la ana, ngande wakokanyu kotsha ehomba awɔ wa lo nyuma?

¹¹ Lo dikambo sɔ, ndoko divɛsa dikina dia lo Bible dioshidiwɔ mbala efula oleki Euhwelu k’Elembe 6:5-7. Lam’alanganyu nyofole Bible yanyu lo avɛsa asɔ. Tolembete dia ntondotondo, ambutshi keketshamaka dia vɔamɛ keketsha lonyuma lawɔ hita: vɔ pombaka nanga Nzambi ndo mbidja ɛtɛkɛta ande lo etema awɔ. Eelo, nyu pombaka monga ambeki w’etete wa Ɔtɛkɛta wa Nzambi, nyu pombaka mbadiaka Bible mbala la mbala ndo kanaka yimba lo awui wele lɔkɔ dia monga la eokelo ka mɛtɛ ndo nanga mboka, atɔndɔ ndo ɛlɛmbɛ wa Jehowa. Lo sala ngasɔ, etema anyu wayolola la akambo wa mɛtɛ wa diambo wele lo Bible wayonyosha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo nyotshutshuya dia monga la dilɛmiɛlɔ otsha le Jehowa ndo mboka ngandji. Lo ekomelo nyayonga la akambo efula w’ɛlɔlɔ wa kɔkɔmiya lo etema wa ananyu.​—Luka 6:45.

12. Ngande wakoka ambutshi mbokoya Yeso etena kakɔkɔmiyawɔ anawɔ akambo wa mɛtɛ wele lo Bible?

¹² Ambutshi wele nge lo nyuma wekɔ la akoka wa kitanyiya dako diele lo Euhwelu k’Elembe 6:7, dia ‘kɔkɔmiya’ ɛtɛkɛta wa Jehowa lo etema w’anawɔ lo diaaso tshɛ. ‘Kɔkɔmiya’ nembetshiyaka mbɔtshiya dui dimɔtshi lo yimba y’onto lo mboholakadiɔ mbala la mbala. Jehowa mbeyaka dimɛna dia sho tshɛ, djekoleko ana tekɔ la ohomba wa vɔ toholaka akambo dia sho mbakimɛ. Diakɔ diele, Yeso akoholaka anto wetshelo ande mbala la mbala lo olimu ande. Ɛnyɛlɔ, dia mbetsha ambeki ande dia monga la okitshakitsha lo dihole dia monga la lotamanya ndo la yimba ya shɛmanedi, nde akakambe la toho efula dia mbaohola tɔndɔ diâmɛ sɔ. Nde akakambe la yoho ya kana l’onto yimba, bɛnyɛlɔ ndo la wɛnyɛlɔ. (Mateu 18:1-4; 20:25-27; Joani 13:12-15) Dikambo dia diambo ko, Yeso aki wonya tshɛ la solo dia lotutsha. Woho akɔ wâmɛ mbele, ambutshi pombaka nyanga toho ta mbetsha anawɔ ehikamelo ka akambo wa mɛtɛ, lo mbaoholaka atɔndɔ waki Jehowa la solo dia lotutsha edja ndo vɔ wamboshihodia atɔndɔ akɔ ndo wamonga la akoka wa kamba la wɔ.

13, 14. Lo waaso akɔna wakoka ambutshi kɔkɔmiya akambo wa mɛtɛ wele lo Bible lo etema wa anawɔ ndo lo kamba la dihomɔ diakɔna?

¹³ Wenya wa wekelo wa lo nkumbo ekɔ tena dia dimɛna dia mbetsha ana. Lo mɛtɛ, wekelo wa Bible wa lo nkumbo wa mbala la mbala, wakeketsha ndo wele la ɔngɛnɔngɛnɔ mbaleka kimanyiya dia nkumbo monga la lonyuma la dimɛna. Nkumbo ya Akristo ya lo andja w’otondo, ngɛnangɛnaka sala wekelo wa ngasɔ. Yɔ kambaka la ekanda watotondjɛ ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa ndo yɔ mbɔtɔnganyiyaka wekelo la ehomba wa ana. Dibuku Etshama oma le Ombetsha a woke kâmɛ ndo dibuku Les jeunes s’interrogent ​— Réponses pratiquesb wekɔ tshondo ya weshasha wa diambo efula lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ. Koko, aha lo wonya wa wekelo wa lo nkumbo oto mbahombawɔ mbetshaka ana.

¹⁴ Oko wɛnya Euhwelu k’Elembe 6:7, ekɔ waaso efula wakokanyu, nyu ambutshi sawola la ananyu awui wa lo nyuma. Oyadi etena katanyɛngɔla, kasalanyu elimu wa la ngelo, kana kasutshasutshanyu demba kâmɛ la wɔ, nyu koka kondja waaso wa kotsha ehomba wa lo nyuma wa ananyu. Lo mɛtɛ, aha wonya tshɛ tshɛ mbahombanyu ‘sawolaka’ la ananyu akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Koko, nyosale la wolo dia asawo wa lo nkumbo mongaka asawo wakeketsha ndo wa lo nyuma. Réveillez-vous! mongaka la asawo efula watɛkɛta awui wotshikitanyi. Nyu koka kamba la asawo asɔ dia sawola la ana dikambo dia nyama yakatonge Jehowa, ahole w’elangala wa la nkɛtɛ ndo dia mbekelo la toho ta lɔsɛnɔ totshikitanyi tele la anto. Asawo wa ngasɔ mbeyaka tshutshuya ana w’akɛnda dia vɔ mbadiaka ekanda ekina watosha olui wa ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.​—Mateu 24:45-47.

15. Ngande wakoka ambutshi kimanyiya anawɔ dia mbɔsa olimu w’Okristo oko olimu wa dimɛna ndo wele la ɛtshɔkɔ?

¹⁵ Sawolaka awui wakeketsha la ananyu ayonyokimanyiya dia kotsha ohomba awɔ okina wa lo nyuma. Ana wele Akristo pombaka mbeka woho wa sambisha anto akina awui wendana la mbetawɔ kawɔ. Etena katɛkɛtanyu awui amɔtshi w’ohomba wa lo Tshoto y’Etangelo kana Réveillez-vous! nyu mbeyaka mɛnya woho wɔtɔnɛ awui asɔ la esambishelo. Ɛnyɛlɔ, wɛ mbeyaka mumbola wate: “Onde honga dimɛna dia anto efula mbeya dui nɛ lo dikambo dia Jehowa? Oko le yɛ, ngande wafɔnyayɛ wakokaso memula nsaki ka onto lo sawo nɛ?” Asawo wa ngasɔ mbeyaka kimanyiya ana w’akɛnda dia monga la nsaki k’efula ka sambisha anto akina kɛnɛ kekawɔ. Oma lâsɔ, etena kanyotshindɛ ananyu lo esambishelo, vɔ mɛnaka ɛnyɛlɔ ka nsɛna ka woho wa kamba la awui watonyosawolaka la wɔ. Vɔ koka nto mbeka dia olimu w’esambishelo ekɔ olimu wa dimɛna, washa ɔngɛnɔngɛnɔ ndo w’ɔlɔ efula.​—Etsha 20:35.

16. Kakɔna kakoka ana mbeka lo mpokamɛka alɔmbɛlɔ wa ambutshi awɔ?

¹⁶ Ambutshi kotshaka nto ehomba wa lo nyuma waki anawɔ lam’asalawɔ dɔmbɛlɔ. Yeso aketsha ambeki ande woho wa nɔmba ndo nde akalɔmbaka la wɔ mbala efula. (Luka 11:1-13) Ohokanyiya yema kɛnɛ tshɛ kakaweke lo mpokamɛ alɔmbɛlɔ waki Ɔnaki Nzambi hita! Woho akɔ wâmɛ mbele, ananyu kokaka mbeka awui efula oma lo alɔmbɛlɔ anyu. Ɛnyɛlɔ, vɔ koka mbeka dia Jehowa nangaka sho sawola la nde oma k’ɛse otema ndo mbotɛ okakatanu tshɛ wakokaso monga lawɔ. Eelo, alɔmbɛlɔ anyu kokaka kimanyiya ananyu dia shihodia dikambo dia mɛtɛ dia lo nyuma di’ohomba efula dia ɔnɛ: vɔ kokaka monga la diɔtɔnganelo la Shɛwɔ lele l’olongo.​—1 Petero 5:7.

Ehomba wa longandji

17, 18. a) Ngande wɛnya Bible ohomba wa mboka ana ngandji? b) Ngande wahomba waa papa mbokoya Jehowa lo mboka anawɔ ngandji?

¹⁷ Lo mɛtɛ, ana wekɔ la ehomba wa longandji. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutɛka ambutshi dia ekɔ ohomba efula kotsha ehomba ɛsɔ. Ɛnyɛlɔ, esekaseka wotshukami keketshamaka dia ‘nanga anawɔ.’ Ambutshi wa akɛnda wa wamato wasala dui sɔ mɛnyaka dia vɔ sɛnaka wolo ndo ɔnɛ wekɔ la ‘ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba.’ (Tito 2:4) Lo mɛtɛ ekɔ ɔlɔlɔ mboka ɔna ngandji. Dikambo sɔ mbetshaka ɔna dia nde lawɔ mbokana ngandji ndo diɔ mbelaka ɛlɔlɔ efula lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. Lo wedi okina, tona mboka ɔna ngandji ekɔ dui di’enginya. Dui sɔ mbishaka pâ efula lo asolo ndo mɛnyaka dia ombutshi hokoya Jehowa latoka ngandji ka mamba kânga mbeso kema kokele.​—Osambu 103:8-14.

¹⁸ Jehowa ndamɛ mbɔ̂sa yɛdikɔ ya mboka anande wa la nkɛtɛ ngandji. Oko wata 1 Joani 4:19, “ndi akatulangi ntundu.” Lo yoho ya lânde, nyu waa papa pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Jehowa lo mbɔsaka yɛdikɔ ya keketsha dimama dia ngandji lam’asanyu la ananyu. Bible nɔmbaka waa papa diaha vɔ mbotsha anawɔ kɛlɛ, nɛ dia “vo watukuheko.” (Kolosai 3:21) Kɛnɛ kaleka mbisha ana kɛlɛ ele kanyi y’ɔnɛ papa kawɔ (kana mama kawɔ) hawaoke ngandji ndo hawaɔshi la nɛmɔ. Waa papa yatona dia kɛnɛmɔlɛ anawɔ nsaki yawɔ pombaka mbohɔ ɛnyɛlɔ kaki Jehowa. Jehowa akatɛkɛta oma l’olongo dia mɛnya ɔnɛ nde akangɛnangɛnaka Ɔnande ndo akolangaka. (Mateu 3:17; 17:5) Dui sɔ diakahombe mɛtɛ keketsha Yeso! Woho akɔ wâmɛ mbele, ana kondjaka wolo efula ndo dihonga etena kawatɛ ambutshi awɔ ɔnɛ sho nyolangaka ndo nyɔngɛnangɛnaka.

19. Lande na kele engwelo kekɔ ohomba, ndo wɛdimo akɔna wahomba ambutshi wa Akristo sala la wolo dia monga la wɔ?

¹⁹ Lo mɛtɛ, ngandji kele la ambutshi otsha le anawɔ kema ka lo ɛtɛkɛta eto. Vɔ kiɛnyaka ntondo oma lo etsha. Vɔ kiɛnyaka nto lo kotsha ehomba wa l’emunyi ndo wa lo nyuma wa anawɔ, djekoleko etena kasalawɔ akambo lo yoho yɛnya dia ngandji mbele dui dia ntondo diâtshutshuya dia sala ngasɔ. Ndo nto, wongwelo ekɔ djembetelo ya ngandji kele la ambutshi. Sho mbadiaka dia, “[Jehowa] atekiyaka one lalangandi.” (Heberu 12:6) Lo mɛtɛ, ambutshi watona mbisha anawɔ engwelo mbahetshaka! (Tukedi 13:24) Tena tshɛ Jehowa salaka dui sɔ la wɛdimo, mbuta ate nde mbishaka engwelo ‘lo yɛdikɔ yele ɔlɔlɔ.’ (Jeremiya 46:28) Aha tena tshɛ mbatondongaka wɔdu le ambutshi wele kema kokele dia monga la wɛdimo. Koko, ekɔ ɔlɔlɔ dia sala la wolo anyu tshɛ dia mongaka la wɛdimo. Engwelo ka shikaa ndo ka la ngandji kimanyiyaka ɔna dia ndjonga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la dimɛna etena kayondola. (Tukedi 22:6) Kema kɛsɔ mbakombolɛ ombutshi tshɛ w’Okristo ɔnande?

20. Ngande wakoka ambutshi kimanyiya anawɔ dimɛna efula dia ‘sɔna lɔsɛnɔ’?

²⁰ Ambutshi lee, naka nyu kotsha olimu w’ohomba wakanyosha Jehowa wa kotsha ehomba wa lo emunyi, wa lo nyuma ndo wa longandji wa ananyu, kete nyayonga la ɛtshɔkɔ efula. Ndo lâsɔ, kete nyekɔ lo mbisha ananyu diaaso dioleki dimɛna dia vɔ ‘sɔna lɔsɛnɔ’ ko vɔ ‘ndjoyala la lolombe.’ (Euhwelu k’Elembe 30:19) Ana wasɔna dia kambɛ Jehowa ndo dia tshikala lo mboka ka lɔsɛnɔ etena kakomawɔ epalanga mbishaka ambutshi awɔ ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. (Osambu 127:3-5) Ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ wayotshikala pondjo pondjo! Koko, ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka tombola Jehowa oma ko kakianɛ? Sawo diayela diayɔsɛdingola dikambo sɔ.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Ngande wayoyokadimola?

Kakɔna kakoka kimanyiya ambutshi dia kotsha ehomba waki anawɔ

• wa l’emunyi?

• wa lo nyuma?

• wa longandji?

[Osato wa lo lɛkɛ 12]

Tofudu efula kambaka la etete dia kotsha ehomba wa ana atɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 14]

Ambutshi pombaka ntondo keketsha lonyuma lawɔ

[Esato wa lo lɛkɛ 15]

Ambutshi kokaka tana waaso efula wa mbetsha anawɔ lo kɛnɛ kendana la Otungi

[Osato wa lo lɛkɛ 16]

Ana kondjaka wolo ndo dihonga oma lo ngandji kele la ambutshi