Nyanga losembwe ayotokokɛ
‘Nyotetemale nyanga ntondo losembwe la Nzambi.’—MATEU 6:33.
1, 2. Yɛdikɔ yakɔna yambiya yakɔshi kadiyɛso kɛmɔtshi k’Okristo, ndo lande na kakandɔshi yɛdikɔ shɔ?
OSEKASEKA ɔmɔtshi w’Okristo wa lo Asie akakambaka oko sekeletɛlɛ lo biro ɔmɔ w’aseka lɛɛta. Nde akakambaka olimu ande dimɛna, akashidiyaka olimu ande la wonya ndo kɔtɛtɔlaka olimu ande. Koko, lam’ele olimu ande ɔsɔ komonga wa pondjo, wakayendaka lo dihole diakɔna diakokande. Owandji w’olimu akatɛ osekaseka ɔsɔ dia nde ayanga mbɔsa pondjo lo olimu ndo mbosha dihole dia lâdiko, naka nde mbetawɔ dia vɔ mbeyana. Nde akatone dui sɔ la wolo tshɛ, kânga mbakahombe dui diakɔ mboshishɛ olimu ande.
2 Onde Okristo wa womoto ɔsɔ komonga la yimba y’ɔlɔlɔ? Kema, nde akayelaka la yambalo tshɛ ɛtɛkɛta waki Yeso wata ɔnɛ: ‘Nyotetemale nyanga ntondo losembwe la Nzambi.’ (Mateu 6:33) Le nde, ndjela atɔndɔ wosembwe aki dikambo di’ohomba efula oleki kondja wahɔ lo sala awui wa mindo wa dieyanelo.—1 Koreto 6:18.
Ohomba wa losembwe
3. Losembwe kɛdikɛdi na?
3 “Losembwe” mendanaka la dionga dia olowanyi ndo dia pudipudi. Lo Bible, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ ndo ya lo Hɛbɛru yokambi lawɔ dikambo dia losembwe mbelaka kanyi ya monga “ɔlɔlɔ” kana “osembɔki.” Losembwe kema dionga dia onto ndjaɔsa oko kanga losembwe lo ndjela atɔndɔ ande hita. (Luka 16:15) Lɔ lekɔ losembwe lɔtɔnɛ la atɔndɔ wa Jehowa. Ndo nto lɔ lekɔ losembwe la Nzambi.—Romo 1:17; 3:21.
4. Lande na kele losembwe ohomba le Okristo?
4 Lande na kele losembwe ohomba? Nɛ dia Jehowa, ‘Nzambi ka losembwe’ mbetawɔka ekambi ande etena kasalawɔ awui wosembwe. (Osambu 4:1; Tukedi 2:20-22; Habakuka 1:13) Onto tshɛ la sala awui waha la losembwe hakoke monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la nde. (Tukedi 15:8) Diakɔ diakakeketsha ɔpɔstɔlɔ Paulo Timɔtɛ ɔnɛ: “Ulawo saki ya kolo y’elongo w’apami. Uyeli [losembwe],” kâmɛ ndo waonga akina w’ohomba efula. (2 Timote 2:22) Diɔ diakɔ diele, Paulo akatɛkɛta dia ‘engawo ka losembwe lo tolo,’ etena kakandashile tenyi diotshikitanyi dia ɔlɔtɔ aso wa ta wa lo nyuma.—Efeso 6:14.
5. Ngande wakoka ditongami diele kema kokele nyanga losembwe?
5 Lo mɛtɛ, ndoko onto lele osembɔki lo akambo tshɛ. Sho tshɛ takahowɔ eongelo kaha kokele oma le Adama ndo sho tshɛ tekɔ atshi wa pɛkato, omalɔkɔ tekɔ anto waha la losembwe oma ko eotwelo. Koko, Yeso akate dia sho pombaka nyanga losembwe. Ngande wakoka dui sɔ salema? Dui sɔ koka salema nɛ dia Yeso akakimɔ lɔsɛnɔ lande la kokele oko tshungo dikambo diaso ndo naka sho monga la mbetawɔ lo olambo ɔsɔ, kete Jehowa ayonga suke dia todimanyiya pɛkato yaso. (Mateu 20:28; Joani 3:16; Romo 5:8, 9, 12, 18) L’ɔtɛ wa olambo ɔsɔ, Jehowa mbetawɔka ɔtɛmwɛlɔ aso etena kekaso atɔndɔ wosembwe ndo kasalaso la wolo dia kamba la wɔ, mbuta ate lam’alɔmbaso dia nɛndja wɛɔdu aso. (Osambu 1:6; Romo 7:19-25; Enyelo 7:9, 14) Dui sɔ keketshaka mɛtɛ!
Losembwe lo andja waha la losembwe
6. Lande na kaki andja dihole dia wâle le Akristo wa ntondo?
6 Etena kakalongola ambeki waki Yeso ɔkɛndɛ wa monga ɛmɛnyi ande “edja ndu l’ekumelu ka kete” vɔ wakahombe pomana la okakatanu ɔmɔtshi wa wolo. (Etsha 1:8) Ahole tshɛ wakawatomama waki “lu wulu wa kanga kolo” Satana. (1 Joani 5:19) Andja wakalanyema la yimba ya kɔlɔ yakeketshande anto dia monga la yɔ ndo Akristo wakakoke sɛngiyama la yimba shɔ ya andja. (Efeso 2:2) Le wɔ, andja aki dihole dia wâle. Paka lo nyanga ntondo losembwe la Nzambi mbakawakoke mbikikɛ ndo nama olowanyi awɔ. Akristo efula wa ntondo wakakikɛ, koko tɔtɔi wakamɔ oma “lu vuka y’akambu [wosembwe].”—Tukedi 12:28; 2 Timote 4:10.
7. Ɛkɛndɛ akɔna walɔmba Okristo dia ndɔshana la tɔsɛngiya ta kɔlɔ?
7 Onde andja ekɔ dihole di’ekokelo le Akristo wa nshi nyɛ? Kema! Andja wamboleka ndana nshi nyɛ oleki woho wakiwɔ lo ntambe ka ntondo. Ndo nto, Satana akakadjema la nkɛtɛ ndo ekɔ lo ndɔsha ta dia wolo efula la Akristo w’akitami, mbuta ate ‘atshikadi wa kanula ya womoto wakitanyiya wadjango wa Nzambi ndo walama dui dia Yeso.’ (Enyelo 12:12, 17) Satana ndɔshaka nto onto tshɛ lasukɛ ‘kanula’ shɔ. Koko, Akristo hawokoke ndjanya lo andja ɔnɛ. Kânga mbele vɔ kema wa lo andja ɔnɛ, vɔ nsɛnaka lɔkɔ. (Joani 17:15, 16) Ndo vɔ sambishaka lɔkɔ dia nyanga anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ ndo mbaetsha dia vɔ koma ambeki wa Kristo. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Ɔnkɔnɛ, lam’ele Akristo hawokoke mbewɔ shɛngiya y’andja wa kɔlɔ ɔnɛ tshɛ lo tshɛ, vɔ pombaka ndɔshanaka la yɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole tɔsɛngiya tɔnɛi l’atei wa tɔsɛngiya tɔsɔ.
Djonga y’awui wa mindo
8. Lande na kakakadimɔ ase Isariyɛlɛ dia tɛmɔla tozambizambi t’ase Mɔaba?
8 Oya lo ekomelo ka lɔkɛndɔ lawɔ l’ɛnɔnyi 40 lo oswe wa shɛnga, ase Isariyɛlɛ efula wakatakɔ mboka kosembwe. Vɔ wakɛnyi etsha wa mamba wa etshungwelo waki Jehowa, ndo waki kasuke la mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka. Koko, lo etena k’ohomba kɛsɔ, vɔ wakakadimɔ dia tɛmɔla tozambizambi t’ase Mɔaba. Lande na? Nɛ dia vɔ wakakɔ lo “saki ka dimba.” (1 Joani 2:16) Ɔkɔndɔ mbutaka ɔnɛ: “Vo wakunana la amantu w’asi Moaba.”—Walelu 25:1.
9, 10. Awui akɔna wasalema nshi nyɛ wɛnya ohomba wa namaka nshi tshɛ lo yimba shɛngiya ya kɔlɔ yele la nsaki ya kɔlɔ ya demba?
9 Dui sɔ mɛnyaka woho wakoka nsaki ya kɔlɔ ya demba ndanya anto wele bu la yewo. Sho pombaka kondja wetshelo oma lo dui sɔ, djekoleko lam’ele awui wa mindo wɔsamaka le anto efula oko yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna. (1 Koreto 10:6, 8) Alapɔlɔ ɔmɔtshi w’oma lo wodja wa États-Unis mbutaka ɔnɛ: “La ntondo ka 1970 pami la womoto [mbuta ate tshelo y’anto wahatshukanyi mbidjasɛ kâmɛ] aki dui diaki kombetawɔmaka lo ɛlɛmbɛ wa wodja wa États-Unis. Koko ɛlɔ kɛnɛ, dui sɔ diosalemaka efula. Ndekana pursa 50 y’anto tshɛ wotshukanyi mbala ka ntondo wakateyanyi oko wadi la omi la ntondo ka vɔ tshukana.” Tshelo shɔ ndo ditshelo dikina dia kɔlɔ dia woho ɔsɔ hadiosalema paka lo wodja ɔtɔi. Dui sɔ salemaka lo andja w’otondo ndo lonyangu ko, Akristo amɔtshi wakayele mbekelo kɛsɔ ndo wakashisha dihole diawɔ lo etshumanelo k’Akristo.—1 Koreto 5:11.
10 Ndo nto, mɛnamaka dia piblisite yatshutshuya anto lo awui wa mindo wa dieyanelo yekɔ lo ahole tshɛ. Filmɛ ndo emisiɔ wa lo televiziɔ mɛnyaka dia ekɔ dimɛna dia ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka mbeyana la ntondo ka tshukana. Diɔtɔnganelo dia l’asa apami la apami diɔsamaka oko diekɔ dui dia dimɛna. Ndo filmɛ efula mɛnyaka awui wa mindo wa dieyanelo lo yoho yamboleka ndo yɛnama hwe. Ndo nto aya bu wolo mɛna alɛdi w’awui wa mindo lo Ɛtɛrnɛtɛ. Ɛnyɛlɔ, jurunalistɛ mɔtshi akafunde dia ɔnande la pami l’ɛnɔnyi esambele akakalola oma la kalasa ndo akatɛ she la ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ dia ɔngɛnyi ande ɔmɔtshi wa la kalasa akɛnyi dihole dimɔtshi lo Ɛtɛrnɛtɛ diakawɛnyaka wamato etakataka wasala awui wa mindo wa dieyanelo. Kânga mbakanyange papa kɛsɔ, kɛnɛ koleki tshɛ kandji ele ana efula mendaka awui wa ngasɔ aha la mbutɛ ambutshi awɔ. Ndo nto, ambutshi efula haweye awui wele lo tɔkɛnyɔ ta vidɛo takɛnya anawɔ. Tɔkɛnyɔ efula tekɔ la awui wa mindo, w’ɛdiɛngɛ ndo wa ngala.
11. Ngande wakoka nkumbo ndjakokɛ oma lo awui wa mindo wa lo andja ɔnɛ?
11 Ngande wakoka nkumbo mbewɔ tɔkɛnyɔ ta kɔlɔ ta ngasɔ? Lo nyanga ntondo losembwe la Nzambi, ndo lo tona ndjatambiya lo awui wa mindo. (2 Koreto 6:14; Efeso 5:3) Ambutshi wasɛdingola awui wasala anawɔ ndo wakɔkɔmiya l’etema w’anawɔ ngandji ka Jehowa ndo k’ɛlɛmbɛ ande wosembwe mbakeketshaka diaha vɔ menda awui wa sɔnyi, tɔkɛnyɔ ta lo vidɛo tɛnya anto etakataka, filmɛ ya kɔlɔ ndo awui akina wa kɔlɔ.—Euhwelu k’Elembe 6:4-9.a
Wâle wa shɛngiya y’oma le anto wotodingi
12. Dui diakɔna diakatombe lo ntambe ka ntondo?
12 Etena kaki Paulo la Lustɛra lo Asie Mineure, nde akakɔnɔya pami kɛmɔ lo dihindo. Ɔkɔndɔ mbutaka ɔnɛ: “Lam’akenyi antu akambu wakatshi Paulu, vo wakahangohango la diui dia wulu l’oteketa wa Lukaoniya vati: Ditemolatemola diambutuhulwela lu difanelu di’antu! Vo waketi Baranaba vati: Zeu; ku Paulu vati: Hereme, ne dia ndi aki oteketshi a wuki.” (Etsha 14:11, 12) L’ɔkɔngɔ diko olui wâmɛ ɔsɔ wakalange ndjaka Paulo nde la Baranaba. (Etsha 14:19) Mbokɛmaka hwe di’anto asɔ wakasɛngiyamaka efula oma le anto wa lo tshunda. Akɛnamaka dia etena kakakomaka anto amɔtshi wa lo ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ Akristo, vɔ kotshikaka dikanyiyakanyiya diawɔ. Lo mukanda ande otsha le Akristo w’ase Kɔlɔsɛ, Paulo akawaewola lo dikambo dia ‘ɔtɛmwɛlɔ wa andjelo.’—Kolosai 2:18.
13. Naa mbekelo mɔtshi yahomba Akristo mbewɔ, ndo ngande wakokawɔ kondja wolo wa sala dui sɔ?
13 Ɛlɔ kɛnɛ, ndo Akristo wa mɛtɛ pombaka mbewɔ mbekelo yetawɔ anto efula yɔsami oma lo tokanyi ta kashi ta lo ɛtɛmwɛlɔ tahɔtɔnɛ la atɔndɔ w’Akristo. Ɛnyɛlɔ, lo wedja ɛmɔtshi, mbekelo efula yendana la eotwelo ndo la nyɔi ndja oma lo kanyi y’ɔnɛ tekɔ la ɛngɔ kɛmɔ katshikala la lɔsɛnɔ l’ɔkɔngɔ wa nyɔi. (Undaki 9:5, 10) Lo wedja ɛmɔtshi, anto wekɔ la mbekelo ka pembolaka ana a wamato tenyi dimɔtshi dia demba dia womoto.b Ɔsɔ ekɔ tshelo ya kɔlɔ efula, yele bu ohomba ndo yahɔtɔnɛ la ngandji kahomba ambutshi w’Akristo mboka anawɔ. (Euhwelu k’Elembe 6:6, 7; Efeso 6:4) Ngande wakoka Akristo ndɔshana la tɔsɛngiya t’ase ngelo yawɔ ndo tshika ditshelo dia ngasɔ? Vɔ koka sala dui sɔ lo ndjaɛkɛ le Jehowa la tshondo tshɛ. (Osambu 31:6) Nzambi ka losembwe ayokeketsha ndo ayokokɛ wanɛ wawotɛ oma lo etema awɔ ɔnɛ: “Ndi keli eshamelu kami la lungeli lami, [Nzambi k]ami, katumekamaka.”—Osambu 91:2; Tukedi 29:25.
Tatohɛke Jehowa
14. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ yema tshitshɛ la ntondo ka vɔ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka?
14 Yema tshitshɛ la ntondo k’ase Isariyɛlɛ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka, Jehowa akawaewola diaha vɔ mbôhɛ. Nde akate ate: “Kanyewo, nyutukuhela [Jehowa, Nzambi k]anyu, diaha nama elembe andi, adjangu andi, la aui andi wamumunyutela elo. Lam’ayunyolekaka, ndu lam’ayunyulutaka, lam’ayunyuhika mvudu y’amena la mbidjase loko, ndu lam’ayunyena ngombe yanyu la ekoko anyu wambufulanela, fesa la paunyi yanyu yambuyala efula, ndu diango tshe dieli la nyu diambufulanela, kanyewo, etema anyu watukutakula, ku nyu ndjuhela [Jehowa, Nzambi k]anyu.”—Euhwelu k’Elembe 8:11-14.
15. Ngande wakokaso ndjashikikɛ dia hatohɛ Jehowa?
15 Onde dikambo dia woho ɔsɔ kokaka salema ɛlɔ kɛnɛ? Eelo, naka tekɔ lo mbetsha awui w’anyanya lo dihole dia ntondo. Koko naka sho nyangaka ntondo losembwe la Nzambi, kete ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi ayonga dikambo dioleki ohomba lo nsɛnɔ yaso. Oko watokeketsha Paulo dia sala, ‘tayosomba etena k’ɔlɔlɔ’ ndo tayosala olimu w’esambishelo la shamanya. (Kolosai 4:5; 2 Timote 4:2) Naka diomuyelo kana oyangelo w’ɛngɛnɔngɛnɔ amboleka wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya ndo olimu w’esambishelo ohomba le so, kete sho kokaka mbohɛ Jehowa lo mbêtsha lo dihole dia hende lo nsɛnɔ yaso. Paulo akate dia lo nshi y’ekomelo, anto wayonga “anangi wa engenongeno, wuleki wa [Nzambi].” (2 Timote 3:4) Akristo w’eshika ndjasɛdingolaka vɔamɛ mbala la mbala dia ndjashikikɛ kana hawɔsɛngiyama la tokanyi ta ngasɔ.—2 Koreto 13:5.
Tewɔ yimba ya dipanda
16. Yimba yakɔna ya kɔlɔ yakɛnama le Eva ndo le anto amɔtshi wa lo nshi ya Paulo?
16 Lo Ɛdɛna, Satana akatondoya dia nomialomia nsaki ya lokaki yaki Eva lo dikambo dia dipanda. Eva akalange dia mbɔsaka tɛdikɔ tande hita lo kɛnɛ kendana la ɔlɔlɔ ndo la kɔlɔ. (Etatelu 3:1-6) Lo ntambe ka ntondo, anto amɔtshi wa lo etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ waki la yimba yâmɛ shɔ ya dipanda. Kânga mbakawafɔnyaka dia wakeyaka awui efula oleki Paulo, nde akasɔkaka lo mbaelɛ ɔnɛ atomami woleki wake.—2 Koreto 11:3-5; 1 Timote 6:3-5.
17. Ngande wakokaso mbewɔ dia monga la yimba ya dipanda?
17 Lo andja wa nshi nyɛ, anto efula wekɔ “akanga a puki, akanga a ndjambiya” ndo Akristo amɔtshi wambɔsɛngiyama la yoho y’ekanelo shɔ. Amɔtshi wambokoma andɔshi w’akambo wa mɛtɛ. (2 Timote 3:4; Filipi 3:18) Lo awui wendana la ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, ekɔ ohomba efula sho mendɛ le Jehowa dia kondja ɛlɔmbwɛlɔ ndo kamba kâmɛ la ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ ndo la dikumanyi dia lo etshumanelo. Ɔsɔ ekɔ yoho ya nyanga losembwe ndo yɔ tokokɛka oma lo yimba ya dipanda. (Mateu 24:45-47; Osambu 25:9, 10; Isaya 30:21) Etshumanelo k’akitami kekɔ “ekoho la usuko w’akambu wa mete.” Jehowa akatoshatɔ dia tokokɛ ndo tɔlɔmbɔla. (1 Timote 3:15) Mbeya olimu atɔ w’ohomba ayotokimanyiya ‘diaha ntsha ndoko dikambo la yimba ya ndjakana’ koko tayetawɔ la okitshakitsha tshɛ lolango l’ɔlɔlɔ la Jehowa.—Filipi 2:2-4; Tukedi 3:4-6.
Tokoya Yeso
18. Lo toho takɔna takeketshamaso dia mbokoya Yeso?
18 Lo dikambo dia Yeso, Bible mbutaka lo ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya ɔnɛ: “We atulangaka sambu k’ololo, atuhetshaka kolo.” (Osambu 45:7; Heberu 1:9) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ dionga dia dimɛna mbokoya! (1 Koreto 11:1) Yeso kombeyaka tsho atɔndɔ wosembwe waki Jehowa, koko nde akalangaka. Ɔnkɔnɛ, etena kakohembe Satana lo oswe wa shɛnga, Yeso komengenga dia tona ndo tshikala nge lo otonelo ande wa takɔ ‘mboka kosembwe.’—Tukedi 8:20; Mateu 4:3-11.
19, 20. Naa etombelo w’ɛlɔlɔ waya lo nyanga losembwe?
19 Mɛtɛ, nsaki ya kɔlɔ ya demba kokaka monga wolo. (Romo 7:19, 20) Koko, naka losembwe lekɔ la nɛmɔ efula le so, kete dui sɔ diayotokeketsha dia shika tanga la ntondo ka kɔlɔ. (Osambu 119:165) Ngandji k’efula ka losembwe ayotokokɛ etena kalɔshanaso la kɛnɛ kele kɔlɔ. (Tukedi 4:4-6) Tatohɛke dia etena tshɛ kakɔso lo ehemba, sho mbishaka Satana otshumba. Ekɔ mɛtɛ ohomba efula dia sho ndɔshana la nde ndo mbisha Jehowa otshumba!—Tukedi 27:11; Jakoba 4:7, 8.
20 Lam’ele vɔ nyangaka losembwe, Akristo wa mɛtɛ wekɔ lo “ndudiama la elua w’akambu w’ololo weli uma le Jesu Kristu ne dia lutumbu la diandu dia [Nzambi].” (Filipi 1:10, 11) Vɔ ndɔtaka ‘lonto l’oyoyo lakatongama lo ndjela lolango la Nzambi lo losembwe ndo lo kɔlamelo ya mɛtɛ.’ (Efeso 4:24) Vɔ mongaka anto wa Jehowa ndo nsɛnaka dia mbokambɛ, koko aha dia ndjangɛnyangɛnya vɔamɛ. (Romo 14:8; 1 Petero 4:2) Kɛsɔ mbalɔmbɔla tokanyi ndo etsha awɔ. Vɔ ngɛnyangɛnyaka mɛtɛ otema wa Shɛwɔ lele l’olongo!—Tukedi 23:24.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Alako w’ohomba efula wa woho wakoka ambutshi kokɛ nkumbo yawɔ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ tanemaka lo dibuku Sheke y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo nkumbo, diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.
b Ohembwelo wa tenyi dimɔtshi dia demba dia womoto akelamɛka ntondo ɔnɛ wahemelo w’ohekele w’ɔna womoto.
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Lande na kele ekɔ ohomba efula nyanga losembwe?
• Ngande wakoka Okristo wele kema kokele nyanga losembwe?
• Naa awui amɔtshi wa lo andja wahomba Okristo mbewɔ?
• Ngande watokokɛ oyangelo wa losembwe?
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Le ambeki waki Yeso, andja waki dihole dia wâle
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Ana wetshama dia nanga Jehowa wayokeketshama diaha sala awui wa mindo
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Ase Isariyɛlɛ amɔ wakohɛ Jehowa l’ɔkɔngɔ wa vɔ ngɔna lo Nkɛtɛ ya Daka
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Lo ɛnyɛlɔ ka Yeso, Akristo mpetshaka kɔlɔ