Tetawɔ la okitshakitsha tshɛ awui w’alami w’ɛkɔkɔ wele la ngandji
‘Nyokitanyiya wanɛ wanyɔlɔmbɔla ndo nyetawɔ awui awɔ.’—HEBERU 13:17.
1, 2. Avɛsa akɔna wɛnya dia Jehowa nde la Yeso wekɔ Alami w’ɛkɔkɔ woludi la ngandji?
JEHOWA NZAMBI ndo Ɔnande Yeso Kristo, wekɔ alami w’ɛkɔkɔ wele la ngandji. Isaya akatatshi ate: “Enda, Khumadiondjo, [Jehowa] uyayi. La lunya landi la wulu, mbatundulelaka. . . . Ndi ayuleshaka ekoko andi uku ulami. Ndi ayosa ana w’ekoko l’anya andi; ndi ayuwakhumbatela lu tulu. Ndi ayolombola wali la tana tawo okoke.”—Isaya 40:10, 11.
2 Prɔfɛsiya kɛsɔ k’okalwelo kakakotshama ntondo etena kakakalola atshikadi w’ase Juda lo 537 ntondo ka tena diaso nɛ la Juda. (2 Ekondo 36:22, 23) Tɔ kakakotshama nto etena kakatshungɔ atshikadi w’akitami oma lo “Babilona ka wuki” lo 1919 oma le Yeso Kristo, Kurɔ ka Woke. (Enyelo 18:2; Isaya 44:28) Nde ekɔ “lunya” la Jehowa dia mbolɛ, dia tshumanya ɛkɔkɔ kâmɛ ndo mbakokɛ la ngandji. Yeso akate ndamɛ ate: “Dimi leko ulami w’ololo w’ekoko. Dimi mbeyaka ekoko ami, ndu vo mbeyakami.”—Joani 10:14.
3. Ngande wɛnya kɛnɛ kasalɛ Jehowa ɛkɔkɔ ande dia nde ndjakiyanyaka la ngandji tshɛ dikambo diawɔ?
3 Prɔfɛsiya ka Isaya 40:10, 11 mbikaka epole ɔsɛkɛ lo woho walama Jehowa ekambi ande la ngandji. (Osambu 23:1-6) Lam’akandasalaka olimu ande la nkɛtɛ, Yeso akayasha efula lo dikambo di’ambeki ande ndo lo dikambo di’anto tshɛ. (Mateu 11:28-30; Mako 6:34) Jehowa nde la Yeso kɔngɛnangɛnaka woho waki komonga alami kana ɛnɔmbɔdi wa l’Isariyɛlɛ l’etema wa kɛtshi ndo wakawahɛnyahɛnyaka ɛkɔkɔ awɔ lo yoho ya kɔlɔ efula. (Ezekiyele 34:2-10; Mateu 23:3, 4, 15) Jehowa akalake ate: “Dimi layuhandja ekoko ami diaha vo ndjala engo ka dimbu; layulumbuya l’atei w’okoko l’okoko. Dimi layekitshiya ulami otoi utu, ukambi ami Davidi ayuweleshaka. Ndi ayuweleshaka, ayuyala ulami awo.” (Ezekiyele 34:22, 23) L’etena kɛnɛ k’ekomelo, Yeso Kristo lele Davidi dia Woke, ekɔ “ulami otoi” wakakitsha Jehowa lâdiko dia ekambi Ande tshɛ wa la nkɛtɛ, oyadi Akristo w’akitami kana “ekoko ekina.”—Joani 10:16.
Weshasha wakasha Jehowa etshumanelo
4, 5. a) Woshasha akɔna wa nɛmɔ wakasha Jehowa ekambi ande wa la nkɛtɛ? b) Woshasha akɔna wakasha Yeso etshumanelo kande?
4 Lo mbisha ekambi ande wa la nkɛtɛ “ulami otoi,” mbuta ate Yeso Kristo, Jehowa akasha etshumanelo k’Akristo woshasha w’oshinga wolo. Woshasha ɔsɔ wa Owandji w’oma l’olongo akatatami lo prɔfɛsiya ka Isaya 55:4 ɔnɛ: “Enda, lakûkitsha omenyi le wedja, umbuledi la olombodi le antu.” Akristo w’akitami ndo anto wakenga “ului a wuki” ndja oma lo wedja tshɛ, waoho tshɛ, anto tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ. (Enyelo 5:9, 10; 7:9) Vɔ mbakenga etshumanelo ka l’andja w’otondo, “ului otoi,” l’ɛlɔmbwɛlɔ ka “ulami otoi,” Kristo Yeso.
5 Yeso lo wedi ande, akasha etshumanelo kande ka la nkɛtɛ woshasha wa nɛmɔ efula. Nde akakitsha alami wa kɔlamelo wakamba l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo wele, lo mbokoya Jehowa ndo Yeso, wekɔ lo nama ɛkɔkɔ la ngandji tshɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta dia woshasha wa la ngandji ɔsɔ lo mukanda wakandafundɛ Akristo wa l’Ɛfɛsɔ. Nde akafunde ate: “Lam’akandambela utsha l’ulungu, ndi akatole ului fumbi, akasha [apami wele oko weshasha]. . . . Ndi akasha amotshi dia ndjala atumami; amotshi amvutshi; amotshi amembi wa lukumu l’ololo; amotshi esambisha. Ne dia nduwanya ekilami, dia vo ntsha ulimu wa nkimanyia akina, dia mpika dimba dia Kristu.”—Efeso 4:8, 11, 12.
6. Ngande wakelamɛka emendji w’akitami wakakambaka oko olui wa dikumanyi lo Enyelo 1:16, 20, ndo kakɔna kakokaso mbuta lo woho wasɔnama dikumanyi diele l’atei w’ɛkɔkɔ ekina?
6 ‘Apami asɔ wele oko weshasha’ wekɔ emendji, kana dikumanyi, diakasɔnama oma le Jehowa nde la Ɔnande, lo tshimbo ya nyuma k’ekila, dia nama ɛkɔkɔ la ngandji tshɛ. (Etsha 20:28, 29) Lo etatelo, emendji tshɛ waki Akristo w’apami w’akitami. Wanɛ wakakambaka lo elui wa dikumanyi lo etshumanelo k’akitami wakɔsamaka lo yoho ya didjidji lo Enyelo 1:16, 20, oko “toto” kana “andjelo” wele lo lonya la pami la Kristo, mbuta ate lo ɛlɔmbwɛlɔ kande. Koko, lo nshi y’ekomelo nyɛ, lo menda woho watakitakita lofulo la dikumanyi di’akitami lanɛ la nkɛtɛ, dikumanyi efula dia Akristo diele lo tshumanelo wekɔ l’atei w’ɛkɔkɔ ekina. Lam’ele vɔ sɔnamaka oma le enyimpala waki Olui-walɔmbɔla l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila, sho kokaka mbuta lo dikambo diawɔ ɔnɛ wekɔ lo lonya l’omi (kana l’ɛlɔmbwɛlɔ) k’Olami w’ɔlɔlɔ w’ɛkɔkɔ, Yeso Kristo. (Isaya 61:5, 6) Lam’ele dikumanyi dia lo tshumanelo mbetawɔka awui waki Kristo, Ɔtɛ w’etshumanelo, ekɔ mɛtɛ ɔlɔlɔ sho kamba la wɔ dihɛka lo dihɛka.—Kolosai 1:18.
Tokitanyiya ndo tetawɔ awui w’alami w’ɛkɔkɔ
7. Dako diakɔna diakasha Paulo lo kɛnɛ kendana la dionga diahombaso monga ladiɔ le emendji w’Akristo?
7 Alami aso wa l’olongo, Jehowa Nzambi nde la Yeso Kristo, tɔlɔmbaka dia sho monga l’okitanyiya ndo mbetawɔ awui waki alami w’ɛkɔkɔ wakamba l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo wanɛ wakalongola ɛkɛndɛ l’atei w’etshumanelo. (1 Petero 5:5) Oma lo wolo wa nyuma k’ekila, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: ‘Nyohɔ wanɛ wanyɔlɔmbɔla, wanɛ wakanyewoya Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ndo etena kasɛdingolanyu etombelo wa ditshelo diawɔ, nyokoya mbetawɔ kawɔ. Nyokitanyiya wanɛ wanyɔlɔmbɔla ndo nyetawɔ awui awɔ, nɛ dia vɔ watotetemalaka nsɛna wolo dikambo dia anima anyu oko anto wayowoyokoya la wɔ; dia vɔ sala olimu awɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ aha la akumu, diaha dikambo sɔ monga l’etombelo wa kɔlɔ le nyu.’—Heberu 13:7, 17.
8. Kakɔna katɔlɔmba Paulo dia ‘sɛdingola’ ndo lande na kahombaso monga ‘l’okitanyiya’?
8 Tolembete dia Paulo tɔlɔmbaka dia sho ‘sɛdingola,’ kana shishima la yambalo tshɛ etombelo wa lɔkɛwɔ la kɔlamelo la dikumanyi ndo dia ndjela bɛnyɛlɔ sɔ dia mbetawɔ. Lâdiko dia lâsɔ, nde tolakaka dia sho kitanyiya ndo mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka apami wakasɔnama asɔ. Nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible R. T. France nembetshiyaka dia lo Grɛkɛ k’etatelo, tshɛkɛta yokadimɔmi ɔnɛ ‘nyokitanyiya’ bu “tshɛkɛta yakamba anto la yɔ mbala la mbala dikambo dia okitanyiya, koko yɔ nembetshiyaka lo mɛtɛ ɔnɛ ‘mbetawoyama,’ ndo yɔ mbelaka kanyi ya mbetawɔ la lolango ɛlɔmbwɛlɔ ka wanɛ walɔmbɔla.” Sho kitanyiyaka dikumanyi nɛ dia Ɔtɛkɛta wa Nzambi tɔlɔmbaka dia sho sala dikambo sɔ ndo nɛ dia sho mbetawɔka dia vɔ ndjakiyanyaka dikambo dia wahɔ wa Diolelo ndo dia ɔlɔlɔ aso wa lo demba ndo wa lo nyuma. Tayonga mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ kawɔ la lolango laso.
9. Lâdiko wa monga l’okitanyiya, lande na kele ekɔ ohomba dia sho ‘mbetawɔka awui wa wanɛ walɔmbɔla’?
9 Ko, ayotosala naka tambɛna dia l’awui amɔtshi aha yoho yasala dikumanyi akambo mbele yoho yoleki tshɛ dimɛna? Lo etena kɛsɔ mbalɔmbamaso dia mbetawɔ awui awɔ. Kema wolo monga l’okitanyiya naka awui tshɛ mbokɛmaka hwe ndo sho mbangɛnangɛnaka, koko tayɛnya dia sho mbetawɔka mɛtɛ awui awɔ naka sho kitanyiya oyadi hatoshihodia ɛlɔmbwɛlɔ katoshawɔ. Petero, lakayokomaka l’ɔkɔngɔ diko ɔpɔstɔlɔ, aki la woho wa dionga dia ngasɔ.—Luka 5:4, 5.
Ɛkɔkɔ ɛnɛi watotshutshuya dia mbetawɔ kamba kâmɛ la emendji w’Akristo
10, 11. Ngande wakewoya emendji asekawɔ Akristo wa lo ntambe ka ntondo ‘Ɔtɛkɛta wa Nzambi’ ndo ngande wasalawɔ dikambo sɔ ɛlɔ kɛnɛ?
10 Lo Heberu 13:7, 17, divɛsa diakatashidi la diko, ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ lo mbisha ɛkɔkɔ ɛnɛi wahombaso monga l’okitanyiya ndo mbetawɔ awui waki emendji w’Akristo. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele nɛ dia vɔ ‘mbakatewoya Ɔtɛkɛta wa Nzambi.’ Tohɔ dia ‘apami wele oko weshasha’ washa Yeso etshumanelo wekɔ dia “nduwanya ekilami.” (Efeso 4:11, 12) Nde akalɔngɔsɔla tokanyi ndo ditshelo dia Akristo wa lo ntambe ka ntondo oma lo tshimbo y’alami wa kɔlamelo wakakambaka l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo, wele amɔtshi l’atei awɔ wakayofundɛka tshumanelo mikanda oma lo wolo wa nyuma k’ekila. Nde akakambe la emendji w’akitami asɔ dia nɔmbɔla ndo keketsha Akristo wa ntondo.—1 Koreto 16:15-18; 2 Timote 2:2; Tito 1:5.
11 Ɛlɔ kɛnɛ, Yeso tɔlɔmbɔlaka lo tshimbo ya ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,’ wele Olui-walɔmbɔla mbele onyimpala awɔ ndo ya dikumanyi diasɔnama. (Mateu 24:45) L’ɔtɛ wa dilɛmiɛlɔ diele laso le “ulami a wuki,” Yeso Kristo, sho ndjelaka dako diaki Paulo diata ɔnɛ: ‘Nyonge la dilɛmiɛlɔ le wanɛ watokambaka la wolo l’atei anyu, ndo watonyɔlɔmbɔlaka lo Nkumadiondjɔ ndo watonyewolaka.’—1 Petero 5:4; 1 Tesalonika 5:12; 1 Timote 5:17.
12. Emendji ngande ‘watowɔsɛnaka dia anima aso’?
12 Ɔkɔkɔ wa hende wahombaso kamba kâmɛ la emendji w’Akristo ele nɛ dia ‘vɔ watotetemalaka nsɛna wolo dikambo dia anima aso.’ Naka vɔ wambɛna dui dimɔtshi lo dionga diaso diakoka ndanya lonyuma laso, vɔ totoshaka alako wahombama esadi eto l’oyango wa tokimanyiya. (Ngalatiya 6:1) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ “watɔsɛnaka” nembetshiyaka lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ “ndjashimba dia ndala ndjɔ.” Lo ndjela nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible, yɔ “nembetshiyaka woho watetemala olami w’ɛkɔkɔ nsɛna wolo.” Lâdiko wa woho wasɛnawɔ wolo lo nyuma, mbala efula dikumanyi ndalaka engondo nɛ dia vɔ ndjakiyanyaka dikambo dia lonyuma laso. Onde sho hatohombe mbetawɔ dia kamba kâmɛ la alami w’ɛkɔkɔ wakamba l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo wasala la wolo awɔ tshɛ dia mbokoya ɛlɔmbwɛlɔ ka la ngandji ka Yeso Kristo, “ulami a wuki w’ekoko”?—Heberu 13:20.
13. Emendji ndo Akristo tshɛ wayoyokoya la onto akɔna, ndo lo toho takɔna?
13 Ɔkɔkɔ wa sato wahombaso mbetawɔ kamba kâmɛ la emendji ele nɛ dia vɔ tolamaka ‘oko anto wayowoyokoya la wɔ.’ Emendji mbohɔka dia vɔ wekɔ alami wakamba l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Alami wa l’olongo, Jehowa Nzambi nde la Yeso Kristo. (Ezekiyele 34:22-24) Jehowa Mbakanga ɛkɔkɔ, ‘wakandasombe la dikila dia Ɔnande,’ ndo Nde ayoyokoya la emendji wakandasɔnɛ lo woho wasalɛwɔ ɛkɔkɔ akambo, ɛkɔkɔ wahomba namema la ‘ngandji.’ (Etsha 20:28, 29) Omalɔkɔ, sho tshɛ tayoyokoya la Jehowa lo woho wɔsaso ɛlɔmbwɛlɔ kande. (Romo 14:10-12) Woho wakitanyiyaso dikumanyi diakasɔnama, mɛnyaka nto woho wetawɔso awui waki Kristo, ɔnɛ lele Ɔtɛ w’etshumanelo.—Kolosai 2:19.
14. Kakɔna kakoka konya dia emendji w’Akristo kamba olimu la ‘akumu’ ndo dui sɔ diayonga l’etombelo akɔna?
14 Paulo toshaka ɔkɔkɔ wa nɛi wahombaso mbetawɔ l’okitshakitsha tshɛ awui waki emendji w’Akristo. Nde akafunde ate: ‘Dia vɔ sala olimu awɔ [kana ndjokoya] l’ɔngɛnɔngɛnɔ aha la akumu, diaha dikambo sɔ monga l’etombelo wa kɔlɔ le nyu.’ (Heberu 13:17) Lo menda ɛkɛndɛ wa weke wele la wɔ wa mbetsha, wa nama ɛkɔkɔ, wa mbisha ɛnyɛlɔ l’olimu w’esambishelo, wa mbodia nkumbo yawɔ ndo wa kandolaka ekakatanu wa lo tshumanelo, dikumanyi di’Akristo wekɔ mɛtɛ la wotsho w’efula. (2 Koreto 11:28, 29) Naka sho tona dia kamba kâmɛ la wɔ, kete tambowahɛ wotsho lâdiko dia tshuka. Kɛsɔ ayowakonya dia vɔ kuma akumu. Naka hatetawe kamba la wɔ, kete dui sɔ hatɔngɛnyangɛnya Jehowa ndo diɔ koka monga l’etombelo wa kɔlɔ le so. Koko, etena kongaso la dilɛmiɛlɔ di’ɔlɔlɔ le dikumanyi, ndo kakambaso lawɔ kâmɛ, vɔ koka kotsha ɛkɛndɛ awɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, ndo kɛsɔ kimanyiyaka dia kâmɛ monga ndo dia olimu w’esambishelo ka Diolelo kambema la ɔngɛnɔngɛnɔ.—Romo 15:5, 6.
Tɛnya dia sho mbetawɔka awui w’emendji w’Akristo
15. Ngande wakokaso mɛnya okitanyiya aso ndo woho wetawɔso awui wa dikumanyi?
15 Ekɔ toho efula takokaso kamba kâmɛ la emendji wakasɔnama. L’oyango wa ndjaɔtɔnganyiya la etshikitanu wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ, onde dikumanyi wambokongɛ dia sala nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo lo nshi ndo lo wenya watɔlɔmba dia sho tshikitanya ekongelo kaso? Tosale la wolo dia sukɛ ekongelo k’oyoyo kɛsɔ. Sho kokaka kondja ɛtshɔkɔ wahatalongamɛ. Onde omendji w’olimu ayembola olui aso wa Wekelo wa dibuku? Nyɛsɔ tosambisha efula lomingu lakɔ naka kokaka. Onde takalongola sawo lo Kalasa k’olimu wa teokrasi? Sho pombaka sala la wolo dia monga lo losanganya ndo mbisha sawo diaso. Onde omendji wa Wekelo aso wa dibuku ambewoya dia olui aso mbahomba mɔmba kana sola Mbalasa ka Diolelo? Nyɛsɔ tosuke l’ɔlɔlɔ tshɛ lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka ndo la wolo aso. Lo toho tɔsɔ ndo tokina, sho koka mɛnya woho wetawɔso awui w’apami wele Jehowa nde la Ɔnande mbakâsɔnɛ dia nama ɛkɔkɔ.
16. Naka ekumanyi kɛmɔtshi hasale akambo lo yoho yahombama, lande na kele kɛsɔ hatosha lotshungɔ la sho tɔmbɔkɔ?
16 Tena dimɔtshi, ekumanyi kɛmɔtshi mbeyaka sala akambo lo yoho yahɔtɔnɛ la ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo Olui-walɔmbɔla. Naka nde tetemala sala akambo lo yoho shɔ, kete Jehowa ‘olami la omendji wa anima aso,’ ayoyokoya la nde. (1 Petero 2:25) Ɔnkɔnɛ, oyadi munga yele la dikumanyi dimɔtshi, kɛsɔ hatosha lotshungɔ la sho tona dia mbakitanyiya. Jehowa hangɛnangɛna dionga di’ohedia ndo di’ɔtɔmbɔkwɛlɔ.—Walelu 12:1, 2, 9-11.
Jehowa ngɛnangɛnaka woho wetawɔso kamba kâmɛ la emendji
17. Dionga diakɔna diahombaso monga ladiɔ otsha le emendji aso?
17 Jehowa mbeyaka dia apami wakandasɔnɛ dia tɔlɔmbɔla kema kokele. Koko, nde ekɔ lo kamba la wɔ ndo lo tshimbo ya nyuma kande, nde ekɔ lo nama ɛkɔkɔ ande wa la nkɛtɛ. Ekɔ mɛtɛ dia dikumanyi ndo sho tshɛ mbeyaka dia ‘wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto wekɔ waki Nzambi koko aha waso shamɛ.’ (2 Koreto 4:7) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka kaloya Jehowa losaka l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakotshande lo tshimbo ya emendji wa kɔlamelo wele laso, ndo sho pombaka kamba kâmɛ la wɔ la lolango laso.
18. Kakɔna kasalaso mɛtɛ lo mbetawɔ awui w’emendji aso?
18 Emendji salaka la wolo awɔ tshɛ dia nsɛna lo woho wɔtɔnɛ la ɛtɛkɛta waki Jehowa wendana la alami wakandasɔnɛ dia nama ɛkɔkɔ ande lo nshi y’ekomelo, wofundami lo Jeremiya 3:15 ɔnɛ: “Dimi layunyusha alami weli la etema uku wami. Vo wayunyuleshaka la ewu la yimba.” Lo mɛtɛ, dikumanyi diele l’atei aso wekɔ lo sala olimu wa dimɛna efula wa mbetsha ndo wa kokɛ ɛkɔkɔ waki Jehowa. Nyɛsɔ totetemale mɛnya lowando laso l’olimu wa wolo wakambawɔ lo kamba kâmɛ la wɔ la lolango laso, lo mbakitanyiya, ndo lo mbetawɔ awui awɔ. Lo ntsha ngasɔ, tayɛnya lowando laso otsha le Alami aso wa l’olongo, Jehowa Nzambi nde la Yeso Kristo.
Ovuswelo
• Ngande wakɛnya Jehowa nde la Yeso Kristo ɔnɛ wekɔ Alami woludi la ngandji?
• Lâdiko di’okitanyiya, lande na kele ekɔ ohomba mbetawɔ awui w’alami w’ɛkɔkɔ?
• Lo toho takɔna ta shikaa takokaso mɛnya ɔnɛ sho mbetawɔka awui wa dikumanyi?
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Dikumanyi di’Akristo mbetawɔka ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo
[Esato wa lo lɛkɛ 31]
Ekɔ toho efula takokaso mɛnya ɔnɛ sho mbetawɔka awui wa alami wakasɔnama oma le Jehowa