Jehowa atolangaka losembwe
“Dimi, [Jehowa], latulangaka akambu w’usimbwi.”—ISAYA 61:8.
1, 2. a) Tshɛkɛta “losembwe” ndo “wɛngiya” kɛdikɛdi na? b) Bible atatɔ lo kɛnɛ kendana la Jehowa la dionga diande dia losembwe?
LOSEMBWE kɛdikɛdi ‘dionga dia onto lele bu la shɔnɔdi, onto lêmala lo mɛtɛ ndo lasala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.’ Wɛngiya kɛdikɛdi dionga dia onto lahemala lo mɛtɛ, onto lakanɛ anto akina kɔlɔ, lasala akambo wa kɔlɔ ndo lahɛnyahɛnya anto akina tshanana.
2 Ambeta suke la ɛnɔnyi 3 500, Mɔsɛ akafunde lo kɛnɛ kendana la Nkum’Olongo Jehowa ate: “Mbuka yandi tshe yeli [losembwe. Nzambi k]a kolamelu, aha la [wɛngiya].” (Euhwelu k’Elembe 32:4) Ndekana ntambe esambele oma lâsɔ, Isaya akasambiyama oma le Nzambi dia funda ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Dimi, [Jehowa], latulangaka akambu w’usimbwi.” (Isaya 61:8) Oma lâsɔ, lo ntambe ka ntondo, Paulo akate la diambo tshɛ ate: “Le Nsambi wɛngiya wekɔ oka? Ndoko yema!” (Romo 9:14, Dikelemba di’Oyuyu) Ndo lo ntambe kakɔ kâmɛ, Petero akate ate: “[Nzambi] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” (Etsha 10:34, 35) Lo mɛtɛ, “Jehowa atulangaka [losembwe].”—Osambu 37:28; Malaki 3:6.
Wɛngiya wambofulanɛ
3. Ngande wakatatɛ wɛngiya salema la nkɛtɛ?
3 Ɛlɔ kɛnɛ anto hawoyoleka sala akambo la losembwe. Vɔ koka tɛ̂ngiya lo ahole tshɛ, mbuta ate lo dihole di’olimu, la kalasa, le ewandji, ndo lo toho tokina, kânga l’atei wa nkumbo. Koko teye dia wɛngiya wa ngasɔ wambotatɛka deko aha nɛ. Wɛngiya wakɔtɔ lo nkumbo k’anto etena kakatɔmbɔkɔ ambutshi aso wa ntondo ndo kakawakome amɔnyɔdi w’ɛlɛmbɛ, lam’akawasɛngiyama oma le etongami kɛmɔtshi ka lo nyuma kakatɔmbɔkɔ kakayokomaka Satana Diabolo. Adama, Eva ndo Satana kokitanyiya atɔndɔ wendana la losembwe etena kakawakambe lo yoho ya kɔlɔ la lotshungɔ lakawasha Jehowa la sɔna kɛnɛ kalangawɔ. Etsha awɔ wa kɔlɔ wakayelaka nkumbo k’otondo k’anto asui ndo nyɔi.—Etatelu 3:1-6; Romo 5:12; Heberu 2:14.
4. Etena kakɔna kakatatɛ salema akambo wa wɛngiya lo ɔkɔndɔ w’ana w’anto?
4 Ɛnɔnyi oko 6 000 tatɛ oma lo ɔtɔmbɔkwɛlɔ waki lo Ɛdɛna, akambo wa wɛngiya wekɔ lo salema lo tshunda dia anto. Kɛsɔ mɛtɛ mbakakoke salema nɛ dia Satana mbele jambizambi ya andja ɔnɛ. (2 Koreto 4:4) Nde ekɔ kanga kashi ndo she kashi, omamanyishi ndo otunyi waki Jehowa. (Joani 8:44) Nde okosalaka nshi tshɛ akambo wa wɛngiya wa mamba. Ɛnyɛlɔ, lo yɛdikɔ mɔtshi, l’ɔtɛ wa shɛngiya ya kɔlɔ yaki la Satana la ntondo ka Mvula k’Elola ka lo nshi ya Nɔa, Nzambi akɛnyi dia “kolo k’antu kambuhama efula la kete, ndu tukanyi tshe t’etema awo ndjalaka kolo ketu nshi tshe.” (Etatelu 6:5) Akambo asɔ wakikɔ ndo lo nshi ya Yeso. Nde akate ate: “Loshi la paa kalɔ, loshi la paa kalɔ,” mbuta ate lekɔ la ekakatanu alɔ wele oko wɛngiya. (Mateu 6:34, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Diakɔ mɛtɛ diata Bible ɔnɛ: “Ditungatunga tshe diatukhumaka akhumu, ndu diatutataka nyono lu diutelu edja ndu kakiane.”—Romo 8:22.
5. Lande na kamboleka wɛngiya nshi yaso nyɛ?
5 Ɔnkɔnɛ, akambo wa kɔlɔ woye oma lo wɛngiya wokosalemaka lo ɔkɔndɔ w’ana w’anto. Koko nshi nyɛ mbamboleka. Lande na? Nɛ dia aya ɛnɔnyi akumi wambɔtɔ dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ lo ‘nshi yadiɔ y’ekomelo,’ ndo yekɔ la ‘tena dia pâ dia wolo mbikikɛ’ oko wayadiɔ suke la komɛ. Bible kakatatshi dia lo nshi nyɛ anto “wayuyalanga, wayulanga ukundji, wayosema, wayutakula, wayotengana, . . . hawukana lusaka, waha ololo. Vo wayuyala waha la ngandji ka mete, akanga w’ududu, amamanyishi, wahayakimela, akanga w’usihi, atunyi w’akambu w’ololo. Vo wayuyala afungi, akanga a puki, akanga a ndjambiya.” (2 Timote 3:1-5) Waonga wa kɔlɔ asɔ konyaka anto lo weho tshɛ wa wɛngiya.
6, 7. Naa akambo amɔtshi wa wɛngiya wɛnya nkumbo k’anto pâ nshi nyɛ?
6 Ɛnɔnyi lokama wetshi ɛnɛ, akambo wa wɛngiya wakasalema woho wahawatatshamaka. Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele nɛ dia ɛnɔnyi ɛsɔ wakaleke monga la ata. Ɛnyɛlɔ, afundji amɔtshi w’ɛkɔndɔ mbutaka dia lo Ta dia hende dia lo andja w’otondo to, anto wakavu waki tshɛtshɛ l’asa miliyɔ 50 polo miliyɔ 60, ndo efula ka l’atei awɔ waki anto k’anto, mbuta ate apami, wamato ndo ana waha la onongo. Tatɛ oma lo etena kakakomɛ ta sɔ, miliyɔ y’anto wakadiakema nto lo ata akina, ndo efula ka l’atei w’anto wakavu asɔ waki nto anto k’anto. Satana mbele lo kiɔkɔ ya wɛngiya wa ngasɔ nɛ dia nde ekɔ la kɛlɛ ka wolo, nde mbeyaka ate kema edja Jehowa ayowɔtɛtshatɛtsha. Prɔfɛsiya kɛmɔtshi ka lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Uhimbanyi akayi le nyu. Ndi eko la kele ka wuki; ndi mbeyaka ati: Etena kami kambusukana.”—Enyelo 12:12.
7 Nshi nyɛ, falanga yatomba ɔnɔnyi tshɛ dikambo dia dihomɔ dia asɔlayi lo andja w’otondo ekɔ oko miliyara kinunu ya dɔlara di’ase Amɛrikɛ. Miliyɔ nkama y’anto hawoyakotshɛ ehomba wa lo lɔsɛnɔ, lâsɔ tokanyiya wahɔ wakoka anto kondja naka vɔ kamba la falanga shɔ lo eyango w’amɛna. Yɛdikɔ ya miliyara ɔtɔi k’anto bu la diangɔ efula dia ndɛ, etena kele anto akina wekɔ ladiɔ tshavutshavu. Lo ndjela alapɔlɔ ɔmɔtshi w’oma lo wodja wa États-Unis, yɛdikɔ ya miliyɔ tshanu y’ana wekɔ lo mvɔ la hemɔ y’oma lo ndjala ɔnɔnyi tshɛ. Ande diɛngiya lee! Oma lâsɔ nto, tɔtɛkɛtɛ dikambo dia anto efula waha l’onongo wadiakema la otondjelo wa waemi. Lofulo la lam’asa miliyɔ oko 40 polo miliyɔ 60 ya waemi wekɔ lo tondjama ɔnɔnyi tshɛ! Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ kɔlɔ ka ditshi!
8. Paka onto akɔna akoka mbela anto losembwe la mɛtɛ?
8 Ewandji w’ana w’anto wambohekɔ dia kandola ekakatanu w’efula wɛnya anto pâ ɛlɔ kɛnɛ, ndo ekakatanu akɔ hawokoke kandɔma la welo wadja anto. Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakatatshi dia lo nshi yaso nyɛ “antu wa kolo la akanga a lukesu wayuhama lu akambu awo wa kolo; vo wayukesana, ku wayukesama.” (2 Timote 3:13) Wɛngiya wamboleka lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi woho ɔnɛ wele anto hawoyokoka minya wɛngiya akɔ. Paka Nzambi ka losembwe oto mbakoka minya akambo akɔ. Nde oto mbakoka minya Satana, ɛdiɛngɛ la anto wa kɔlɔ.—Jeremiya 10:23, 24.
Anto kokaka mɛtɛ ndjakiyanya dikambo dia wɛngiya
9, 10. Lande na kakakɔmɔ Asafu otema?
9 Lo nshi yakete, kânga afundji amɔtshi wa Bible wakayambolaka lande na kaki Nzambi kombekɛ lonya lo akambo w’anto ko nde mbela akambo w’ɔlɔlɔ ndo losembwe la mɛtɛ. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka onto ɔmɔtshi la lo nshi yakafundamaka Bible. Ɛtɛkɛta wa la diko dia Osambu 73 mbolaka lokombo laki Asafu ndo vɔ mendanaka la opomi ɔmɔtshi wa mishiki wa lokumu w’ose Lɛwi waki lo nshi yakolɛka Nkumekanga Davidi kana dia opomi wa mishiki wa lo nkumbo kaki Asafu. Asafu la anande wakafunde esambo efula wakakambaka lawɔ dikambo dia ɔtɛmwɛlɔ wa lo sɛkɛ. Lo mɛtɛ, l’etena kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ lande, ofundji wa osambo akɔ akakɔmɔ otema lo nyuma. Nde akɛnyi ɔngɔnyi wa l’emunyi waki la anto wa kɔlɔ, ndo nde akɛnyi diele oko mbala efula vɔ waki paka la ɔngɛnɔngɛnɔ oto lo nsɛnɔ yawɔ aha la nyangu.
10 Sho mbadiaka ɔnɛ: “Dimi lakuki dingalinga kandjema, lam’akamendaka lukulu l’olo lakahumoka antu wa kolo. Vo hawusuyama la kandji ka wulu, watuyalaka la wulu tena tshe. Vo hawutenaka pa uku antu akina, hawutusuwaka la kandji uku antu akina.” (Osambu 73:2-8) Koko l’etena kekina, ofundji wa Bible ɔsɔ akayeyaka dia kanyi yaki lande yaki kɔlɔ. (Osambu 73:15, 16) Omembi w’esambo akayange dia nɔngɔsɔla kanyi yande, koko nde kokoka shihodia dimɛna lande na kakadiɛnamaka diele oko anto wa kɔlɔ konongolaka dilanya etena kele anto w’ɛlɔlɔ wakasowaka tena la tena.
11. Kakɔna kakayoshihodiaka omembi w’esambo Asafu?
11 L’ɔkɔngɔ diko, pami ka kɔlamelo ka lo nshi y’edjedja kɛsɔ akayoshihodiaka kɛnɛ kakahombe komɛ anto wa kɔlɔ, mbuta ate Jehowa akahombe mbalanya. (Osambu 73:17-19) Davidi akafunde ate: “Ulungamelaki [le Jehowa], okolamelaki lu mbuka kandi; ndi ayukumiya dia we nkita kete. We ayena lam’ayunyema antu wa kolo.”—Osambu 37:9, 11, 34.
12. a) Naa sangwelo diaki Jehowa lo kɛnɛ kendana la akambo wa kɔlɔ ndo wɛngiya? b) Afɔnyayɛ lo kɛnɛ kendana la okandwelo wa dikambo diendana la wɛngiya?
12 Lo mɛtɛ, sangwelo diaki Jehowa ele dia minya akambo wa kɔlɔ ndo wɛngiya oma lo nkɛtɛ kɛnɛ l’etena kakandashikikɛ ndamɛ. Ɔsɔ ekɔ dui diahomba kânga Akristo wa kɔlamelo ndjaoholaka mbala la mbala. Jehowa ayanga minya anto wasala akambo wahɔtɔnɛ la lolango lande, ndo nde ayofuta anto wasɛna lo ndjela lolango lande. “Ashu andi watendaka, toki yandi yatushishimaka ana w’antu. [Jehowa] atushishimaka untu ololo ndu untu a kolo. Keli utema andi atuhetshaka untu a kolo, ndu one latulangaka akambu wa djawudi. Ndi atoloshiyaka antu wa kolo akalanga la tsho la lopepe dia mbatshumba. . . . [Jehowa] eli ololo, ndi atongenangenaka sambu k’ololo.”—Osambu 11:4-7.
Andja w’oyoyo wa losembwe
13, 14. Lande na kele losembwe ndo akambo w’ɔlɔlɔ mbayodja otshumba lo andja w’oyoyo?
13 Etena kayolanya Jehowa dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ dialɔmbwama oma le Satana, Nde ayotɔtshiya lo andja w’oyoyo wa dimɛna efula. Andja w’oyoyo ɔsɔ wayɔlɔmbwama oma le Diolelo diaki Nzambi dia l’olongo diaketsha Yeso ambeki ande dia vɔ dilɔmbaka. Losembwe la akambo w’ɔlɔlɔ mbayɔhɛna akambo wa kɔlɔ la wɛngiya ndo l’etena kɛsɔ kayokadimwama tshɛ lo tshɛ dɔmbɛlɔ di’ɔnɛ: “Diulelu diaye diayi. Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu.”—Mateu 6:10.
14 Bible totɛka woho wa ɛlɔmbwɛlɔ kakokaso nongamɛ, mbuta ate ɛlɔmbwɛlɔ kakombola anto tshɛ wele l’etema w’ɛlɔlɔ. Etena kɛsɔ, Osambu 145:16 wata ɔnɛ: “We [Jehowa Nzambi] atukhukulaka lunya laye, atulutshaka engo tshe keli la lumu” wayokotshama tshɛ lo tshɛ. Ndo nto, Isaya 32:1 mbutaka ɔnɛ: “Enda, khum’ekanga [Yeso Kristo l’olongo] ayulela la sambu k’ololo, la ewandji [atomami waki Kristo wa la nkɛtɛ] wayolombola antu lu akambu w’usimbwi.” Lo kɛnɛ kendana la Nkumekanga Yeso Kristo, Isaya 9:7 akatatshi ɔnɛ: “Diulelu diandi diayutahamanelaka, la ki kandi huyala l’ekumelu lu kiti ka Davidi, ndu lu diulelu diandi, dia dishikike la dikikitsha uma lu akambu w’usimbwi, ndu uma lu sambu k’ololo, umaka kakiane edja ndu pundju. Saki ka [Jehowa] kanga lulimbilimbi kayutsha osoku.” Onde wɛ kokaka ndjaɛna asɛna l’ɛse ka lowandji la losembwe lɔsɔ?
15. Jehowa ayondosalɛ anto lo andja w’oyoyo?
15 Lo andja w’oyoyo waki Nzambi, hatotonga ndoko l’ɔkɔkɔ wa mbuta ɛtɛkɛta watanaso lo Undaki 4:1 wata ɔnɛ: “Dimi lakenyi asui tshe watuyalaka l’esi ulungu, ndu lakenyi asoi a wane watuwusuyaka. Keli nduku untu atâsambaka. Lu leke l’asuyanyi awo kaki wulu, ku nduku untu lâsamba.” Lo mɛtɛ, la wɛɔngɔ aso w’anto wele kema kokele, hatokoke mbeya fɔnya lo yɛdikɔ ya ngande yayonga andja w’oyoyo wa losembwe ɔsɔ dimɛna efula. Akambo wa kɔlɔ hawotonga nto, koko lushi tshɛ layololaka la akambo w’ɛlɔlɔ. Eelo, Jehowa ayonya dikambo tshɛ dia kɔlɔ, ndo nde ayosala dikambo sɔ lo yɛdikɔ yoleki ndo nyɛ yalongamɛso. Diakɔ diele ɔpɔstɔlɔ Petero akasambiyama oma le Nzambi dia funda ɔnɛ: “Keli ne dia daka diandi, mbalungamelasu ulungu w’uyuyu la kete y’uyuyu, lene udjashi akambu w’ololo”!—2 Petero 3:13.
16. Ngande wamboshikikɛma “ulungu w’uyuyu” ndo lo yoho yakɔna yalɔngɔswama “kete y’uyuyu” ɛlɔ kɛnɛ?
16 Lo mɛtɛ, “ulungu w’uyuyu” ɔsɔ, mbuta ate lowandji laki Nzambi la l’olongo lalɔmbwama oma le Kristo lamboshilaka shikikɛma. Wanɛ wayokenga “kete y’uyuyu,” mbuta ate tshunda di’oyoyo dia la nkɛtɛ di’anto w’ɛlɔlɔ wekɔ lo tshumanyema lo nshi y’ekomelo nyɛ. Vɔ waya suke la anto miliyɔ esambele, wele lo wedja oko 235, ndo lo tshumanelo oko 100 000. Miliyɔ y’anto shɔ wekɔ lo mbeka akambo w’ɛlɔlɔ ndo mboka yosembwe yaki Jehowa ndo dikambo sɔ mbâkimanyiyaka dia vɔ monga kâmɛ la anangɛwɔ wa lo andja w’otondo lo ngandji k’Okristo. Kâmɛ kele lawɔ ekɔ dui dioleki mɛnama ndo diamboviya lo ɔkɔndɔ wa lo andja ɔnɛ, mbuta ate kâmɛ koleki diangɔ tshɛ diele l’anto walɔmbwama oma le Satana. Ngandji ndo kâmɛ kɛsɔ kekɔ dɛtɔ dia kɛnɛ kayosalema lo andja w’oyoyo waki Nzambi wayɔlɔmbwama la akambo w’ɔlɔlɔ ndo la losembwe.—Isaya 2:2-4; Joani 13:34, 35; Kolosai 3:14.
Satana hatodja otshumba lo ɔlɔshɛlɔ ande
17. Lande na kele ndoko onyake Satana hatɔlɛndja lo ɔlɔshɛlɔ ande w’ekomelo?
17 Kema edja, Satana la anto ande wayɔlɔsha atɛmɔdi wa Jehowa l’oyango wa mbamana oshiki. (Ezekiyele 38:14-23) Ɔsɔ ayonga etenyi kɛmɔtshi ka kɛnɛ kakelɛ Yeso ate: “Fono ka [woke] kayuya, wuhu wahatayala uma k’etatelu k’andja edja ndu kakiane, ndu wuhu wahayalaki pundju.” (Mateu 24:21) Onde Satana ayɔlɛndja lo ta sɔ? Ndooko. Ɔtɛkɛta wa Nzambi toshikikɛka ɔnɛ: “[Jehowa] atulangaka sambu k’ololo. Ndi hatosekaka ekilami andi. Antu w’ololo watulamemaka pundju, keli ana w’antu wa kolo wayunyema. Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.”—Osambu 37:28, 29.
18. a) Kakɔna kayosala Jehowa etena kayɔlɔsha Satana ekambi Ande? b) Lande na kele aki ohomba le yɛ dia sho mvusola awui w’oma lo Bible asɔ wendana la woho wayodja losembwe otshumba?
18 Ɔsɔ ayonga ɔlɔshɛlɔ w’ekomelo wayɔlɔsha Satana la anto ande ekambi waki Jehowa. Jehowa akatatshi lo tshimbo ya Zɛkariya ate: ‘Ɔnɛ lanyonanda, ambonanda ɔna sso diami.’ (Zekariya 2:8) Ekɔ oko onto lalanga mbidja lohita lo ɔna sso diaki Jehowa. Jehowa hatotshimbatshimba, nde ayowalanya. Ekambi wa Jehowa mbele anto woleki mbokana ngandji, woleki monga kâmɛ, woleki mbidja wɔladi ndo woleki okitanyiya la nkɛtɛ. Ɔnkɔnɛ ɔlɔshɛlɔ wayowâlɔsha ɔsɔ ayonga mɛtɛ lɔsɔmbwɛ. ‘Onto latolekaka nanga losembwe’ hetawɔ tshika dikambo dia ngasɔ kânga yema tshitshɛ. Nde ayekɛ lonya lo wahɔ w’ekambi ande lo ndanya atunyi awɔ lo pondjo dia losembwe mbidja otshumba ndo dia wanɛ watɛmɔla Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ kondja panda. Ande akambo wa diambo wayanga salema kema edja lee!—Tukedi 2:21, 22.
Ngande wayoyokadimola?
• Lande na kamboleka fulanɛ akambo wa wɛngiya?
• Ngande wayoshidiya Jehowa akambo wa wɛngiya la nkɛtɛ?
• Kakɔna kakambiya lo wekelo ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la woho wayodja losembwe otshumba?
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Akambo wa kɔlɔ wakafulanɛ la ntondo ka Mvula k’Elola ndo wambofulanɛ lo “nshi y’ekumelu” nyɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Lo andja w’oyoyo waki Nzambi, losembwe la akambo w’ɔlɔlɔ mbayɔhɛna akambo wa kɔlɔ