Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Hosea
ƆTƐMWƐLƆ wa mɛtɛ wakashishɔ lo diolelo dia lo nɔrdɛ dia Isariyɛlɛ dia waoho dikumi. Lo lowandji laki Jɛrɔbɔama II, ɔngɔnyi waki l’Isariyɛlɛ, koko vɔ wakakitakita yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande. Kɛnɛ kakayele oma lâsɔ, aki lofunge ndo efukutanu wa pɔlɔtikɛ. Nkumi ya dikanga nyɛi l’atei wa shamalo yakahɔna la nde yakadiakema. (2 Khumi ya Dikanga 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Ɛnɔnyi 59 wakakambe Hɔsea olimu wa mbewoya prɔfɛsiya wakatatɛ lo 804 ntondo ka tena diaso nɛ, wakakome polo l’etena k’ofukutanu kɛsɔ.
Nsaki yaki la Jehowa otsha le wodja w’Isariyɛlɛ w’atɔmbɔki yakakɛnɛmɔma dimɛna lo kɛnɛ kakatombe lo diwala diaki Hɔsea. Losango laki Hɔsea lakendanaka la mbewoya munga kaki Isariyɛlɛ ndo dilanya diakahombe nongola Isariyɛlɛ la diolelo dia Juda. Lo kamba l’ɛtɛkɛta wa kɛtshi ndo wananda otema wele la shɛngiya ya wolo ndo wakɛnɛmɔla dikambo hwe, Hɔsea akafunde dibuku di’otondo diɔlame lokombo lande. Oko wediɔ etenyi kɛmɔtshi ka Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama, losango lele lɔkɔ lekɔ la lɔsɛnɔ ndo la wolo.—Heberu 4:12.
“UTUTSHUKI UMUNTU KANGA LUSEKA”
Jehowa akatɛ Hɔsea ate: “Tshoka, ututshuki umuntu kanga luseka.” (Hosea 1:2) Hɔsea akakitanyia ndo akote la Ngɔmɛrɛ ɔna. Ana akina ahende wakote Ngɔmɛrɛ aki mɛtɛ ana wa lo loseka. Kitshimudi ya nkombo yawɔ y’ɔnɛ: Lahokama kɛtshi ndo Kema wodja ami, akɛnyaka dia Jehowa hoka ase Isariyɛlɛ kɛtshi ndo ayoka wodja ande waki komonga la kɔlamelo ɔkɔngɔ.
Ngande wakayaoke Jehowa lo dikambo dia wodja ande wakatɔmbɔkɔ? Nde akatɛ Hɔsea ate: “Tshoka ntu utulangi umuntu kanga munanyi, lalangema le eseka, uku atulangaka [Jehowa] asi Isariyele, kuyanga mbatuwekamaka ditemolatemola.”—Hosea 3:1.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
1:1—Lande na kakatɛkɛta Hɔsea dia nkumi ya dikanga nyɛi yakolɛka la Juda lo nshi yakandakambaka olimu ande koko akatɛkɛta paka dikambo dia nkumekanga ɔtɔi keto kakolɛka l’Isariyɛlɛ? Dikambo sɔ diaki ngasɔ nɛ dia paka nkumi ya dikanga ya l’ɔlɔndji wa dioho diaki Davidi mbakeyamaka oko ewandji wakahombaka mbolɛ wodja wakasɔnwama oma le Nzambi. Nkumi ya dikanga ya lo diolelo dia lo nɔrdɛ komonga oma l’ɔlɔndji wa dioho diaki Davidi, oko waki nyɛ yakolɛka la Juda.
1:2-9—Onde Hɔsea akatshuke mɛtɛ womoto kanga loseka? Hɔsea akatshuke womoto lakayokomaka kanga loseka l’ɔkɔngɔ diko. Ɔprɔfɛta kombuta ndoko dikambo dia mɛnya ɔnɛ kɛnɛ kakandate lo dikambo dia womoto ɔsɔ nde akɛnyi lo dɔ kana lo ɛnɛlɔ.
1:7—Etena kakɔna kakokama nkumbo ka Juda kɛtshi ndo shimbamɛ? Dui sɔ diakakotshama lo 732 ntondo ka tena diaso nɛ, lo nshi ya nkumekanga Hɛzɛkiya. L’etena kɛsɔ, Jehowa akalanya sheke yakɔtwɛ ase Asuriya Jerusalɛma lo toma ondjelo ande ɔtɔi wakadiake alembe 185 000 w’ase Asuriya l’otsho ɔtɔi. (2 Khumi ya Dikanga 19:34, 35) Ɔnkɔnɛ, Jehowa akatshungola Juda, aha la “yombo, ata, falasa kuyanga la ambahemi wa falasa,” koko la ondjelo ɔtɔi.
1:10, 11—Lam’ele diolelo di’Isariyɛlɛ dia lo nɔrdɛ diakalɛndjama lo 740 ntondo ka tena diaso nɛ, ngande ‘wakasanganyema ase Isariyɛlɛ’ kâmɛ l’ase Juda? Anto efula w’oma lo diolelo dia lo nɔrdɛ wakatshu la Juda la ntondo ka anto wakadjasɛka la Juda tɔlama lo fumbe la Babilɔna lo 607 ntondo ka tena diaso nɛ. (2 Ekondo 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Etena kakakalola ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ lo nkɛtɛ yawɔ ya lotɔ lo 537 ntondo ka tena diaso nɛ, tokanula taki wanɛ waki oma lo diolelo di’Isariyɛlɛ dia lo nɔrdɛ wakakalola kâmɛ la wɔ.—Ezera 2:70.
2:21-23—Jehowa akandate la ntondo oma l’ɛtɛkɛta ande w’ɔnɛ: “Dimi layufudia [Jezirɛlɛ] lakamune la kete, layuka one laki kumbukama ketshi ketshi”? Lokombo l’ɔna l’enondo lakote Hɔsea nde la Ngɔmɛrɛ aki Jezirɛlɛ. (Hosea 1:2-4) Kitshimudi ya lokombo lɔsɔ y’ɔnɛ: “Nzambi ayonɛ lɔtɔngɔ,” aki prɔfɛsiya kakɛnyaka woho wakatshumanya Jehowa atshikadi wa kɔlamelo lo 537 ntondo ka tena diaso nɛ, ko towaonɛ oko lɔtɔngɔ la Juda. Nkɛtɛ shɔ yakatshikala tɔngɔ to ɛnɔnyi 70 yakahombe tɔsha elowa, tondja wanu wa mpɛ ndo esɔ. Lo kamba la ɛtɛkɛta wa lɔlɛnga, prɔfɛsiya kɛsɔ kakate dia diangɔ di’ɛlɔlɔ diakahombe tomba lo nkɛtɛ dia kimɔ mbo ya ndɛ, ndo nkɛtɛ yakahombe nɔmba olongo dia mvula ndɔ. Lo wedi okina, olongo akahombe nɔmba Nzambi dia nde toma wange wa mvula. Akambo asɔ tshɛ waki l’oyango wa kotsha dimɛna dimɛna ehomba w’atshikadi wakakalola. Ɔpɔstɔlɔ Paulo ndo Petero wakate dia Hosea 2:23 mendanaka la otshumanyelo w’atshikadi w’Isariyɛlɛ wa lo nyuma.—Romo 9:25, 26; 1 Petero 2:10.
Wetshelo le so:
1:2-9; 3:1, 2. Tokanyiya yema dia yimba ya ndjahombia yaki la Hɔsea dia mbetawɔ tshikala lo diwala dia kitanyiya lolango laki Nzambi! Etena kahombaso sala lolango laki Nzambi, polo lo yɛdikɔ yakɔna yatotetshaka nango yaso l’ɔkɔngɔ?
1:6-9. Jehowa mpetshaka loseka la lo nyuma, oko wahetshande loseka la lo demba.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Kɛnɛ kakate Jehowa lo dikambo dia Isariyɛlɛ la Juda kakakotshama. Mbala tshɛ Jehowa atokotshaka ɔtɛkɛta ande.
2:6, 19, 21-23; 3:1-4. Jehowa mbetawɔka dimanyiya wanɛ wakɛnɛmɔla ndjatshumuya k’oma k’ɛse otema. (Nehemiya 9:17) L’ɛnyɛlɔ ka Jehowa, sho lawɔ pombaka monga la kɛtshi lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina.
“[JEHOWA] EKO LA WANE WUDJASHI LU KETE DIKAMBU”
“[Jehowa] eko la wane wudjashi lu kete dikambu.” Lande na? Nɛ dia “nduku kolamelu kuyanga ololo, nduku ewu ka [Nzambi] lu kete.” (Hosea 4:1) Wodja w’Isariyɛlɛ w’atɔmbɔki wakayasha lo lokeso ndo lo mbitshola dikila ndo wakayakimɔ lo monanyi ka lo demba ndo ka lo nyuma. Lo dihole dia vɔ nyanga ekimanyielo oma le Nzambi, “vo watosengasengaka Edjibitu; watutshokaka utsha la Asuriya.”—Hosea 7:11.
Jehowa akate dia elombwelo kande ate: ‘Isariyɛlɛ ayohomba ndanyema.’ (Hosea 8:8) Diolelo dia Juda lawɔ diaki l’onongo. Hosea 12:2 mbutaka ɔnɛ: “[“Jehowa ekɔ la kilombo la Juda,” NW]. Ndi ayusuya Jakoba uku eli etsha andi, ayûfuta uku ditshelu diandi.” Koko ekalwelo kayoyala, nɛ dia Nzambi akasha daka nɛ ate: “Dimi layâtshungula, uma lu wulu w’udimu a Pengandu? Dimi layâshimbela uma le nyoi?”—Hosea 13:14.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
6:1-3—Akɔna akate ate: “Nyeso tukaluli le [Jehowa]”? Ondo ase Isariyɛlɛ waki komonga la kɔlamelo mbakakeketshanyaka lam’asawɔ dia kalola le Jehowa. Naka ngasɔ, kete vɔ wakasɛmaka tsho ɔnɛ wamboyatshumoya. Ngandji kawɔ ka lɔsɛngɔ kaki ka tshenyi ya wonya tsho ndo tɔ kakete “uku dingi dia pindju, uku lopopo latumoka esadi.” (Hosea 6:4) Lo wedi okina, mbeyaka monga ko Hɔsea mbakatɛkɛta, lo mbutɛ wodja dia vɔ kalola le Jehowa. Lo weho akɔ tshɛ, anto wakatɔmbɔkɔ wakadjasɛka lo diolelo dia Isariyɛlɛ dia waoho dikumi wakahombe kɛnɛmɔla ndjatshumoya ka mɛtɛ ndo kalola le Jehowa.
7:4—Lo woho akɔna waki loseka l’ase Isariyɛlɛ oko “tshuka diambohetsha ukatshi”? Wɛdikelo ɔsɔ mɛnyaka woke woke wa nsaki ya kɔlɔ yaki l’etema awɔ.
Wetshelo le so:
4:1, 6. Naka sho kombolaka tetemala mbetawɔma oma le Jehowa, kete sho pombaka tetemala kondja ewo kande ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la ewo kakɔ.
4:9-13. Jehowa ayoyokoya la wanɛ wasala awui wa mindo wa dieyanelo ndo wele l’ɔtɛmwɛlɔ wa mindo.—Hosea 1:4.
5:1. Wanɛ walɔmbɔla ekambi waki Nzambi pombaka mbikadja apɔstazi tshɛ lo tshɛ. Naka hawosadi ngasɔ, kete vɔ mbeyaka ndjotshutshuya anto amɔtshi otsha lo ɔtɛmwɛlɔ wa kashi ndo vɔ ndjokoma oko ‘djonga kana ɔtɛi’ le wɔ.
6:1-4; 7:14, 16. Ndjatshumoya ka l’ɛtɛkɛta eto ekɔ ka dungi pende ndo k’anyanya. Dia mbokama kɛtshi oma le Nzambi, otshi wa pɛkato pombaka kɛnɛmɔla ndjatshumoya k’oma k’ɛse otema, kayondɛnya lo kalola l’ɛngɔ kɛmɔtshi ‘koleki,’ mbuta ate otsha lo yoho y’ɔtɛmwɛlɔ yele lâdiko di’ekina. Ditshelo diande pombaka mbɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wa lâdiko waki Nzambi.—Hosea 7:16.
6:6. Onto lasala pɛkato mɛnyaka dia nde aya bu la ngandji ka kɔlamelo otsha le Nzambi. Ndoko elambo wa lo nyuma wa woho akɔna tshɛ wakoka mbifɛ pɛkato.
8:7, 13; 10:13. Tɔndɔ diata ɔnɛ: “untu tshe ayuna diango diakandune” diakakotshama le ase Isariyɛlɛ waki atɛmɔdi wa dikishi.—Ngalatiya 6:7.
8:8; 9:17; 13:16. Prɔfɛsiya yakendanaka la diolelo dia lo nɔrdɛ yakakotshama etena kakalɛmbiama Samariya kapitalɛ kadiɔ oma le ase Asuriya. (2 Khumi ya Dikanga 17:3-6) Sho kokaka monga l’eshikikelo dia Nzambi ayosala kɛnɛ tshɛ kakandate ndo ayotetemala kotsha kɛnɛ kakandatɛkɛta.—Walelu 23:19.
8:14. Jehowa akatome “dja l’usumba [wa Juda]” lo 607 ntondo ka tena diaso nɛ, l’anya w’ase Babilɔna, lo mbela Jerusalɛma ndo wodja wa Juda elanyelo kakewoyama la ntondo. (2 Ekondo 36:19) Ɔtɛkɛta wa Nzambi hawetaka pa pondjo.—Jashua 23:14.
9:10. Kânga mbakawayakimɔ le Nzambi ka mɛtɛ, ase Isariyɛlɛ “wakatshu utsha le Bala-Peore. Vo wakatuyakidia le ekishi ka sonyi.” Tayonga akanga wa tomba naka sho kondja ɔhɛmwɛlɔ oma lo ɛnyɛlɔ kawɔ ka kɔlɔ ndo ndjalama diaha mɔnyɔla ndjakimɔ kaso le Jehowa.—1 Koreto 10:11.
10:1, 2, 12. Sho pombaka tɛmɔla Nzambi l’otema ɔtɔi. Naka ‘sho monɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kete tayona elowa wɔtɔnɛ la ngandji ka mamba kaki Nzambi.’
10:5. Bɛtɛ-Avena (kitshimudi ate: “Luudu la atshi wa kɔlɔ”) ekɔ lokombo la diɔnyɔ lakawasha Bɛtɛlɛ (lokombo lalembetshiya “Luudu la Nzambi”). Etena kakatɔlama ekishi ka Bɛtɛ-Avena otsha lo fumbe, anto wakadjasɛka la Samariya wakasale otanda nɛ dia oshishelo wa diangɔ diawɔ di’ɔtɛmwɛlɔ. Ekɔ dui di’enginya dia kitsha wɛkamu aso le ekishi kaha la lɔsɛnɔ ndo kahakoke ndjakokɛ twamɛ!—Osambu 135:15-18; Jeremiya 10:3-5.
11:1-4. Tena tshɛ Jehowa salɛka ekambi ande akambo la ngandji. Monga l’okitanyiya le Nzambi hongaka pondjo dui dia tohina.
11:8-11; 13:14. Kɛnɛ kakate Jehowa lo dikambo di’okalwelo wa wodja ande oya l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ‘kokalola otsha le nde aha la kotshama.’ (Isaya 55:11) Lo 537 ntondo ka tena diaso nɛ, wanɛ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna wakatshungɔ ndo atshikadi wakakalola oya la Jerusalɛma. (Ezera 2:1; 3:1-3) Kɛnɛ tshɛ kakatɛkɛta Jehowa oma lo tshimbo y’aprɔfɛta ande kayokotshama ndoko onyake.
12:6. Sho pombaka ndjashikikɛ dia kɛnɛmɔlaka lɔsɛngɔ, monga la losembwe ndo nongamɛka le Jehowa tena tshɛ.
13:6. Ase Isariyɛlɛ “wakaluti, vo wakayala la utaku wakanseke [Jehowa].” Sho pombaka ndjalama diaha ndjatombola.
‘MBOKA YA JEHOWA YEKƆ OSEMBƆKI’
Hɔsea akate ate: “Isariyele, nyukaluli le [Jehowa Nzambi k]anyu, ne dia nyu nyakako l’uhedia anyu.” Nde akakeketsha wodja dia vɔ mbutɛ Jehowa ɔnɛ: “Utudimanyia kolo yasu tshe, ulunguli kene keli ololo. Shu tayukulambula elua w’uma l’enyo asu uku ulambu.”—Hosea 14:1, 2.
Otshi wa kɔlɔ wamboyatshumoya pombaka kalola le Jehowa, mbetawɔ mboka yande, ndo mbolambola elambo wa lotombo. Lande na? Nɛ dia ‘mboka ya Jehowa yekɔ osembɔki, ndo anto w’ɔlɔlɔ mbayɔkɛndakɛnda lɔkɔ.’ (Hosea 14:9) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele laso w’ɔnɛ sho mbeyaka dia “[t]ayuya la woma le [Jehowa] ndu uya l’ololo andi lu nshi y’ekumelu” lee!—Hosea 3:5.
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Lɔsɛnɔ la lo nkumbo kaki Hɔsea mɛnyaka woho wakongaka Jehowa la Isariyɛlɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
Lo ɛkwɛlɔ ka Samariya lo 740 ntondo ka tena diaso nɛ, waoho dikumi w’Isariyɛlɛ komonga nto