‘Anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ’ wekɔ lo mbetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ
‘Wanɛ tshɛ wakakokaka nongola lɔsɛnɔ la pondjo wakakome ambetawudi.’—ETSHA 13:48.
1, 2. Kakɔna kakasale Akristo wa ntondo lo kɛnɛ kendana la prɔfɛsiya kaki Yeso k’ɔnɛ lokumu l’ɔlɔlɔ pombaka sambishama lo nkɛtɛ k’otondo?
DIBUKU dia lo Bible dia Etsha diekɔ la ɔkɔndɔ wa diambo efula wɛnya kɛnɛ kakasale Akristo wa ntondo lo menda ekotshamelo ka prɔfɛsiya kaki Yeso k’ɔnɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo layosambishama lo nkɛtɛ k’otondo. (Mat. 24:14) Apandjudi waki la ohetoheto asɔ wakatshikɛ wanɛ tshɛ wakahombe ndjâyela ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. Oma lo woho wakasambisha ambeki wa Yeso la ohetoheto tshɛ la Jerusalɛma, nunu di’anto, mbidja ndo “elombedi efula” wakahongomɔ oya lo etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo kɛsɔ.—Etsha 2:41; 4:4; 6:7.
2 Waa misiɔnɛrɛ ya lo ntambe ka ntondo wakakimanyiya anto efula dia mbetawɔ Lokristo. Ɛnyɛlɔ Filipɔ, akatshu la Samariya lɛnɛ akahokamɛ elui w’anto awui wakandate la yambalo tshɛ. (Etsha 8:5-8) Paulo akande nkɛndɔ y’etale nde la asekande wotshikitanyi, watasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Kupiro, lo bɛtshi dia nkɛtɛ dia lo Asie Mineure, la Makɛdɔniya, la Ngirika ndo la Italiya. Lo esomba wakandasambisha, nyemba y’anto y’ase Juda ndo y’ase Ngirika wakakome ambetawudi. (Etsha 14:1; 16:5; 17:4) Tito akasambishaka la Kɛrɛtɛ. (Tito 1:5) Petero akasambishaka la Babilɔna, ndo lo etena kakandafunde mukanda ande wa ntondo, oya lo 62-64 tena diaso nɛ, ko olimu w’esambishelo w’Akristo wambeyama dimɛna la Poto, la Ngalatiya, la Kapadɔkiya, l’Asiya ndo la Bituniya. (1 Pet. 1:1; 5:13) Ɔsɔ aki mɛtɛ tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula! Akristo wa lo ntambe ka ntondo asɔ waki la ohetoheto efula woho ɔnɛ wele atunyi awɔ wakate dia vɔ “wambungayula wa la kete tshe.”—Etsha 17:6; 28:22.
3. Etombelo akɔna wakondja apandjudi wa Diolelo ɛlɔ kɛnɛ lo olimu awɔ w’esambishelo, ndo dui sɔ tokonyaka dia sho ndjaoka woho akɔna?
3 Ndo lo nshi yaso nyɛ, etshumanelo k’Akristo kambohama lo yoho ya diambo efula. Onde hatokeketshama etena kadiaso alapɔlɔ w’olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa watomba ɔnɔnyi tshɛ ndo etena kɛnaso etombelo wakondjaso lo andja w’otondo? Etena kɛnaso dia apandjudi wa Diolelo wakalɔmbɔla wekelo wa Bible ndekana miliyɔ shamalo lo ɔnɔnyi w’olimu wa 2007, onde dui sɔ hadiotɔngɛnyangɛnya? Ndo nto, lofulo l’anto wakɔtɔ lo Eohwelo ka nyɔi ka Yeso Kristo ɔnɔnyi wetshi mɛnyaka dia miliyɔ oko dikumi y’anto wahatakome Ɛmɛnyi wa Jehowa wakɛnya nsaki k’efula lo lokumu l’ɔlɔlɔ, ndo wakɔtɔ lo eohwelo k’ohomba efula kɛsɔ. Dui sɔ mɛnyaka dia olimu efula wa sala wekekɔ.
4. Waa na wetawɔ losango la Diolelo?
4 Ɛlɔ kɛnɛ, oko wakidiɔ lo ntambe ka ntondo, ‘wanɛ tshɛ wakoka nongola lɔsɛnɔ la pondjo’ wekɔ lo mbetawɔ losango l’akambo wa mɛtɛ. (Etsha 13:48) Jehowa ekɔ lo kotola anto asɔ oya lo okongamelo ande. (Adia Hangai 2:7.) Dionga diakɔna diahombaso tetemala monga la diɔ lo kɛnɛ kendana la olimu w’Okristo dia sho ndeka kamba kâmɛ olimu w’otshumanyelo ɔsɔ?
Tosambisha aha la shɔnɔdi
5. Weho akɔna w’anto wetawɔma le Jehowa?
5 Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakashihodia dia “[Nzambi] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” (Etsha 10:34, 35) Onto lakombola ndjala la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Jehowa pombaka monga la mbetawɔ l’olambo wa tshungo waki Yeso. (Joa. 3:16, 36) Ndo Jehowa nangaka dia “antu tshe nshimbamela ndu nkuma lu ewu ka mete.”—1 Tim. 2:3, 4.
6. Dui diakɔna diahahombe apandjudi wa Diolelo sala, ndo lande na?
6 Hatonga ɔlɔlɔ di’apandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ kanɛ anto kɔlɔ l’ɔtɛ wa lokoho lawɔ, dihole diele lawɔ lo tshunda, ɛnamelo kawɔ, ɔtɛmwɛlɔ wewɔ kana l’ɔtɛ wa dui dikina diatshikitanya la anto efula. Tokanyiya yema: Onde sho kema la lowando woho wele onto la ntondo lakaye ndjotosambisha akambo wa mɛtɛ wa lo Afundelo kotokanɛ kɔlɔ? Lâsɔ lande na kahombaso tona dia mbisha onto tshɛ lakoka tohokamɛ diaaso dia nde mboka losango lakoka shimbɛ lɔsɛnɔ lande?—Adia Mateu 7:12.
7. Lande na kahatahombe nombosha anto wasambishaso?
7 Jehowa akasɔnɛ Yeso oko Shushi; ɔnkɔnɛ, sho bu la lotshungɔ la nombosha kânga onto ɔtɔi. Ekɔ ngasɔ, nɛ dia otshikitanyi la Yeso, sho kokaka nombosha paka lo ndjela ‘kɛnɛ kɛna washo aso,’ kana ‘kɛnɛ koka atui aso,’ koko Yeso mbeyaka tokanyi t’onto t’oma k’ɛse otema.—Is. 11:1-5; 2 Tim. 4:1.
8, 9. a) Woho akɔna w’onto waki Saulo la ntondo ka nde ndjokoma Okristo? b) Kakɔna kahomba tetsha ɛnyɛlɔ kaki ɔpɔstɔlɔ Paulo?
8 Anto wa weho tshɛ wambokoma ekambi wa Jehowa. Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka diambo ekɔ kaki Saulo ka la Taraso, lakayeyamaka l’ɔkɔngɔ lo lokombo la ɔpɔstɔlɔ Paulo. Saulo laki Ofarisɛ, aki ɔndɔshi wa woke w’Akristo. Dietawɔ dia shikaa diaki lande di’ɔnɛ vɔ kema atɛmɔdi wa mɛtɛ wa Jehowa akôtshutshuya dia pɛnyahɛnya etshumanelo k’Akristo. (Ngal. 1:13) Lo kanyi y’anto, aki oko nde takandakoke ndjokoma Okristo. Koko Yeso akɛnyi dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ l’otema wa Saulo ndo akɔ̂sɔnɛ dia kotsha olimu ɔmɔtshi wa lânde. Omalɔkɔ, Saulo akakome onto ɔmɔtshi la lo etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo lakaleke ohetoheto.
9 Kakɔna katetsha ɛnyɛlɔ kaki ɔpɔstɔlɔ Paulo? Ondo l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ, ekɔ elui ɛmɔtshi w’anto wɛnama dia vɔ tonaka losango lasambishaso. Kânga mbakokadiɔ mɛnama mɛtɛ dia ndoko onto la l’atei awɔ layokoma Okristo wa mɛtɛ, hatohombe mpekɔ dia pemba kanaka la wɔ yimba. Mbala mɔtshi, kânga anto wakatalekaka fɔnya dia hawotoyasha lo losango laso, ndjolihokamɛka. Ɔkɛndɛ aso ekɔ wa tetemala la sambisha anto tshɛ ‘aha la mpekɔ.’—Adia Etsha 5:42.
Ɛtshɔkɔ wekɔ lo kongɛ wanɛ wasambisha ‘aha la mpekɔ’
10. Lande na kahatahombe tona dia sambisha anto wele la ɛnamelo kasha wɔma? Nyoshile bɛnyɛlɔ dimɔtshi dia lo ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ.
10 Ɛnamelo k’onto kokaka tokesa. Ɛnyɛlɔ, Ignacio,a akatatɛ mbeka Bible nde la Ɛmɛnyi wa Jehowa etena kakinde lo lokanu lo wodja ɔmɔtshi wa l’Amérique du Sud. Anto wakawokaka wɔma l’ɔtɛ wa dionga diande dia ngala. Ɔnkɔnɛ, ose lokanu ɔmɔtshi lakasalaka ndo lakasondjaka ase lokanu akina diangɔ diakandasalaka akakambaka la Ignacio dia nde tawotshɛka abasa ande oma le wanɛ wakakolama ko watafute. Koko etena kakahame Ignacio lo wekelo ande wa Bible ndo kakandakambe la kɛnɛ kakandekaka, onto laki ntondo ngala ɔsɔ akayokomaka onto la ki efula. Ndoko onto lakakambe la nde nto dia tawotshɛka abasa ndo Ignacio ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ woho wambotshikitanya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndo nyuma ka Nzambi lonto lande. Nde ekɔ nto la lowando le apandjudi wa Diolelo lo woho wakiwɔ komonga la shɔnɔdi ndo lo welo wakawadje dia mbeka la nde Bible.
11. Lande na katetemalaso kalola dia tenda anto wakatasambisha?
11 Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi watetemalaso kawola dia tembola anto wakatashile sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ele nɛ dia awui ndo waonga awɔ kokaka tshikitana ndo lo mɛtɛ vɔ tshikitanaka. Tatɛ oma lo mbala ka komelo kakatasawola la wɔ, mbeyaka monga ko amɔtshi l’atei awɔ wakayotata wolo, wakashisha olimu kana wakavusha lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji. (Adia Undaki 9:11.) Ekakatanu wa lo andja ɔnɛ mbeyaka tshutshuya anto dia vɔ kana yimba efula dikambo dia nshi yawɔ yayaye. Awui asɔ kokaka konya onto laki ntondo la wendjodi, kana lakalɔshanaka la losango laso, dia nde ndjolietawɔ. Omalɔkɔ, hatohombe tona dia mbewoya anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ lo diaaso tshɛ di’ɔlɔlɔ diakondjaso.
12. Ngande wahombaso mbɔsa anto wasambishaso ndo lande na?
12 Mɛnamaka dia anto wekɔ la mbekelo ka nombosha anto akina kana ka mbadja l’ɔnɔngɔ wa weho ɛmɔtshi w’anto. Koko le Jehowa onto ekɔ paka onto. Nde mɛnaka waonga w’ɛlɔlɔ wakoka ndjonga la onto. (Adia 1 Samuele 16:7.) L’olimu aso, sho pombaka ndjaketembola dia sala woho akɔ wâmɛ. Akambo efula weta mɛnyaka etombelo w’ɛlɔlɔ wakondjaso lo monga la kanyi y’ɔlɔlɔ le anto tshɛ wasambishaso.
13, 14. a) Lande na kaki ombatshi mboka ɔmɔtshi kondjasha efula otsha le mama kɛmɔtshi kakahomana la nde l’esambishelo? b) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo dikambo sɔ?
13 Ombatshi mboka ɔmɔtshi welɛwɔ Sandra, wakatasambishaka lo luudu la luudu lo disɛnga dimɔtshi dia lo wodja wa Jamaïque akahomana la Ruta, lakayashaka efula lo woho ɔmɔtshi wa fɛtɛ kelɛwɔ carnaval, fɛtɛ kele anto tetetaka ndo tanɔka lokombe lo toshinga. Mbala hiende y’etondo, wakalɔtsha Ruta dɛmbɔ dia koso lo mbɔ̂sa oko nkumekanga ka womoto ka lo wodja kendana la fɛtɛ shɔ. Nde akayashaka efula lo kɛnɛ kakataka Sandra, ɔnkɔnɛ wakokana dia tatɛ mbeka Bible. Sandra mbohɔka ate: “Etena kakamatatshɔka otsha lakande, lakɛnyi foto ka woke kaki Ruta ɔlɔtshi ahɔndɔ wendana la fɛtɛ kɛsɔ ndo alɛmbɔ wa koso wakandakondja. Dimi lakafɔnya ɔfɔnyafɔnya ɔnɛ onto la lokumu la ngasɔ ndo lakayashaka efula lo fɛtɛ kɛsɔ kokoka ndjasha l’akambo wa mɛtɛ. Ɔnkɔnɛ, lakayotshikaka dia ntshɔ towembola.”
14 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, Ruta akaye lo Mbalasa ka Diolelo ndo lam’akashile losanganya, nde akambola Sandra ate: “Lande na kahayoya dia ndjeka la mi?” Sandra akɔlɔmbɛ edimanyielo ndo wakɔshi yɛdikɔ ya vɔ tetemala la wekelo. Ruta akahame esadi esadi, akanya foto yande tshɛ yendana la fɛtɛ kɛsɔ, akatatɛ ndjasha lo elimu tshɛ wa lo etshumanelo ndo akalambola Jehowa lɔsɛnɔ lande. Lo mɛtɛ, Sandra akayɛnaka dia kanyi yaki lande ntondo lo dikambo dia Ruta yaki kɔlɔ.
15, 16. a) Etombelo akɔna wakakondja opandjudi ɔmɔtshi wakasambisha owotɔ ande? b) Lande na kele yoho ya lɔsɛnɔ yele la owotɔ hahombe tɔkɔmɔla otema dia sho mbôsambisha?
15 Anto efula wakakondja etombelo w’ɛlɔlɔ lo sambisha ewotɔ awɔ waki komonga ambetawudi, kânga etena kakɛnamaka diele oko anto asɔ hawotetawɔ losango lawɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’Okristo ɔmɔtshi wa womoto wa lo wodja w’Amɛrikɛ welɛwɔ Joyce. Okilande wa pami aki paka vɔ mbodja lo lokanu ko mbotondja, mbodja lo lokanu ko mbotondja tatɛ lam’akinde êke la ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi. Joyce mbutaka ate: “Anto wakataka dia lɔsɛnɔ lakinde lekɔ anyanya, nɛ dia nde akayakimɔ lo nɔɔnɔ dia wolo, aki wovi, ndo akatshaka awui akina efula wa kɔlɔ. Kânga mbakinde ngasɔ, dimi lakatetemala mbosambisha akambo wa mɛtɛ wa lo Bible lo edja k’ɛnɔnyi 37, kânga mbaki konangaka anto tshɛ.” Welo wakandadje la lotutsha tshɛ dia kimanyiya owotɔ ande wakatshɔkwama efula etena kakayetawɔka okilande ɔsɔ dia mbeka Bible nde la Ɛmɛnyi wa Jehowa, ndo kakandasale etshikitanu wa diambo lo lɔsɛnɔ lande. Atete edja, okilo waki Joyce ɔsɔ waya la ɛnɔnyi 50 akabatizama lo losanganya la distrikɛ lakasalema la Californie lo wodja w’Amɛrikɛ. Joyce mbutaka ate: “Lakafumbɔfumbɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ heyama lo woho wakimi kombohekɔ!”
16 Sho mbeyaka mboka wɔma wa sambisha ewotɔ aso ɛmɔtshi akambo wa mɛtɛ wa lo Bible l’ɔtɛ wa yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ. Koko, Joyce komengenga dia sambisha okilande wa pami. Ndo nto, ngande wakokaso mbeya kɛnɛ kele l’otema w’onto naka hatosambishisha? Mbeyaka monga ko onto akɔ ekɔ lo tayange l’otema ɔtɔi akambo wa mɛtɛ wa lo ɔtɛmwɛlɔ. Omalɔkɔ, tatengengake dia mbisha onto diaaso dia nde mbishola akambo wa mɛtɛ.—Adia Tukedi 3:27.
Ehomɔ ka dimɛna efula ka mbekaka l’anto Bible
17, 18. a) Kakɔna kɛnya alapɔlɔ w’oma lo wedja efula lo kɛnɛ kendana la nɛmɔ diele la dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? b) Etombelo akɔna w’ɛlɔlɔ wakayakondja lo kamba la dibuku nɛ?
17 Alapɔlɔ w’oma lo wedja efula mɛnyaka dia anto efula wele l’etema w’ɛlɔlɔ ngɛnangɛnaka dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? diakamba laso dia mbeka l’anto Bible. Ombatshi mboka ɔmɔtshi wa womoto welɛwɔ Penni wa lo wodja w’Amɛrikɛ, akatatɛ mbeka la anto efula Bible lo kamba la dibuku sɔ. L’atei awɔ, mbaki ndo esombe ehende wakayashaka efula l’awui wa lo ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Penni kombeyaka shikaa dia kana wayetawɔ kana hawotetawɔ akambo wa mɛtɛ w’oma lo Afundelo wele lo dibuku Bible etshatɔ. Koko, nde akafunde ate: “Lam’ele awui wa lɔkɔ wakafundama lo yoho yokɛma hwe, ya shikaa ndo ya lo tshena pe, vɔ waketawɔ esadi eto dia kɛnɛ kakiwɔ lo mbeka kaki mɛtɛ aha la mbidja tâmu.”
18 Pat, opandjudi ɔmɔtshi wa womoto wa lo wodja wa Grande-Bretagne, akatatɛ mbeka Bible la womoto ɔmɔtshi lakalawɔ oma lo wodja ɔmɔtshi wa lo Asiya. Womoto ɔsɔ akatshutshuyama dia ndawɔ wodja awɔ l’ɔkɔngɔ w’asɔlayi w’atɔmbɔki munda omɛnde la anande ndo nde kombaɛna nto. Lɔsɛnɔ lande laki lo wâle, wakatshumbe luudu lande ndo apami efula wakeyana la nde la wolo. Awui asɔ tshɛ wakokonya dia nde ndjaoka dia ndoko ohomba nde nsɛna nto, ndo mbala efula nde akayange dia ndjadiaka. Koko wekelo wa Bible wakayowoshaka elongamelo. Pat akafunde ate: “Elembetshiyelo wa wɔdu ndo bɛnyɛlɔ dia lo dibuku Bible etshatɔ diakonge la shɛngiya ya wolo le nde.” Ombeki ɔsɔ akahame esadi esadi, akakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia monga opandjudi wahatabazima, ndo akɛnya nsaki kande ka batizama lo losanganya la woke lakayele. Ekɔ mɛtɛ ɔngɛnɔngɛnɔ dia kimanyiya anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ dia vɔ shihodia ndo ngɛnangɛna elongamelo kasha Afundelo!
‘Tatohekɔke dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ’
19. Lande na kahomba olimu w’esambishelo kambema la shamanya tshɛ?
19 Lam’atete nshi, mbataleke mɛnama ohomba wa kamba olimu aso wa sambisha ndo mbetɛ anto ambeki la shamanya tshɛ. Ɔnɔnyi tshɛ, nunu di’anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ wekɔ lo mbetawɔ awui watatasambisha. Eelo, ‘lushi la woke laki Jehowa laya suke,’ dui sɔ nembetshiyaka dia wanɛ watshikala lo wodjima wa lo nyuma wekɔ ‘lo tatshingatshinga otsha lo nyɔi.’—Zef. 1:14; Tuk. 24:11.
20. Kakɔna kahomba ndjashikikɛ ɔmɔmɔ la l’atei aso dia sala?
20 Takakoke kimanyiya weho w’anto asɔ. Koko dia sho sala dikambo sɔ, ekɔ ohomba sho mbokoya Akristo wa lo ntambe ka ntondo, ‘wakatetemala mbetsha ndo sambisha anto lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo, Yeso aha la mpekɔ.’ (Etsha 5:42) Toyele ɛnyɛlɔ kawɔ lo tetemala kânga l’atei w’ekakatanu, lo mbidjaka yimba lo ‘diewo diaso dia mbetsha,’ ndo lo sambisha anto tshɛ aha la shɔnɔdi! ‘Tatohekɔke dia ntsha kɛnɛ kele ɔlɔlɔ,’ nɛ dia tayokondja ɛtshɔkɔ efula oma le Jehowa ndo tayetawɔma oma le nde naka hatohekwe.—2 Tim. 4:2; adia Ngalatiya 6:9.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.
Ngande wayoyokadimola?
• Waa na wetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ?
• Lande na kahatahombe kanɛ anto wasambishaso kɔlɔ?
• Etombelo akɔna wakondjaso oma l’ekimanyielo ka dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ?
[Esato wa lo lɛkɛ 13]
Nunu di’anto diele l’etema w’ɛlɔlɔ wekɔ lo mbetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ
[Esato wa lo lɛkɛ 15]
Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo etshikitanu wakasale ɔpɔstɔlɔ Paulo?
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Apandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ hawokanɛ anto kɔlɔ