Totetemale monga la kɔlamelo ya l’otema ɔtɔi

“Layokendakenda lu mete kaye. Olongosole utema ami, dia dimi mbuka lukumbu laye woma.”​—OSAM. 86:11.

1, 2. a) Lo ndjela Osambu 86:2, 11, kakɔna kayotokimanyiya dia tshikala la kɔlamelo le Jehowa l’atei w’ekakatanu ndo w’ehemba? b) Etena kakɔna kahombaso monga la kɔlamelo y’oma k’ɛse otema?

LANDE na kele Akristo amɔtshi wakatshikala la kɔlamelo lo edja k’ɛnɔnyi efula kânga mbakawadjama lo nkanu ndo mbakawahɛnyahɛnyama wakayɔkɔka lo nsaki ka lomombo la l’emunyi? Okadimwelo wa dimbola sɔ mendanaka la otema aso wa didjidji, mbuta ate lonto laso la mɛtɛ la l’etei k’otema. Osambu 86 kakatanyaka kɔlamelo la otema wele kâmɛ, mbuta ate wahakahanyemi. Omembi w’esambo Davidi akalɔmbɛ ate: “Ulamaki lumu lami, ne dia kanga kolamelu kemi! We [Nzambi k]ami, ushimbeli ukambi aye latukekamaka.” Davidi akalɔmbɛ nto ate: “[Jehowa] li, unimbitshiya mbuka kaye, ku dimi layokendakendaka lu mete kaye. Olongosole utema ami, dia dimi mbuka lukumbu laye woma.”​—Osam. 86:2, 11.

² Naka hatoyaɛkɛ le Jehowa l’otema aso tshɛ, kete awui akina ndo angɛnyi mbeyaka ndjokitshakitsha esadi eto kɔlamelo yaso le Nzambi ka mɛtɛ. Nsaki ya lokaki yekɔ oko ɛtshi ka nkɛtɛ kokundɛmi waa bɔmbɛ lo mboka katatakɛndakɛnda. Kânga mbakokaso tshikala la kɔlamelo le Jehowa l’atei w’ekakatanu, sho kokaka nkɔ esadi eto lo tolonga taki Satana. Ekɔ ohomba efula sho monga la kɔlamelo y’oma k’ɛse otema le Jehowa oma ko kakianɛ, la ntondo ka sho pomana l’ehemba! Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Olamake otema ayɛ oleki diangɔ dikina tshɛ.’ (Tuk. 4:23) Sho kokaka kondja wetshelo w’ohomba lo dikambo sɔ oma lo kɛnɛ kakakomɛ ɔprɔfɛta ɔmɔtshi wakatomama oma le Jehowa oma la Juda otsha le nkumekanga Jerɔbɔama ka l’Isariyɛlɛ.

‘Tokosha woshasha ɔmɔtshi’

3. Kakɔna kakasale Jerɔbɔama lam’akawotɛ ɔprɔfɛta waki Nzambi losango l’elombwelo?

³ Tɔshi dia tekɔ lo mɛna woho weta dikambo nɛ. Ɔprɔfɛta waki Nzambi oma la mbewoya nkumekanga Jerɔbɔama ɔnɛ lakashikikadia ɔtɛmwɛlɔ wa yana ya ngɔmbɛ lo diolelo di’Isariyɛlɛ dia lo nɔrdɛ dia waoho dikumi losango la wolo l’oma le Jehowa. Nkumekanga ambodunganɛ la nkɛtɛ. Nde ambotɛ anto ande dia vɔ munda dikɛndji diaki Nzambi sɔ. Koko Jehowa ekɔ kâmɛ l’okambi ande. Mbala kakɔ ɔtɔi, lonya losembodi nkumekanga lamboma to lo dihindo ndo elambwelo k’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi kambatɛ. Mbala kakɔ ɔtɔi, Jerɔbɔama ambotshikitanya dionga diande. Nde ambɔsɛngasɛnga ɔprɔfɛta waki Nzambi ate: “Osengesengele [Jehowa Nzambi k]aye, ndu onombele dia lunya lami nkalangana.” Ɔprɔfɛta ambɔ̂lɔmbɛ ko lonya la nkumekanga lambɔkɔnɔ.​—1 Khum. 13:1-6.

4. a) Lande na kele kɛnɛ kakalange nkumekanga mbisha ɔprɔfɛta kakahombe mbidja kɔlamelo yande l’ohemba? b) Kakɔna kakasale ɔprɔfɛta?

⁴ Oma lâsɔ, Jerɔbɔama ambotɛ ɔprɔfɛta waki Nzambi ka mɛtɛ ɔnɛ: ‘Yete tutshu lakami, kele tokosha woshasha ɔmɔtshi.’ (1 Khum. 13:7) Kakɔna kayanga sala ɔprɔfɛta kakianɛ? Onde nde pombaka mbetawɔ dia nkumekanga mbolongola l’ɔkɔngɔ wa nde mbêwoya losango l’elombwelo? (Osam. 119:113) Kana onde nde ayotona leeta laki nkumekanga, kânga mbele nkumekanga ambotshikitanya dionga diande? Jerɔbɔama aki mɛtɛ l’ɔngɔnyi efula ndo akakokaka mbisha angɛnyi ande weshasha efula w’oshinga wolo. Naka ɔprɔfɛta waki Nzambi ɔsɔ aki la nsaki ka lomombo la l’emunyi, kete kɛnɛ kakalange mbosha nkumekanga kaki ohemba wa wolo le nde. Koko, Jehowa akadjangɛ ɔprɔfɛta ɔsɔ ate: “Tolekaki ma, tonokaki ashi, ndu ntukalulaki lu mbuka kakayayi.” Ɔnkɔnɛ, ɔprɔfɛta akakadimola nkumekanga l’eshikikelo tshɛ ate: “Kuyanga we ayumbisha etenyi ka hendi ka luudu laye, dimi hatshu la ye. Dimi halole kuyanga no ashi lu dihuli ne.” Ɔnkɔnɛ, ɔprɔfɛta akamɔ oma la Bɛtɛlɛ lo kalola lo mboka kekina. (1 Khum. 13:8-10) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kɛnɛ kakasale ɔprɔfɛta ɔsɔ lo kɛnɛ kendana la kɔlamelo y’oma k’ɛse otema?​—Romo 15:4.

‘Tɔngɛnɛngɛnɛ la kɛnɛ kele laso’

5. Ngande wadja nsaki ka lomombo la l’emunyi kɔlamelo y’onto l’ohemba?

⁵ Nsaki ka lomombo la l’emunyi mbeyaka mɛnama oko dui diahendana la kɔlamelo, ko tete le diɔ mendanaka la kɔlamelo. Onde sho ndjaɛkɛka lo daka diaki Jehowa dia tosha kɛnɛ kele laso mɛtɛ ohomba? (Mat. 6:33; Heb. 13:5) Lo dihole dia sala la wolo dia kondja diangɔ dimɔtshi diakoka ndeka mbetɛ lɔsɛnɔ dimɛna efula, koko sho bu l’akoka wa disomba, onde sho kokaka nsɛna aha la monga ladiɔ? (Adia Filipi 4:11-13.) Onde sho pembamaka diaha kamba la waaso wakondjaso wa nyomoleka ndjasha l’olimu waki Nzambi dia nyanga diangɔ diakombolaso monga la diɔ kakianɛ? Onde olimu wakambɛso Jehowa la kɔlamelo wekɔ lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso? Ekadimwelo aso lo ambola asɔ wayolemanɛ lo yɛdikɔ y’efula la woho wakambɛso Nzambi l’otema aso tshɛ kana bu. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: ‘Omamemelo wa Nzambi kâmɛ la ɔngɛnɔngɛnɔ wa la kɛnɛ kele laso ekɔ la wahɔ efula.’ Nde akakotsha ate: “Ne dia shu kundja nduku l’engo la kete nye, ku hateyi ntola nduku engo uma la kete. Keli lam’ayutuyala la diango dia nde ndu la diango dia ndota, shu tayuyala la ongenongeno lu diango diako.”​—1 Tim. 6:6-8.

6. Weshasha akɔna wakoka anto tosha, ndo kakɔna kayotokimanyiya dia menda kana sho kokaka mbetawɔ weshasha akɔ?

⁶ Ɛnyɛlɔ, owandji aso w’olimu mbeyaka todiya mpɛtɛ l’olimu dia sho futamaka dimɛna ndo kondja wahɔ ekina. Kana ondo sho kokaka mɛna dia tayotokoka kondja akuta efula naka sho ntshɔ otsha lo wodja kana otsha lo prɔvɛnsɛ kekina dia toyanga olimu. L’etatelo, waaso wa ngasɔ mbeyaka mɛnama oko ɔtshɔkɔ w’oma le Jehowa. Koko la ntondo ka sho mbɔsa yɛdikɔ ya mbetawɔ awui asɔ, shi sho pombaka tasɛdingodi kɛnɛ katotshutshuya dia mbetawɔ awui akɔ? Dimbola di’ohomba efula diahombaso ndjambola l’onto ndo l’onto diɔ nɛ: “Shɛngiya yakɔna yayonga la yɛdikɔ yayomɔsa lo diɔtɔnganelo diasami la Jehowa?”

7. Lande na kele ekɔ ohomba minya nsaki tshɛ ya lomombo la l’emunyi l’etema aso?

⁷ Dikongɛ di’akambo diaki Satana diekɔ lo tetemala tshutshuya anto dia monga la nsaki ka lomombo la l’emunyi. (Adia 1 Joani 2:15, 16.) Oyango wele la Diabolo ele wa ndanya etema aso. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka sɛna wolo dia mbishola ndo minya nsaki ka lomombo la l’emunyi kakoka monga l’etema aso. (Eny. 3:15-17) Yeso komonga l’okakatanu dia tona kɛnɛ kakawotɛ Satana dia mbosha waolelo tshɛ wa la nkɛtɛ. (Mat. 4:8-10) Nde akasha ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ ate: “Nyendi, nyewo okomiya a diango tshe; ne dia lumu la untu haluyala ne dia efula ka diango dieli landi.” (Luka 12:15) Kɔlamelo yayotokimanyiya dia ndjaɛkɛ le Jehowa lo dihole dia ndjaɛkɛ le so shoamɛ.

Ɔprɔfɛta ɔmɔtshi w’osombe ‘akôkese’

8. Ngande wakɔtɔ kɔlamelo y’ɔprɔfɛta waki Nzambi l’ohemba?

⁸ Awui woteta dimɛna otondonga ɔprɔfɛta waki Nzambi akatetemala la lɔkɛndɔ lande otsha lakande. Koko oshimu kele edja, nde akahomana l’ohemba okina. Bible mbutaka ɔnɛ: “Umvutshi omotshi w’usumbi akadjashi la Betele. On’andi a pami omotshi akatûsanyia” akambo tshɛ wakasalema la pindju ka lushi lɔsɔ. Lam’akandoke awui asɔ, ɔprɔfɛta w’osombe ɔsɔ akalɔmbɛ anande dia mbɔlɔngɔsɔlɛ mponda dia nde ndjela ɔprɔfɛta waki Nzambi. Aha la nde ntshɔ etale, nde akatane ɔprɔfɛta ɔsɔ omuya l’ɛse k’otamba, ko nde akawotɛ ate: “Yeti tutshu lakami, utali yema ya ma.” Etena kakatone ɔprɔfɛta waki Nzambi ka mɛtɛ, ɔprɔfɛta w’osombe ɔsɔ akawotɛ ate: “Ndu dimi, umvutshi mbemi uku we. Ondjelo akamvutedi uma lu diui dia [Jehowa] ati: Utuyi la ndi lakaye, keli ayuli ma ndu ayono ashi.” Koko Afundelo mbutaka ɔnɛ: ‘Nde akôkese.’​—1 Khum. 13:11-18.

9. Kakɔna kata Afundelo lo kɛnɛ kendana la akanga wa lokeso, ndo waa na wasalɛwɔ kɔlɔ?

⁹ Oyadi eyango akɔna waki la ɔprɔfɛta w’osombe, kɛnɛ kele mɛtɛ ele nde akate kashi. Ondo ɔprɔfɛta w’osombe ɔsɔ aki la kɔlamelo le Jehowa lo etena kɛmɔtshi. Koko lo diaaso sɔ, nde akakese. Afundelo manyaka dionga dia ngasɔ la wolo tshɛ. (Adia Tukedi 3:32.) Akanga wa lokeso ndanyaka lonyuma lawɔ ndo mbala efula vɔ ndanyaka lonyuma la anto akina.

‘Nde akakalola’ la ɔprɔfɛta w’osombe

10. Kakɔna kakasale ɔprɔfɛta waki Nzambi etena kakawelɛ ɔprɔfɛta w’osombe lakande, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?

¹⁰ Ɔprɔfɛta waki oma la Juda akakoke mɛna dia ɔprɔfɛta w’osombe aki lo mbokesa. Nde akakoke ndjambola ɔnɛ: ‘Lande na kambotoma Jehowa ondjelo le onto okina dia tshikitanya awui wakandambutɛ?’ Ɔprɔfɛta ɔsɔ akakoke nyanga ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa lo dikambo sɔ, koko Afundelo mɛnyaka dia nde kosala dui sɔ. Lo dihole dia sala ngasɔ, “[nde] akakalula [l’ɔprɔfɛta w’osombe], akatole ma, ndu akatono ashi lu luudu la pami kako.” Jehowa kɔngɛnangɛna dui sɔ. L’ekomelo, etena kakayokalolaka ɔprɔfɛta wakakesama ɔsɔ otsha la Juda, tambwɛ kakahomana la nde ndo kakodiake. Olimu ande w’ɔprɔfɛta wakakomɛ lo yoho ya kɔlɔ efula mɛtɛ!​—1 Khum. 13:19-25.a

11. Naa ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kakatshike Ahidja?

¹¹ Lo wedi okina, Ahidja, ɔprɔfɛta wakatomama dia tokita nkumekanga Jerɔbɔama esɔ akatshikala la kɔlamelo polo l’osombe ande. Etena kakakome Ahidja osombe ndo tshungu, Jerɔbɔama akatome wadɛnde dia towombola awui wendana la ɔnawɔ laki la hemɔ. La dihonga tshɛ, Ahidja akate dia ɔnaki Jerɔbɔama ayovɔ. (1 Khum. 14:1-18) L’atei w’ɛtshɔkɔ efula wakakondja Ahidja mbaki ndo diɛsɛ diaki lande dia mbisha lonya l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama. Lo ngande? Ɔlɔmbɛdi Ɛzɛra akayokambaka la efundelo waki Ahidja lo awui wakandafunde.​—2 Ek. 9:29.

12-14. a) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo kɛnɛ kakakomɛ ɔprɔfɛta wa dikɛnda? b) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya ohomba wa kana yimba dimɛna lo dɔmbɛlɔ la alako wotombi oma lo Bible watosha dikumanyi.

¹² Bible hate lande na kele ɔprɔfɛta wa dikɛnda komimbola Jehowa la ntondo ka nde kalola tɔlɛ la tɔnɔ laka ɔprɔfɛta w’osombe. Ondo mbeyaka monga ko ɔprɔfɛta w’osombe akawotɛ kɛnɛ kakandalangaka mboka. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dikambo sɔ? Sho pombaka mbetawɔ l’eshikikelo tshɛ dia ɛlɛmbɛ waki Jehowa wekɔ osembɔki. Ndo sho pombaka mbɔsa yɛdikɔ ya mbâkitanyiya oyadi kakɔna kakoka tokomɛ.

¹³ Anto amɔtshi ngɛnangɛnaka mboka awui walangawɔ mboka etena kawashawɔ alako. Ɛnyɛlɔ, ɔnangɛso ɔmɔtshi mbeyaka kondja olimu wakoka mbɔ̂sɛ wenya tshɛ wakokande mbetsha la nkumbo kande ndo lo awui wa lo nyuma. Nde mbeyaka nɔmba ekumanyi kɛmɔtshi dia mbosha dako. Ekumanyi mbeyaka tatɛ mbotɛ ɔnɛ aha dimi mbahomba kotɛ woho wahombayɛ kotsha ehomba wa nkumbo kayɛ. Oma lâsɔ ekumanyi mbeyaka ndjovusola kâmɛ la nde wâle wa lo nyuma wakoka mbokomɛ naka nde mbetawɔ olimu ɔsɔ. Onde ɔnangɛso ɔsɔ ayohɔ paka ɛtɛkɛta waki ekumanyi w’ɔnɛ aha dimi mbahomba kotɛ woho wahombayɛ kotsha ehomba wa nkumbo kayɛ, kana ayokana yimba dimɛna la awui akina wakandawote? Mbokɛmaka hwe dia nde pombaka shikikɛ kɛnɛ koleki dimɛna lo kɛnɛ kendana la lonyuma lande.

¹⁴ Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kekina. Kadiyɛso kɛmɔtshi mbeyaka mimbola ekumanyi kɛmɔtshi dia kana nde pombaka kakitɔna l’omɛnde lele kema ombetawudi. Aha la tâmu, ekumanyi ayowotɛ dia ndamɛ mbahomba mbɔsa yɛdikɔ shɔ. Oma lâsɔ, ekumanyi mbeyaka mvusola la nde alako w’oma lo Bible wendana la dikambo sɔ. (1 Kor. 7:10-16) Onde kadiyɛso ayokana yimba dimɛna la kɛnɛ kawotɛ ekumanyi? Ko kana nde amboshilaka mbɔsa yɛdikɔ ya kakitɔna l’omɛnde? Etena kɔsande yɛdikɔ, ayonga dimɛna nde kana yimba lo dɔmbɛlɔ lo alako w’oma lo Bible.

Tonge la okitshakitsha

15. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo munga kakasale ɔprɔfɛta waki Nzambi?

¹⁵ Naa wetshelo okina wakokaso kondja oma lo munga kakasale ɔprɔfɛta w’oma la Juda? Tukedi 3:5 mbutaka ɔnɛ: “Ekamaki [Jehowa] l’utema aye tshe, tekamaki yima yaye hita.” Lo dihole dia nde tetemala ndjaɛkɛ le Jehowa oko wakandasalaka lo nshi yakete, lo diaaso sɔ ɔprɔfɛta w’oma la Juda akayaɛkɛ lo kanyi yande hita. L’ɔtɛ wa munga kakandasale, nde akashisha lɔsɛnɔ ndo lokumu l’ɔlɔlɔ laki lande lo washo waki Nzambi. Kɛnɛ kakôkomɛ mbidjaka dikako vɔlɛ lo ohomba wa monga l’okitshakitsha ndo la kɔlamelo l’olimu wakambɛso Jehowa!

16, 17. Kakɔna kayotokimanyiya dia tshikala la kɔlamelo le Jehowa?

¹⁶ Nsaki ya lokaki yele l’etema aso nyangaka mbala efula dia tonganyiya. “Utema ndeka diango tshe lukesu, vo weko kolo efula.” (Jer. 17:9) Dia tshikala la kɔlamelo le Jehowa, sho pombaka tetemala sala la wolo dia kolola lonto l’edjedja la nsaki yalɔ ya lotamanya ndo ya ndjaɛkɛ le so shoamɛ. Ndo sho pombaka ndɔta lonto l’oyoyo, ‘lakatongama lo ndjela lolango laki Nzambi lo losembwe ndo lo kɔlamelo ya mɛtɛ.’​—Adia Efeso 4:22-24.

¹⁷ Tukedi 11:2 mbutaka ɔnɛ: “Keli yimba yatuyalaka kame la kanga ndjakitshakitsha.” (Tuk. 11:2) Ndjaɛkɛ la okitshakitsha tshɛ le Jehowa tokimanyiyaka dia mbewɔ dia sala munga yakoka monga l’etombelo wa kɔlɔ efula. Ɛnyɛlɔ, ɔkɔmwɛlɔ kokaka fukutanya esadi eto ekanelo kaso ka yimba. (Tuk. 24:10) Sho mbeyaka mpekɔ dia ndjasha lo awui amɔtshi wa lo nyuma ndo ndjotatɛ mbɔsa dia kɛnɛ kambotosala lo edja k’ɛnɔnyi efula ambokoka ndo tatɛ fɔnya ɔnɛ aya etena k’anto akina lawɔ ndjasha l’awui asɔ. Kana sho mbeyaka ndjokombola dia monga la lɔsɛnɔ lelɛ anto ɔnɛ lɔsɛnɔ la dimɛna efula. Koko, ‘ndjashaka la wolo tshɛ’ ndo ‘mongaka nshi tshɛ l’awui efula wa sala l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ’ ayokokɛ etema aso.​—Luka 13:24; 1 Kor. 15:58.

18. Kakɔna kakokaso sala naka hateye yɛdikɔ yahombaso mbɔsa lo dikambo dimɔtshi?

¹⁸ Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka tanema l’atei w’ekakatanu wa wolo, koko hateye shikaa yɛdikɔ y’ɔlɔlɔ yahombaso mbɔsa. Onde tayohembama dia sala kɛnɛ kafɔnyaso ɔnɛ tɔ mbele yoho yoleki dimɛna dia kandola ekakatanu akɔ shoamɛ? Mbala tshɛ katanemaso la ntondo k’awui wa ngasɔ, ayonga dimɛna nyanga ekimanyielo ka Jehowa. Jakoba 1:5 mbutaka ɔnɛ: “Naka omotshi ambuhumba yimba, ndi alombe [Nzambi], katushaka antu tshe diango la lukahu.” Shɛso lele l’olongo ayotosha nyuma k’ekila keso la tɔ ohomba dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna.​—Adia Luka 11:9, 13.

Tɔshi yɛdikɔ ya tshikala la kɔlamelo

19, 20. Kakɔna kahombaso ndjashikikɛ dia sala?

¹⁹ Ɛnɔnyi w’efukutanu wakonge l’ɔkɔngɔ wa Sɔlɔmɔna takɔ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wakadje kɔlamelo y’ekambi waki Nzambi l’ohemba wa wolo. Ekɔ mɛtɛ dia efula k’anto kotondoya ohemba ɔsɔ. Koko amɔtshi wakatshikala la kɔlamelo le Jehowa.

²⁰ Lushi tshɛ, sho tanemaka la ntondo ka ɛsɔnwɛlɔ ndo tɛdikɔ tadja kɔlamelo yaso l’ohemba. Sho lawɔ kokaka mɛnya kɔlamelo yaso. Nyɛsɔ totshikalake nshi tshɛ la kɔlamelo le Jehowa l’otema ɔtɔi, tele l’eshikikelo tshɛ dia nde ayotetemala tshɔkɔla ekambi ande wa kɔlamelo.​—2 Sam. 22:26.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

Ngande wayoyokadimola?

• Lande na kahombaso sala la wolo dia minya nsaki ka lomombo la l’emunyi oma l’etema aso?

• Kakɔna kayotokimanyiya dia tshikala la kɔlamelo le Jehowa?

• Ngande wakoka okitshakitsha tokimanyiya dia tshikala la kɔlamelo le Nzambi?

[Esato wa lo lɛkɛ 9]

Onde wɛ ekɔ l’okakatanu dia shika tanga la ntondo k’ehemba?

[Esato wa lo lɛkɛ 10]

Onde wɛ ayɔsɛdingola alako w’oma lo Bible l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ?