BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w10 7/1 lk. 29-32
  • “Edja ndo lam’ayotokakitola nyɔi”

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • “Edja ndo lam’ayotokakitola nyɔi”
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2010
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Woho wa mbikikɛ etena kavushaso
  • Woho wakakikɛ anto amɔtshi
  • Lakayongaka la lɔsɛnɔ lele l’oyango l’ɔkɔngɔ wa dimi mvusha
  • Wadi waki edo ndo waomi waki edo
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2010
  • Etena kavusha onto olonganyi
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2013
  • Woho Akɔna Ayomokoka Mbikikɛ Kandji Kami Na?
    Etena kavɔ onto ɔmɔtshi lalangayɛ
  • Onde Kɔlɔ Monga la Kandji Woho wa Nganɛ Oka?
    Etena kavɔ onto ɔmɔtshi lalangayɛ
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2010
w10 7/1 lk. 29-32

“Edja ndo lam’ayotokakitola nyɔi”

ATSHUKANYI efula mbutaka la ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ ɛtɛkɛta ɛsɔ lo lushi lawɔ la diwala ondo aha la nkanyiya dia nyɔi koka mbakakitola lushi lɔmɔtshi. Lotshundu, hemɔ kana aksida ekɔ akambo wakomɛ anto tshɛ ndo wakoka nkomiya lo yoho ya kɔlɔ efula lɔsɛnɔ la lakiso ɔmɔtshi la ngandji, ko ntshika olonganyi weke la lɔsɛnɔ okalema ndo la ɔkɛyi.—Undaki 9:11; Romo 5:12.

Alapɔlɔ ɛmɔtshi mɛnyaka dia suke la kahende ɔtɔi ka wamato wele la ɛnɔnyi 65 kana ndekana wekɔ wadi waki edo. Ɔnkɔnɛ, lam’ele wamato ndeka apami mbala shato lo mvusha elonganyi awɔ, anto efula wɔsaka dia paka wamato mbaleka mendana la dikambo sɔ. Koko dikambo sɔ hadiolembetshiya dia apami hawovusha elonganyi awɔ. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele miliyɔ y’anto wambohomanaka la dikambo dia kandji sɔ. Shi ondo ndo wɛ mbele l’atei awɔ?

Oyadi pami kana womoto keyɛ, naka wɛ ambovushaka olonganyi ayɛ, kakɔna kakokayɛ nsala? Onde Bible kokaka kokimanyiya lo yoho mɔtshi dia mbikikɛ kandji kɛsɔ? Ngande wakakikɛ wamato kana apami amɔtshi wakavusha elonganyi awɔ? Kânga mbele ndoko yoho mɔtshi ya shikaa ya nkandola dikambo sɔ, Bible kekɔ la atɔndɔ ndo la alako amɔtshi wakoka nkimanyiya wanɛ wambovusha elonganyi awɔ.

Woho wa mbikikɛ etena kavushaso

Kânga mbele anto amɔtshi fɔnyaka dia delo ekɔ djembetelo ya wɔdu kana ɔnɛ diɔ kokaka salɛ ɔnɛ lalela kɔlɔ, dɔkɔtɛlɛ Joyce Brothers diakeke awui wendana la eongelo k’onto ndo lele ndamɛ ekɔ wadi aki odo mɛnyaka dia delo mbele ɛngɔ ka ntondo kakitshakitsha pâ kele la onto lambovusha. Lo mɛtɛ, ndela kema kɔlɔ ndo delo kimanyiyaka dia nkitshakitsha kandji kele la onto. Tokake sɔnyi dia ndela. Sho tanaka ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka dimɛna kendana la dikambo sɔ lo Bible. Abarahama aki pami kaki la mbetawɔ ka wolo ndo nde aki la diɛsɛ dia mbelamɛ ɔnɛ ɔngɛnyi wa Nzambi. Koko, etena kakavu wadɛnde la ngandji, nde ‘akɔtɔ ele l’ɔkɛi w’efula ndo akalele Sara ka wadɛnde.’—Etatelu 23:2.

Kânga mbele kema kɔlɔ di’onto nkombola dia nde ntshikala etena kɛmɔtshi ndamɛ, toyakakitolake la anto akina. Tukedi 18:1 mbutaka ɔnɛ: “One latuyatulaka uma le antu akina, atuyangaka paka lulangu landi lutu.” Lo dihole dia wɛ nsala ngasɔ, yanga ekimanyielo le ewotɔ ndo le angɛnyi ayɛ wanɛ wayadja lo dihole diayɛ. Lo dikambo sɔ, etshumanelo k’Akristo kele la apami wambotshunda lo nyuma wakoka kosha ekimanyielo ndo alako etena keyɛ l’ohomba, kekɔ yɛdikɔ ya dimɛna efula.—Isaya 32:1, 2.

Anto amɔtshi wakɛnyi ohomba nkadimola lo mikanda w’esambelo wakawatomɛ. Wɛ kokaka nkamba la diaaso sɔ lo mfunda akambo amɔtshi w’amɛna wohɔyɛ lo dikambo dia olonganyi ayɛ ndo tena di’ɛlɔlɔ diakanyetsha kâmɛ. Nsala albumu wa foto, wa mikanda ndo w’awui amɔtshi wohɔyɛ mbeyaka kokimanyiya dia mbikikɛ kandji kele la yɛ.

Ekɔ mɛtɛ dia onto lêke kavusha olonganyi ande mbeyaka ndjaoka oko onto lambokoma ewo ndo lahayeya kɛnɛ ka nsala, koko ntetemala nsala akambo kana elimu wokoyosalaka ayokokimanyiya. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ akashikikɛ wonya wa ndala, wa memɔ, wa ndɛ kana wa nsala ntumu mɔtshi ya la ngelo, kete sala la wolo dia nɛnya ekongelo kɛsɔ. Kongɛka la ntondo awui wayoyosala lo wikɛndɛ ndo lo nshi ya lânde, ɛnyɛlɔ lushi lakanyatshukana, etena kalekayɛ monga la kandji ka nyɔi k’olonganyi ayɛ. Ekɔ ohomba efula dia wɛ ntetemala la awui wa lo nyuma wokoyosalaka.—1 Koreto 15:58.

Onto lele la lɔkɔnyɔ l’efula kokaka mbɔsa esadi eto yɛdikɔ yele kema ɔlɔlɔ. Anto wele la tokanyi ta kɔlɔ mbeyaka nkamba la diaaso sɔ lo yoho ya kɔlɔ. Oma lɔkɔ, ewɔ dia mbɔsa yɛdikɔ la esasesase lo akambo wele oko nsondja lokombo, mbidja falanga efula l’awui w’okanda, monɔ kana tshukana nto. Yokedi mɔtshi ya lomba mbutaka ɔnɛ: ‘Tokanyi ta kanga lomba tatokondjiyɛka wahɔ, kele onto latosalaka akambo la esasesase ayoyaetɛ kanga wola.’ (Tukedi 21:5) Wɛ kokaka ndjosala etshikitanu wa weke wa lo lɔsɛnɔ ɛsɔ naka kandji kayɛ kambokitakita efula.

Naka wɛ ndeka mbidja yimba lo diangɔ diakatshike olonganyi ayɛ, kete dikambo sɔ kokaka kosha pâ efula l’asolo, djekoleko naka nyakadjasɛ ɛnɔnyi efula kâmɛ, koko eya dia ɔsɔ ekɔ l’atei w’awui wahomba kosha kandji. Diaha wɛ ntshikala la kandji edja, tolekake mbidja yimba lo diangɔ sɔ. (Osambu 6:6) Amɔtshi mɛnaka ɔlɔlɔ nsala awui asɔ vɔamɛ ndo akina mɛnaka ohomba nsawola la angɛnyi awɔ lo kɛnɛ kendana la diangɔ diakatshike elonganyi awɔ. Wɛ kokaka mɛna ɔlɔlɔ nyanga ekimanyielo oma le ɔngɛnyi kana owotɔ ayɛ ɔmɔtshi dia kokimanyiya lo awui amɔtshi, ɛnyɛlɔ dia nkondja mukanda w’ovushelo, mbewoya dihole diakandakambaka olimu, tenda falanga yande ya lo bankɛ, ntshikitanya lokombo lo buku dia lokombo, toyanga akuta wa sɔnasɛ, tofuta akuta wa lopitadi ndo awui akina.

Ohɔ dia tekɔ lo andja wambolola la awui wa mindo. Etena kayayɛ wɛmɛ kɛnɛ, welo wadjayɛ dia monga la lɔkɛwɔ la pudipudi mbeyaka mbɔtɔ l’ohemba. Ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Paulo wayela ɛnɛ wekɔ ohomba efula, djekoleko ɛlɔ kɛnɛ: “Untu l’untu [pombaka] mbeya ndjakimela lu akambu w’ekidiamelu la wa kenemo, aha la saki ka munanyi, uku asi wedja waheyi [Nzambi].” (1 Tesalonika 4:4, 5) Ɔnkɔnɛ, ekɔ dui dia lomba dia mbewɔ filmɛ, abuku ndo mishiki wemula mposa ya demba.

Lâdiko di’akambo asɔ tshɛ, eya ɔnɛ dia wɛ ndjaoka dimɛna l’ɔkɔngɔ wa wɛ mvusha, paka etena kɛmɔtshi kambeta. Jurnalɛ mɔtshi (USA Today) mbutaka dia wekelo wakasale ase Kalasa y’adidi ya la Michigan yasala eyangelo wendana la awui wa lo tshunda di’anto mɛnyaka dia paka l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ 18 mbakoka onto lambovusha olonganyi ande ntatɛ ndjaoka dimɛna lo demba ndo lo yimba. Lɔmba Nzambi dia nde kosha ekikelo, dionga diakoka keketshama l’ekimanyielo ka olowa wa nyuma ka Nzambi. (Ngalatiya 5:22, 23) Kânga mbele ondo wɛ hayaoke dimɛna l’etena kɛnɛ, lam’atete nshi mbayoyotayaokaka dimɛna.

Woho wakakikɛ anto amɔtshi

L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidjasɛ lo diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ ɛnɔnyi 40, Anna leke kavusha omɛnde akonge la kandji k’efula dikambo dia nyɔi k’omɛnde. Nde mbutaka ate: “Lakavusha mama lam’akimi la ɛnɔnyi 13, oma lâsɔ lakavusha ndo papa, nondo diami dihende d’apami ndo kosɛmi ka womoto. Koko lo mɛtɛ, nyɔi kawɔ kombishami kandji kele oko kɛnɛ kakambisha nyɔi k’omɛmi. Lakayaoke oko onto lambowohembola l’ahende. Laki la kandji k’otamanya.” Kakɔna kambôkimanyiya dia nde mbikikɛ kandji kɛsɔ na? Nde mbutaka ate: “Lakasale dibuku dia woke diaki la mikanda woludi la ɛtɛkɛta wa ngandji ndo wa lowando lo kɛnɛ kendana la waonga tshɛ w’amɛna waki la Darryl. Mukanda la mukanda waki la dui dimɔtshi dia lânde diendana la nde. Dimi lekɔ la eshikikelo dia Jehowa lawɔ ayowohɔ ndo ayowolola oma lo nyɔi.”

Esther lele la ɛnɔnyi akumi enanɛi la enanɛi mbutaka lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kakokimanyiya ate: “L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 46 wa sho mbidjasɛ kâmɛ, okakatanu wakaleke woke le mi waki wa dimi ntshikala dimɛ. Koko lakayɛna dia ndjasha efula l’akambo wa lo nyuma akakimanyiya efula. Dimi kotshika mbekelo kami ka mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo, ka nsambishaka anto akina awui w’oma lo Bible ndo ka kiadiaka dimɛ. Dimi lakakimanyiyama efula lo woho wakimi kondjakakitola la anto akina. Lakayange dia mbekesanɛ l’angɛnyi wakakokaka mpokamɛmi. Aha mbala tshɛ mbongawɔ la dui dimɔtshi dia keketshami, koko dimi ngɛnangɛnaka efula woho wetshawɔ wenya kâmɛ la mi ndo wapokamɛwɔ.”

Robert, lakavusha wadɛnde la hemɔ ka kansɛrɛ l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 48 wa diwala, mbutaka ate: “Ekɔ wolo efula mbikikɛ kandji kaya oma l’ovushelo w’olonganyi wakasawolaka la yɛ, wakɔsaka la yɛ tɛdikɔ, wakɛngɔlaka la yɛ, wakatshɔka la yɛ lo tovakashi ndo wakasalaka la yɛ awui kâmɛ lushi la lushi. Ekɔ tshondo y’okakatanu wa wolo, koko lamboyashikikɛ diaha nkɔmɔ dia ndɔshana l’okakatanu ɔsɔ. Monga la elimu wa lo demba ndo wa lo yimba efula wa nkamba kimanyiyakami. Dɔmbɛlɔ diekɔ nto kiɔkɔ y’ekeketshelo k’efula le mi.”

Lakayongaka la lɔsɛnɔ lele l’oyango l’ɔkɔngɔ wa dimi mvusha

Kânga mbele ovushelo w’olonganyi wa ngandji ekɔ dikambo dimɔtshi dialeka mbisha kandji, dui sɔ kema ekomelo k’andja. Lo mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ, wɛ kokaka mɛna kakianɛ waaso wele la yɛ wa ndjasha l’elimu wakiyɛ kondjakashaka efula lɔkɔ, ɛnyɛlɔ oko ntshɔ yema lo tɔkɛnyɔ kana mɛngɔla yema. Akambo asɔ wayokokimanyiya diaha wɛ ndjaoka okalema. Le anto amɔtshi, vɔ waya kakianɛ la diaaso dia nyomoleka ndjasha l’olimu w’esambishelo. Weho akɔ tshɛ, wɛ ayonga la ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo nkimanyiya anto akina lo yoho shɔ nɛ dia Yeso akate ate: “Mbisha, ambuleka nungula otshoko.”—Etsha 20:35.

Tɔfɔnyake dia wɛ hongaki la ɔngɛnɔngɛnɔ nto pondjo. Eya dia Jehowa Nzambi ayokokokɛ naka wɛ ndjaɛkɛ le nde. Omembi w’esambo Davidi akate ate: “[Jehowa] atusambaka wadi waki edo.” (Osambu 146:9) Ekɔ dui diakeketsha dia mbeya dia Bible hate tsho ɔnɛ Jehowa ekɔ “Shesu ka ketshi, [Nzambi ka] ekeketshelu tshe,” koko tɔ mbutaka nto lo dikambo dia Jehowa ɔnɛ: “We atukhukulaka lunya laye, atulutshaka engo tshe keli la lumu.” (2 Koreto 1:3; Osambu 145:16) Lo mɛtɛ, Jehowa Nzambi ka ngandji ekɔ la akoka, nangaka ndo ekɔ suke dia nkimanyiya wanɛ wayanga mɛtɛ ekimanyielo oma le nde. Yaoka oko wakayaoke ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja wakembe ɔnɛ: “Dimi layediaka ashu ami utsha l’akuna; uma lendi ayuya ekimanyelu kami? Ekimanyelu kami ka[yoya] uma le [Jehowa], lakatungi ulungu la kete.”—Osambu 121:1, 2.

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 30]

Miliyɔ y’anto wekɔ la ɔkɛi ndo wambotshikala ekalema l’ɔtɛ wakawavusha elonganyi awɔ. Onde ndo wɛ lawɔ?

[Kiombo ya lo lɛkɛ 32]

Kayotota dia otshukanelo wa mbala ka hende?

Bible mɛnyaka dia nyɔi pembolaka dimama dia diwala ndo mbishaka olonganyi wakasɛnɛ diaaso dia tshukana nto. (1 Koreto 7:39) Koko, ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ y’onto ndamɛ. Oma lɔkɔ, ekɔ ohomba dia ana mbeya yɛdikɔ yambɔsa ombutshi awɔ ndo ndjisukɛ naka kokaka. (Filipi 2:4) Ɛnyɛlɔ lo etatelo, Andrés kombetawɔ kanyi yaki papa kande ya ntshuka mbala ka hende. Nde akalangaka mama kande efula ndo nde kombetawɔ dia onto okina ndjɔsa dihole diande. Nde mbutaka ate: “Koko lakayɛnaka esadi eto dia yɛdikɔ yakɔshi papa yaki dimɛna. Diwala sɔ diakayowoshaka ɔngɛnɔngɛnɔ nto. Nde akatatɛ nsala akambo wakandayotshika nsala lo tshanda mɔtshi, ɛnyɛlɔ oko munda lɔkɛndɔ. Lo mɛtɛ, lekɔ la lowando le wadɛnde l’oyoyo ɔsɔ lo woho wôkokɛnde dimɛna lo demba ndo lo longandji.”

[Esato wa lo lɛkɛ 31]

Monga l’awui efula wa nsala ndo nɔmbaka Nzambi dia monga la ekikelo kimanyiyaka dia mbikikɛ kandji

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto