Woho wa monga la lɔsɛnɔ la dimɛna
‘Wɛ ayolowanya mboka kayɛ ndo ayosala akambo la lomba.’—JAS. 1:8.
NGANDE WAYOYOKADIMOLA?
Lo ngande waki Sɔlɔmɔna la lɔsɛnɔ la dimɛna?
Lo yoho yakɔna yaki Pɔɔlɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna?
Ngande wakokayɛ monga la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo wɛ lawɔ?
1, 2. a) Lo ndjela anto efula, monga la lɔsɛnɔ la dimɛna kɛdikɛdi na? b) Ngande wakokayɛ mbeya kana kanyi yayɛ lo dui sɔ yekɔ dimɛna?
MONGA la lɔsɛnɔ la dimɛna kɛdikɛdi na? Naka wɛ mimbola anto efula dimbola sɔ, kete wayokosha ekadimwelo wotshikitanyi. Ɛnyɛlɔ, anto efula mbutaka ɔnɛ monga la lɔsɛnɔ la dimɛna kɛdikɛdi nkondja falanga efula, monga la olimu wa dimɛna kana mbɔtɔ kalasa y’etale. Akina mbutaka ɔnɛ dui sɔ nembetshiyaka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’ase nkumbo, l’angɛnyi kana l’asekaso wa l’olimu. Ndo nto, Okristo koka mbuta ɔnɛ lɔsɛnɔ la dimɛna nembetshiyaka monga l’ɛkɛndɛ l’etshumanelo kana nkondja etombelo w’amɛna l’esambishelo.
2 Dia mbeya kana kanyi yayɛ lo dikambo sɔ yekɔ dimɛna, wɛ koka mfunda nkombo y’anto amɔtshi walekayɛ nɛmiya ndo wakɔmiyayɛ wɔsayɛ dia wekɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna. Lo awui akɔna wafɔnawɔ? Onde vɔ wekɔ akanga w’ɛngɔnyi kana ase lokumu? Onde vɔ wekɔ anto wɔsama la nɛmɔ di’efula? Ekadimwelo wayoyosha lo ambola anɛ wayɛnya kɛnɛ kele l’otema ayɛ, kakoka nsɛngiya ɛsɔnwɛlɔ ayɛ ndo katayawese lo lɔsɛnɔ.—Luka 6:45.
3. a) Kakɔna kakahombe Jashua nsala dia nde ntondoya lo lɔsɛnɔ? b) Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?
3 Oyadi kanyi yakɔna yele la so lo dikambo dia lɔsɛnɔ la dimɛna, kɛnɛ koleki ohomba ele woho wɔsa Jehowa dui sɔ nɛ dia nsɛnɔ yaso nemanɛka la mbetawɔma le nde. Etena kakandasha Jashua ɔkɛndɛ wa nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ otsha lo Nkɛtɛ ya daka, Jehowa akawotɛ dia nde mbadiaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ “la yanyi ndu l’utshu” ndo mbakitanyiyaka. Nzambi akoshikikɛ ate: “Osoku mbayuyuluwanya elimu aye ndu mbayuyuhumo lukulu l’olo lu akambu tshe wayuyutshaka.” (Jas. 1:7, 8) Aha la taamu, sho tshɛ mbeyaka dia Jashua akatondoya lo lɔsɛnɔ. Kayotota lo dikambo diaso? Ngande wakokaso nshikikɛ ɔnɛ kanyi yele la so lo dikambo dia lɔsɛnɔ la dimɛna mbɔtɔnɛka la yaki Nzambi? Dia nkadimola ambola asɔ, tɔsɛdingole nsɛnɔ y’anto ahende amɔtshi wɔtɛkɛtami lo Bible.
ONDE SƆLƆMƆNA AKATONDOYA?
4. Lande na kakokadiɔ mbutama ɔnɛ Sɔlɔmɔna akatondoya?
4 Sɔlɔmɔna aki la lɔsɛnɔ la dimɛna lo toho efula. Lo ngande? Nɛ dia l’edja k’ɛnɔnyi efula, nde akokaka Jehowa wɔma ndo akookitanyiyaka, diakɔ mbakandatshɔkwama. Tohɔ di’etena kakatɛ Jehowa Sɔlɔmɔna dia nde mbɔlɔmba ɛngɔ kɛmɔtshi, Nkumekanga kɛsɔ akɔɔlɔmbɛ lomba dia nde mbeya nɔmbɔla wodja. Omalɔkɔ, Nzambi akɔɔtshɔkɔla lo mbosha lomba ndo ɔngɔnyi. (Adia 1 Nkumi ya Dikanga 3:10-14.) Lomba lande “[l]akaleki tumba t’antu tshe wa lu leke l’ehutwelu la tumba tshe t’asi Edjibitu.” Lokumu laki Sɔlɔmɔna lakeyama “l’atei a wedja tshe wakudingi.” (1 Nkum. 4:30, 31) Oko wakinde ɔngɔnyi efula, Sɔlɔmɔna akakondjaka talata 666, mbuta ate tɔnɛ 25 ɔnɔnyi tshɛ. (2 Ɛk. 9:13) Nde akanyanyemaka efula l’ɔtɛ wa diɔtɔnganelo diaki lande la wedja ekina, mvudu yakandakisha ndo lo akambo w’okanda. Lo mɛtɛ, etena tshɛ kakandakitanyiyaka Nzambi, Sɔlɔmɔna aki la lɔsɛnɔ la dimɛna.—2 Ɛk. 9:22-24.
5. Kakɔna kakate Sɔlɔmɔna di’anto wele la lɔsɛnɔ la dimɛna lo washo wa Nzambi?
5 Kɛnɛ kakafunde Sɔlɔmɔna lo dibuku di’Ondaki hɛnya dia nde akayakese etena kakandate ɔnɛ aha paka akanga w’ɛngɔnyi kana wa lokumu ato mbele la lɔsɛnɔ la dimɛna. Ngasɔ mbediɔ nɛ dia nde akafunde ate: “Keli dimi mbeyaka nti: Nduku diese diuleki le wo, uku ngenangena la ntsha ololo lam’ekiwo la lumu. Ushasha wa [Nzambi] le untu tshe one: nde, no la ngenangena l’ulimu andi.” (Ond. 3:12, 13) Nde akashihodia di’ɛngɛnɔngɛnɔ wa ngasɔ wekɔ la kitshimudi y’efula le onto letawɔma le Nzambi ndo lele la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Nde. Sɔlɔmɔna akate ate: “Akambu tshe wambukema, nyulungi ekumelu ka dikambu. Uki [Nzambi] woma, ulamaki elembe andi. Oso eli okende w’untu tshe.”—Ond. 12:13.
6. Wetshelo akɔna wambotokondja oma l’ɛnyɛlɔ kaki Sɔlɔmɔna lo kɛnɛ kalembetshiya lɔsɛnɔ la dimɛna?
6 L’edja k’ɛnɔnyi efula, Sɔlɔmɔna akokaka Nzambi wɔma. Bible mbutaka dia nde “akalangaka [Jehowa], akayelaka elembe wakatadji Davidi, shi.” (1 Nkum. 3:3) Shi kɛsɔ mbɛnya dia nde aki la lɔsɛnɔ la dimɛna? Lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi, Sɔlɔmɔna akake tɛmpɛlɔ ka dimɛna efula lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ndo akafunde abuku asato wa lo Bible. Kaanga mbahatalongamɛ dia nsala woho akɔ waamɛ ɛlɔ kɛnɛ, ɛnyɛlɔ ka dimɛna kakatotshikɛ Sɔlɔmɔna etena kakinde la kɔlamelo le Nzambi pombaka totshutshuya dia mbeya kɛnɛ mɛtɛ kalembetshiya monga la lɔsɛnɔ la dimɛna, ndo nsala la wolo dia monga la lɔ. Tohɔ dia l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, Sɔlɔmɔna akafunde dia ɔngɔnyi, lomba, lokumu ndo wolo, diangɔ di’ɔsa anto efula ɛlɔ kɛnɛ oko lɔsɛnɔ la dimɛna, ate ekɔ anyanya. Diangɔ sɔ tshɛ diekɔ anyanya ndo diekɔ oko “untu latatshanya lopepe.” Onde wɛ hɛnyi di’akanga w’ɛngɔnyi ndekaka ndjakiyanya paka dia nyomonga ɛngɔnyi? Ndo mbala efula vɔ ndekaka ndjakiyanya paka dia diangɔ diawɔ. Koko haweye ɔnɛ ɔngɔnyi awɔ tshɛ wayotshɔ lushi lɔmɔtshi le anto akina.—Adia Ondaki 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Ngande wakashisha Sɔlɔmɔna kɔlamelo, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?
7 Lonyangu ko l’ɔkɔngɔ diko, Sɔlɔmɔna kondjotetemala monga la kɔlamelo le Nzambi. Bible mbutaka ɔnɛ: “Lu etena kakayala Solomona usumbi, wadiendi wakenge utema andi utsha le ditemolatemola. Ku utema andi kundjala tshe le [Jehowa, Nzambi k]andi, uku aki utema wa Davidi, shi. . . . Solomona akatshi kene kaki kolo lu ashu wa [Jehowa].”—1 Nkum. 11:4-6.
8 Lam’ele Jehowa kɔngɛnangɛna, nde akatɛ Sɔlɔmɔna ate: “Ne dia . . . we kunama daka diami la elembe wakamakudjela, layunya diulelu uma l’anya aye, layudisha ukambi aye.” (1 Nkum. 11:11) Ande lonyangu lee! Kaanga mbakinde la lɔsɛnɔ la dimɛna lo toho efula, nde akayɔtɔmbɔkwɛka Nzambi l’etena kɛmɔtshi. Sɔlɔmɔna akashisha dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ, mbuta ate kɔlamelo le Nzambi. Onto tshɛ la l’atei aso koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde layosala la wolo dia nkamba la wetshelo wamomokondja oma l’ɛnyɛlɔ kaki Sɔlɔmɔna dia dimi monga la lɔsɛnɔ la dimɛna?’
PƆƆLƆ AKATONDOYA
9. Lo ndjela kanyi yaki l’anto efula, onde Pɔɔlɔ akakoke ntondoya? Lembetshiya.
9 Lɔsɛnɔ laki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lakatshikitana etale la laki nkumekanga Sɔlɔmɔna. Pɔɔlɔ komonga lo kɔsa ka lowandji k’ewanga ndo kosala afɛstɔ la nkumi ya dikanga. Lo tena dimɔtshi nde akadiɛnɛka la ndjala, la mposa k’ashi, la tshitshi ndo l’olanda. (2 Kɔr. 11:24-27) Ndo etena kakandetawɔ Yeso oko Mɛsiya, Pɔɔlɔ kondjala nto la dihole dia nɛmɔ l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakatatɛ mbohetsha. Wakawodje lo lokanu, wakɔkɔmɔla emambo ndo wakawoke ave. Pɔɔlɔ akasuya dia nde l’asekande Akristo wakahetshama, wakahɛnyahɛnyama ndo wakɔnywama. Nde akayotaka ate: “Polo ndo wonya ɔnɛ tekɔ oko afumbu wa andja ɔnɛ, tekɔ oko mindo ya diangɔ tshɛ [di]akashema lo dala.”—1 Kɔr. 4:11-13.
10. Lande na kakafɔnyaka anto efula ɔnɛ Pɔɔlɔ ayoyonga la lɔsɛnɔ la dimɛna?
10 Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, mɛnamaka di’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lakelamɛka ntondo ɔnɛ Saolo aki la waaso efula wa ndjonga onto la woke. Oko wakandotɔ lo nkumbo ka lokumu ndo wakandetshama oma le Ngamaliyɛlɛ, ombetsha wakalɛmiyamaka efula, Pɔɔlɔ akayofundaka ate: “Dimi lakatatetemalaka mpama l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda oleki anto efula wa lo lɔlɔnga lami.” (Ngal. 1:14) Oko wakandeyaka ntɛkɛta Hɛbɛru ndo Grɛkɛ dimɛna, Saolo akayongaka ombolami w’ose Rɔma ndo dui sɔ diakawoshaka waɛsɛ ndo lotshungɔ la nsala akambo efula wa weke. Ko onde nde akasɔnɛ dia mbesa ɛngɛnɔngɛnɔ wa l’andja ɔnɛ wele oko lokumu ndo ɔngɔnyi w’efula? Lo dihole dia nsala ngasɔ, nde akasɔnɛ akambo akina wele, lo ndjela anto akina ndo ewotɔ ande, wakɛnamaka oko anyanya. Lande na?
11. Akambo akɔna wakɔsaka Pɔɔlɔ la nɛmɔ ndo eyango akɔna wakandayadjɛ, ndo lande na?
11 Pɔɔlɔ akalangaka Jehowa ndo akakombolaka mbetawɔma le nde oleki monga l’ɔngɔnyi ndo la lokumu le anto. Kam’akandakondja ewo ka mɛtɛ, Pɔɔlɔ akɔshi olambo wa tshungo, olimu w’esambishelo, elongamelo ka lɔsɛnɔ la l’olongo la nɛmɔ di’efula, akambo wahɔshi anto wa l’andja ɔnɛ la nɛmɔ. Tolembete dia Pɔɔlɔ akakoke nkamba la diaaso sɔ dia monga ɔngɔnyi ndo la lokumu. Ndo nto, Satana akasɛmɛ dia nde kokaka mbetsha anto tshɛ lo wedi ande ndo ɔnɛ vɔ koka nsɛka Nzambi naka vɔ ndoko l’ema. (Jɔbɔ 1:9-11; 2:3-5) Koko oyadi ohemba akɔna wakookomɛ, Pɔɔlɔ akayashikikɛ dia ntshikala la kɔlamelo le Nzambi lo nshikimala lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Onto lakotsha oyango ɔsɔ hɔsama l’andja ɔnɛ oko onto lele la lɔsɛnɔ la dimɛna.
12. Lande na kahombaso nkitsha elongamelo kaso le Nzambi?
12 Onde ndo wɛ mbayosala akambo oko Pɔɔlɔ? Kaanga mbele monga la kɔlamelo bu wɔdu, sho mbeyaka dia dui sɔ mbelaka ɛtshɔkɔ efula, tokonyaka dia mbetawɔma le Jehowa, ndo ɔsɔ mbelɛwɔ mɛtɛ lɔsɛnɔ la dimɛna. (Tok. 10:22) Sho kondjaka ɛtshɔkɔ oma ko kakianɛ ndo nongamɛka dia ndjaakondja nto lo nshi yayaye. (Adia Makɔ 10:29, 30.) Ɔnkɔnɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ efula waha nkitsha elongamelo kaso “lo efumbɔfumbɔ k’ɔngɔnyi, koko le Nzambi latosha diangɔ tshɛ diangɛnangɛnaso la diɔ la lokaho tshɛ.” Lo nsala ngasɔ, sho ‘ndjaombɛka ehikamelo k’ɔlɔlɔ ka lo nshi yayaye lo dihole dia dimɛna l’oyango wa nkukutɛ lɔsɛnɔ l’oshika.’ (1 Tim. 6:17-19) Lo mɛtɛ, sho kokaka monga l’eshikikelo dia ɛnɔnyi lokama, nunu kana ndekana oma lanɛ, tayonga l’akoka wa nkaloya sso l’ɔkɔngɔ ko mbuta ɔnɛ: “Takasɔnɛ mɛtɛ mboka ka lɔsɛnɔ l’oshika.”
LƐNƐ ELE DIANGƆ DIAYƐ DIA NƐMƆ
13. Dako diakɔna diakasha Yeso lo kɛnɛ kendana la ndjaombɛ diangɔ dia nɛmɔ?
13 Yeso akate ate: “Nyotshike ndjaombɛ diangɔ dia nɛmɔ la nkɛtɛ lɛnɛ akoka loombo la matadi ndanya ndo lɛnɛ akoka wevi ntondola luudu ko mbiva. Koko, nyoyaombe diangɔ dia nɛmɔ l’olongo lɛnɛ ahakoke loombo la matadi ndanya ndo lɛnɛ ahakoke wevi ntondola luudu ko mbiva. Nɛ dia lɛnɛ ele diangɔ diayɛ dia nɛmɔ mbayoyala ndo otema ayɛ.”—Mat. 6:19-21.
14. Lande na kele bu dui dia lomba ndjaombɛ diangɔ la nkɛtɛ?
14 Diangɔ dia nɛmɔ diayaombɛ anto la nkɛtɛ mbeyaka monga ndo diangɔ dikina koko aha falanga tsho. Lo yoho mɔtshi, diɔ koka monga ndo diangɔ diakafunde Sɔlɔmɔna diɔsama lo andja ɔnɛ dia naka onto monga la diɔ, kete nde ekɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna, mbuta ate kɛnɛmɔ, lokumu ndo wolo. Yeso akayɔtɛkɛta dui diakɔ diaamɛ diakafunde Sɔlɔmɔna lo dibuku di’Ondaki ɔnɛ diangɔ dia la nkɛtɛ hadioviya. Onde wɛ hɛnyi dia diangɔ dia nɛmɔ diayaombɛ anto wotodingi ndanaka ndo shishɔka esadi eto? Prɔfɛsɛrɛ Dale Bruner akafunde lo dikambo dia diangɔ sɔ ate: “Onto tshɛ mbeyaka dimɛna dia lokumu hangana la mbeta. Ndjaka ɛlɔ onto monga la lokumu, ko lui aya wɛ menda kapanda woho wakinde! Ndjaka onto monga la falanga ɛlɔ kɛnɛ, ko lui lui ohomba ndo ka ndɛ. . . . [Yeso] mɛtɛ mbokaka anto ngandji. Diakɔ mbakandatokeketsha dia sho mbewɔ ekiyanu w’anyanya waya lo nyanga lokumu lahaviya. Yeso halange di’ambeki [ande] ndjonga la nyangu y’anyanya l’ɔkɔngɔ diko. ‘Andja ɔnɛ wayongaka nshi tshɛ la onto ɔmɔtshi lanyanyema.’” Kaanga mbetawɔ anto efula ɛtɛkɛta ɛsɔ, angana l’atei awɔ wasala etshikitanu lo nsɛnɔ yawɔ? Onde ndo wɛ mbahatosala etshikitanu?
15. Naa yoho ya lɔsɛnɔ la dimɛna lahombaso nyanga dia monga la lɔ?
15 Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula sambishaka ɔnɛ ekɔ kɔlɔ nyanga dia monga la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo ɔnɛ onto hahombe mbidja welo dia nkotsha dui sɔ. Tolembete dia Yeso komanya anto wadja welo wa ngasɔ. Koko nde akakeketsha ambeki ande dia vɔ ndeka mbidja welo dia ndjaombɛ “diangɔ dia nɛmɔ l’olongo.” Sho pombaka monga la nsaki ntondotondo ka nsala la wolo dia monga la lɔsɛnɔ la dimɛna lo yoho yalanga Jehowa. Ɛtɛkɛta waki Yeso toholaka dia sho pombaka nsɔna kɛnɛ kahombaso mbesa. Lo mɛtɛ, akambo watatawese lo lɔsɛnɔ mɛnyaka kɛnɛ kele l’etema aso ndo kalekaso mbɔsa la nɛmɔ.
16. Lo na ahombaso nkitsha wɛkamu aso?
16 Naka sho ndjakiyanya dia ngɛnyangɛnya Jehowa, kete tayoyaɛkɛ le nde la elongamelo k’ɔnɛ nde ayotokotshɛ diangɔ dieso l’ohomba. Nde koka mbetawɔ dia sho diɛnɛ lo tshanda mɔtshi la ndjala kana la mposa k’ashi oko wakidiɔ le ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. (1 Kɔr. 4:11) Koko sho koka ndjaɛkɛ lo dako diaki Yeso diata ɔnɛ: “Tanyoyakiyanyake pondjo nyate: ‘Ayotɔlɛ na?’ kana: ‘Ayotɔnɔ na?’ kana: ‘Ayotɔlɔta na?’ Nɛ dia ase wedja toyangaka diangɔ sɔ tshɛ la lokaki. Shɛnyu lele l’olongo mbeyaka dia nyekɔ l’ohomba wa diangɔ sɔ tshɛ. Ɔnkɔnɛ, nyotetemale nyanga ntondo Diolelo la losembwe laki Nzambi, ko nde ayonyokotshɛ diangɔ dikina sɔ tshɛ.”—Mat. 6:31-33.
KƐNƐ KALEMBETSHIYA MONGA LA LƆSƐNƆ LA DIMƐNA LO WASHO WA NZAMBI
17, 18. a) Monga la lɔsɛnɔ la dimɛna nemanɛka la na? b) Monga la lɔsɛnɔ la dimɛna halemanɛ la na?
17 Dui diahombaso mbeya ele: Monga la lɔsɛnɔ la dimɛna halemanɛ la dihole diakokaso monga la diɔ l’andja ɔnɛ. Ndo nto, dui sɔ halembetshiya monga l’ɛkɛndɛ ɛmɔtshi l’etshumanelo k’Akristo. Koko monga la lɔsɛnɔ la dimɛna kɛdikɛdi monga l’okitanyiya ndo la kɔlamelo le Nzambi latoshikikɛ ɔnɛ: “Kɛnɛ kalongamɛwɔ oma le elami ele dia vɔ monga la kɔlamelo.” (1 Kɔr. 4:2) Sho pombaka ntetemala monga la kɔlamelo. Yeso akate ate: “Ɔnɛ layokikɛ polo l’ekomelo mbayoshimbamɛ.” (Mat. 10:22) Onde wɛ mbetawɔka dia shimbamɛ ekɔ ndjembetelo y’onto lele la lɔsɛnɔ la dimɛna?
18 Naka wɛ nkana yimba la ɛtɛkɛta wele la diko engo, kete wɛ ayɛna dia monga la kɔlamelo le Nzambi halemanɛ la monga la lokumu, mbɔtɔ kalasa y’adidi, monga ɔngɔnyi kana la dihole lo tshunda di’anto; ndo nto dui sɔ halemanɛ la monga la yimba efula, la diewo kana l’akoka amɔtshi. Oyadi akambo akɔna wele la so, sho koka monga la kɔlamelo le Nzambi. L’atei w’ekambi waki Nzambi wa lo ntambe ka ntondo, amɔtshi waki akanga w’ɛngɔnyi, ndo akina waki ase wola. Lo dikambo di’akanga w’ɛngɔnyi, Pɔɔlɔ akasha dako dia vɔ “nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, monga ɛngɔnyi lo etsha w’ɛlɔlɔ, dia vɔ monga la lokaho ndo monga suke dia nkahana l’anto akina.” Oyadi akanga w’ɛngɔnyi kana ase wola vɔ tshɛ kokaka “nkukutɛ lɔsɛnɔ l’oshika.” (1 Tim. 6:17-19) Dui sɔ diekɔ mɛtɛ ndo lo nshi yaso nyɛ. Onto tshɛ la l’atei aso ekɔ la diaaso ndo la diɛsɛ diakɔ diaamɛ dia monga la kɔlamelo ndo “ɛngɔnyi lo etsha w’ɛlɔlɔ.” Naka sho nsala ngasɔ, kete tayonga la lɔsɛnɔ la dimɛna lo washo wa Otungi aso ndo tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya dia tekɔ lo mbɔngɛnyangɛnya.—Tok. 27:11.
19. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala dia wɛ monga la lɔsɛnɔ la dimɛna?
19 Wɛ mbeyaka monga l’okakatanu dia nɔmbɔla akambo amɔtshi wele la yɛ, koko wɛ kokaka mbakandola. Sala la wolo dia monga la kɔlamelo oyadi akambo akɔna wele la yɛ. Dui sɔ nɔmbaka dia mbidja welo. Koko yashikikɛ dia Jehowa ayokɔtshɔkɔla efula oma ko kakianɛ ndo pondjo pondjo naka wɛ nsala ngasɔ. Tohɛke pondjo ɛtɛkɛta waki Yeso wakandatɛ Akristo w’akitami ɔnɛ: “[Nyonge] la kɔlamelo polo ndo lo nyɔi, ko dimi layo[ny]osha dɛmbɔ dia nkoso dia lɔsɛnɔ.” (Ɛny. 2:10) Ɔsɔ mɛtɛ mbelɛwɔ lɔsɛnɔ la dimɛna.
[Osato wa lo lɛkɛ 4]
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Lo ndjela anto, akɛnamaka dia Saolo ayonga la lɔsɛnɔ la dimɛna
[Osato wa lo lɛkɛ 7]
Pɔɔlɔ aki la lɔsɛnɔ la dimɛna