BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w14 6/1 lk. 7-9
  • Onde wɛ ambɔlɛtaka mapa wa lɔsɛnɔ?

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Onde wɛ ambɔlɛtaka mapa wa lɔsɛnɔ?
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2014
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • MAPA DIA SUKƐ ETEMA W’ANTO WOKOVƆ
  • MAPA WA LƆSƐNƆ
  • “Mapa wa mɛtɛ w’oma l’olongo”
    Onto loleki woke lo tena tshɛ
  • Yeso ekɔ “mapa wa lɔsɛnɔ”
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
  • Wetshelo wakondjaso oma lo dihindo dia mapa diakasale Yeso
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2024
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2014
w14 6/1 lk. 7-9
Ombutshi wa pami ɔmɔtshi w’ose Isariyɛlɛ ahembwana mapa nde la anande

Onde wɛ ambɔlɛtaka mapa wa lɔsɛnɔ?

AMƐNGƆDI amɔtshi waki la ndjala. Etena kakawatembolaka ahole amɔtshi wa la Bɛtɛlɛhɛma k’edjedja, vɔ wakoke ndjala ndo wakalange ndɛ yangɔ mɔtshi. Ɔmɔtshi l’atei awɔ akɔtɔ lo rɛstora ɔmɔtshi ko wakawosha falafel, mbuta ate mapa wadjawɔ tomata, atungudu, ndo akatshikatshi akina wadjawɔ lo mapa w’ebolonga. Diangɔ di’amɛna sɔ diakawasha wolo wa ntetemala wembwelo awɔ.

Lam’ele amɛngɔdi asɔ kombeyaka diangɔ diakawale sɔ, olelo wa mapa w’ebolonga ɛsɔ wele bu otshinga wolo akatshikala l’ɛkɔndɔ oma ko lushi lɔsɔ. Lokombo Bɛtɛlɛhɛma nembetshiyaka “Luudu la mapa,” ndo wakakatɛka mapa lo ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ l’edja ka nunu di’ɛnɔnyi. (Ruta 1:22; 2:14) Mapa w’ebolonga wa nshi nyɛ wekɔ oko mapa wakawakatɛka la Bɛtɛlɛhɛma.

Ambeta suke l’ɛnɔnyi nunu nɛi, suke la sidɛ ka Bɛtɛlɛhɛma, Sara ka wadi aki Abrahama akakatɛ ‘mapa’ dia mbisha angɛndangɛnda asato wakaye la shashimoya. (Etatelu 18:6) Ondo “shima ka pudipudi” kakakambe la Sara kakɔsama oma lo ntɔngɔ yelɛwɔ amidonier kana oma l’asami. Sara akasɔhɛ mapa ɔsɔ esadi esadi ndo ondo nde akawokatɛ lo dive dia dja efula.​—1 Khumi ya Dikanga 19:6.

Ɔkɔndɔ ɔnɛ mɛnyaka dia nkumbo k’Abrahama vɔamɛ mbakalɔngɔsɔla ndo mbakakatɛ mapa. Lam’ele vɔ wakatekekɔka, ondo Sara nde la ase olimu ande kokoka nkatɛ mapa lo nkuka oko wakawakatɛka la Ura, osomba wa Sara. Sara akasɔhɛ shima ka pudipudi k’oma lo ntɔngɔ ya lo ngelo kakɔ. Aki olimu w’efula nɛ dia vɔ wakahombe ntɔ lo mulɛ wa l’anya kana lo etole l’okanda dia ntana shima kɛsɔ.

L’ɔkɔngɔ wa ntambe nyɛi, Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakɛnya dia ndooko onto lakahombe mbɔsa etole l’ɔkɔlɛ nɛ dia ɔsɔ aki oko onto lɔsa “lumu la unyandi.” (Euhwelu k’Elembe 24:6) Nzambi akɔsaka etole la nɛmɔ di’efula, nɛ dia naka nkumbo bu l’etole takawakokaka nsala mapa wakawahombaka ndɛka lushi la lushi.​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Woho wakawatɔka ntɔngɔ ndo wakawakatɛka mapa lo nshi yakafundamaka Bible.”

MAPA DIA SUKƐ ETEMA W’ANTO WOKOVƆ

Afundelo tɛkɛtaka dia mapa mbala oko 350, ndo afundji wa Bible wakakambe la tshɛkɛta mapa mbala efula dia ntɛkɛta dikambo dia mbo ya ndɛ. Yeso akɛnya dia wanɛ wakambɛ Nzambi koka nɔmba l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ: “Otosha mbo ya ndɛ ya lushi l’ɛlɔ.” (Mateo 6:11) “Mapa” watɛkɛtama lanɛ nembetshiyaka mbo ya ndɛ lo tshɛ kayɔ ndo Yeso akɛnya dia sho koka ndjaɛkɛ le Nzambi dia nde toshaka mbo ya ndɛ ya lushi la lushi.​—Osambu 37:25.

Koko, ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi koleki mapa kana mbo ya ndɛ ohomba. Yeso akate ate: “Onto hayala la lɔsɛnɔ oma lo mbo ya ndɛ tsho, koko ndjalaka la lɔ oma lo ɔtɛkɛta tshɛ watomba oma l’onyɔ wa Jehowa.” (Mateo 4:4) Ɛtɛkɛta ande ɛsɔ mendanaka l’etena kakendɛka ase Isariyɛlɛ tshɛ lo tshɛ lo kɛnɛ kakawashaka Nzambi. Dui sɔ diakatatɛ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ ntomba oma l’Edjibito. Suke la ngɔndɔ k’otondo kakete ntatɛ lam’akawɔtɔ lo oswe wa Sinayi ndo vɔ komonga nto la mbo ya ndɛ. Diakɔ diele, vɔ wakatatɛ ngunanguna woka wɔma ɔnɛ wayanga mvɔ la ndjala l’oswe wa shɛnga ɔsɔ, lo mbuta ɔnɛ: “Lene akatalutaka ma [mapa] efula” l’Edjibito.​—Etumbelu 16:1-3.

Aha la taamu, mapa waki l’Edjibito waki diɛndjɛ efula. Lo nshi ya Mɔsɛ, akatshi wa mapa wa tomanamana wakashaka ase Edjibito weho wa mapa wotshikitanyi ndo ekate wakawahombaka ndɛ. Koko Jehowa komonga la kanyi ya ntshika wodja ande aha la mbasha kaanga woho ɔmɔ wa mapa. Nde akawalake ate: “Ulungi, dimi layunyoloshiya ma [mapa] uma l’ulungu.” Aha la taamu, mapa w’oma l’olongo ɛsɔ wakɛnamaka la pindju k’efula, vɔ waki oko “tango t’etshimbedi” wate kana oko lɔpɔpɔ kana oko ɛkɔngɔ ka wɛma. Mbala ka ntondo kakɛnyi ase Isariyɛlɛ tangɔ tɔsɔ, vɔ wakambwana ɔnɛ: “Keku na?” Mɔsɛ akawakadimola ate: “Mbu ya nde yambunyusha [Jehowa] ku.” Vɔ wakɔlɛ tangɔ takɔ mana,a ndo mbo ya ndɛ shɔ yakaakimanyiya l’edja k’ɛnɔnyi 40.​—Etumbelu 16:4, 13-15, 31.

Ase Isariyɛlɛ watɔngɔna mana, mbuta ate mbo ya ndɛ y’oma l’olongo

Mbala ka ntondo kakɛnyi ase Isariyɛlɛ mana yakawakondja lo yoho ya dihindo shɔ, vɔ wakaambe efula. Yɔ yaki mpɛ oko “ekati wosohanyemi la usanga” ndo onto tshɛ akayikondjaka efula. (Etumbelu 16:18) Koko l’edjedja ka wonya, vɔ wakayotatɛ mbohɔ mbo ya ndɛ yotshikitanyi yakawalɛka l’Edjibito. Vɔ wakayotatɛ mbuta ɔnɛ: “Nduku engo kekina k’ololo, tshikima mana nye tshu.” (Walelu 11:6) L’ɔkɔngɔ diko vɔ wakayota la lonyangu ɔnɛ: “Shu [t]ambutuna ma dia shoko ne.” (Walelu 21:5) L’ekomelo a shimu, vɔ wakayotona ndo wakayohetsha “ma di’uma l’ulungu” sɔ.​—Osambu 105:40.

MAPA WA LƆSƐNƆ

Mbokɛmaka hwe dia, oko diangɔ dikina tshɛ, mapa koka mbɔsama esadi eto oko ɛngɔ k’anyanya. Koko, Bible tɛkɛtaka dia woho wa mapa okina wa laande wahahombe mbɔsama oko ɛngɔ k’anyanya. Yeso akɛdika mapa ɔsɔ la mana yakatone ase Isariyɛlɛ la lɔsɛndji tshɛ yakahombe mbasha ɛtshɔkɔ wa pondjo.

Yeso akatɛ ampokami ande ate: “Dimi kele mapa wa lɔsɛnɔ. Watshɛnyu wakale mana l’oswe wa shɛnga, ko wakavu. Koko onto tshɛ layɔlɛ mapa wakaye oma l’olongo hatovɔ. Dimi kele mapa wasɛna wakaye oma l’olongo. Onto tshɛ layɔlɛ mapa akɔ ayɔsɛna pondjo pondjo ndo lo mɛtɛ, mapa ɔsɔ ele demba diami diayomokimɔ dia anto wa l’andja nkondja lɔsɛnɔ.”​—Joani 6:48-51.

Ampokami efula waki Yeso koshihodia kitshimudi ya tɔtɛkɛta “mapa” ndo “demba” takakambe la Yeso lo yoho ya didjidji. Koko, ɛnyɛlɔ kɛsɔ kaki dimɛna efula. Mapa wa mɛtɛ mɛtɛ waki mbo ya ndɛ y’ase Juda ya lushi la lushi, oko wakakimanyiyaka mana ase Isariyɛlɛ l’edja k’ɛnɔnyi 40 wakiwɔ l’oswe wa shɛnga. Kaanga mbaki mana woshasha w’oma le Nzambi, yɔ kombisha anto lɔsɛnɔ la pondjo. Koko, olambo wa Yeso ekɔ woshasha wayosha anto wele la mbetawɔ le nde difuto sɔ. Nde mɛtɛ ekɔ “mapa wa lɔsɛnɔ.”

Ondo etena katoyokaka ndjala wɛ toyangaka dia ndɛ yangɔ mɔtshi. Ndo wɛ koka nto mbisha Nzambi losaka l’ɔtɛ wakoshande “mbu ya nde ya la lushi la lushi.” (Mateo 6:11, Bible K’Ekila) Etena kaandolaso mbo ya ndɛ y’amɛna, tatohɛke pondjo ohomba wa “mapa wa lɔsɛnɔ,” mbuta ate Yeso Kristo.

Otshikitanyi l’ase Isariyɛlɛ wakasɛnaka lo nshi ya Mɔsɛ waki komonga la lowando, ngande wakokaso mɛnya dia sho hatɔshi mapa ɔsɔ oko ɛngɔ k’anyanya? Yeso akate ate: “Naka nyu mbokakami ngandji, kete nyayokitanyiya wadjango ami.” (Joani 14:15) Naka sho kitanyiyaka wadjango waki Yeso, tayonga l’elongamelo ka kondjaka mbo ya ndɛ ya lushi la lushi pondjo pondjo.​—Euhwelu k’Elembe 12:7.

a Tshɛkɛta “mana” ndja ondo oma lo tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru “man hu’?” yalembetshiya ɔnɛ “keku na?”

Woho wakawatɔka ntɔngɔ ndo wakawakatɛka mapa lo nshi yakafundamaka Bible

Mama kɛmɔtshi asɔha okuna l’anya

Ɔtwɛlɔ dia ndjotana okuna. Tena tshɛ, wamato wakalɔngɔsɔlaka okuna l’anya ndo ɔsɔ aki olimu ɔmɔtshi l’atei w’elimu wakakambemaka ko pindju. (Tukedi 31:15; Mateo 24:41) Lo nshi y’ewandji wa nkumbo, wakalekaka nkamba la woho ɔmɔtshi wa ntɔngɔ welɛwɔ amidonnier waki la nsɛkɛ yahakakitɔna la mposo esadi. Ɔsɔ aki mɛtɛ olimu wa wolo, nɛ dia wakahombaka ntɔ l’etole kana lo mulɛ wa l’anya. Ntondotondo, vɔ wakavɛvɛka ashi lo ntɔngɔ, wakatɔka ndo oma laasɔ, manɛ lo yanyi. Ndo nto, vɔ wakafufolaka dia minya fufodi ntondo ka vɔ ndjɔtɔ dia ntana okuna.

Wenya efula wakahombaka mbeta dia ndjokondja okuna wahomba koka la nkumbo ndo “mindju [y]a toshi” yakokɛmaka l’esomba mbala la mbala lo nshi yakafundamaka Bible. (Jeremiya 25:10) Wakakelekaka nyama ɔkɔdi ko kikeleka lo mulɛ w’ave dia tɔ tshindjaka mulɛ akɔ naka lo mulɛ mbatɔshɛwɔ ntɔngɔ shɔ.​—Mateo 18:6.

Mama kɛmɔtshi atondjɛ mapa oma lo kuka ka tshitshɛ

Okatelo wa mapa. Okatelo mbaki olimu okina wakawakambaka lushi la lushi. Mama ka nkumbo akahombaka mbidja ashi l’okuna, sɔhanya, ko oma laasɔ nde nkatɛ mapa. (Etatelu 18:6) Nkumbo mɔtshi wakakatɛka mapa lo ave wa dja ndo akina wakakatɛka lo nkuka ya totshitshɛ. (Akambu w’Asi Lewi 2:4; Isaya 44:15) Anto wa lokumu, ɛnyɛlɔ waa Farawɔ wakalɔmbaka akatshi wa mapa wa tomanamana dia mbakatɛ mapa awɔ, koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula kaanga anto akina wakayotatɛ nsomba mapa. (Etatelu 40:17; 1 Samuele 8:13; Isaya 55:2) Lo nshi ya Jɛrɛmiya, Jɛrusalɛma aki la “osese w’akatshi wa [mapa]” ndo lo nshi ya Nɛhɛmiya, vɔ waki l’etangelo kɛmɔtshi kakelamɛka “Etangelu ka Khuka ya dja.”​—Jeremiya 37:21; Nehemiya 12:38.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto