Woho wa nsɛna naka ekondjelo kayɛ kambokitakita
OBED ekɔ ombutshi wele l’ana ahende. Nde akakambe olimu l’edja k’ɛnɔnyi dikumi lo ɔtɛlɛ ɔmɔtshi wa lokumu wa l’osomba ɔmɔtshi wa l’Afrikɛ ndo nde komongaka l’okakatanu dia nkotsha ehomba w’ase nkumbo kande. Mbala la mbala, nde akɔsaka tovakashi nde l’ase nkumbo kande dia tenda tɔkɛnyɔ ta l’osomba awɔ. L’ɔkɔngɔ diko, awui asɔ tshɛ wakafukutana nɛ dia nde akayoshisha olimu ande l’ɔtɛ wakayokitakitaka waa kidiya y’ɔtɛlɛ.
Stephen akakambe olimu lo bankɛ kɛmɔtshi l’edja k’ɛnɔnyi ndekana 22 ndo l’edjedja ka wonya nde akayongaka lo dihole dia lâdiko. Wakawosha luudu la woke, mutuka, ase olimu ndo anande wakɔtɔka lo kalasa ya lokumu yakawafutaka falanga efula. Etena kakawatshikitanya ase olimu wa lo bankɛ kɛsɔ, Stephen akashisha olimu ande. Nde mbutaka ate: “Dimi l’ase nkumbo kami takakome anto w’anyanya, lakashisha elongamelo ndo lakakɔmɔ.”
Akambo wa ngasɔ komɛka anto efula lo losɛnɔ. Woho wambofula ekakatanu wendana l’ekondjelo l’andja w’otondo ambokonya miliyɔ y’anto waki l’ekondjelo dia nshisha elimu awɔ. Anto efula wakayokoma dia mbetawɔ nkamba elimu wahawafute dimɛna kânga mbele diangɔ diekɔ lo tadɛ eshinga tsho. Oyadi lo wedja wamboshidimikɔ kana bu, ndoko dihole diahawadiɛnɛ l’ekakatanu wendana l’ekondjelo.
Onga la lomba l’oshika
Mbala efula etena kahafutama onto dimɛna kana kashishande olimu, nde ndjɔkɔmɔka. Ekɔ mɛtɛ dia ndoko onto lahakoke monga la yema ya lonyangu etena kashishande olimu kana kahandafutama dimɛna. Koko, pami kɛmɔtshi ka lomba akasambiyama dia mfunda ate: “Naka we ayokomo lu lushi la pa, wulu aye weli tshitshe.” (Tukedi 24:10) Lo dihole dia sho nkɔmɔ etena kongaso l’ekakatanu wendana l’ekondjelo, sho pombaka nkitanyiya Ɔtɛkɛta waki Nzambi lo monga la ‘lomba l’oshika.’—Tukedi 2:7
Kânga mbele Bible bu dibuku diɛnya woho wahomba onto monga la falanga kana ndjilama, tɔ kekɔ l’alako wa lomba wambokimanyiya miliyɔ y’anto wa l’andja w’otondo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole alako amɔtshi washa Bible.
Tɛdiki oshinga. Lo ndjela Luka 14:28, Yeso akate ate: “Untu akona l’atei anyu, lam’alangandi mpika luudu l’etangelu, ku hatadjashi dia ntediki ushinga, kana ndi la diango dia nkuka lushidiya?” Nkitanyiya dako sɔ nembetshiyaka nsala ekongelo kɛnya woho wahombayɛ kambaka la falanga yayɛ ndo kiyelaka. Koko Obed akashihodia ɔnɛ nsala dui sɔ ekɔ tshondo y’okakatanu. Nde mbutaka ate: “La ntondo ka dimi nshisha olimu ami, takatshupaka falanga woho w’anyanya. Sho komongaka l’ekongelo ka woho wa kambaka la falanga nɛ dia taki la yɔ efula ndo takasombaka kɛnɛ tshɛ kaki la so ohomba.” Nkongɛ la ntondo woho wa kambaka la falanga kimanyiyaka onto dia nkamba la yɔ dimɛna.
Tshikitanya yoho yayɛ ya lɔsɛnɔ. Kânga mbele ekɔ wolo di’onto mbewɔ dia ntshupa falanga yande, dui sɔ diekɔ ohomba. Yokedi mɔtshi ya lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Kanga yewo atenaka elanyelu, atuyasheka.” (Tukedi 22:3) Stephen mbutaka ate: “Dimi l’ase nkumbo kami takonɔ lo luudu laso la tshitshɛ l’oyango wa sho nkitshakitsha adepasɛ. Ana wakatatɛ mbɔtɔ lo kalasa y’etshawɔ dimɛna, koko yele bu oshinga wolo.”
Nsawola kâmɛ lo nkumbo ekɔ ohomba efula naka nyolanga nsala etshikitanu ɛmɔtshi. Austin lakakambe lo kɔpanyi kɛmɔtshi l’edja k’ɛnɔnyi divwa la ntondo ka nde ndjoshisha olimu ande mbutaka ate: “Dimi la wadɛmi takadjasɛ ndo takashana tokanyi tendana la diangɔ mɛtɛ diakiso l’ohomba. Takatshike dia nsomba diangɔ dia ndɛ di’oshinga wolo, mbɔsa tovakashi tatɔsɛ falanga efula ndo nsomba ahɔndɔ wamboleka oshinga wolo. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakakambe ase nkumbo kami kâmɛ la mi etena kakatasale etshikitanu ɛsɔ.” Lo mɛtɛ, ananyu mbeyaka monga l’okakatanu dia nshihodia lande na kele nsala etshikitanu wa ngasɔ ekɔ ohomba, koko oko wenyu ambutshi, nyu kokaka mbakimanyiya dia vɔ nshihodia dikambo sɔ.
Etawɔ nkamba elimu ekina. Mbala efula onto lakekɛ nkamba olimu lo biro, ndjongaka l’okakatanu dia nkamba elimu ekina wa wolo. Austin mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ wa dimi nshisha olimu ami, laki l’okakatanu w’efula dia nkamba totumutumu ta totshitshɛ nɛ dia laki lo dihole dia lâdiko lo kɔpanyi kɛmɔtshi ka lokumu.” Koko, Bible mbutaka lo Tukedi 29:25, ɔnɛ: “Woma w’untu watuwambaka djunga.” Naka wɛ nyanga dia nkondja paka woho w’olimu wakayakambaka ntondo, kete wɛ mbeyaka ndjohomba kânga akuta wa wɛ nsɛnya nkumbo kayɛ. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia ntondoya dikambo sɔ?
Ekɔ ohomba wɛ monga l’okitshakitsha. L’ɔkɔngɔ wa Obed nshisha olimu ande, osekande lakakambaka la nde olimu ntondo akawɔlɔmbɛ dia nde nkamba lo garajɛ kande ka mituka. Olimu ɔsɔ wakɔlɔmbaka dia ntshɔ l’ahole w’etale lo etadimbo wa ditshu efula dia tosomba mukubu ndo diangɔ dikina. Obed mbutaka ate: “Dimi konangaka nkamba olimu ɔsɔ, koko lakɛnyi dia dimi bu l’olimu okina wakamakoke nkamba. Okitshakitsha mbakakimanyiya dia mbetawɔ nkamba olimu wafutawɔ difuto dia ka nɛi ɔtɔi ka difuto diakamalongolaka l’olimu ami wa ntondo, koko kânga mbediɔ ngasɔ, lekɔ lo nkotsha ehomba w’ase nkumbo kami.” Shi wɛ koka nkondja wahɔ lo nsala ngasɔ?
Ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la yɛ. Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi mbutaka ɔnɛ onto lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ekɔ onto “langɛnangɛna la kɛnɛ kele la nde ndo lele l’ɔlɔ lo woho wende.” Elembetshielo ɛsɔ mbeyaka mɛnama dia bu amɛna le onto lele l’ekakatanu wendana l’ekondjelo. Koko, tɔsɛdingole ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Paulo laki misiɔnɛrɛ wakeyaka kɛnɛ kalembetshiya ndjala l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbuta ɔnɛ: ‘Dimi lakeke dia ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la mi oyadi l’etena kakɔna tshɛ. Dimi mbeyaka woho wa nsɛna etena kemi bu la diangɔ efula ndo kemi la diɔ efula.’—Filipi 4:11, 12.
Mbeyaka monga ko tekɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna, koko oko weso lo tena diatshikitana akambo, lɔsɛnɔ mbeyaka ndjotongɛ l’ekakatanu wa wolo. Ɔnkɔnɛ, tayokondja wahɔ naka sho nkitanyiya dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Olemielo a [Nzambi] la ongenongeno weko waho a wuki. Keli lam’ayutuyala la diango dia nde ndu la diango dia ndota, shu tayuyala la ongenongeno lu diango diako.” Lo dihole dia nkeketsha anto dia vɔ monga akanga wa nɛndɛ, Paulo akɛnya ohomba wa nkitsha okotshelo w’ehomba aso lo dihole diahombama.—1 Timote 6:6, 8.
Kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ
Ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ haye lo ndjamɔtshɛ diangɔ tshɛ dieso l’ohomba kana oma lo monga la lɔsɛnɔ la kawotake. Ekɔ ngasɔ nɛ dia Yeso ndamɛ akate ate: “Mbisha, ambuleka nungula otshoko.” Eelo, ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ wa mɛtɛ ndjaka oma lo nkamba la kɛnɛ kele la so dia nkimanyiya ndo nkeketsha anto akina.—Etsha 20:35.
Otungi aso Jehowa Nzambi ndjakiyanyaka efula lo dikambo di’ehomba aso tshɛ. Lo tshimbo ya Bible, nde toshaka alako w’eshika watokimanyiya dia sho ndowanya nsɛnɔ yaso ndo mbewɔ ekiyanu w’anyanya. Lo mɛtɛ, kɛsɔ hɛnya ɔnɛ akambo wele la so wendana l’ekondjelo wayolowana mbala kakɔ ɔtɔi. Koko Yeso ndakaka ‘wanɛ tshɛ wayanga ntondo Diolelo ndo losembwe laki Nzambi’ ɔnɛ Jehowa ayowakotshɛ ehomba awɔ wa lushi la lushi.—Mateu 6:33.