LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w18 Fepueli p. 18-22
  • ʻOku ʻUhinga ki he Hā ʻa e Hoko ko ha Tokotaha Fakalaumālié?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku ʻUhinga ki he Hā ʻa e Hoko ko ha Tokotaha Fakalaumālié?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO E HĀ ʻA E TOKOTAHA FAKALAUMĀLIE?
  • AKO MEI HE NGAAHI FAʻIFAʻITAKIʻANGA LELEÍ
  • MAʻU “ʻA E FAKAKAUKAU ʻA KALAISÍ”
  • Laka ki Muʻa ʻi he Tuʻunga ko ha Tokotaha Fakalaumālie!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Tuʻunga Fakalaumālie Moʻoní ʻe Lava Fēfē Ke Ke Maʻu Ia?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • ʻI he Fekumi ki he Tuʻunga Fakalaumālié
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Ko e Hā ʻa e Tuʻunga Fakalaumālie? ʻE Lava Ke U Hoko ʻo Fakalaumālie ʻo Taʻekau ki ha Lotu?
    Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
w18 Fepueli p. 18-22
Fakalaulauloto ha tuofefine ki he fakamatala Fakatohitapu kia Sīsuú

ʻOku ʻUhinga ki he Hā ʻa e Hoko ko ha Tokotaha Fakalaumālié?

“Fakatauange ki he ʻOtuá . . . ke ne ʻai kimoutolu ke mou maʻu ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai tatau mo ia naʻe maʻu ʻe Kalaisi Sīsuú.”​—LOMA 15:5.

HIVA: 25, 5

ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

  • ʻE lava fēfē ke tau ʻiloʻi ha tokotaha fakalaumālie, pe fakakaukau fakalaumālie?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kakai fakalaumālié?

  • Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fai ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau malavá ke maʻu “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí”?

1, 2. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi fekauʻaki mo e tuʻunga fakalaumālié? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi mahuʻinga te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

ʻOKU pehē ʻe ha tuofefine ʻi Kānata ko e hoko ko ha tokotaha fakalaumālie, pe fakakaukau fakalaumālié kuó ne ʻai ia ke ne fiefia ange pea kuó ne tokoniʻi ia ʻi heʻene ngaahi palopalema ʻi he moʻuí. Ko ha tokoua ʻi Pelēsila ʻa ia kuó ne mali ʻi he taʻu ʻe 23 ʻokú ne pehē ko e hoko ʻo fakakaukau fakalaumālié kuo tokoniʻi ai ia mo hono uaifí ke na maʻu ha nofo mali fiefia. Ko ha tokoua ʻi he ʻOtu Motu Filipainí ʻokú ne pehē ko e fakakaukau fakalaumālié kuo ʻoange ai kiate ia ʻa e nonga ʻo e fakakaukaú pea kuo tokoniʻi ai ia ke ne maʻu ha vahaʻangatae lelei mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he puipuituʻa kehekehe.

2 ʻOku hā mahino ʻoku tau maʻu ʻaonga ʻi he founga kehekehe lahi ʻi he taimi ʻoku tau fakakaukau fakalaumālie aí. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke hoko ai ʻo fakakaukau fakalaumālie lahi ange pea maʻu ʻa e ngaahi ʻaonga ko iá? ʻUluakí, ʻoku fiemaʻu ke tau mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e kakai fakalaumālié, ʻa e faʻahinga ʻoku tataki ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá pea ʻoku nau fakakaukau ʻo hangē ko e fakakaukau ʻa Sihová. ʻI he kupu ko ení, te tau tali ai ʻa e fehuʻi mahuʻinga ʻe tolu: (1) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e hoko ko ha tokotaha fakalaumālie pe fakakaukau fakalaumālie? (2) Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga te ne tokoniʻi kitautolu ke tau tupu fakalaumālié? (3) ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau feinga ke maʻu “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí” ke tau hoko ko e kakai fakalaumālie?

KO E HĀ ʻA E TOKOTAHA FAKALAUMĀLIE?

3. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e faikehekehe ʻi ha tokotaha fakakakano mo ha tokotaha fakalaumālie?

3 ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ke tau mahinoʻi ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e “tangata fakalaumālié” mo ha “tangata fakakakano.” (Lau ʻa e 1 Kolinitō 2:14-16.) Ko ha tokotaha fakakakano “ʻoku ʻikai ke ne tali ʻe ia ʻa e ngaahi meʻa ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá, he ko e koto vale ʻa e ngaahi meʻa ia ko iá kiate ia; pea heʻikai lava ke ne ʻilo kinautolu.” ʻI hono kehé, ko ha tokotaha fakalaumālie “ʻokú ne sivisiviʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” pea ʻokú ne maʻu “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí,” ʻa ia ʻoku ʻuhinga iá ʻokú ne feinga ke fakakaukau ʻo hangē ko Kalaisí. ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe Paula ke tau hoko ko e kakai fakalaumālie. Ko e hā ha toe ngaahi founga ʻoku kehe ai ʻa e kakai fakakakanó mei he kakai fakalaumālié?

4, 5. ʻE lava fēfē ke tau ʻiloʻi ha tokotaha fakakakano?

4 ʻOku anga-fēfē ʻa e fakakaukau ʻa ha tokotaha fakakakano? Ko ha tokotaha fakakakano ʻokú ne ohi ʻa e fakakaukau ʻa e māmaní, ʻa ia ʻoku fakahangataha ki he ngaahi holi siokitá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa e fakakaukau ko ení ko e “laumālie ko ia ʻoku ngāue he taimí ni ʻi he ngaahi foha ʻo e talangataʻá.” (ʻEf. 2:2) Ko e fakakaukaú ni ʻokú ne tākiekina ʻa e tokolahi taha ʻo e kakaí ke nau faʻifaʻitaki ki he faʻahinga takatakai ʻiate kinautolú. ʻOku nau fai pē ʻa e meʻa ʻoku hā ngali totonu kiate kinautolú, ʻo ʻikai tokanga fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá. Ko ha tokotaha fakakakano, pe fakakaukau fakakakano, ʻokú ne fakakaukau tefito pē ki he ngaahi meʻa fakakakanó pea faʻa ongoʻi ʻoku mahuʻinga ange ʻa hono tuʻungá, paʻangá, pe ngaahi totonu fakafoʻituituí ʻi ha toe meʻa pē.

5 Ko ha tokotaha fakakakano ʻokú ne faʻa fai ʻa e meʻa ʻoku ui ʻe he Tohi Tapú “ko e ngaahi ngāue ʻa e kakanó.” (Kal. 5:19-21) ʻI he ʻuluaki tohi ʻa Paula ki he kau Kalisitiane ʻi Kolinitoó, ʻokú ne lave ai ki he ngaahi meʻa kehe ʻoku fai ʻe he kakai fakakakanó. ʻOku nau fakafaʻafaʻahi ʻi he ngaahi taʻefelotoí, feinga ke fakamavahevaheʻi ʻa e kakaí, fakaʻaiʻai ʻa e niʻihi kehé ke nau angatuʻu, feʻaveʻaki ʻa e toko taha taki taha ki he fakamaauʻangá, ʻikai ha fakaʻapaʻapa ki he tuʻunga-ʻulú, pea ʻai ke fuʻu mahuʻinga ʻa e meʻakaí mo e inú ʻi heʻenau moʻuí. Ko ha tokotaha fakakakano ʻoku ʻikai te ne talitekeʻi ʻa e fakatauele ke ne fai ha meʻa ʻoku hala. (Pal. 7:21, 22) Naʻe pehē ʻe Sute ko e kakai fakakakanó ʻoku aʻu ʻo lava ke mole meiate kinautolu ʻa e laumālie ʻo Sihová.​—Sute 18, 19.

6. ʻE lava fēfē ke tau ʻiloʻi ha tokotaha fakalaumālie?

6 ʻI he kehe mei ha tokotaha fakakakano, ko ha tokotaha fakalaumālie ʻokú ne tokanga lahi ki hono vahaʻangatae mo e ʻOtuá. ʻOkú ne fakaʻatā ke tataki ia ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá pea feinga lahi ke faʻifaʻitaki kia Sihova. (ʻEf. 5:1) ʻOkú ne feinga ke ako ki he anga ʻo e fakakaukau ʻa Sihová pea ke sio ki he ngaahi meʻá ʻo hangē ko Sihová. ʻOku mātuʻaki moʻoni ʻa e ʻOtuá kiate ia. ʻI he ʻikai hangē ko ha tokotaha fakakakanó, ko ha tokotaha fakalaumālie ʻokú ne fakaʻapaʻapa ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová ʻi he tafaʻaki kotoa ʻo ʻene moʻuí. (Saame 119:33; 143:10) ʻOku ʻikai te ne fai ʻa e “ngaahi ngāue ʻa e kakanó” ka ʻokú ne feinga ke fakatupulekina ʻa e “fua ʻo e laumālié.” (Kal. 5:22, 23) Ke fakamatalaʻi lahi ange ʻa e ʻuhinga ʻo e fakakaukau fakalaumālié, fakakaukau ki he fakafehoanaki ko ení: Ko ha taha ʻoku sai ʻi he pisinisí ʻoku tala ʻokú ne fakakaukau pisinisi, pea ko ha taha ʻoku tokanga moʻoni ki heʻene lotu ki he ʻOtuá ʻoku tala ʻokú ne fakakaukau fakalaumālie.

7. Ko e hā ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e kakai fakakaukau fakalaumālié?

7 Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e kakai fakakaukau fakalaumālié ʻoku nau fiefia. ʻOku tau lau ʻi he Mātiu 5:3: “Fiefia ē ko kinautolu ʻoku nau lāuʻilo ki heʻenau fiemaʻu fakalaumālié, he ʻoku ʻonautolu ʻa e Puleʻanga ʻo hēvaní.” ʻOku fakamatala ʻi he Loma 8:6 ko ʻetau moʻuí ʻoku fakatuʻunga ʻi heʻetau fakakaukau ʻo hangē ko e fakakaukau ʻa Sihová: “Ko hono fokotuʻu ʻa e fakakaukaú ʻi he kakanó ʻoku iku ia ki he mate, ka ko hono fokotuʻu ʻa e fakakaukaú ʻi he laumālié ʻoku iku ia ki he moʻui mo e melino.” Ko ia kapau ʻoku tau fakakaukau fakalaumālie, ʻe lava ke tau maʻu ʻi he taimí ni ʻa e melino mo e ʻOtuá, pea mo kitautolu, pea ʻe lava ke tau maʻu ai ʻa e ʻamanaki ko e moʻui taʻengata.

8. Ko e hā ʻe lava ke faingataʻa ai ʻa e hoko ko ha tokotaha fakalaumālie pea hokohoko atu ai peé?

8 Kae kehe, ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani fakatuʻutāmaki. Koeʻuhi ʻoku takatakaiʻi kitautolu ʻe he kakai ʻoku ʻikai te nau fakakaukau ʻaki ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ʻoku fiemaʻu ʻa e feinga moʻoni ke maluʻi hotau ʻatamaí. Kapau ʻoku ʻikai ke tau fakafonuʻaki hotau ʻatamaí ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa Sihová, ʻe fakafonu ʻe he māmaní hotau ʻatamaí ʻaki ʻene ngaahi fakakaukau fakakakanó. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke fakaʻehiʻehi mei aí? ʻE lava fēfē ke tau tupu fakalaumālie?

AKO MEI HE NGAAHI FAʻIFAʻITAKIʻANGA LELEÍ

9. (a) Ko e hā ʻe lava ke ne akoʻi mai ke tau hoko ʻo fakakaukau fakalaumālié? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lelei te tau lāulea ki aí?

9 Hangē pē ko e fiemaʻu ke ako ha kiʻi tama mei heʻene ongo mātuʻá pea faʻifaʻitaki ki heʻena faʻifaʻitakiʻanga leleí, ʻoku fiemaʻu ke tau ako mo faʻifaʻitaki ki he faʻahinga ʻoku nau maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo Sihová. ʻE akoʻi mai ʻe he meʻá ni ʻa e founga ke tau hoko ai ʻo fakakaukau fakalaumālié. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku tau ako ki he meʻa ke ʻoua ʻe faí ʻaki hono siofi ʻa e kakai fakakaukau fakakakanó. (1 Kol. 3:1-4) ʻOku ʻi he Tohi Tapú fakatouʻosi ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lelei mo e kovi. Tau sivisiviʻi angé ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻe lava ke tau ako mei ai: Ko Sēkope, Mele, pea mo Sīsū.

Fakalaulauloto ha tokoua ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sēkopé

Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sēkopé? (Sio ki he palakalafi 10)

10. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sēkope ko ha tokotaha fakalaumālie ia?

10 ʻI he hangē ko e tokolahi ʻo kitautolú, naʻe ʻikai ke faingofua ʻa e moʻui ʻa Sēkopé. Ko hono tokoua tonu ko ʻĪsoá, naʻá ne loto ke tāmateʻi ia. Ko ʻene tamai-ʻi-he-fonó naʻá ne toutou feinga ke kākaaʻi ia. Ka ko e tui ʻa Sēkope ki he talaʻofa ʻa Sihova kia ʻĒpalahamé naʻe hanganaki mālohi. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sēkope ʻe hoko hono fāmilí ko e konga ʻo hono fakahoko ʻo e talaʻofa fisifisimuʻa ko ení, ko ia naʻá ne tokangaʻi lelei kinautolu. (Sēn. 28:10-15) Naʻe ʻikai ke fakaʻatā ʻe Sēkope ʻa e fakakaukau fakakakano ʻa e kakai takatakai ʻiate iá ke ne ʻai ke ngalo ai ʻiate ia ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, naʻe kōlenga ʻa Sēkope kia Sihova ke ne fakahaofi ia ʻi heʻene fakakaukau naʻá ne ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki mei hono tokouá. Naʻá ne lotu: “Kuó ke folofola mai: ‘Te u failelei moʻoni kiate koe, pea te u ʻai ho hakó ke hangē ko e ʻoneʻone ʻo e tahí.’” (Sēn. 32:6-12) Naʻe tui mālohi ʻa Sēkope ki he ngaahi talaʻofa ʻa Sihová peá ne fakamoʻoniʻi ia ʻaki ʻene founga moʻuí.

Tali ha tuofefine ‘i he fakatahá fekau‘aki mo e fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Melé

Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Melé? (Sio ki he palakalafi 11)

11. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ko Melé ko ha tokotaha fakakaukau fakalaumālie?

11 Fakakaukau he taimí ni kia Mele. Naʻe fili ia ʻe Sihova ke ne hoko ko e faʻē ʻa Sīsuú he ko ha tokotaha fakakaukau fakalaumālie ia. Lau ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Mele ʻi heʻene ʻaʻahi ki hono kāinga ko Sākalaia mo ʻIlisapesí. (Lau ʻa e Luke 1:46-55.) ʻOku lava ke tau ʻiloʻi naʻe ʻofa ʻa Mele ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá peá ne ʻiloʻi lelei ʻa e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú. (Sēn. 30:13; 1 Sām. 2:1-10; Mal. 3:12) Pea naʻa mo e hili ʻa e mali ʻa Mele mo Siosifá, naʻá na tatali ʻo ʻikai te na fehokotaki fakasino kae ʻoua kuo ʻaloʻi ʻa Sīsū. Ko ʻena ngāue kuo vaheʻi mai mei he ʻOtuá naʻe mahuʻinga ange ia kiate kinaua ʻi heʻena ngaahi holí. (Māt. 1:25) Pehē foki, naʻe siofi fakalelei ʻe Mele ʻa e meʻa kotoa pē naʻe hoko ʻi he tupu hake ʻa Sīsuú peá ne fanongo ki he ngaahi meʻa naʻá ne akoʻí. Naʻá ne “tauhi . . . ʻa e ngaahi leá ni kotoa ʻi hono lotó.” (Luke 2:51) ʻOku hā mahino naʻá ne mahuʻingaʻia ʻaupito ʻi he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e Mīsaiá. ʻE lava ke tau faʻifaʻitaki kia Mele pea feinga maʻu pē ke fai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu mai ʻe he ʻOtuá ke tau faí?

12. (a) Naʻe anga-fēfē ʻa e faʻifaʻitaki ʻa Sīsū ki heʻene Tamaí? (e) ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)

12 ʻI he kakai kotoa kuo moʻui maí, ko Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei taha ʻo ha tokotaha fakakaukau fakalaumālie. Lolotonga ʻene moʻui mo ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻá ne fakamoʻoniʻi naʻá ne loto ke faʻifaʻitaki ki heʻene Tamaí. Ko e fakakaukau, ongoʻi, mo e ngāue ʻa Sīsuú naʻe hangē pē ko Sihová. Naʻá ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá pea fakaʻapaʻapaʻi ʻa ʻene ngaahi tuʻungá. (Sione 8:29; 14:9; 15:10) Ko e fakatātaá, fakahoa ʻa e anga hono fakamatalaʻi ʻe ʻAisea ʻa e manavaʻofa ʻa Sihová mo e anga hono fakamatalaʻi ʻe Maʻake ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa Sīsuú. (Lau ʻa e ʻAisea 63:9; Maʻake 6:34.) ʻOku tau faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻaki ʻa e mateuteu maʻu pē ke fakahāhā ʻa e manavaʻofa ki he faʻahinga ʻoku nau fiemaʻu tokoní? ʻI he hangē ko Sīsuú, ʻoku tau tokangataha ki hono malangaʻi mo akoʻi ʻa e ongoongo leleí? (Luke 4:43) Ko e kakai fakakaukau fakalaumālié ʻoku nau manavaʻofa pea feinga ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé.

13, 14. (a) Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he kakai fakakaukau fakalaumālie ʻi he ʻaho ní? (e) ʻOmai ha fakatātā.

13 ʻI he ʻahó ni, ʻoku tokolahi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine fakakaukau fakalaumālie ʻoku nau feinga lahi ke faʻifaʻitaki kia Kalaisi. Te ke fakatokangaʻi nai ʻoku nau faivelenga ʻi he ngāue fakafaifekaú, anga-talitali kakai, mo manavaʻofa. Neongo ʻoku ʻikai te nau haohaoa, ʻoku nau feinga mālohi ʻaupito ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei pea fai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke nau faí. Ko Rachel, ko ha tuofefine ʻi Pelēsila, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou manako ʻi he faʻifaʻitaki ki he sitaila ʻa e māmaní. Ko hono olá, naʻe ʻikai ke loko taau ʻa ʻeku ʻai valá. Ka ko hono ako ʻa e moʻoní naʻá ne ueʻi au ke u fai ʻa e feinga naʻe fiemaʻú ke u hoko ko ha tokotaha fakalaumālie. Naʻe ʻikai ke faingofua ʻa hono fai ʻa e ngaahi liliú, ka naʻá ku hoko ʻo fiefia ange ai pea maʻu ʻa e taumuʻa moʻoni ʻi he moʻuí.”

14 Ko Reylene, ko ha tuofefine ʻi he ʻOtu Motu Filipainí, naʻe kehe ʻa ʻene palopalemá ʻana. Neongo naʻá ne ʻi he moʻoní, naʻá ne tokangataha ki hono maʻu ha ako māʻolunga ange mo ha ngāue lelei. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe hoko ʻa ʻene ngaahi taumuʻa fakalaumālié ʻo ʻikai toe loko mahuʻinga kiate ia. ʻOkú ne pehē, “naʻe kamata ke u ʻiloʻi naʻe mole ha meʻa ʻi heʻeku moʻuí, ko ha meʻa naʻe mahuʻinga mamaʻo ange ʻi heʻeku ngāué.” Naʻe liliu ʻe Reylene ʻa e anga ʻo ʻene fakakaukaú pea ʻai ʻa ʻene ngāue kia Sihová ko e meʻa mahuʻinga taha ia ʻi heʻene moʻuí. ʻOkú ne falala he taimí ni ki he talaʻofa ʻa Sihova ʻi he Mātiu 6:33, 34 pea ʻokú ne pehē, “ʻOku ou ʻiloʻi fakapapau ʻe tokangaʻi au ʻe Sihova!” ʻOkú ke ʻiloʻi nai ʻoku ʻi ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi hoʻo fakatahaʻangá ʻoku nau maʻu ʻa e fakakaukau tatau. ʻI heʻetau sio ki he anga ʻo ʻenau faʻifaʻitaki kia Kalaisí, ʻoku tau loto ke faʻifaʻitaki ki heʻenau faʻifaʻitakiʻanga faitōnungá.​—1 Kol. 11:1; 2 Tes. 3:7.

MAʻU “ʻA E FAKAKAUKAU ʻA KALAISÍ”

15, 16. (a) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau fai ke tau hangē ai ko Kalaisí? (e) ʻE lava fēfē ke tau fakaʻatā ke tākiekina kitautolu ʻe he “fakakaukau ʻa Kalaisí”?

15 ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Kalaisi? ʻOku fakamatala ʻi he 1 Kolinitō 2:16 ʻoku fiemaʻu ke tau maʻu “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí.” ʻOku fakamanatu mai ʻi he Loma 15:5 ke tau fakatupulekina “ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai tatau mo ia naʻe maʻu ʻe Kalaisi Sīsuú.” Ke hangē ko Kalaisí, ʻoku fiemaʻu ke tau ako ʻa e anga ʻo ʻene fakakaukaú, ongoʻí, mo e ngāué. Naʻe tokanga lahi ange ʻa Sīsū ki hono vahaʻangatae mo e ʻOtuá ʻi ha toe meʻa pē. Ko ia ko e hoko ʻo hangē ko Sīsuú ʻokú ne ʻai ke tau hoko lahi ange ai ʻo hangē ko Sihová. Ko e ʻuhinga ia ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke tau ako ke fakakaukau ʻo hangē ko Sīsuú.

16 ʻE lava fēfē ke tau ako ke fakakaukau ʻo hangē ko Sīsuú? Naʻe sio ʻa ʻene kau ākongá ʻi heʻene fakahoko ʻa e ngaahi maná, fanongo ki heʻene akoʻi ʻa e fuʻu kakaí, sio ki he anga ʻo ʻene fakafeangai ki he kakai kehekehe, pea fakatokangaʻi ʻa e anga ʻo hono tataki ia ʻe he fakakaukau ʻa Sihová. Naʻa nau pehē: “Ko e kau fakamoʻoni kimautolu ki he ngaahi meʻa kotoa naʻá ne fai.” (Ngā. 10:39) ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻikai lava ke tau sio kia Sīsū. Ka ʻoku tau maʻu ʻa e fakamatala ʻi he Kōsipelí, ʻa ia ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻiloʻi lelei ʻaupito ia. ʻI heʻetau lau mo fakalaulauloto ki he tohi ʻa Mātiu, Maʻake, Luke, mo Sioné, ʻoku tau ako lahi ange ai fekauʻaki mo e anga ʻo e fakakaukau ʻa Sīsuú. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau “muimui ofi ʻi hono topuvaʻé” koeʻuhi ke tau lava ai ʻo maʻu “ʻa e tūkunga fakaefakakaukau tatau” mo ia naʻá ne maʻú.​—1 Pita 2:21; 4:1.

17. ʻE anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he fakakaukau ʻo hangē ko Kalaisí?

17 Te tau maʻu ʻaonga fēfē kapau ʻoku tau fakakaukau ʻo hangē ko Kalaisí? Hangē pē ko hono ʻai ke mālohi hotau sinó ʻi hono kai ʻa e meʻakai fakatupu moʻui leleí, ko hono fakafonu hotau ʻatamaí ʻaki ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí ʻokú ne ʻai kitautolu ke tau mālohi fakalaumālie. ʻOku tau hoko māmālie ai ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa te ne fai ʻi ha faʻahinga tuʻunga pē. Te tau malava leva ai ke fai ha ngaahi fili fakapotopoto ʻoku fakahōifuaʻi ai ʻa e ʻOtuá pea ʻomai kiate kitautolu ha konisēnisi maʻa. ʻIkai ʻokú ke fakakaukau ko e ngaahi ʻuhinga lelei eni ke hoko ai ʻo “faʻifaʻitaki ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí”?​—Loma 13:14.

18. Ko e hā kuó ke ako fekauʻaki mo e hoko ko ha tokotaha fakakaukau fakalaumālié?

18 Kuo tokoniʻi kitautolu ʻe he kupu ko ení ke tau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e hoko ko ha tokotaha fakakaukau fakalaumālié. Kuo tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa e kakai naʻe tataki ʻe he laumālie māʻoniʻoní. Kuo tau toe ako foki ko hono maʻu “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí” ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau fakakaukau ʻo hangē ko e fakakaukau ʻa Sihová pea maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo ia. Ka ʻoku toe ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ʻe lava ke tau ako. Ko e fakatātaá: ʻE lava fēfē ke tau ʻiloʻi pe ʻoku tau mālohi fakalaumālie? Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke hoko ai ʻo mālohi fakalaumālie angé? Pea ʻoku anga-fēfē hono tākiekina ʻe hotau tuʻunga fakalaumālié ʻa ʻetau moʻuí? Te tau sio ki ai ʻi he kupu hono hokó.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share