LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w19 Maʻasi p. 29-31
  • Fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova Hoʻo “ʻĒmeni”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova Hoʻo “ʻĒmeni”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “KO E KAKAÍ KOTOA NAʻA NAU PEHĒ, ‘ʻĒMENI!’”
  • “KO E KAKAÍ KOTOA NAʻA NAU PEHĒ, ‘ʻĒMENI!’ PEA NAU FAKAHĪKIHIKIʻI ʻA SIHOVA”
  • ʻUHINGA ʻOKU MAHUʻINGA AI HOʻO “ʻĒMENI”
  • Mahinoʻi ʻa e Ngafa Makehe ʻo Sīsū ʻi he Taumuʻa ʻa e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
  • ʻUnuʻunu Ofi ki he ʻOtuá ʻi he Lotu
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • “Tuku ke Ha ki he ʻOtua Hoʻomou Ngaahi Kole”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
w19 Maʻasi p. 29-31
ʻOku punou e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he fakatahaʻangá ʻi ha lotu

Fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova Hoʻo “ʻĒmeni”

ʻOKU fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻetau lotú. ʻOkú ne “hanganaki tokanga mo fanongo” ki heʻene kau sevānití, pea ʻokú ne fakamahuʻingaʻi ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau fai ke fakahīkihikiʻi iá, tatau ai pē pe ʻoku siʻisiʻi fēfē. (Mal. 3:16) Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he foʻi lea ngalingali kuo tau leaʻaki tā tuʻo lahi. Ko e foʻi lea ko e “ʻēmeni.” ʻOku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e kiʻi foʻi lea faingofua ko iá? ʻIo! Ke ʻilo hono ʻuhingá, tau sivisiviʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi lea ko iá mo e anga hono ngāueʻaki ʻi he Tohi Tapú.

“KO E KAKAÍ KOTOA NAʻA NAU PEHĒ, ‘ʻĒMENI!’”

Ko e foʻi lea faka-Tonga ko e “ʻēmeni” ʻoku ʻuhingá ko e “ke hoko ʻo pehē,” pe “moʻoni.” Ko e haʻu ia mei he tupuʻi lea faka-Hepelū ʻoku ʻuhingá ko e “ke hoko ʻo faitōnunga,” “falalaʻanga.” Naʻe faʻa ngāueʻaki ia ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻi ha tuʻunga fakalao. Hili hono fai ʻe ha taha ha fuakava, te ne pehē “ʻēmeni” ke fakapapauʻi ko e meʻa naʻá ne leaʻakí naʻe totonu pea te ne tali ʻa e ola ʻo e meʻa naʻá ne leaʻakí. (Nōm. 5:22) ʻI heʻene lea “ʻēmeni” ʻi he ʻao ʻo e kakaí, naʻe maʻu ai ha ʻuhinga lahi ange ke ne fai ki heʻene palōmesí.​—Nehe. 5:13.

Ko ha fakatātā tuʻu-ki-muʻa ʻo e “ʻēmeni” ʻoku hiki ʻi he Teutalōnome vahe 27. Hili ʻa e hū ʻa e kau ʻIsilelí ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻa nau fakatahataha ʻi he vahaʻa ʻo e Moʻunga ʻĪpalé mo e Moʻunga Kelisimí ke fanongo ki hono lau ʻo e Laó. Naʻe ʻikai ke nau ʻi aí pē ke fanongo ka ke toe fakahaaʻi naʻa nau tali ʻa e Laó. Naʻa nau fai eni ʻi heʻenau pehē “ʻĒmeni!” ʻI hono lau mai ʻa e tautea ki he talangataʻá. (Teu. 27:15-26) Sioloto atu ki he ongo mai ʻa e tali leʻo-lahi ʻa e laui afe ʻo e kau tangata, kau fefine mo e fānaú! (Sios. 8:30-35) Naʻe ʻikai ʻaupito ngalo ʻiate kinautolu ʻa e lea naʻa nau fai ʻi he ʻaho ko iá. Pea naʻe tauhi ʻe he kau ʻIsileli ko iá ʻenau leá, he ʻoku pehē ʻe he lēkōtí: “Naʻe hokohoko atu ʻa e tauhi ʻa ʻIsileli kia Sihová ʻi he ngaahi ʻaho kotoa ʻo Siosiuá mo e ngaahi ʻaho kotoa ʻo e kau mātuʻa naʻa nau moʻui fuoloa ange ʻia Siosiuá pea naʻa nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi ngāue kotoa ʻa Sihova maʻa ʻIsilelí.”​—Sios. 24:31.

Naʻe toe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e “ʻēmeni” ke fakapapauʻiʻaki ʻa e moʻoni ʻo e meʻa naʻá ne leaʻakí, ka naʻá ne fai pehē ʻi ha founga makehe. ʻI he ʻikai ngāueʻaki ia ke tali ki ha kupuʻi lea, naʻá ne ngāueʻaki ʻa e “ʻēmeni” (liliu ki he lea faka-Tongá ko e “moʻoni”) ke kamataʻaki ha fanongonongo ʻo e moʻoní. ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻá ne toutou leaʻaki ʻa e foʻi leá, ʻo pehē “ʻēmeni ʻēmeni.” (Māt. 5:18; Sione 1:51) Naʻá ne fakapapauʻi ai ki heʻene kau fanongó ko ʻene ngaahi leá naʻe moʻoni fakaʻaufuli. Naʻe lava ke lea ʻa Sīsū mo e fakapapau moʻoní koeʻuhí ko ia ʻa e tokotaha naʻá ne maʻu ʻa e mafai ke ʻai ke hoko moʻoni ʻa e ngaahi talaʻofa kotoa ʻa e ʻOtuá.​—2 Kol. 1:20; Fkh. 3:14.

“KO E KAKAÍ KOTOA NAʻA NAU PEHĒ, ‘ʻĒMENI!’ PEA NAU FAKAHĪKIHIKIʻI ʻA SIHOVA”

Naʻe toe ngāueʻaki ʻe he kau ʻIsilelí ʻa e “ʻēmeni” ʻi hono fai ʻa e fakahīkihiki mo e lotu kia Sihová. (Nehe. 8:6; Saame 41:13) ʻI hono leaʻaki ia hili ha lotu, naʻe fakahaaʻi ai ʻe he faʻahinga ʻoku fanongó naʻa nau loto-tatau mo e meʻa naʻe leaʻakí. Ko e faʻahinga kotoa naʻe ʻi aí naʻa nau kau ki ai, pea fiefia ʻi he lotu kia Sihová ʻi he foungá ni. Ko e meʻa ia naʻe hoko kia Tuʻi Tēvita ʻi heʻene ʻave ʻa e ʻAʻake ʻo Sihová ki Selusalemá. Lolotonga ʻa e kātoanga naʻe hoko atu aí, naʻá ne fai ha lotu loto-moʻoni ʻi he faʻunga ʻo ha hiva ʻoku lēkooti ʻi he 1 Kalonikali 16:8-36. Ko e faʻahinga naʻe ʻi aí naʻe maongo kiate kinautolu ʻene ngaahi leá pea “ko e kakaí kotoa naʻa nau pehē, ‘ʻĒmeni!’ pea nau fakahīkihikiʻi ʻa Sihova.” ʻIo ko ʻenau tali fāitahá naʻe tānaki atu ia ki he fiefia ʻi he ʻaho ko iá.

Ko e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau ngāueʻaki foki ʻa e “ʻēmeni” ʻi heʻenau fakahīkihikiʻi ʻa Sihová. Naʻe faʻa fakakau ia ʻe he kau hiki Tohi Tapú ʻi heʻenau ngaahi tohí. (Loma 1:25; 16:27; 1 Pita 4:11) ʻOku toe fakahaaʻi ʻi he tohi Fakahaá ʻa e ngaahi meʻamoʻui laumālie ʻi hēvaní ʻoku nau fakahīkihikiʻi ʻa Sihova ʻaki ʻa e pehē: “ʻĒmeni! Mou fakahīkihikiʻi ʻa Iā!” (Fkh. 19:1, 4) Ko e muʻaki kau Kalisitiané naʻa nau faʻa lea “ʻēmeni” hili ʻa e lotu ʻi heʻenau ngaahi fakatahá. (1 Kol. 14:16) Kae kehe, naʻe ʻikai ko ha foʻi lea ia naʻa nau leaʻaki pē ʻo taʻefakakaukau ki ai.

ʻUHINGA ʻOKU MAHUʻINGA AI HOʻO “ʻĒMENI”

Hili ʻa e lāulea ki hono puipuituʻá mo hono hisitōliá, ʻoku lava ke tau sio ki he ʻuhinga ko ha founga mohu ʻuhinga ai ke fakaʻosi ʻa e lotú ʻaki ʻa e “ʻēmeni.” ʻI heʻetau leaʻaki ia ʻi he ngataʻanga ʻetau lotú tonu, ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻoku tau ʻuhingaʻi moʻoni ʻa e meʻa naʻa tau leaʻakí. Pea ʻi he taimi ʻoku ueʻi ai kitautolu ke lea “ʻēmeni,” naʻa mo e leaʻaki fakalongolongo pē, ki ha lotu fakahāhā, ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻoku tau poupouʻi ʻa e fakakaukau naʻe fakahāʻí. Fakakaukau angé ki ha toe ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻetau “ʻēmeni.”

ʻOku tau vēkeveke mo tokanga ʻi heʻetau lotú. Ko ʻetau lotu kia Sihová ʻoku ʻikai fakahaaʻi pē ia ʻi he meʻa ʻoku tau leaʻakí kae toe pehē ki heʻetau tōʻongá. Ko ʻetau holi ke lea “ʻēmeni” loto-moʻoní ʻoku tokoni nai ia ke tau tauhi maʻu ai ha fakakaukau totonu pea tuku ʻetau tokangá ki he lotú.

ʻOku tau fāʻūtaha ko e kau lotu. Ko e lotu fakahāhaá ʻoku fakahangataha ai ʻetau tokangá ki he meʻa ʻoku fanongo ki ai ʻa e toenga ʻo e fakatahaʻangá. (Ngā. 1:14; 12:5) ʻI he ueʻi kitautolu ke tali fakataha mo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné, ʻoku tau fāʻūtaha lahi ange ai. ʻI heʻetau leaʻaki leʻo-lahi ia pe ʻi hotau lotó, ko ʻetau “ʻēmeni” ʻoku tau toe ʻoatu ai ha toe ʻuhinga kia Sihova ke ne ngāue ʻo fehoanaki mo ʻetau kolé.

Punou ha tuofefine ʻi he lotu ʻi heʻene fanongo ʻi ha telefoni ki ha fakataha

Ko ʻetau “ʻēmeni” ʻoku kaunga ki hono fakahīkihikiʻi ʻo Sihová

ʻOku tau fakahīkihikiʻi ʻa Sihova. ʻOku fakatokangaʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau fai ʻi heʻetau lotú. (Luke 21:2, 3) ʻOkú ne ʻafioʻi ʻetau fakaueʻilotó mo e meʻa ʻi hotau lotó. Naʻa mo e taimi kuo pau ke tau fanongo ai ʻi he telefoní ki ha fakataha, ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ko ʻetau “ʻēmeni” anga-fakatōkilaló ʻoku ʻikai taʻefakatokangaʻi ia ʻe Sihova. ʻOku tau kau fakataha ai mo e faʻahinga ʻi he fakatahá ʻi hono ʻoatu ʻa e fakahīkihikí kiate ia.

Ko ʻetau “ʻēmeni” ʻe hā ngali ʻoku ʻikai fuʻu mahuʻinga, ka ko hono moʻoní ʻoku mātuʻaki mahuʻinga. “ʻI hono ngāueʻaki ʻa e foʻi lea ʻe taha ko ení,” ko e lau ia ʻa e ʻenisaikolopētia Tohi Tapu ʻe taha, ʻoku lava ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ke nau fakahaaʻi ʻa e “falala pau, tali loto-moʻoni mo e ʻamanaki vēkeveke ʻa ia ʻoku ʻi honau lotó.” ʻOfa ke hoko ʻetau lea “ʻēmeni” kotoa pē ʻo fakahōifua kia Sihova.​—Saame 19:14.

ʻOKU TOTONU KE KE LEA “ʻĒMENI” MAʻU PĒ?

Ko e “ʻēmeni” ʻoku ʻikai ko ha foʻi lea ke fakamaʻamaʻaʻi. Kae kehe, fēfē kapau ʻoku hala ha kupuʻi lea ʻoku leaʻaki ʻe he tokotaha ʻoku lotú. ʻOku fiemaʻu ke ʻoua te tau “ʻēmeni”? ʻOku ʻikai maʻu pē ke pehē. He ko ē, ʻoku ʻiloʻi ʻe Sihova ʻoku tau leaʻaki maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku hala, pea ʻokú ne tukunoaʻi ʻa e ngaahi fehālaaki ko iá. Ko ia ʻi he ʻikai ke fuʻu fakaanga tōtuʻá, kapau ʻoku tau tokangataha ki he fakakaukau ʻoku nau feinga ke fakahāʻí, ʻoku tau ongoʻi nai ʻe lava ke tau kei lea “ʻēmeni” ki he meʻa naʻe leaʻakí.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ʻikai ke tau lea “ʻēmeni,” leʻo-lahi pe ʻi hotau lotó, ki ha lotu ʻoku fai ʻe ha tokotaha taʻetui. Kae fēfē kapau ʻoku tau ʻi ha feituʻu ʻoku fai ai ha lotu pehē? Ko e fakatātaá, te tau maʻu nai ha kātoanga fakamāmani ʻa ia ʻoku kole ai ki ha taha ke ne fai ha lotu. Pe ʻoku tau ʻi ha ʻapi māvahevahe fakalotu pea ko e ʻuluʻi fāmilí, ʻoku ʻikai ko ha tokotaha tui, ʻoku fili ke ne fai ʻa e lotu ʻa e fāmilí. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?

Kapau ʻoku tau ʻi ha tuʻunga pehē, ʻe lava ke tau hanganaki fakalongolongo mo anga-fakaʻapaʻapa. Heʻikai te tau kau ʻi he lea “ʻēmeni”; pe te tau piki nima mo e niʻihi kehé lolotonga ʻa e lotú, he ʻe fakahaaʻi ai ʻoku tau kau ʻi he lotú. Te tau fili nai ke fai pē ʻetau lotu fakalongolongo, ka te tau fakaʻehiʻehi mei he lea “ʻēmeni” leʻo-lahí koeʻuhi ke ʻoua te tau fakahaaʻi ai ki he niʻihi kehé ʻoku tau kau fakataha ʻi heʻenau lotú. Kapau ʻe tuʻu ʻa e kulupú, ko e fili pē ʻatautolu pe te tau tuʻu. Ko e tuʻu pe punou hotau ʻulú ʻoku ʻikai ko ha founga lotu ia ʻiate ia pē. Ko e fili pē ia ʻa e Kalisitiane taki taha pe ko e hā ʻa e meʻa lelei taha ke ne fai ʻo fakatatau ki he tuʻungá, pea ʻoku ʻikai totonu ke fakaangaʻi ʻa e fili ʻa ha taha ʻi he ngaahi tuʻunga peheé.

Ko e ngaahi tuʻunga ʻi ʻolungá ʻoku toe fakatātaaʻi lahi ange ai ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kia Sihova ʻetau “ʻēmeni.”

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share