KUPU AKO 27
HIVA 79 Akoʻi Ke Nau Tuʻumaʻu
Tokoniʻi ʻa e Kau Ako Tohi Tapú Ke Nau Tuʻu Maʻá e Moʻoní
“Tuʻu maʻu ʻi he tuí . . . Hoko ʻo mālohi.”—1 KOL. 16:13.
TAUMUʻÁ
Founga ʻe lava ke tau tokoniʻi ai ʻetau kau ako Tohi Tapú ke nau fakatupulekina ʻa e tui mo e loto-toʻa ʻoku nau fiemaʻú ke tuʻu maʻá e moʻoní.
1-2. (a) Ko e hā ʻoku toumoua ai ʻa e kau ako Tohi Tapu ʻe niʻihi ke tuʻu maʻá e moʻoní? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?
NAʻÁ KE ongoʻi veiveiua fekauʻaki mo e hoko ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová? Mahalo naʻá ke ilifia naʻa tafoki hake ho ngaahi kaungāngāué, kaungāmeʻá pe ko e fāmilí ʻo fakafepakiʻi koe. Pe mahalo naʻá ke ongoʻi heʻikai ʻaupito malava ke ke moʻui ʻo fehoanaki mo e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá. Kapau ko ia, ʻe lava ke ke kaungāongoʻi mo hoʻo kau ako Tohi Tapu ʻoku hā ngali ʻoku nau toumoua ke tuʻu maʻá e moʻoní.
2 Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ko e ngaahi manavahē peheé ʻe lavangofua ke ne taʻofi ʻa e tupu fakalaumālié. (Māt. 13:20-22) Ka naʻe ʻikai ke ne foʻi ʻi he faʻahinga naʻa nau toumoua ke muimui ʻiate iá. ʻI hono kehé, naʻá ne fakahaaʻi ki heʻene kau ākongá ʻa e founga ke tokoniʻi ai ʻa e faʻahinga peheé ke (1) ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ki heʻenau fakalakalaká, (2) fakalolotoʻi ʻenau ʻofa kia Sihová, (3) feʻunuʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fakamuʻomuʻá pea (4) ikuʻi ʻa e ngaahi polé. ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻe tala ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ʻi heʻetau ngāueʻaki ʻa e tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! ke tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke tuʻu maʻá e moʻoní?
TOKONIʻI HOʻO TOKOTAHA AKÓ KE NE ʻILOʻI ʻA E FAKAFAINGATAʻAʻIAʻANGA KI HEʻENE FAKALAKALAKÁ
3. Ko e hā nai naʻá ne taʻofi ʻa Nikotīmasi mei he hoko ko e taha ʻo e kau ākonga ʻa Sīsuú?
3 Ko Nikotīmasi, ko ha taki Siu tuʻu-ki-muʻa, naʻá ne fehangahangai mo ha fakafaingataʻaʻiaʻanga ke hoko ko ha ākonga ʻa Sīsū. ʻI ha māhina pē ʻe ono nai hili ʻa e kamata ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻe ʻiloʻi ʻe Nikotīmasi ko Sīsū ko ha fakafofonga ia ʻo e ʻOtuá. (Sione 3:1, 2) Kae kehe, naʻe fili ʻa Nikotīmasi ke fetaulaki fakafufū mo Sīsū koeʻuhi ko e “manavahē ki he kau Siú.” (Sione 7:13; 12:42) Naʻá ne fakakaukau nai ʻe lahi ʻaupito ʻene ngaahi meʻa ʻe mole ʻi he hoko ko ha ākonga ʻa Sīsuú.a
4. Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe Sīsū ʻa Nikotīmasi ke ne mahinoʻi ʻa e meʻa naʻe ʻamanekina ʻe he ʻOtuá meiate ia ke ne faí?
4 Naʻe ʻilo ʻa Nikotīmasi ki he Laó, ka naʻá ne fiemaʻu ʻa e tokoni ke mahinoʻi ʻa e meʻa naʻe ʻamanekina ʻe Sihova meiate iá. Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ia ʻe Sīsuú? Naʻe foaki nima-homo ʻe Sīsū hono taimí, ʻo aʻu ʻo ne fetaulaki mo Nikotīmasi ʻi he poʻulí. Pea naʻe fakahaaʻi māʻalaʻala ʻe Sīsū ʻa e meʻa naʻe pau ke fai ʻe Nikotīmasi koeʻuhi ke ne hoko ai ko ha ākongá: Fakatomala ʻi heʻene ngaahi angahalá, papitaiso ʻi he vaí, pea ngāueʻi ʻa e tui ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá.—Sione 3:5, 14-21.
5. ʻE lava fēfē ke tau tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke ne ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻene fakalakalaká?
5 Neongo kapau ʻoku mahinoʻi lelei ʻe ha tokotaha ako Tohi Tapu ʻa e Folofolá, te ne fiemaʻu nai ʻa e tokoni ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻene fakalakalaká. Ko e ngāue paʻangá pe fakafepaki mei he fāmilí te ne fakaleluʻi nai ia mei heʻene ngaahi taumuʻa fakalaumālié. Ko ia fakamoleki ha taimi mo hoʻo tokotaha akó. Te ke fakaafeʻi nai ia ke mo ʻalu ʻo inu kofi pe luelue. ʻI ha ʻātakai nonga pehē, ʻe malava nai ai ke ke tokoniʻi ia ke talanoa tauʻatāina fekauʻaki mo ʻene ngaahi polé. Fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha akó ke fai ha feʻunuʻaki pē ʻoku fiemaʻu, ʻo ʻikai koeʻuhi ke fakahōhōʻiaʻi koe, ka ke fakahāhā ʻene ʻofa kia Sihová.
6. ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke ne maʻu ʻa e loto-toʻa ke tuʻu maʻá e moʻoní? (1 Kolinitō 16:13)
6 ʻI he falala pau ha tokotaha ako Tohi Tapu ʻe tokoniʻi ia ʻe Sihova ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga Fakatohitapú, te ne maʻu ʻa e loto-toʻa ke ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻokú ne akó. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 16:13.) Ko ho ngafá ʻe lava ke fakahoa ia ki ha faiako ʻi ha ʻapiako. Fakakaukau atu ki he taimi naʻá ke kei ako aí, ko e faʻahinga faiako fēfē naʻá ke saiʻia taha aí? Mahalo ko e faiako naʻá ne tokoniʻi anga-kātaki koe ke ke langa hake ʻa e falala pau ki hoʻo ngaahi malavá. ʻI ha founga meimei tatau, ko ha faiako Tohi Tapu lelei ʻoku ʻikai ngata pē ʻene akoʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke tau faí ka ʻokú ne toe fakapapauʻi foki ki heʻene tokotaha akó fakafou ʻi he tokoni ʻa Sihová ʻe lava ke ne fai ha ngaahi feʻunuʻaki pē ʻoku fiemaʻu ʻi heʻene moʻuí. ʻE lava fēfē ke ke fai iá?
TOKONIʻI HOʻO TOKOTAHA AKÓ KE FAKALOLOTOʻI ʻENE ʻOFA KIA SIHOVÁ
7. Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga naʻe fanongo kiate iá ke tupulaki ʻenau ʻofa kia Sihová?
7 Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ko e ʻofa ki he ʻOtuá te ne ueʻi ʻa ʻene kau ākongá ke ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻa nau akó. Naʻá ne faʻa akoʻi ki heʻene kau ākongá ʻa e ngaahi meʻa te ne tokoniʻi kinautolu ke tupulaki ai ʻenau ʻofa ki heʻenau Tamai fakahēvaní. Ko e fakatātaá, naʻá ne fakahoa ʻa Sihova ki ha tangata ʻokú ne ʻoange ʻa e ngaahi meʻa lelei ki heʻene fānaú. (Māt. 7:9-11) Ko e niʻihi ʻo e kau fanongo ʻa Sīsuú naʻe ʻikai nai ke nau maʻu ha tamai anga-ʻofa pehē. Sioloto atu ki he anga ʻo ʻenau ongoʻí ʻi he lave ʻa Sīsū ki he talanoa fakatātā fekauʻaki mo ha tamai manavaʻofa naʻá ne talitali lelei ʻa e toe foki mai hono foha naʻá ne tuli ki ha ʻalunga talangataʻa. Naʻe lava ke nau sio ai ki he manavaʻofa ʻa Sihova ki heʻene fānau ʻi he māmaní.—Luke 15:20-24.
8. ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke fakalolotoʻi ʻene ʻofa kia Sihová?
8 Ko koe foki ʻe lava ke ke tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke fakalolotoʻi ʻene ʻofa kia Sihová ʻaki hono fakamamafaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo faiakó. Lolotonga ʻa e ako taki taha, tokoniʻi ia ke ne fakafelāveʻi ʻa e meʻa ʻokú ne akó mo e ʻofa ʻa Sihová. ʻI he lāulea ki he huhuʻí, fakamamafaʻi ʻa e anga ʻene kaunga kiate iá. (Loma 5:8; 1 Sio. 4:10) Ko ha tokotaha ako ʻoku ngalingali ʻe ueʻi ia ke ʻofa kia Sihova ʻi he fakakaukauloto ki he ʻofa ʻa Sihova ʻiate ia fakafoʻituituí.—Kal. 2:20.
9. Ko e hā naʻá ne tokoniʻi ha tangata ko Michael ke liliu hono ʻalunga moʻuí?
9 Fakakaukau kia Michael, mei ʻInitonēsia. Naʻe ʻohake ia ʻi he moʻoní ka naʻe ʻikai ke ne papitaiso. ʻI hono taʻu 18, naʻá ne ʻalu ki muli ke ngāue ko ha tokotaha fakaʻuli loli. Naʻá ne mali ki mui ai ka naʻá ne toe mavahe mei hono fāmilí ke hoko atu ʻene ngāue ʻi mulí. ʻI he taimi tatau, ko hono uaifí mo e ʻofefiné naʻe kamata ke na ako ʻa e Tohi Tapú pea fai ha fakalakalaka. Hili ʻa e mate ʻa e faʻē ʻa Michael, naʻá ne fili ke foki ki hono fonuá ke tokangaʻi ʻene tamaí pea naʻá ne loto ke ako Tohi Tapu. ʻI he lāulea ki he konga “Keli Loloto Ange” ʻi he lēsoni 27 ʻo e tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!, naʻe maongo loloto ia kia Michael. ʻI he fakakaukauloto ʻa Michael ki he anga ʻo e ongoʻi ʻa Sihova ʻi he sio ki he faingataʻaʻia ʻa hono ʻAló, naʻe ueʻi ia ke ne fakatō loʻimata. Naʻá ne fakatupulekina ha houngaʻia loloto ki he huhuʻí pea ueʻi ia ke liliu hono ʻalunga moʻuí pea papitaiso.
TOKONIʻI HOʻO TOKOTAHA AKÓ KE FEʻUNUʻAKI ʻA E MEʻA ʻOKÚ NE FAKAMUʻOMUʻÁ
10. Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe Sīsū ʻene muʻaki kau ākongá ke feʻunuʻaki ʻa e meʻa naʻa nau fakamuʻomuʻá? (Luke 5:5-11) (Sio foki ki he fakatātaá.)
10 Ko e muʻaki kau ākongá naʻe vave ʻenau ʻiloʻi ko Sīsū ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofá, ka naʻa nau fiemaʻu ʻa e tokoni ke ʻai ʻa e ngāue fakafaifekaú ko e meʻa naʻa nau fakamuʻomuʻá. Ko Pita mo ʻAnitelū naʻá na ʻosi hoko ko e ongo ākonga ʻi ha vahaʻa taimi ʻi hono fakaafeʻi kinaua ʻe Sīsū ke muimui taimi-kakato ʻiate iá. (Māt. 4:18, 19) Naʻá na kau ʻi ha pisinisi toutai lakalakaimonū, ngalingali naʻa nau ngāue fakataha mo Sēmisi mo Sione. (Mk. 1:16-20) ʻI he hanga ʻe Pita mo ʻAnitelū ʻo “liʻaki ʻa ʻena ongo kupengá,” ʻoku ngalingali naʻá na ʻosi fai ha palani ke tokonaki maʻa hona fāmilí lolotonga ʻena muimui ʻia Sīsuú. Ko e hā naʻá ne ueʻi kinaua ke feʻunuʻaki ʻa e meʻa naʻá na fakamuʻomuʻá? ʻOku tala mai ʻi he fakamatala ʻi he tohi ʻa Luké naʻe fakahoko ʻe Sīsū ha mana ʻa ia naʻe fakaivimālohiʻi ai ʻena falala pau ki he malava ʻa Sihova ke tokonaki maʻa kinauá.—Lau ʻa e Luke 5:5-11.
Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he founga naʻe tokoniʻi ai ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ke feʻunuʻaki ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau fakamuʻomuʻá? (Sio ki he palakalafi 10)b
11. ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻetau ngaahi hokosiá tonu ke fakaivimālohiʻi ʻa e tui ʻa ha tokotaha ako?
11 ʻOku ʻikai lava ke tau fakahoko ha ngaahi mana, hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú, ka ʻe lava ke tau vahevahe ʻa e ngaahi hokosia ʻo e anga hono poupouʻi ʻe Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku nau fakamuʻomuʻa Ia ʻi heʻenau moʻuí. Ko e fakatātaá, ʻokú ke manatuʻi ʻa e founga naʻe tokoniʻi ai koe ʻe Sihova ʻi hoʻo kamata maʻu ʻa e ngaahi fakatahá? Mahalo naʻe pau ke ke talanoa mo hoʻo pule ngāué pea fakamatala kiate ia ʻa e ʻuhinga heʻikai ke ke toe ngāue ʻovataimi ai kapau ʻe fepaki ia mo hoʻo taimi fakatahá. ʻI hoʻo vahevahe ʻa hoʻo ngaahi hokosiá ki hoʻo tokotaha akó, fakamatala ki he anga hono fakaivimālohiʻi ʻa hoʻo tuí ʻi hoʻo sio ki hono poupouʻi ʻe Sihova hoʻo fili ke fakamuʻomuʻa ʻa hoʻo lotu kiate iá.
12. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaafeʻi ha kau malanga kehekehe ki ha ako Tohi Tapú? (e) ʻE lava fēfē ke ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi vitioó ke akoʻi ola lelei hoʻo tokotaha akó? ʻOmai ha fakatātā.
12 Ko hoʻo tokotaha akó te ne toe maʻu ʻaonga mei he fanongo ki he anga hono feʻunuʻaki ʻe he kau Kalisitiane kehé ʻa e meʻa ʻoku nau fakamuʻomuʻá. Ko ia fakaafeʻi ʻa e kaungātui mei he ngaahi puipuituʻa kehekehe ke kau fakataha mo koe ʻi he ako Tohi Tapú. Kole kiate kinautolu ke nau fakamatala ki he founga naʻa nau haʻu ai ki he moʻoní pea mo e meʻa naʻa nau fai ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngāue ʻa Sihová ʻi heʻenau moʻuí. Tānaki atu ki aí, vaheʻi ha taimi ke sio fakataha mo hoʻo tokotaha akó ʻi ha vitiō mei he konga “Keli Loloto Ange” pe ko e “Ako Lahi Ange” ʻi he tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! Ke fakatātāʻí, ʻi he lāulea ki he lēsoni 37, ʻe lava ke ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he vitiō ʻE Tokangaʻi ʻe Sihova ʻEtau Ngaahi Fiemaʻú.
TOKONIʻI HOʻO TOKOTAHA AKÓ KE IKUʻI ʻA E NGAAHI POLÉ
13. Naʻe anga-fēfē hono teuʻi ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ki he fakafepakí?
13 Naʻe toutou tala ʻe Sīsū ki hono kau muimuí te nau fehangahangai mo e fakafepaki mei he niʻihi kehé, naʻa mo honau kāingá. (Māt. 5:11; 10:22, 36) ʻI he ofi ke ngata ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻá ne fakatokanga ki heʻene kau ākongá ʻe aʻu ʻo nau fehangahangai mo e maté. (Māt. 24:9; Sione 15:20; 16:2) Naʻá ne ekinaki kiate kinautolu ke nau hoko ʻo mātuʻaki tokanga ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne faleʻi kinautolu ke ʻoua te nau fakakikihi mo e faʻahinga ʻoku nau fakafepakiʻi kinautolú pea ke nau fakapotopoto koeʻuhí ke lava ʻo hokohoko atu ʻenau malangá.
14. ʻE lava fēfē ke tau tokoniʻi ha tokotaha ako ke mateuteu ki he fakafepakí? (2 Tīmote 3:12)
14 ʻE lava ke tau tokoniʻi ha tokotaha ako ke mateuteu ki he fakafepakí ʻaki hono fakamatalaʻi ange ʻa e meʻa te ne ʻamanekina nai ke fanongo ki ai mei hono kaungāngāué, kaungāmeʻá mo e kāingá. (Lau ʻa e 2 Tīmote 3:12.) Ko e kaungāngāue ʻe niʻihi te nau fakakataʻaki ʻa e founga moʻui foʻou ʻa e tokotaha akó. Ko e niʻihi kehe, naʻa mo e kāinga ofí, te nau fakaangaʻi nai ʻene ngaahi tui makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú. Ko e vave ange ʻetau teuʻi ʻetau kau akó ke fekuki mo e fakafepakí, te nau mateuteu lelei ange ai ke fehangahangai mo ia ʻi heʻene hoko maí.
15. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke fekuki mo e fakafepaki mei he fāmilí?
15 ʻI he fekauʻaki mo e fakafepaki mei he fāmilí, fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha akó ke fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku loto-mamahi nai ai hono kāingá. ʻOku nau fakakaukau nai kuo takihalaʻi ia pe ʻoku nau tomuʻa fakamāuʻi pē nai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Naʻa mo Sīsū naʻá ne fehangahangai mo e ngaahi fakafeangai ʻikai lelei mei he faʻahinga naʻá ne ʻofa aí. (Mk. 3:21; Sione 7:5) Akoʻi hoʻo tokotaha akó ke nofoʻaki anga-kātaki mo anga-fakapotopoto ki he niʻihi kehé, kau ai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí.
16. ʻE lava fēfē ke tau tokoni ki ha tokotaha ako Tohi Tapu ke vahevahe ʻene ngaahi tuí ʻi ha founga fakapotopoto?
16 Naʻa mo e ʻi he taimi ʻoku fakahāhā ai ʻe he kāingá ha mahuʻingaʻia, ko ha tokotaha ako ʻoku fakapotopoto ke ʻoua te ne fakamatala fakaʻangataha ʻa e meʻa kotoa. He ka ʻikai, ʻe ongoʻi lōmekina nai hono ngaahi ʻofaʻangá, pea ko hono olá, te nau toumoua ke toe fai ha talanoa. Ko ia fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha akó ke vahevahe ʻene ngaahi tuí ʻi ha founga te ne fakaava ai ʻa e matapaá ki ha toe fetalanoaʻaki ʻi he kahaʻú. (Kol. 4:6) Mahalo ʻe lava ke ne fakaafeʻi hono kāingá ke ʻaʻahi ki he jw.org. ʻE fakaʻatā nai heni kinautolu ke ako lahi ange fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he vave pē ʻanautolu.
17. ʻE lava fēfē ke ke akoʻi ha tokotaha ako ke fai ha tali ki he ngaahi maʻuhala ʻa e niʻihi kehé fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová? (Sio foki ki he fakatātaá.)
17 Te ke ngāueʻaki nai ʻa e kupu hokohoko ʻi he jw.org “Ngaahi Fehuʻi ʻOku Toutou ʻEke” ke tokoniʻi hoʻo tokotaha akó ke teuteu ha tali faingofua ki he ngaahi fehuʻi ʻoku ʻeke nai ʻe he kāingá pe kaungāngāué. (2 Tīm. 2:24, 25) ʻI he ngataʻanga ʻo e lēsoni taki taha, fakamanatu ʻa e konga “ʻOku Pehē ʻe he Niʻihi” ʻi he tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! Fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha akó ke ʻahiʻahiʻi ʻa e ngaahi talí ʻi he lea pē ʻaʻana. ʻOua ʻe toumoua ke ʻoange kiate ia ha fokotuʻu ki he founga ʻe lava ke ne fakaleleiʻi ai ʻene talí. Ko e ʻahiʻahi tokamuʻa peheé ʻe tokoni ki he tokotaha akó ke ne taukapoʻi ʻene tuí ʻi he loto-maʻu.
Fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha ako Tohi Tapú ke vahevahe ʻene tuí ki he kakaí ʻaki ʻa e ʻahiʻahi tokamuʻa (Sio ki he palakalafi 17)c
18. ʻE lava fēfē ke ke fakalototoʻaʻi ha tokotaha ako ke vahevahe ʻene tuí ʻi he ngāue fakafaifekaú? (Mātiu 10:27)
18 Naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá ke fanongonongo ʻa e ongoongo leleí ki he kakaí. (Lau ʻa e Mātiu 10:27.) Ko e vave ange ʻa e kamata ke vahevahe ʻe ha tokotaha ako ʻene tuí, ko e vave ange ia ʻene ako ke falala kia Sihová. ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha tokotaha ako ke ne ʻai eni ko ʻene taumuʻá? ʻI he taimi ʻoku fanongonongo ai ha feingangāue fakamalanga ʻi he fakatahaʻangá, fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha akó ke fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ne taau ai ko ha tokotaha malangá. Fakamatalaʻi ange ʻa e ʻuhinga ʻoku faingofua ange ai ki he tokolahi ke kamata malanga ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi feingangāue peheé. Te ne toe maʻu ʻaonga nai mei he ako ki he founga ke lea ai ki he kakaí ʻi he ngaahi fakataha lolotonga e uiké. ʻI heʻene ngāue ki he taumuʻa ko ení, te ne ako ai ke fakahaaʻi ʻene tuí fakataha mo e tuipau.
FAKAHĀHĀ ʻA E FALALA PAU KI HOʻO TOKOTAHA AKÓ
19. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e falala pau ki heʻene kau ākongá, pea ʻe lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kiate ia?
19 Ki muʻa ke ʻalu hake ʻa Sīsū ki hēvaní, naʻá ne tala ki heʻene kau ākongá te nau toe fakataha mo ia. Naʻe ʻikai ke nau mahinoʻi naʻe lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo ʻenau ʻalu ki hēvaní. Neongo ia, naʻá ne tokangataha ki heʻenau mateakí, ʻo ʻikai ki heʻenau ngaahi veiveiuá. (Sione 14:1-5, 8) Naʻá ne ʻiloʻi naʻa nau fiemaʻu ʻa e taimi ke mahinoʻi ai ʻa e ngaahi meʻa pau, ʻo hangē ko e ʻamanaki fakahēvaní. (Sione 16:12) Ko kitautolu foki ʻe lava ke tau fakahāhā ʻa e falala pau ki he holi ʻetau kau akó ke fakahōifuaʻi ʻa Sihová.
Ko e vave ange ʻa e kamata ke vahevahe ʻe ha tokotaha ako ʻene tuí, ko e vave ange ia ʻene ako ke falala kia Sihová
20. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe ha tuofefine ʻi Malauī ʻa e falala pau ki heʻene tokotaha akó?
20 ʻOku tau nofoʻaki ʻamanaki ko ʻetau tokotaha akó ʻokú ne loto ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. Ko e fakatātaá, ko Chifundo, ko ha tuofefine ʻi Malauī. Naʻá ne kamata ha ako Tohi Tapu ʻi he tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! mo ha finemui Katolika ko Alinafe. ʻI he ʻosi ʻena lāulea ki he lēsoni 14, naʻe ʻeke ʻe Chifundo ki heʻene tokotaha akó pe ko e hā ʻene fakakaukau fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi ʻīmisí ʻi he lotú. Naʻe loto-mamahi ʻaupito ʻa Alinafe ʻo ne tali ange: “Ko ha fili fakafoʻituitui ia!” Naʻe fifili ʻa Chifundo pe ko e ngata ai pē ia ʻa e ako Tohi Tapú. Ka naʻá ne anga-kātaki ʻo hokohoko atu ʻa e ako mo Alinafe, ʻo ʻamanaki ʻe faai atu pē ʻo ne mahinoʻi ʻa e poiní. ʻI ha ngaahi māhina siʻi ki mui ai, naʻe ʻeke ange ʻe Chifundo ʻa e fehuʻi ʻi he lēsoni 34: “Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga kuó ke maʻu talu mei hoʻo ako ʻa e Tohi Tapú pea hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e ʻOtua moʻoni ko Sihová?” ʻOku fakahaaʻi ʻe Chifundo ʻa e tali ʻa Alinafe, “Naʻá ne lave ki he ngaahi poini fakaofo lahi, pea ko e taha ai ko e ʻikai ke kau ʻa e Kau Fakamoʻoní ʻi he ngaahi tōʻonga ʻoku fakahalaiaʻi ʻe he Tohi Tapú.” ʻIkai fuoloa mei ai, naʻe taʻofi ʻe Alinafe hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi ʻīmisí pea naʻá ne taau ke papitaiso.
21. ʻE lava fēfē ke tau fakaivimālohiʻi ʻa e holi ʻa ha tokotaha ako ke tuʻu maʻá e moʻoní?
21 Neongo ko Sihova ʻa e tokotaha “ʻokú ne ʻai ia ke tupú,” ʻoku tau maʻu ha ngafa ʻi hono tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu ke fai ha fakalakalaka. (1 Kol. 3:7) ʻOku tau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono akoʻi pē kiate ia ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke ne faí. ʻOku tau tokoniʻi ia ke fakatupulekina ha ʻofa loloto kia Sihova. ʻOku tau toe fakalototoʻaʻi ia ke fakahāhā ʻene ʻofá ʻaki hono feʻunuʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne fakamuʻomuʻá. Pea ʻoku tau akoʻi kiate ia ʻa e founga ke falala ai kia Sihova ʻi he fehangahangai mo e ngaahi polé. ʻI heʻetau fakahāhā ʻa e falala pau kiate iá, ʻoku tau fakaivimālohiʻi ai ʻene tuipau te ne lava foki mo ia ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová pea tuʻu maʻu maʻá e moʻoní.
HIVA 55 ʻOua ʻe Manavahē Kiate Kinautolu!
a ʻI ha taʻu ʻe ua mo e konga hili ʻa e fetaulaki ʻa Nikotīmasi mo Sīsuú, naʻá ne kei hoko pē ko ha mēmipa ʻo e fakamaauʻanga māʻolunga ʻo e kau Siú. (Sione 7:45-52) ʻOku pehē ʻe ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha fakatatau ki he talatukufakaholó, naʻe toki hoko pē ʻa Nikotīmasi ko ha ākonga ʻi he hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú.—Sione 19:38-40.
b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko Pita mo e kau toutai kehe ʻoku nau liʻaki ʻenau pisinisi toutaí ke muimui ʻia Sīsū.
c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tuofefine ʻokú ne tokoni ki heʻene tokotaha ako Tohi Tapú ke teuteu ke vahevahe ʻene tuí ki he kakaí.