ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . .
Ko e Hā ke Moʻuiʻaki Ai ʻa e Ngaahi Tuʻunga ʻa e Tohi Tapú?
SIOLOTO atu ʻokú ke kai hoʻatā mo ha ongo tamaiki fefine he akó. ʻOku siofi ʻe ha taha ʻo kinaua ʻa e tamasiʻi ne hiki foʻou atú.
“ʻIloʻi koā, ʻoku mate manako ia ʻia koe,” ko e lea atu ia ʻa e taʻahine ʻe taha. “ʻOku lava pē ke u tala ia ʻe au mei he anga ʻo ʻene sioʻi koé. ʻOku ʻikai pē toe hanga kehe ia meiate koe!”
“Pea mateʻi mai angé?” ko e fanafana atu ia ʻa e taʻahine ʻe tahá ʻi heʻene punou atú. “ʻOku hala ia he kaumeʻa!”
“Ko e meʻa pangó pē ko e ʻosi ʻi ai hoku kaumeʻá,” ko e lea ia ʻa e taʻahine ʻuluakí. “He ne u mei kaumeʻa pē au mo ia ʻi ha faʻahinga taimi!”
Pea tala atu leva ʻe he taʻahine ʻuluakí ʻa e meʻa ʻokú ke faʻa fehiʻa he fanongo ki aí.
“Ko e hā ʻoku ʻikai ke ʻai ai hao kaumeʻá?”
Naʻá ke ʻosi ʻamanekina ʻe koe ʻa e fehuʻi ko iá. Ko hono moʻoní, te ke saiʻia koe ke ʻi ai hao kaumeʻa. Ka naʻe ʻosi tala atu ia ʻoku lelei tahá ke talitali kae ʻoua kuó ke mateuteu ki he nofo malí ki muʻa ke ke kamata faikaumeʻá. Kapau naʻe ʻikai ia . . .
“Ko e meʻá pē ko hoʻomou lotú, ʻikai ko ia?” ko e ʻeke atu ia ʻe he taʻahine ʻe tahá.
‘Naʻá ne ʻiloʻi pē nai ʻe ia ʻa e meʻa naʻe ʻi heʻeku fakakaukaú?’ ko hoʻo fakakaukaú ia.
“Ko koe ia ko e Tohi Tapu pē he taimi ki he taimi,” ko e fakamatalili atu ia ʻa e taʻahine ʻuluakí. “Ko e hā ʻoku ʻikai ʻai mo ke kiʻi fiefia aí?”
Kuó ke ʻosi ʻi ha tuʻunga meimei tatau nai ʻi ha taimi—ʻi hano manukiʻi koe koeʻuhí ko hoʻo feinga ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú? Naʻe anga-fēfē hoʻo tali ki aí?
◼ Naʻá ke taukapoʻi loto-fakapapauʻi ʻa hoʻo ngaahi tuipau fakaeʻulungāangá.
◼ Naʻá ke ongoʻi taʻeoliʻia, ka naʻá ke fakamatalaʻi ʻa hoʻo ngaahi tuí ʻi he lelei taha ne ke malavá.
◼ Naʻá ke fakapapauʻi ʻe koe naʻe tonu ʻa ho kaungāmeʻa he akó—naʻá ke tō koe mei he fiefiá!
Kuó ke fifili ʻi ha taimi, ‘ʻOku tuha moʻoni nai ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú?’ Naʻe fakakaukau ha finemui ko Tēpola ʻo fekauʻaki mo e meʻa ko iá.a “Naʻe lava ke fai ʻe hoku ngaahi toʻumeʻá ha meʻa pē naʻa nau loto ki ai,” ko ʻene fakamatalá ia. “Naʻe hangē ia naʻe ʻikai ha taha ʻe fiemaʻu ke nau talangofua ki aí. Naʻe fuʻu fakataputapui ʻaupito ʻa e Tohi Tapú ʻi heʻeku ongoʻí. Naʻe fakamānako kiate au ʻa e tōʻonga moʻui faʻifaʻiteliha ʻa hoku ngaahi kaungāmeʻa ʻi he akó.”
ʻOku Hala Nai ke Veiveiua?
Naʻe fehangahangai ʻa e tokotaha-hiki Tohi Tapu ko ʻĒsafé mo ha vahaʻa taimi ʻi heʻene moʻuí ʻa ia naʻá ne veiveiua ai pe naʻe tuha nai ke moʻui ʻi ha ʻalunga ʻe fakahōifua ki he ʻOtuá. “Naʻá ku meheka ki he kau fakamalohi, ʻeku sio ki he tuʻumalie ʻa e haʻa fai kovi,” ko ʻene hikí ia. Naʻe aʻu ʻo ne pehē: “Ta ko e kulanoa ʻeku toutou tafi hoku loto ke maʻa, mo ʻeku fanofano hoku nima ʻi he taʻe angahala.”—Sāme 73:3, 13.
ʻOku hā mahino, ʻoku mahinoʻi ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻe fehuʻia nai ʻe he kakaí ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻuiʻaki ʻa ʻene ngaahi tuʻungá. He ko ē, naʻá ne lēkooti ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa ʻĒsafé ʻi he Tohi Tapú. ʻI he fakamulitukú, naʻe fakapapauʻi ai ʻe ʻĒsafe ko e moʻuiʻaki ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá ʻa e ʻalunga lelei taha ʻi he moʻuí. (Sāme 73:28) Naʻe anga-fēfē ʻene aʻu ki he fakamulituku ko iá? Ko hono moʻoní, naʻe fakapotopoto ʻa ʻĒsafe. Naʻá ne fai ʻene filí, ʻo ʻikai koeʻuhí ko haʻane tofanga ʻi ha faʻahinga fakatamaki fakafoʻituitui, ka ʻi heʻene ako mei he ngaahi fehālaaki ʻa e niʻihi kehé. (Sāme 73:16-19) Te ke malava ke fai ʻa e meʻa tatau?
Tuʻunga Moʻoni ke Fakahoa ki Ai
ʻI he ʻikai hangē ko ʻĒsafé, naʻe ako ʻe Tēvita ʻi he founga faingataʻa ko e faʻahinga ʻoku nau tukunoaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá te nau tofanga he mamahi. Naʻe tonoʻi ʻe Tēvita ʻa e uaifi ʻo e taha ʻo ʻene kau sevānití pea feinga ke fakapuliki. Ko hono nunuʻá, naʻá ne fakalotomamahiʻi ai ʻa e niʻihi kehé ʻo kau ai ʻa e ʻOtuá, pea naʻá ne fuesia ʻa e loto-hohaʻa lahi. (2 Samiuela 11:1–12:23) Hili ʻa e fakatomala ʻa Tēvitá, naʻe fakamānavaʻi ia ʻe Sihova ke ne fakahaaʻi ʻene ongoʻí ʻi ha hiva pea fakatolonga mai ʻa e ngaahi lea ko iá ʻi he Tohi Tapú ke tau maʻu ʻaonga mei ai. (Sāme 51:1-19; Loma 15:4) Ko ia ʻoku fakatou fakapotopoto mo Fakatohitapu ke ako mei he ngaahi fehālaaki ʻa e niʻihi kehé.
Ke tokoniʻi koe ke ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻĒsafé pea fakaʻehiʻehi mei he faihala ʻa Tēvitá, fakakaukau angé ki he ngaahi fakamatala ʻa e niʻihi ʻo e toʻutupu mei he ngaahi fonua kehekehe ʻa ia naʻa nau siʻaki ʻi ha taimi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú. Ke ʻai mahinó, naʻa nau fehokotaki fakasino ki muʻa ʻi he malí. Hangē ko Tēvitá, kuo nau fakatomalaʻi ʻenau ngaahi faihalá pea kuo nau toe maʻu ha tuʻunga maʻa ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá. (Aisea 1:18; 55:7) Sio angé ki he meʻa ne nau leaʻakí.
ʻĀ Hake!: Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne tākiekina ʻa hoʻo fakakaukaú mo e tōʻongá?
Tēpola: “Naʻá ku ʻalu hake he akó mo e sio ki he tokotaha kotoa ne taki taha ʻi ai honau kaumeʻa, pea naʻa nau hā fiefia. ʻI heʻeku takanga holo mo kinautolu ʻo sio ki heʻenau ʻumá mo e fāʻufuá, ne u ongoʻi fuaʻa mo tuēnoa. Ne u faʻa fakaʻānaua ai ki ha tamasiʻi ne u manako ai. Naʻe tafunaki ʻe he meʻá ni ʻa ʻeku holi ke feohi mo iá pea fai ha faʻahinga meʻa pē, koloa pē ke fakalato ʻa e holi ko iá.”
Maiki: “Naʻá ku lau ʻa e ngaahi fakamatala mo sio ʻi he ngaahi polokalama naʻe fakaʻaiʻai ai ʻa e fehokotaki fakasinó. Ko e talanoa mo hoku ngaahi kaungāmeʻá fekauʻaki mo e fehokotaki fakasinó naʻá ne ʻai au ke u fieʻilo lahi ange. Ko ia, ʻi he taimi ne u nofo tokoua pē ai mo ha taʻahine, ne u fakakaukau au ʻe lava pē ke u nofo ofi ki ai ʻo ʻikai fai ha fehokotaki fakasino, pea te u lava pē ke mataʻofi au ʻi ha faʻahinga taimi pē.”
ʻAnitelū: “Naʻá ku angaʻaki ʻa e mamata he fakatātā fakalielia ʻi he ʻInitanetí. Ne kamata ke u inu lahi ʻa e kava mālohí. Pea naʻá ku ʻalu ki he ngaahi pātí fakataha mo e toʻutupu naʻe ʻikai ke nau loko tokaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāanga ʻa e Tohi Tapú.”
Tuleisī: “ʻI heʻeku taʻu 16, ko e feohi pē mo hoku kaumeʻá ʻa e meʻa naʻe mahuʻinga kiate aú. Naʻá ku ʻiloʻi ʻi heʻeku fakakaukaú ʻoku hala ʻa e fehokotaki fakasino ki muʻa he malí, ka naʻe ʻikai te u fehiʻa ki ai. Naʻe ʻikai ke u taumuʻa au ke kamata ha vahaʻangatae fakaefehokotaki fakasino ki muʻa he nofo malí, ka naʻe puleʻi ʻe heʻeku ngaahi ongó ʻa ʻeku fakakaukaú. Faifai atu pē, naʻe ongonoa ʻa hoku konisēnisí ki ha faʻahinga ongoʻi halaia pē.”
ʻĀ Hake!: Naʻe ʻai koe ʻe hoʻo tōʻonga moʻuí ke ke fiefia?
Tēpola: “ʻI he ʻuluaki taimí, naʻá ku ongoʻi ʻa e fakalata moʻoni ʻo e faʻitelihá pea ne u fiefia ʻi he faifai peá u fetaulaki lelei mo hoku toʻumeʻá. Ka naʻe ʻikai ke fuoloa ʻa e ngaahi ongo ko iá. Naʻe kamata ke u ongoʻi taʻetaau, mole hoku ngeiá, pea ʻikai haku mahuʻinga. Naʻá ku ongoʻi fakaʻiseʻisa lahi ʻi heʻeku fakamoleki noaʻia hoku tuʻunga veisiniá, ko ha meʻa ʻe ʻikai ʻaupito lava ke toe fakafoki. Talu mei ai, mo ʻeku toutou ʻeke hifo kiate au, ‘Meʻa ní te u hao taʻeʻiai hano nunuʻa?’ Pea ‘Ko e hā ne u pehē aí—ko e hā koā ne u tukunoaʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga anga-ʻofa ʻa Sihová?’”
Maiki: “Naʻe kamata ke u ongoʻi hangē kuo mate haku kongá. Naʻá ku feinga ke fakataʻetaʻetokanga ki hono uesia ʻe heʻeku ngaahi tōʻongá ʻa e niʻihi kehé, ka naʻe ʻikai te u lava. Naʻe fakamamahi kiate au hono ʻiloʻi ko e kumi ki heʻeku fiefia ʻaʻakú, naʻá ku fakamamahiʻi ai ʻe au ʻa e niʻihi kehé. Naʻe ʻikai ke u lava ʻo mohe lelei. Faifai atu pē, naʻe hōloa ʻa e ifo ʻo e fehokotaki fakasino taʻetāú, pea ne nofoʻia ʻi heʻeku fakakaukaú ʻa e ongoʻi mamahí mo e ongoʻi maá.”
ʻAnitelū: “Naʻe ʻalu pē taimí mo e faingofua ange hono fakalato ʻa e ngaahi holi halá. Ka ʻi he taimi tatau, naʻá ku ongoʻi loto-lavea ʻaupito pea ne ʻikai te u maʻu ha fiemālie.”
Tuleisī: “Naʻe ʻikai fuoloa kuó u utu e meʻa ne u toó. Naʻe maumauʻi ʻe he ʻulungāanga taʻetāú ʻa hoku tuʻunga finemuí. Ne u pehē ʻe au te ma fiefia ai pē mo hoku kaumeʻá. Ka naʻe ʻikai. Ko e meʻa ne iku ki aí ko e ʻai ʻe he tokotaha ko ē ʻa ē ke loto-mamahi, siva e ʻamanakí mo loto-mafasia. Naʻá ku tangi ʻa loʻimata ʻi he pō ki he pō ʻi hoku mohengá, ʻo fakaʻamu ange ne u fai pē ʻa e ngaahi meʻá ʻi he founga ʻa Sihová.”
ʻĀ Hake!: Ko e hā haʻo faleʻi ki he toʻutupu ko ia ʻoku nau fifili pe ʻoku fuʻu fakataputapui ʻa e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāanga ʻa e Tohi Tapú?
Tēpola: “ʻE ʻikai ke siaʻa ʻa hoʻo moʻuí kapau te ke siʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú. Fakakaukau atu ki he anga ʻo e ongoʻi ʻa Sihová kapau te ke muimui ki heʻene faleʻí. Pea fakakaukau fakalelei ʻaupito ki he ngaahi nunuʻa ʻo hono tukunoaʻi ʻa ʻene faleʻí. Manatuʻi, ʻoku ʻikai ko e meʻá ʻa koe pē mo e meʻa ʻokú ke fiemaʻú. ʻE uesia ʻe hoʻo ngaahi tōʻongá ʻa e niʻihi kehé. Pea kapau te ke tukunoaʻi ʻa e faleʻi ʻa e ʻOtuá, te ke fakamamahiʻi ai ʻa koe tonu.”
Maiki: “Ko e moʻoni, ʻe hā ngali fakamānako nai ʻa e sio atu ki he founga moʻui ʻa ho toʻumeʻá. Ka ke sio ke toe loloto ange ki muʻa ke ke fai ha meʻá. ʻOku kau ʻi he ngaahi koloa mahuʻinga taha kuo ʻoatu maʻau ʻe Sihová ʻa ho ngeiá mo ho tuʻunga maʻá. Ke fakamoleki noaʻia ʻa e ongo meʻaʻofa ko iá koeʻuhí pē ko e ʻikai lava ke ke mapuleʻi koé, ko hoʻo fakatau maʻamaʻa atu ia ʻa koé tonu. Talanoa ki hoʻo ongo mātuʻá mo e kakai matuʻotuʻa kehé fekauʻaki mo hoʻo ngaahi palopalemá. Kapau te ke fai ha fehālaaki, fakavave ke tala totonu ia pea fakatonutonu ʻa e tuʻungá. Kapau te ke fai ʻa e ngaahi meʻá ʻi he founga ʻa Sihová, te ke maʻu ai ha ongoʻi nonga moʻoni.”
ʻAnitelū: “ʻI he ʻikai te ke taukeí, te ke fakakaukau koe ʻoku fakafiefia ʻa e tōʻonga moʻui ʻa ho toʻumeʻá. Te ke pihia ʻi heʻenau tōʻongá. Ko ia fili fakapotopoto ʻa ho ngaahi kaungāmeʻá. Falala kia Sihova, pea te ke hao ai mei he ongoʻi fakaʻiseʻisá.”
Tuleisī: “ʻOua te ke fakakaukau ʻo pehē, ‘ʻE ʻikai hoko ia kiate au.’ Naʻe fakatangutu au ʻe heʻeku faʻeé peá ne tala hangatonu mai ʻe iku ki he loto-mafasia ʻa ʻeku ʻalunga moʻuí. Naʻá ku fisiʻia ʻaupito ai! Naʻá ku fakakaukau ʻoku ou poto ange au. Ka naʻe ʻikai. Moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, pea feohi mo e faʻahinga ʻoku nau fai peheé. Te ke fiefia ange ai ʻi he founga ko iá.”
Ngaahi Tuʻunga ʻa e Tohi Tapú —Sēini Fakapōpula pe Leta Maluʻi?
Kapau ʻoku lumolumaʻi koe ʻe ho toʻumeʻá ʻi hoʻo feinga ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú, ʻeke hifo angé kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení: ‘Ko e hā ʻoku nau siʻaki ai ʻa e fakakaukau ʻo e moʻuiʻaki ʻa e tuʻunga fakaeʻulungāanga ʻa e Tohi Tapú? Kuo nau lau ʻa e Tohi Tapú pea fekumi ki he ngaahi ʻaonga ʻoku maʻu mei he talangofua ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá? Kuo nau fakakaukau fakalelei nai ki he ngaahi nunuʻa ʻo hono tukunoaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga ko iá? Pe ʻi hono kehé, ʻoku nau hangē kinautolu ha limu tuʻu ʻi ʻaú?’
ʻOku pau pē ʻokú ke ʻiloʻi ha faʻahinga ko e meʻa pē ʻoku nau faí ko e “muimui ki he toko lahi.” (Ekisoto 23:2, PM) ʻIkai ʻokú ke loto ke fai ha ngaahi fili lelei ange? ʻE lava fēfē ke ke fai pehē? ʻAki ʻa e muimui ki he faleʻi ʻa e Tohi Tapú ke “sivi ʻo ʻilo pe ko e ha ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua, ʻa e meʻa ʻoku lelei, ʻa e meʻa te ne hōifua ai, ʻa e meʻa ʻoku haohaoa.” (Loma 12:2) Ko Sihová ko e ‘ʻOtua fiefia,’ pea ʻokú ne finangalo ke ke fiefia foki mo koe. (1 Timote 1:11, NW; Koheleti 11:9) Ko e ngaahi tuʻunga kuo lēkooti ʻi he Tohi Tapú ko e lelei pē ia maʻau. Ko e moʻoni, te ke vakai nai ki ai ko ha sēini fakapōpula ʻokú ne fakangatangata ʻa hoʻo tauʻatāiná. Neongo ia, ko hono moʻoní, ko e tuʻunga fakaeʻulungāanga ʻa e Tohi Tapú ʻoku hangē tofu pē ia ha leta maluʻi ʻokú ne maluʻi ha tokotaha pāsese mei he fakatamakí.
ʻIo, ʻe lava ke ke falala ki he Tohi Tapú. Kapau te ke fili ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻi aí, ʻe ʻikai ngata pē hoʻo ʻai ke fiefia ʻa Sihová ka ʻe toe ʻaonga foki ia kiate koe.—Aisea 48:17.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻi he kupú ni.
KE FAKAKAUKAU KI AI
◼ Ko e hā te ne ʻai nai ke faingataʻa kiate koe ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú?
◼ Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke ke sivisiviʻi ke ʻiloʻi ko e moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá ʻa e ʻalunga lelei taha ʻi he moʻuí?