LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 7/1 p. 12-17
  • Kau ʻi he Fiefia ʻo e Foaki Atú!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Kau ʻi he Fiefia ʻo e Foaki Atú!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Foaki Atú ʻOkú Ne ʻOmai ʻa e Fiefia
  • Ko Hono ʻAi ʻa e Ngaahi Kaumeʻa Taʻengata
  • Faʻoaki Koloa ʻi Hēvani
  • Kumi ki he Faʻahinga ʻOku Nau Fiemaʻu ʻa e Moʻoní
  • Fai ʻa e Lelei Taha Te Ke Malavá
  • Fiefiá—Ko ha ʻUlungaanga ʻOku Tau Maʻu mei he ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Ke Fiefia Fakataha mo e ʻOtua Fiefiá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Tauhi ʻa Sihova ʻAki ʻa e Fiefia
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1991
  • Tauhi ʻa Sihova ʻAki ʻa e Fiefia ʻo e Lotó
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 7/1 p. 12-17

Kau ʻi he Fiefia ʻo e Foaki Atú!

“ʻOku lahi ange ʻa e fiefia ʻi he foaki atú ʻi he maʻu maí.”—NGĀUE 20:​35, NW.

1. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sihova ʻa e fiefia ʻo e foaki atú?

KO E fiefia ʻi hono ʻilo ʻa e moʻoní pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku tupu mei aí ko e ngaahi meʻaʻofa mātuʻaki mahuʻinga ia mei he ʻOtuá. Ko e faʻahinga kuo nau hoko ʻo ʻiloʻi ʻa Sihová ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ʻuhinga lahi ke fiefia ai. Kae lolotonga ʻoku ʻi ai ʻa e fiefia ʻi hono maʻu mai ha meʻaʻofa, ʻoku toe ʻi ai ʻa e fiefia ia ʻi hono foaki atu ha meʻaʻofá. Ko Sihová ko e Tokotaha-Foaki ia ʻo e “foaki lelei kotoabe moe foaki haohaoa kotoabe,” pea ko iá ko e “ʻOtua fiefia.” (Semisi 1:​17, PM; 1 Timote 1:​11, NW) ʻOkú ne ʻomai ʻa e ngaahi akonaki lelei ki he faʻahinga kotoa ʻoku fanongó, pea ʻokú ne fiefia ʻi he talangofua ʻa e faʻahinga ko ia ʻokú ne akoʻí, ʻo hangē pē ko e fiefia ʻa e mātuʻá ʻi he taimi ʻoku tali ai ʻe heʻenau fānaú ʻa e fakahinohino anga-ʻofá.—Palovepi 27:11.

2. (a) Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻo fekauʻaki mo e foaki atú? (e) Ko e hā ʻa e fiefia ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau akoʻi ai ʻa e moʻoni ʻo e Tohitapú ki he niʻihi kehé?

2 ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he taimi naʻe ʻi māmani aí naʻe fiefia ʻa Sīsū ʻi he sio ki he kakaí ʻoku nau tali lelei ʻa ʻene akonakí. Naʻe hiki ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e lea ʻa Sīsuú ʻo pehē: “ʻOku lahi ange ʻa e fiefia ʻi he foaki atú ʻi he maʻu maí.” (Ngāue 20:​35, NW) Ko e fiefia ko ia ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau akoʻi ai ʻa e niʻihi kehé ki he moʻoni ʻo e Tohitapú ʻoku ʻikai koeʻuhi pē ko e fiemālie ʻi hono maʻu ha taha ʻoku loto-tatau mo ʻetau ngaahi tui fakalotú. Ko e meʻa ʻoku mahulu hake aí, ko e fiefia ʻi he ʻiloʻi ʻoku tau foaki atu ʻa e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoni mo tuʻuloá. ʻI heʻetau foaki atu fakalaumālié, ʻoku malava ke tau tokoniʻi ai ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻa e ʻaonga maʻanautolu, fakatouʻosi he taimí ni pea ʻi he kotoa ʻo ʻitānití.—1 Timote 4:8.

Foaki Atú ʻOkú Ne ʻOmai ʻa e Fiefia

3. (a) Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe he ongo ʻapositolo ko Paula mo Sioné ʻa ʻena fiefia ʻi hono tokoniʻi fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé? (e) Ko e hā ko ha fakahāhā ai ʻo e ʻofá ʻa hono foaki atu ʻa e moʻoni ʻo e Tohitapú ki heʻetau fānaú?

3 ʻIo, hangē pē ko e fiefia ʻa Sihova mo Sīsū ʻi hono ʻomai ʻa e ngaahi meʻaʻofa fakalaumālié, ʻoku pehē pē mo e kau Kalisitiané. Naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e fiefia ʻi hono ʻiloʻi naʻá ne tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau ako ʻa e moʻoni ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne tohi ki he fakatahaʻanga ʻi Tesalonaiká: “Kofaʻā ia homau ʻamanakiʻanga, mo e fiefiaʻanga mo e pale te mau polepole ai ʻi he ʻao ʻo hotau ʻEiki ko Sisu, ʻo ka hamai? ʻikai ko kimoutolu foki? ʻIo, ko kimoutolu ko homau fakalangilangi, mo homau fakafiefia.” (1 Tesalonaika 2:​19, 20) ʻI he founga tatau, naʻe lave ai ʻa e ʻapositolo ko Sioné ki heʻene fānau fakalaumālié, ʻo ne tohi: “ʻOku ʻikai haʻaku toe fiefia ʻoku lahi ʻi he meʻa ni, ʻa ʻeku fanongo ki heʻeku fanau, ʻoku nau laka ʻi he moʻoni.” (3 Sione 4) Fakakaukau atu foki, ki he fiefia ʻoku maʻu ʻi hono tokoniʻi ʻetau fānaú tonu ke nau hoko ko ʻetau fānau fakalaumālié! Ko hono tauhi hake ʻa e fānaú “ʻi he akonaki mo e fakatonutonu-fakaʻatamai ʻa Sihová” ko ha fakahāhā ia ʻo e ʻofa mei he tafaʻaki ʻa e ngaahi mātuʻá. (Efeso 6:​4, NW) ʻOku fakahāhaaʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻoku nau tokanga fekauʻaki mo e lelei taʻengata ki heʻenau fānaú. ʻI hono tali ʻe he fānaú ni, ʻoku hokosia ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fiefia mo e fiemālie lahi.

4. Ko e hā ʻa e meʻa naʻe hokosia ʻokú ne fakahāhaaʻi ʻa e fakafiefia ʻo e foaki atu fakalaumālié?

4 Ko Dell ko ha faifekau tāimuʻa taimi-kakato ia pea ko e faʻē ʻa e toko nima. ʻOkú ne pehē: “ʻOku malava ke u mahinoʻi lelei ʻa e ngaahi lea ʻa e ʻapositolo ko Sioné koeʻuhi he ʻoku ou fakamālōʻia ko e toko fā ʻo ʻeku fānaú ʻoku nau ‘laka ʻi he moʻoní.’ ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku ʻomai ai ʻa e lāngilangi mo e kolōlia kia Sihova ʻi he taimi ʻoku fāʻūtaha ai ʻa e ngaahi fāmilí ʻi he lotu moʻoní, ko ia ʻoku ou ongoʻi fiemālie loloto ʻi he sio ki heʻene tāpuakí ʻi heʻeku ngaahi feinga ke fakahū ʻa e moʻoní ki heʻeku fānaú. Ko e ʻamanaki fakaʻofoʻofa ʻo e moʻui taʻengata ʻi he Palataisí fakataha mo hoku fāmilí ʻokú ne fakafonu au ʻaki ʻa e ʻamanaki mo ueʻi ai au ke u kātaki neongo ʻa e ngaahi faingataʻá mo e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻangá.” Ko e meʻa fakamamahí, he naʻe tuʻusi ʻa e taha ʻo e tamaiki fefine ʻa Dell mei he fakatahaʻangá koeʻuhi ko e tuli ki ha ʻalunga taʻefakakalisitiane. Neongo ia, ʻoku kei ngāue mālohi ʻa Dell ke tauhi maʻu ha fakakaukau pau. “ʻOku ou ʻamanaki ʻe ʻi ai ha ʻaho ʻe foki anga-fakatōkilalo mo loto-moʻoni mai ai ʻeku taʻahiné kia Sihova,” ko ʻene laú ia. “Ka ʻoku ou fakamālō ki he ʻOtuá ko e tokolahi taha ʻo ʻeku fānaú ʻoku nau hokohoko atu ʻa e tauhi loto-tōnunga kiate iá. Ko e fiefia ʻoku ou ongoʻí kuo hoko ia ko ha matavai moʻoni ʻo e mālohi kiate au.”—Nehemaia 8:10.

Ko Hono ʻAi ʻa e Ngaahi Kaumeʻa Taʻengata

5. ʻI heʻetau foaki atu kitautolu ʻi he ngāue ʻo e ngaohi-ākongá, ko hono ʻiloʻi ʻa e hā ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e fiemālié?

5 Naʻe fakahinohino ʻe Sīsū ki hono kau muimuí ke nau ngaohi-ākonga Kalisitiane pea akoʻi kinautolu fekauʻaki mo Sihova mo ʻene ngaahi fiemaʻú. (Mātiu 28:​19, 20) Kuo hanga fakatouʻosi ʻe Sihova mo Sīsū ʻo tokoniʻi taʻesiokita ʻa e kakaí ke nau ako ki he founga ʻo e moʻoní. Ko ia ai, ʻi heʻetau foaki atu kitautolu ʻi he ngāue ʻo e ngaohi-ākongá, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fiemālie ʻi hono ʻiloʻi ʻoku tau faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihova pea mo Sīsuú, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he muʻaki kau Kalisitiané. (1 Kolinito 11:1) Ko ia, ʻi heʻetau ngāue fakataha mo e ʻOtua Māfimafi-aoniú pea mo hono ʻAlo ʻofeiná, ʻoku ʻuhinga moʻoni ai ʻetau moʻuí. Ko ha tāpuaki ē ke hoko ʻo lau ʻi he lotolotonga ʻo e “kaungāngaue . . . mo e ʻOtua”! (1 Kolinito 3:9) Pea ʻikai ʻoku fakalotofiefia naʻa mo e kau ʻāngeló ʻoku ʻi ai ʻenau tafaʻaki ʻi he ngāue ko ʻeni ko hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí?—Fakahā 14:​6, 7.

6. ʻI heʻetau kau ʻi he foaki atu fakalaumālié, ko hai ʻoku hoko ko hotau ngaahi kaumeʻá?

6 Ko hono moʻoní, ʻi he kau ʻi he ngāue ko eni ʻo e foaki atu fakalaumālié, ʻoku malava ke tau hoko ʻo mahulu hake ai mei he kaungāngāue pē mo e ʻOtuá—ʻoku malava ke tau hoko ai ʻo kaumeʻa taʻengata mo ia. Koeʻuhi ko ʻene tuí, naʻe ui ai ʻa ʻĒpalahame ko e kaumeʻa ʻo Sihova. (Semisi 2:23) ʻI heʻetau feinga ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, te tau malava ai mo kitautolu foki ke hoko ko e ngaahi kaumeʻa ʻo e ʻOtuá. Kapau te tau fai ia, te tau toe hoko ai ko e ngaahi kaumeʻa ʻo Sīsū. Naʻá ne pehē ki heʻene kau ākongá: “Kuo u ui kimoutolu ko hoku ngaahi kaumeʻa; koeʻuhi ʻilonga ha meʻa ne u fanongo mei heʻeku Tamai kuo u fakaʻilo kiate kimoutolu.” (Sione 15:15) ʻOku fiefia ʻa e tokolahi ke lau kinautolu ko e ngaahi kaumeʻa ʻo e kakai ʻiloá pe kau ʻōfisa fakapuleʻanga māʻolungá, ka ʻoku malava ke lau kitautolu ia ko e ngaahi kaumeʻa ʻo e ongo meʻa ʻe toko ua lahi taha ʻi he ʻunivēsí kotoa!

7. (a) Naʻe anga-fēfē hono ʻai ʻe ha fefine ʻe taha hano kaumeʻa moʻoni? (e) Kuó ke maʻu ha meʻa naʻe hokosia meimei tatau?

7 ʻIkai ngata aí, ʻi he taimi ʻoku tau tokoniʻi ai ʻa e kakaí ke nau hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá, ʻoku nau hoko ai ko hotau ngaahi kaumeʻa, ʻo ʻomai ai kiate kitautolu ha fiefia makehe. Ko Joan, ʻa ia ʻokú ne nofo ʻi he ʻIunaite Seteté, naʻe kamata ke ne ako ʻa e Tohitapú mo ha fefine ko hono hingoá ko Thelma. Neongo naʻe fetaulaki ʻa Thelma mo e fakafepaki ʻa e fāmilí ki heʻene akó, naʻá ne kītaki pē pea papitaiso ʻi ha taʻu ʻe taha ki mui ai. Naʻe tohi ʻe Joan: “Naʻe ʻikai ke ngata ai ʻema feohí; ʻi hono kehé, naʻe tupulaki ia ʻo hoko ko ha kaumeʻa kuo tolonga mai ʻeni ʻo feʻunga mo e taʻu ʻe 35 nai. Kuó ma faʻa ō fakataha ʻi he ngāue fakafaifekaú pea ki he ngaahi fakataha-lahí. Ne faai mai pē, peá u hiki ki ha ʻapi foʻou ʻoku kilomita ʻe 800 hono mamaʻó. Ka ʻoku kei hokohoko atu pē hono ʻomai ʻe Thelma ʻa e ngaahi tohi ʻofa mo fakalotomāfana lahi tahá, ʻo tala mai kiate au ʻokú ne fakakaukau ʻofa mai kiate au mo fakamālō mai kiate au ʻi he hoko ko hono kaumeʻa pea mo e faʻifaʻitakiʻanga kiate iá pea mo hono akoʻi kiate ia ʻa e moʻoni mei he Tohitapú. Ko hono maʻu ha kaumeʻa ofi mo ʻofeina peheé ko ha pale fakaofo ia ki he feinga naʻá ku fai ke tokoniʻi ia ke ne ako fekauʻaki mo Sihová.”

8. Ko e hā ʻa e fakakaukau pau te ne tokoniʻi kitautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú?

8 Ko e ʻamanaki ki hono maʻu ha taha ʻokú ne loto ke ne ako ʻa e moʻoní ʻoku malava ke tokoni ia kiate kitautolu ke kātaki neongo kapau ko e tokolahi ʻo e kakai ʻoku tau fetaulakí ʻoku nau fakahāhaaʻi ha mahuʻingaʻia siʻisiʻi pe ʻikai mahuʻingaʻia ʻi he Folofola ʻa Sihová. Ko e loto-noa peheé ʻoku malava ke ne ʻomai ha pole ki heʻetau tuí mo e kātakí. Neongo ia, ko ha fakakaukau pau ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolú. Ko Fausto, ʻa ia ʻokú ne haʻu mei Kuatemala, naʻá ne pehē: “ʻI he taimi ʻoku ou faifakamoʻoni ai ki he niʻihi kehé, ʻoku ou fakakaukau fekauʻaki mo e lelei ʻe hoko kapau ʻe hoko ʻa e tokotaha ko ia ʻoku ou lea ki aí ko ha tokoua pe tuofefine fakalaumālie. ʻOku ou fakaʻuhinga ʻo pehē kuo pau pē ʻe ʻi ai ʻa e tokotaha te u fetaulaki mo ia ʻe faai atu pē ʻo ne tali ʻa e moʻoni ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e fakakaukau ia ʻokú ne ʻai au ke u kei hokohoko atu pē pea ʻoku ʻomai ai kiate au ʻa e fiefia moʻoní.”

Faʻoaki Koloa ʻi Hēvani

9. Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻo fekauʻaki mo e ngaahi koloa ʻi hēvaní, pea ko e hā ʻoku malava ke tau ako mei he meʻá ni?

9 Ko e ngaohi-ākongá, pe ko ʻetau fānaú pe ko ha niʻihi kehe tāutaha, ʻoku ʻikai ke faingofua maʻu pē. ʻOku fiemaʻu nai ki ai ʻa e taimi, kātaki, mo e kītaki. Ka, ke manatuʻi, ʻoku loto-lelei ʻa e tokolahi ke ngāue mālohi ke faʻoaki ha ngaahi meʻa fakamatelie lahi fakaʻulia, ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku ʻikai ke ne faʻa ʻomai kiate kinautolu ʻa e fiefiá pea ʻoku ʻikai ke tolonga ʻo taʻengatá. Naʻe tala ʻe Sīsū ki heʻene kau fanongó naʻe lelei ange ke ngāue ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. Naʻá ne pehē: “ʻOua naʻa faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi mamani; he ko e potu ia ʻoku keina ai ʻe he ane mo e ʻumeʻumea, pea haea ʻe he kau kaihaʻa ʻo nau kaihaʻasi: kae faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi langi, he ko e potu ia ʻoku ʻikai keina ai ʻe he ane mo e ʻumeʻumea, pea ʻoku ʻikai haea ʻe he kau kaihaʻa ʻo kaihaʻasi.” (Mātiu 6:​19, 20) ʻI he tuli ki he ngaahi taumuʻa fakalaumālié—ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e kau ʻi he ngāue mahuʻinga ʻo e ngaohi-ākongá—ʻoku malava ke tau maʻu ai ʻa e fiemālie ʻi hono ʻiloʻi ʻoku tau fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá pea te ne fakapaleʻi kitautolu. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Talaʻehai ʻoku fai taʻetotonu ʻa e ʻOtua ke ne fakangaloʻi hoʻomou ngaue, mo e ʻofa ki hono huafa naʻe ha ʻiate kimoutolu.”—Hepelu 6:10.

10. (a) Ko e hā naʻe maʻu ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi koloa fakalaumālié? (e) Naʻe anga-fēfē hono foaki atu ʻe Sīsū ʻa ia tonú, pea ko e hā ʻa e fuʻu ʻaonga lahi ki he niʻihi kehé?

10 Kapau ʻoku tau ngāue tōtōivi ke ngaohi-ākonga, ʻoku tau faʻoaki ai maʻatautolu ha ‘koloa ʻi langi,’ ʻi he fehoanaki mo e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú. ʻOku ʻomai ʻe he meʻá ni kiate kitautolu ʻa e fiefia ʻi he maʻu maí. Kapau ʻoku tau foaki taʻesiokita atu, ʻoku tau iku ai ʻo hoko ʻo koloaʻia. Naʻe tauhi loto-tōnunga ʻe Sīsū tonu ʻa Sihova he ngaahi taʻu ʻe laui piliona. Fakakaukau atu ki he ngaahi koloa naʻá ne tānaki ʻo fokotuʻunga ʻi hēvaní! Ka neongo ia, naʻe ʻikai ke kumi ʻa Sīsū ia ki ha mahuʻingaʻia pē ʻaʻana. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Naʻa ne foaki ia ʻe ia [Sīsū] koeʻuhi ko ʻetau ngaahi angahala, ke ne fakahaofi kitautolu mei he nofo kovi ʻoku lolotonga ni: ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻOtua ko ʻetau Tamai.” (Kaletia 1:4) Naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono foaki taʻesiokita atu ʻe Sīsū ʻa ia tonu ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú ka naʻá ne toe foaki atu ʻene moʻuí tonu ko ha huhuʻi koeʻuhi ke maʻu nai ʻe he niʻihi kehé ʻa e faingamālie ke faʻoaki koloa ai ʻi hēvani.

11. Ko e hā ʻoku lelei ange ai ʻa e ngaahi meʻaʻofa fakalaumālié ʻi he ngaahi meʻaʻofa fakamatelié?

11 ʻI hono akoʻi ʻa e kakaí ʻo fekauʻaki mo e ʻOtuá, ʻoku tau tokoniʻi ai kinautolu ke nau sio ki he founga te nau kau ai mo kinautolu foki ʻi he faʻoaki ʻo e ngaahi koloa fakalaumālie taʻealaʻauhá. Ko e hā ha meʻaʻofa lahi ange ʻoku malava ke ke foaki atú? Kapau te ke foaki ki ha kaumeʻa ha uasi totongi mamafa, ha kā, pe naʻa mo ha ʻapi, ngalingali ʻe houngaʻia mo fiefia ʻa e kaumeʻa ko iá, pea te ke maʻu ai ʻa e fiefia ʻi he foaki atú. Ka ko e hā ʻa e tuʻunga ʻe ʻi ai ʻa e meʻaʻofa ko iá ʻi he taʻu ʻe 20? ʻI he taʻu ʻe 200? ʻI he taʻu ʻe 2,000? ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻokú ke foaki atu ʻa koe tonu ke tokoniʻi ha taha ke ne tauhi ʻa Sihova, ʻoku malava ke ne maʻu ʻa e ʻaonga mei he meʻaʻofa ko iá ʻo taʻengata.

Kumi ki he Faʻahinga ʻOku Nau Fiemaʻu ʻa e Moʻoní

12. Kuo anga-fēfē hono foaki atu ʻe he tokolahi ʻa kinautolu tonu ke tokoniʻi fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé?

12 Ke kau ʻi he fiefia ʻo e foaki atu fakalaumālié, kuo aʻu atu ai ʻa e kakai ʻa Sihová ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní. Kuo liʻaki ʻe he laui afe ʻa ʻapi mo e fāmilí kae kau ʻi he ngāue fakamisinalé ʻi he ngaahi fonua ʻa ia naʻe pau ke nau liliu ai ki ha ngaahi lea mo e ngaahi anga fakafonua foʻou. Kuo hiki ʻa e niʻihi kehe ki he ngaahi feituʻu ʻi honau ngaahi fonuá tonu ʻa ia ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu lahi ange ai ki he kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá. Lolotonga iá kuo ako ʻe he niʻihi kehe ha lea muli, ʻo fakaava ai ha ngaahi faingamālie foʻou ʻo e malangá ʻi honau ngaahi feituʻú ki he kau nofo hili maí. Ko e fakatātaá, ʻi he hili ʻa hono tauhi hake ʻo e fānau ʻe toko ua ʻa ia ʻokú na lolotonga ngāue ʻi he ʻuluʻi ʻapitanga ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻe kamata ai ha ongo meʻa ʻi New Jersey, U.S.A., ke ngāue tāimuʻa pea ako lea faka-Siaina. Laka hake ʻi he vahaʻa taimi ko e taʻu ʻe tolu, naʻá na fai ai ʻa e ngaahi ako Tohitapu ʻe 74 mo e kakai lea faka-Siaina ʻa ia naʻa nau ʻi ha kolisi ofi pē ai. ʻOkú ke malava ke fakalahi atu hoʻo ngāue fakafaifekaú ʻi ha founga koeʻuhi ke maʻu ʻa e fiefia lahi ange ʻi he ngāue ngaohi-ākongá?

13. Ko e hā nai te ke faí kapau ʻokú ke loto ke ke maʻu ha ngāue fakafaifekau fua lahi ange?

13 Mahalo pē ʻokú ke fakaʻamu ke ke fai ha ako Tohitapu ka kuo teʻeki ai ke ke malava ke fai pehē. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻoku faingataʻa ke maʻu ai ha faʻahinga mahuʻingaʻia. Mahalo ko e kakai ʻokú ke fetaulaki mo iá ʻoku ʻikai te nau fakahā ha mahuʻingaʻia ʻi he Tohitapú. Kapau ʻoku pehē, mahalo ʻe lava ke ke lave tuʻo lahi ange ki hoʻo fiemaʻú ʻi he lotu, ʻi hono ʻiloʻi ʻoku mātuʻaki mahuʻingaʻia fakatouʻosi ʻa Sihova mo Sīsū Kalaisi ʻi he ngāué pea ʻe tataki nai ai koe ki ha tokotaha hangē ha sipí. Kumi ki he ngaahi fokotuʻu mei he faʻahinga ʻi hoʻo fakatahaʻangá ʻa ia ʻoku nau taukei lahi angé pe ko e faʻahinga ʻoku fua lahi ange ʻenau ngāue fakafaifekaú. Ngāueʻaongaʻaki ʻa e ako mo e ngaahi fokotuʻu ʻoku ʻomai ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Maʻu ʻa e ʻaonga mei he akonaki ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻakí mo honau ngaahi uaifí. Hiliō he meʻa kotoa, ʻoua ʻaupito ʻe foʻi. Naʻe tohi ʻe he tangata potó: “ʻI he pongipongi to hoʻo tenga, pea ʻi he efiafi ofi ʻa e poʻuli ʻoua taʻofi ho nima: he ʻoku ʻikai te ke ʻilo pe ko e fe ʻe tuʻumalie.” (Koheleti 11:6) ʻI he taimi tatau pē, manatuʻi ʻa e kau tangata anga-tonu hangē ko Noa mo Selemaiá. Neongo ko e tokosiʻi ʻaupito naʻa nau fai ha tali pau ki heʻena malangá, naʻe lavameʻa ʻena ngāue fakafaifekaú. Hiliō he meʻa kotoa, naʻe fakahōifua ia kia Sihova.

Fai ʻa e Lelei Taha Te Ke Malavá

14. ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa Sihova ki he faʻahinga kuo nau tupu ʻo motuʻa ʻi heʻene ngāué?

14 Mahalo pē ʻoku ʻikai ke fakaʻatā koe ʻe ho ngaahi tuʻungá ke ke fai ki he lahi taha te ke loto ki aí ʻi he ngāue fakafaifekaú. Ko e fakatātaá, ʻoku fakangatangata nai ʻe he taʻumotuʻá ʻa e meʻa ʻokú ke malava ke fai ʻi he ngāue ʻa Sihová. Neongo ia, manatuʻi ʻa e meʻa naʻe tohi ʻe he tangata potó: “Ko e ʻuluhina ko e kalauni matamatalelei ʻoku maʻu ʻi he hala ʻo e faitotonu.” (Palovepi 16:31) Kia Sihova, ʻoku fakahōifua kiate ia ha moʻui ʻoku fakamoleki ʻi heʻene ngāué. ʻIkai ngata aí, ʻoku pehē ʻe he ngaahi Konga Tohitapú: “ʻIo, ʻo aʻu ki hoʻomou motuʻa ka ko au [Sihova] ai pe, pea ko au te u fafa ʻo aʻu ki hoʻomou ʻuluhiná: ko au kuo u fai, pea ko au te u fua; ʻio, ko au te u fafa mo fakahaofi.” (Aisea 46:4) ʻOku talaʻofa mai ʻetau Tamai fakahēvani anga-ʻofá te ne tokoniʻi mo poupouʻi ʻa ʻene faʻahinga mateakí.

15. ʻOkú ke tui ʻoku mahinoʻi ʻe Sihova ho ngaahi tuʻungá? Ko e hā hono ʻuhingá?

15 Mahalo pē ʻokú ke fekuki mo ha mahamahaki, fakafepaki mei ha hoa taʻetui, ngaahi fatongia mamafa fakafāmili, pe ko ha palopalema faingataʻa kehe. ʻOku ʻafioʻi ʻe Sihova hotau ngaahi ngataʻangá mo e ngaahi tuʻungá, pea ʻokú ne ʻofa ʻiate kitautolu ʻi heʻetau feinga tōtōivi ke tauhi iá. ʻOku moʻoni ʻeni neongo ʻoku siʻi ange ʻa e meʻa ʻoku tau faí ʻi he meʻa ʻoku fai ʻe he niʻihi kehé. (Kaletia 6:4) ʻOku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻoku tau taʻehaohaoa, pea ʻokú ne faitotonu ʻi he meʻa ʻokú ne ʻamanekina meiate kitautolú. (Sāme 147:11) Kapau te tau fai hotau lelei tahá, te tau fakapapauʻi nai ai ʻoku tau mātuʻaki mahuʻinga ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá pea heʻikai te ne fakangaloʻi ʻetau ngaahi ngāue ʻo e tuí.—Luke 21:​1-4.

16. ʻI he founga fē ʻoku kau ai ha fakatahaʻanga fakakātoa ʻi hono ngaohi ha ākonga?

16 Manatuʻi foki, ko e ngāue ngaohi-ākongá ko ha ngāue fakatokolahi. Heʻikai ha tokotaha tāutaha ia te ne ngaohi ha ākonga, ʻo hangē pē ko e ʻikai ke fafangaʻi ʻe ha foʻi tulutā ʻuha ʻe taha ha kiʻi fuʻu ʻakau. Ko e moʻoni, ʻoku maʻu nai ʻe ha Fakamoʻoni ʻe toko taha ha tokotaha mahuʻingaʻia pea fai ha ako Tohitapu. Ka, ʻi he haʻu pē ʻa e tokotaha foʻou ko iá ki he Fale Fakatahaʻangá, ʻoku tokoniʻi ia ʻe he fakatahaʻangá fakalūkufua ke ne ʻiloʻi ʻa e moʻoní. Ko e māfana ʻo e fetokouaʻakí ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e tākiekina ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá. (1 Kolinito 14:​24, 25) ʻOku fai ʻe he fānaú mo e kau taʻu hongofulu tupú ha ngaahi tali fakaueʻiloto, ʻo fakahāhā ai ki he tokotaha foʻoú ʻoku kehe ʻetau fānaú mei he kau talavou ʻo e māmaní. Ko e kau mahamahakí, ko e ngāvaivai fakaesinó, mo e kau taʻumotuʻa ʻi he fakatahaʻangá ʻoku nau akoʻi ki he faʻahinga foʻoú ʻa e meʻa ʻoku kau ki he kātakí. Tatau ai pē pe ko e hā hotau taʻumotuʻá pe ngaahi fakangatangatá, ko kitautolu kotoa ʻoku tau fakahoko ha tafaʻaki mahuʻinga ʻi hono tokoniʻi ʻa e faʻahinga foʻoú ke loloto ʻenau ʻofa ki he moʻoni ʻo e Tohitapú pea nau fakalakalaka atu ki he papitaisó. Ko e houa kotoa pē ʻoku tau fakamoleki ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻi he toe ʻaʻahi taki taha, ʻi he fetalanoaʻaki taki taha mo ha tokotaha mahuʻingaʻia ʻi he Fale Fakatahaʻangá, ʻoku hā ngali ʻikai mahuʻinga ia ʻiate kinautolu pē, ka ko ha konga ia ʻo ha ngāue lahi ʻoku fakahoko ʻe Sihova.

17, 18. (a) Tānaki atu ki he kau ʻi he ngāue ngaohi-ākongá, ʻe anga-fēfē nai ʻetau kau he fiefia ʻi he foaki atú? (e) ʻI he kau he fiefia ʻi he foaki atú, ʻoku tau faʻifaʻitaki ai kia hai?

17 Ko hono moʻoní, tuku kehe ʻa e kau ʻi he ngāue ngaohi-ākonga mahuʻingá, ko kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau Kalisitiané ʻoku tau toe kau ʻi he fiefia ʻo e foaki atú ʻi he ngaahi founga kehe. ʻOku malava ke tau vaheʻi ha paʻanga ke tokoni ʻaki ki hono pouaki ʻo e lotu maʻá pea ke tokoni ki he faʻahinga ʻoku masivá. (Luke 16:9; 1 Kolinito 16:​1, 2) ʻOku malava ke tau kumi ki ha ngaahi faingamālie ke fakahāhā ai ʻa e anga-talitali kakaí ki he niʻihi kehé. (Loma 12:13) ʻOku malava ke tau feinga ke “ngāue ki he meʻa ʻoku leleí ki he kakai kotoa pē, kae tautefito ki he faʻahinga ko ia ʻoku felāveʻi mo kitautolu ʻi he tuí.” (Kaletia 6:​10, NW) Pea ʻi he ngaahi founga faingofua kae mahuʻinga, ʻoku malava ke tau foaki atu ki he niʻihi kehé—ʻi ha faitohi, tā telefoni, ha meʻaʻofa, ha nima fietokoni, ha lea ʻo e fakalototoʻa.

18 ʻI he foaki atú, ʻoku tau fakahāhā ai ʻoku tau faʻifaʻitaki ki heʻetau Tamai fakahēvaní. ʻOku tau toe fakahāhā ai ʻetau ʻofa fakatokouá, ʻa e fakaʻilonga fakapapauʻi ʻo e kau Kalisitiane moʻoní. (Sione 13:35) Ko hono manatuʻi ʻo e ngaahi meʻá ni ʻoku malava ke tokoniʻi ai kitautolu ke tau kau he fiefia ʻi he foaki atú.

ʻE Lava Ke Ke Fakamatalaʻi?

• Kuo anga-fēfē hono fokotuʻu ʻe Sihova mo Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻi he foaki atu fakalaumālié?

• ʻOku lava fēfē nai ke tau ʻai ha ngaahi kaumeʻa taʻengata?

• Ko e hā ʻa e sitepu te tau laka nai ai ke ʻai ʻetau ngāue fakafaifekaú ke lavameʻa lahi angé?

• ʻOku malava fēfē ki he faʻahinga kotoa ʻi he fakatahaʻangá ke nau kau ʻi he fiefia ʻo e foaki atú?

[Fakatātā ʻi he peesi 13]

ʻI he taimi ʻoku tali ai ʻe he fānaú ʻa e akoʻí, ʻoku hokosia ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fiefia mo e fiemālie lahi

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

ʻI hono ngaohi ha kau ākonga, ʻoku malava ke tau ʻai ai ha ngaahi kaumeʻa moʻoni

[Fakatātā ʻi he peesi 16]

ʻOku tataki kitautolu ʻe Sihova ʻi he taʻumotuʻá

[Fakatātā ʻi he peesi 17]

ʻI ha ngaahi founga faingofua kae mahuʻinga, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fiefia ʻi he foaki atú

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share