ʻOkú Ke Tāimuʻa ʻi Hono Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Ngaahi Kaungātuí?
“ʻI hoʻomou ʻofa ki he kainga lotu, fai ʻo hange ko ha kainga moʻoni; ʻi he fakaʻapaʻapa mou tāimuʻa kimoutolu.”—LOMA 12:10.
1, 2. (a) Ko e hā ʻa e ekinaki ʻoku ʻomai ʻe Paula ʻi heʻene tohi ki he kau Lomá? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi te tau lāulea ki aí?
ʻI HEʻENE tohi ki he kau Lomá, naʻe fakamamafaʻi ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e mahuʻinga kia kitautolu kau Kalisitiané ke tau fakahāhā ʻa e ʻofa ʻi loto ʻi he fakatahaʻangá. ʻOkú ne fakamanatu mai kia kitautolu ko ʻetau ʻofá ʻoku totonu ke “taʻeloi pe ʻoua ʻe malualoi.” ʻOkú ne toe lave foki ki he “ʻofa ki he kainga lotu pe fakatokouá” peá ne fakatokangaʻi ko e ʻofa peheé ʻoku totonu ke fakahaaʻi ʻaki ʻa e “fai ʻo hange ko ha kainga moʻoni pe feʻofaʻaki māfana.”—Loma 12:9, 10a.
2 Ko e moʻoni, ko hono maʻu ʻa e ʻofa fakatokouá ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi hono maʻu pē ha ngaahi ongoʻi māfana ki he niʻihi kehé. Ko e ngaahi ongoʻi peheé ʻoku fiemaʻu ke fakahāhā ʻaki ia ʻa e ngaahi ngāue. Neongo ia, heʻikai ʻilo ʻe ha taha ʻetau ʻofá mo e manavaʻofá kae ʻoua kuo tau ʻoatu ha ngaahi faʻifaʻitakiʻanga, hangē ko e laú. Ko ia, ʻoku tānaki mai ʻe Paula ha ekinaki: “ʻI he fakaʻapaʻapa mou tāimuʻa kimoutolu.” (Loma 12:10e) Ko e hā ʻoku kau ki hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he ngaahi kaungātuí? ʻE lava fēfē ke tau fai pehē?
Tokaʻi mo e Fakaʻapaʻapa
3. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku hanga ʻe he foʻi lea ko e “fakaʻapaʻapa” ʻo fakahoko ʻi he ongo muʻaki leá?
3 Ko e foʻi lea faka-Hepelū tefito ki he “fakaʻapaʻapa” ʻoku ʻuhinga fakafoʻilea ia ki he “mamafa.” Ko ha taha ʻoku fakaʻapaʻapaʻi ʻoku lau ia ʻoku mamafa pe mahuʻinga. Ko e foʻi lea faka-Hepelū tatau pē ʻoku toe faʻa liliu ia ʻi he Tohi Tapú ko e “langilangiʻia,” ʻa ia ʻoku toe fakahaaʻi lahi ange ai ʻa e vakai māʻolunga ki ha taha ʻoku fakaʻapaʻapaʻi. (Sen. 45:13) Ko e foʻi lea faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “fakaʻapaʻapa” ʻi he Tohi Tapú ʻokú ne ʻomai ʻa e ʻuhinga ʻo e fakahīkihiki, fakamahuʻingaʻi, mahuʻinga. (Luke 14:10) ʻIo, ko e faʻahinga ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻí ʻoku nau mahuʻinga, ko e mataʻi koloa ia kia kitautolu.
4, 5. ʻOku anga-fēfē ʻa e felāveʻi ʻa hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá mo hono maʻu ʻa e tokaʻí? Fakatātaaʻi.
4 Ko e hā ʻoku kau ʻi hono fakaʻapaʻapaʻi ʻa e niʻihi kehé? ʻOku kamataʻaki ia ʻa e tokaʻi. Ko hono moʻoní, ko e ongo foʻi lea “fakaʻapaʻapa” mo e “tokaʻi” ʻoku faʻa ngāueʻaki fakataha koeʻuhí ʻokú na felāveʻi ofi. Ko e fakaʻapaʻapá ko e fakahāhaaʻi ia, pe fakahāhā ki tuʻa, ʻo e tokaʻí. ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, ko e tokaʻí ʻoku lave tefito ia ki he anga ʻo ʻetau vakai ki hotau tokouá lolotonga iá ko e fakaʻapaʻapá ʻoku lave ia ki he anga ʻetau tōʻongafai ki hotau tokouá.
5 ʻE lava fēfē ʻe ha Kalisitiane ke ne fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa moʻoni ki hono ngaahi kaungātuí kapau ʻoku ʻikai haʻane tokaʻi loto-moʻoni kinautolu? (3 Sione 9, 10) Hangē pē ko e lava ʻa ha fuʻu ʻakau ke maʻuiʻui mo tuʻuloa ʻo kapau pē ʻoku faiaka ʻi ha kelekele lelei, ʻoku pehē pē ʻa e lava ʻa e fakaʻapaʻapá ke moʻoni mo tuʻuloa kapau pē ʻoku faiaka ʻi ha tokaʻi loto-moʻoni. Koeʻuhi ko e fakaʻapaʻapa ʻikai loto-moʻoní ʻoku ʻikai ke tupu hake ia mei ha tokaʻi moʻoni, ʻe faai atu pē ʻo mae. Ko ia, tā neʻineʻi, ke hoko atu ʻe Paula ʻene ekinakí ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ʻaki ʻene fakamatala mahino: “Ke taʻeloi pe taʻemālualoi hoʻomou ʻofa.”—Loma 12:9; Lau ʻa e 1 Pita 1:22.
Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Faʻahinga Kuo Fakatupu “ʻi he Tatau ʻo e ʻOtua”
6, 7. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau tokaʻi ʻa e niʻihi kehé?
6 Koeʻuhi ko hono maʻu ʻo e tokaʻi loto-moʻoní ko ha kī ia ki hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá, ʻoku totonu ke ʻoua ʻaupito mole mei heʻetau vakaí ʻa e ngaahi ʻuhinga Fakatohitapu ʻoku tau maʻu ki hono tokaʻi ʻa hotau fanga tokouá kotoa. Ko ia ai, tau lāulea angé ki ha ongo ʻuhinga ʻe ua.
7 ʻI he ʻikai hangē ko e ngaahi meʻamoʻui kehe ʻi he māmaní, ko e tangatá naʻe ngaohi ia “ʻi he tatau ʻo e ʻOtua.” (Sem. 3:9) Ko ia ai, ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua hangē ko ia ko e ʻofa, poto, mo e fakamaau totonu. Fakatokangaʻi ha toe meʻa ʻoku tau maʻu mei hotau Tokotaha-Fakatupú. ʻOku pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “ʻE Sihova . . . , kuo ke fakaheka ho teunga ki he ngaahi langi, . . . kuo ke fakatoesiʻi pe [tangatá] ke ne ʻotua, pea ʻoku ke fakakalauni ʻaki ʻa e langilangi mo e fakaʻapaʻapaʻia.” (Sāme 8:1, 4, 5; 104:1)a Ko e fakalūkufua ʻo e tangatá ʻoku fakakalauni pe fakateunga ʻaki ia ʻe he ʻOtuá ha kiʻi ngeia, lāngilangi, mo e fakaʻapaʻapa. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku tau fakangeingeiaʻi ai ʻa e tokotaha kehé, ko e moʻoni, ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e Matavai ʻo e fakangeingeiaʻi ʻo e tangatá, ʻa Sihova. Pea kapau ʻoku tau maʻu ha ngaahi ʻuhinga totonu ki hono fakahāhā ʻa e tokaʻi ʻo e kakaí fakalūkufua, huanoa hake ai ʻa e totonu ke tau tokaʻi hotau ngaahi kaungātuí!—Sione 3:16; Kal. 6:10
Ngaahi Mēmipa ʻo e Fāmili Pē Taha
8, 9. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ki hono tokaʻi ʻo e ngaahi kaungātuí ʻoku lave ki ai ʻa Paulá?
8 Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ki he ʻuhinga ʻoku tau fetokaʻiʻaki aí ʻoku lave ki ai ʻa Paula. Ki muʻa siʻi pē ke ne fai ʻene ekinaki ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá, ʻokú ne pehē: “ʻI hoʻomou ʻofa ki he kainga lotu pe fakatokouá, fai ʻo hange ko ha kainga moʻoni pe feʻofaʻaki māfana.” Ko e kupuʻi lea faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “feʻofaʻaki māfaná” ʻoku lave ia ki he haʻi mālohi ʻokú ne fakafāʻūtahaʻi ha fāmili ʻofa mo fepoupouʻaki. Ko ia, ʻi hono ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea ko iá, ʻoku fakamamafaʻi ai ʻe Paula ko e ngaahi vahaʻangatae ʻi he fakatahaʻangá ʻoku totonu ke hoko ʻo mālohi mo māfana ʻo hangē ha fāmili fehokotaki vāofi. (Loma 12:5) ʻIkai ngata aí, manatuʻi maʻu pē naʻe tohi ʻe Paula ʻa e ngaahi lea ko iá ki he kau Kalisitiane pani, ʻa ia ko kinautolu kotoa kuo ohi ko e fānau ʻe he Tamai tatau, ko Sihova. Ko ia ʻi ha ʻuhinga mātuʻaki mahuʻinga, naʻa nau hoko ko ha fāmili vāofi. Ko ia, ko e kau Kalisitiane pani ʻi he ʻaho ʻo Paulá naʻa nau maʻu moʻoni ha ʻuhinga mālohi ke fetokaʻiʻaki ai. ʻOku pehē pē ʻene moʻoni fekauʻaki mo e kau pani ʻi he ʻaho ní.
9 Fēfē ʻa e faʻahinga ko ia ʻo e “fanga sipi kehe”? (Sione 10:16) Neongo kuo teʻeki ke ohi kinautolu ko e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻe lava ke nau feuiʻaki totonu ʻiate kinautolu ko e tokoua mo e tuofefine koeʻuhí ʻoku faʻu ʻaki kinautolu ha fāmili fāʻūtaha faka-Kalisitiane ʻi māmani lahi. (1 Pita 2:17; 5:9) Ko ia, kapau ʻoku mahinoʻi kakato ʻe he fanga sipi kehe ko iá ʻa e meʻa ʻoku nau leaʻaki ʻi he taimi ʻoku nau ngāueʻaki ai ʻa e foʻi lea “tokoua” pe “tuofefine,” tā ʻoku nau toe maʻu foki ha ʻuhinga mālohi ke tokaʻi loto-moʻoni ai honau ngaahi kaungātuí.—Lau ʻa e 1 Pita 3:8.
Ko e Hā ʻOku Mātuʻaki Mahuʻinga Aí?
10, 11. Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e tokaʻí mo hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá?
10 Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e tokaʻí mo hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá? Ki he ʻuhinga ko ení: ʻI hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné, ʻoku tau tokoni lahi ai ki he tuʻunga lelei mo e fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá fakalūkufua.
11 Ko e moʻoni, ʻoku tau ʻiloʻi ko hono maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo Sihová pea maʻu ʻa e poupou ʻo hono laumālié ko e ongo matavai māfimafi taha ia ʻo e mālohi ʻoku tau maʻu ʻi he tuʻunga ko e kau Kalisitiane moʻoni. (Sāme 36:7; Sione 14:26) ʻI he taimi tatau, ʻi hono fakahāhā ʻe he ngaahi kaungātuí ʻoku nau fakahoungaʻi kitautolú, ʻoku fakalototoʻa ia kia kitautolu. (Pal. 25:11) ʻOku tau ongoʻi ʻoku hiki hake kitautolu ʻi hano fakahāhaaʻi loto-moʻoni ʻo ha houngaʻia mo e tokaʻi. ʻOkú ne ʻomai kia kitautolu ha toe mālohi ke hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva fiefia mo loto-ʻalovili ʻi he hala ki he moʻuí. ʻOku ʻikai ha toe veiveiua kuó ke hokosia ʻa e ngaahi ongoʻi pehē ʻiate koe.
12. ʻE lava fēfē ʻe kitautolu taki taha ke tokoni ki ha ʻātakai māfana mo ʻofa ʻi he fakatahaʻangá?
12 Ko ia, koeʻuhi ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e fiemaʻu kuo tau tupu mo ia ke tokaʻí, fakafou ʻi heʻene Folofolá ʻokú ne enginaki totonu mai kia kitautolu “mou vēkeveke ke fefakahāhāʻaki ʻa e tokaʻí.” (Loma 12:10, Today’s English Version; lau ʻa e Mātiu 7:12.) Ko e kau Kalisitiane kotoa pē ko ia ʻoku nau fai fakamātoato ki he akonaki taʻefakangatangata ko iá ʻoku tokoni ia ki ha ʻātakai māfana mo ʻofa ʻi loto ʻi he fetokouaʻaki faka-Kalisitiané. Ko ia, ʻoku lelei ke tau kiʻi tuʻu hifo pea ʻeke kia kitautolu, ‘Ko fē taimi fakamuimui naʻá ku fakahāhā ai ʻi he lea mo e ngāue ʻa ʻeku tokaʻi loto-moʻoni ha tokoua pe tuofefine ʻi he fakatahaʻangá?’—Loma 13:8.
Ko ha Vāhenga-Ngāue Pau ki he Tokotaha Kotoa
13. (a) Ko hai ʻoku totonu ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá? (e) Ko e ngaahi lea ʻa Paula ʻi he Loma 1:7, ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e hā?
13 Ko hai ʻoku totonu ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá? ʻI heʻene tohi ki he kau Hepeluú, ʻoku fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané ko e “kau tuʻukimuʻa ʻomoutolu.” (Hep. 13:17) Ko e moʻoni, ko e kau mātuʻá ʻoku nau tāimuʻa ʻi he ngaahi ngāue lahi. Neongo ia, ʻi he tuʻunga ko e kau tauhi-sipi ʻo e tākangá, ʻoku fiemaʻu moʻoni kia kinautolu ke tāimuʻa ʻi hono fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ngaahi kaungātuí—kau ai ʻa e ngaahi kaungāmātuʻá. Hangē ko ení, ʻi he taimi ʻoku fakataha ai ʻa e kau mātuʻá ke lāulea ki he ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻa e fakatahaʻangá, ʻoku nau fefakaʻapaʻapaʻaki, ʻaki ʻenau fanongo tokanga ki he ngaahi fakamatala ʻoku fai ʻe ha taha pē honau ngaahi kaungāmātuʻá. ʻIkai ko ia pē, ʻoku nau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ʻaki ʻenau fakakaukauʻi fakalelei ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi fakamatala ʻa e kotoa ʻo e kau mātuʻá ʻi he taimi ʻoku fai ai ha filí. (Ng. 15:6-15) Ko ia ʻoku totonu ke tau manatuʻi, ko e tohi ʻa Paula ki he kau Lomá naʻe fakahangatonu ʻo ʻikai ki he kau mātuʻá pē ka ki he fakatahaʻangá fakalūkufua. (Loma 1:7) Ko ia, ʻi hono toe fakalea ʻe tahá, ko e ekinaki ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ʻoku ngāueʻaki ia ki he kotoa ʻo kitautolu ʻi he ʻaho ní.
14. (a) Fakatātaaʻi ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá mo e tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá. (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi ʻoku totonu ke tau ʻeke?
14 Toe fakatokangaʻi foki ʻa e tafaʻaki ko eni ʻo e akonaki ʻa Paulá. Naʻá ne fakaʻaiʻai hono ngaahi kaungātui ʻi Lomá ʻo ʻikai ke fakahāhā pē ʻa e fakaʻapaʻapá ka ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá. Ko e hā hono kehekehe ʻo e meʻa ko iá? Fakakaukau angé ki he fakatātā ko ení. ʻE fakaʻaiʻai nai ʻe ha faiako ha kulupu ʻo ha kau ako ʻoku poto ʻi he lautohí ke nau ako ke lautohí? ʻIkai. Kuo nau ʻosi poto kinautolu ʻi he lautohí. Ka, ko e meʻa ʻe fiefai ʻe he faiakó ko ʻene tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau lautohi lelei angé. ʻOku pehē pē, ko hono maʻu ʻa e feʻofaʻakí, ʻa ia ʻokú ne ueʻi kitautolu ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá, kuo ʻosi hoko ia ko e fakaʻilonga ʻo e kau Kalisitiane moʻoní. (Sione 13:35) Kae kehe, hangē pē ko ia ko e lava ʻe he kau ako kuo poto ʻi he lautohí ke toe fai ha fakalakalaka ʻaki hono fakaleleiʻi ʻenau ngaahi pōtoʻi lautohí, ʻe pehē pē ʻa e lava ke toe fai ha fakalakalaka ʻaki ʻa e tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá. (1 Tes. 4:9, 10) Ko e vāhenga-ngāue pau ko iá ʻoku ʻoange ia ki he tokotaha kotoa ʻo kitautolu. Te tau ʻeke hifo kiate kitautolu, ‘ʻOku ou fai ʻa e meʻa ko iá—ʻo tamuʻomuʻa ʻi hono fakaʻapaʻapaʻi ʻa e niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá?’
Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ‘Angamalū pe Kau Māʻulaló’
15, 16. (a) ʻI hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá, ko hai ʻoku totonu ke ʻoua naʻa ngaló, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) Ko e hā nai te ne fakaeʻa ʻoku tau tokaʻi loto-moʻoni ʻa e kotoa hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné?
15 ʻI hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá, ko hai ʻi he fakatahaʻangá ʻoku totonu ke ʻoua naʻa ngaló? ʻOku pehē ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá: “Ko e tali ʻa e no ʻa Sihova ʻa ʻete fai ʻofa ki he masiva: Pea te ne totongi kiate ia ʻa e meʻa ʻoku ne fai.” (Pal. 19:17) ʻOku totonu ke ueʻi fēfē kitautolu ʻe he tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he ngaahi lea ko iá ʻi heʻetau feinga ko ia ke tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá?
16 Te ke loto-tatau ko e kakai tokolahi ʻoku nau malava ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki honau kau pulé, ka ko e kakai tatau ko ení ʻoku nau kiʻi tokaʻi pe taʻetokaʻi nai ʻa e faʻahinga ʻoku nau lau ʻoku māʻulalo ʻia kinautolú. Kae kehe, ʻoku ʻikai ke pehē ʻa Sihova ia. ʻOkú ne pehē: “Ko kinautolu oku fakaabaaba kiate au, teu fakahikihikiʻi pe fakaʻapaʻapaʻi akinautolu.” (1 Sam. 2:30, PM; Sāme 113:5-7) ʻOku fakahāhā ʻe Sihova ʻa e fakaʻapaʻapa kia kinautolu kotoa ʻoku nau tauhi mo fakaʻapaʻapa kiate iá. ʻOku ʻikai te ne tukunoaʻi ʻa e kau ‘angamalū pe kau māʻulaló.’ (Lau ʻa e Aisea 57:15; 2 Kal. 16:9) Ko e moʻoni, ʻoku tau loto ke faʻifaʻitaki kia Sihova. Ko ia ai, kapau ʻoku tau loto ke fuatautau pe ʻoku fēfē ʻetau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa moʻoní, ʻoku lelei ke ʻeke hifo kia kitautolu, ‘ʻOku anga-fēfē ʻeku tōʻongafai ki he faʻahinga ko ia ʻoku ʻikai hanau tuʻunga mahuʻinga pe tuʻunga fua fatongia ʻi he fakatahaʻangá?’ (Sione 13:14, 15) Ko e tali ki he fehuʻi ko iá ʻe fakaeʻa ai ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e lahi ʻo ʻetau tokaʻi loto-moʻoni ʻa e niʻihi kehé.—Lau ʻa e Filipai 2:3, 4.
Fakahāhā ʻa e Fakaʻapaʻapá ʻAki Hono Foaki Hotau Taimí
17. Ko e hā ʻa e founga tefito ʻa ia ʻe lava ke tau tāimuʻa ai ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá, pea ko e hā ʻoku pehē aí?
17 Ko e hā ha founga tefito ʻa ia te tau lava ʻo tāimuʻa ai ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ki he tokotaha kotoa ʻi he fakatahaʻangá? ʻAki hono ʻoatu ki he niʻihi kehé hotau taimí. Ko e hā ʻoku pehē aí? ʻI he tuʻunga ko ha Kalisitiané, ʻoku tau moʻui ʻi ha moʻui femoʻuekina, pea ko hono fakahoko ʻetau ngaahi ngāue mahuʻinga kehekehe ʻi he fakatahaʻangá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e taimi lahi ʻo hotau taimí. Ko ia ai, ʻoku ʻikai ko ha meʻa fakaofo, ʻoku tau vakai ki he taimí ʻoku mahuʻinga. ʻOku tau ʻiloʻi foki, ʻoku ʻikai totonu ke tau kounaʻi ʻa hotau fanga tokouá mo hotau fanga tuofāfiné ke tuku mai ha taimi lahi fau ʻo honau taimí. ʻOku pehē pē, ʻoku tau houngaʻia ʻi he taimi ʻoku mahinoʻi ai ʻe he niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá ʻoku ʻikai totonu ke nau faʻa fakakouna ha taimi ʻi heʻenau kole hotau taimí.
18. Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakatātā ʻi he peesi 18, ʻe anga-fēfē nai haʻatau fakahaaʻi ʻetau loto-lelei ko ia ke ʻoange ha kiʻi taimi maʻa hotau ngaahi kaungātuí?
18 Neongo ia, ʻoku tau toe ʻiloʻi foki (tautefito ki he faʻahinga ʻo kitautolu ʻoku ngāue ko e kau tauhi-sipi ʻi he fakatahaʻangá) ko ʻetau loto-lelei ke taʻofi ʻetau ngaahi ngāué kae lava ke tuku atu hatau kiʻi taimi maʻa hotau ngaahi kaungātuí ʻoku fakahāhaaʻi ai ʻoku tau tokaʻi kinautolu. ʻI he founga fē? ʻI hono tuku ko ia ʻetau ngaahi ngāué kae ʻoange ha kiʻi taimi maʻa hotau fanga tokouá, ʻoku tau pehē ange ai kiate kinautolu, ‘ʻOkú ke mātuʻaki mahuʻinga ʻi he anga ʻeku sió ʻo mahuʻinga ange ai kiate au ke fakamoleki ha kiʻi taimi mo koe ʻi he hokohoko atu ʻi heʻeku meʻa ʻoku ou lolotonga faí.’ (Mk. 6:30-34) ʻOku toe moʻoni eni ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. Kapau ʻoku tau toumoua ke taʻofi ʻetau ngaahi ngāué kae tuku ha kiʻi taimi maʻa hotau fanga tokouá, te tau ʻai nai ia ke ne ongoʻi ʻoku ʻikai hano kiʻi mahuʻinga kia kitautolu. Ko e moʻoni, ʻoku mahinoʻi ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi taimi ʻa ia ʻe ʻi ai ha meʻa fakavavevave ʻe ʻikai ala taʻofi. Neongo ia, ko ʻetau loto-lelei—pe ko ʻetau toumoua—ke ʻoange ha kiʻi taimi maʻá e niʻihi kehé ʻoku fakaeʻa ai ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e loloto ʻo e tokaʻi ʻoku tau maʻu ʻi hotau lotó ki hotau fanga tokouá mo hotau fanga tuofāfiné.—1 Kol. 10:24.
Loto-ʻAlovili ke Tāimuʻa
19. ʻI he founga fē, tuku kehe hono ʻoatu hotau taimí, ʻe lava ai ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki hotau ngaahi kaungātuí?
19 ʻOku toe ʻi ai mo e ngaahi founga mahuʻinga kehe ʻa ia ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻa e fakaʻapaʻapa ki hotau ngaahi kaungātuí. Hangē ko ení, ʻi hono ʻoatu hotau taimí maʻa kinautolú, ʻoku totonu ke tau toe ʻoatu foki mo ʻetau tokangá. ʻOku toe fokotuʻu foki heni ʻe Sihova, ʻa e faʻifaʻitakiʻangá. ʻOku pehē ʻe he tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá: “Ko e fofonga ʻo Sihova ʻoku lalama ki he kau maʻoniʻoni, pea ʻoku ne fakaongo ke maʻu ʻenau tangi.” (Sāme 34:15) ʻOku tau feinga mālohi ke faʻifaʻitaki kia Sihova ʻaki ʻa e fakahanga hotau matá mo e telingá—ʻetau tokanga kakató—ki hotau fanga tokouá, tautefito ki he faʻahinga ʻoku haʻu kia kitautolu ki ha tokoní. ʻI he fai peheé, ʻoku tau fakahāhā kia kinautolu ʻa e fakaʻapaʻapá.
20. Ko e hā ʻa e ngaahi fakamanatu fekauʻaki mo hono fakahāhā ʻo e fakaʻapaʻapá ʻoku tau loto ke manatuʻí.
20 Hangē ko ia kuo tau lāulea ki aí, ʻoku tau loto ke manatuʻi lelei ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau tokaʻi loto-moʻoni ʻa e ngaahi kaungātuí. ʻIkai ko ia pē, ʻoku tau kumi ki ha ngaahi faingamālie ke tau muʻomuʻa ai ʻi hono fakahaaʻi ʻa e fakaʻapaʻapa ki he tokotaha kotoa, kau ai ʻa e kau māʻulaló. ʻI he laka ʻi he ngaahi sitepu ko ení, te tau fakafefekaʻi ai ʻa e haʻi ʻo e ʻofa mo e fāʻūtaha fakatokoua ʻi he fakatahaʻangá. Ko ia ai, tau hokohoko atu kotoa ʻo ʻikai ngata pē ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá kae tautefito ʻi he tāimuʻa ʻi hono fakahāhā ʻa e fefakaʻapaʻapaʻakí. ʻOkú ke loto-ʻalovili ke fai ʻa e meʻa tofu pē ko iá?
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e ngaahi lea ʻa Tēvita ʻi hono valu ʻo e Sāmé ʻoku toe fakaekikite, ʻo tuhu ki he tangata haohaoa ko Sīsū Kalaisí.—Hep. 2:6-9
ʻOkú Ke Manatuʻi?
• ʻOku anga-fēfē felāveʻi ʻa e fakaʻapaʻapá mo e tokaʻí?
• Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku tau maʻu ke fakaʻapaʻapaʻi ai hotau ngaahi kaungātuí?
• Ko hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakahāhā ʻa e fefakaʻapaʻapaʻakí?
• ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻa e fakaʻapaʻapá ki hotau ngaahi kaungātuí?
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki hotau ngaahi kaungātuí?