LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w19 Maʻasi p. 26-28
  • Lelei—ʻE Lava Fēfē Ke Ke Fakatupulekina Ia?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Lelei—ʻE Lava Fēfē Ke Ke Fakatupulekina Ia?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO E HĀ ʻA E LELEI?
  • “ʻOKU LELEI ʻA SIHOVA”
  • “AKO KE FAILELEI”
  • PALE ʻO E FAILELEÍ
  • “He Lahi Ē ko ʻEne Leleí!”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
  • Sihova—Ko e Faʻifaʻitakiʻanga Taupotu ʻo e Anga-Leleí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Hanganaki Fakahāhā ʻa e Anga-Leleí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Faʻifaʻitaki ki he Lelei ʻa Sihová
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2003
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
w19 Maʻasi p. 26-28

Lelei​—ʻE Lava Fēfē Ke Ke Fakatupulekina Ia?

  • ʻOFA

  • FIEFIA

  • MELINO

  • KĀTAKI

  • ANGA-LELEI

  • LELEI

  • TUI

  • ANGA-MALŪ

  • MAPULEʻI-KITA

ʻOKU fakanatula kiate kitautolu taki taha ke tau loto ke fakakaukau mai ʻa e niʻihi kehé ko ha tokotaha lelei kita. Kae kehe, ko hono fakatupulekina ʻa e leleí ko ha pole ia ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní. Ko e kakai tokolahi ʻoku ʻikai te nau “ʻofa ki he leleí.” (2 Tīm. 3:3) ʻOku nau muimui nai ʻi he tuʻunga pē ʻa kinautolu ki he tonú mo e halá, ʻa ia ko hono olá, ʻoku nau pehē ai “ko e leleí ʻoku kovi pea ko e koví ʻoku lelei.” (ʻAi. 5:20) Pea ʻoku tau fāinga kotoa koeʻuhi ko hotau puipuituʻá tonu mo e taʻehaohaoá. Ko ia, te tau ongoʻi nai ʻo hangē ko Ane,a ʻa ia kuó ne tauhi kia Sihova ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu ʻokú ne pehē, “ʻOku ou fāinga ke tui ʻe lava ke u hoko ko ha tokotaha lelei.”

Ko e meʻa fakafiefiá, ko kitautolu kotoa ʻe lava ke tau fakatupulekina ʻa e leleí! Ko e tafaʻaki ia ʻo e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá, pea ko hono laumālié ʻoku mālohi mamaʻo ange ia ʻi ha pole pē ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻiate kita tonu pe mei he niʻihi kehé. Tau sivisiviʻi fakalelei angé ʻa e leleí pea ako ki he founga ʻe lava ke tau fakahāhā kakato ange ai ʻa e ʻulungāngá ni.

KO E HĀ ʻA E LELEI?

Ko hono ʻai faingofuá, ko e leleí ko ha ʻulungaanga pe tuʻunga ʻo e hoko ʻo lelei. ʻOku kau ki ai ʻa e tuʻunga lelei ʻaupito, ʻo ʻikai ha kovi. Ko ha tokotaha lelei ʻokú ne kumi maʻu pē ki ha founga ke tokoni ai ki he niʻihi kehé pea fai ʻa e ngaahi meʻa lelei maʻa kinautolu.

Ngalingali kuó ke sio ʻi he niʻihi ʻoku nau mateuteu ke fai ʻa e ngaahi ngāue lelei ki honau fāmilí mo e kaungāmeʻá, ka ʻoku totonu ke ngata pē ai ʻa e leleí? Ko hono moʻoní, ʻoku fakangatangata ʻetau malava ke fakahāhā ʻa e ʻulungaanga ko ení, he ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú “ʻoku ʻikai ha tangata māʻoniʻoni ʻi he māmaní ʻokú ne fai maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku leleí pea ʻikai ʻaupito ke ne faiangahala.” (Tml. 7:20) Naʻe pehē tonu ʻe Paula: “ʻOku ou ʻiloʻi ko e meʻa kiate aú, ʻa ia, ʻi hoku kakanó, ʻoku ʻikai nofo ai ha meʻa ʻoku lelei.” (Loma 7:18) Ko ia ai, he ʻuhinga lelei ē ke tau hanga ki he Matavai ʻo e leleí kapau ʻoku tau loto ke tau fakatupulekina ʻa e ʻulungaanga ko iá.

“ʻOKU LELEI ʻA SIHOVA”

ʻOku fokotuʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e tuʻunga ki he leleí. ʻI he fekauʻaki mo iá, ʻoku tau lau: “ʻOkú ke lelei pea ʻoku lelei ʻa hoʻo ngaahi ngāué. Akoʻi mai kiate au ʻa hoʻo ngaahi tuʻutuʻuní.” (Saame 119:68) Tau sivisiviʻi angé ʻa e tafaʻaki ʻe ua ʻo e lelei ʻo Sihova naʻe lave ki ai ʻi he veesi ko iá.

ʻOku lelei ʻa Sihova. Ko e leleí ko e konga tefito ia ʻo e ʻulungaanga ʻo Sihová. Fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko ʻi hono tala ʻe Sihova kia Mōsese: “Te u ʻai koe ke ke sio ki he kotoa ʻo hoku leleí.” Naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova hono lāngilangí kia Mōsese kau ai hono leleí. Naʻe fanongo ʻa Mōsese ki he ngaahi lea ko ení: “Ko Sihova, ʻa Sihova, ko ha ʻOtua mohu meesi mo manavaʻofa, tuai ki he houhau pea fonu ʻi he ʻofa mateaki mo e moʻoni, ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ʻofa mateaki ki he laui afe, ʻo fakamolemoleʻi ʻa e faihalá mo e laka halá pea mo e angahalá, ka ʻe ʻikai ʻaupito te ne tuku taʻetautea ʻa e halaiá.” (ʻEki. 33:19; 34:6, 7) ʻOku tau maʻu ʻa e ʻuhinga ke mahinoʻi ko Sihová ʻoku lelei fakaʻaufuli ʻi he tafaʻaki kotoa. Neongo ko Sīsū ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei taha ʻo e leleí ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá, naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai ha taha ʻe lelei tuku kehe pē ʻa e toko taha, ko e ʻOtuá.”​—Luke 18:19.

Ko ha tamai mo ha foha ʻokú na sio ki he fakatupu ʻa Sihová

ʻOku tau fakamoʻoniʻi ʻa e lelei ʻo Sihová ʻi he fakatupú

Ko e ngāue ʻa Sihová ʻoku lelei. Ko e leleí ʻoku hā mahino ʻi he meʻa kotoa ʻoku fai ʻe he ʻOtuá. “ʻOku anga-lelei ʻa Sihova ki he tokotaha kotoa, pea ko ʻene mēsí ʻoku hā mahino ia ʻi he kotoa ʻo ʻene ngaahi ngāué.” (Saame 145:9) Ko e lelei ʻa Sihová ʻoku taʻefilifilimānako, ʻi hono foaki mai ʻa e moʻui mo e meʻa kotoa ʻoku fiemaʻu ke tau moʻui aí. (Ngā. 14:17) ʻOku toe hā ʻene leleí ʻi heʻene fakamolemoleʻi kitautolú. Naʻe tohi ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Ko koe, ʻe Sihova, ʻokú ke lelei mo mateuteu ke fakamolemole.” (Saame 86:5) ʻE lava ke tau fakapapauʻi “ʻe ʻikai ke taʻofi ʻe Sihova ha meʻa lelei ʻe taha mei he faʻahinga ʻoku ʻaʻeva ʻi he anga-tonú.”​—Saame 84:11.

“AKO KE FAILELEI”

Naʻe fakatupu kitautolu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ko ia ʻoku tau maʻu ʻa e malava ke hoko ʻo lelei mo failelei. (Sēn. 1:27) Kae kehe, ʻoku ekinaki ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ki heʻene kau sevānití ke nau “ako ke failelei.” (ʻAi. 1:17) Ka ʻoku lava fēfē ke tau fakatupulekina ʻa e ʻulungaanga fakamānako ko ení? Fakakaukau ki he founga ʻe tolu ʻe lava ke tau fai pehē aí.

ʻUluaki, ʻe lava ke tau lotu ʻo kole ʻa e laumālie māʻoniʻoní, ʻa ia ʻe lava ke tokoni ki he kau Kalisitiané ke fakatupulekina ʻa e leleí. (Kal. 5:22) ʻIo, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he laumālie ʻo e ʻOtuá ke tau ʻofa ʻi he leleí pea talitekeʻi ʻa e koví. (Loma 12:9) Ko hono moʻoní, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú ʻe lava ke ʻai kitautolu ʻe Sihova ke tau “tuʻu maʻu ʻi he ngāue mo e lea lelei kotoa pē.”​—2 Tes. 2:16, 17.

Uá, ʻoku totonu ke tau lau ʻa e Folofola fakamānavaʻi ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻetau fai pehē, ʻe lava ke fakahinohinoʻi kitautolu ʻe Sihova ʻi he “ʻalunga fakakātoa ʻo e meʻa ʻoku leleí” pea teuʻi kitautolu “ki he ngāue lelei kotoa pē.” (Pal. 2:9; 2 Tīm. 3:17) ʻI he lau ko iá, hoko atu ai ʻa e fakalaulauloto, ʻoku tau fakafonu ai hotau lotó ʻaki ʻa e ngaahi meʻa lelei fekauʻaki mo e ʻOtuá mo hono finangaló. ʻOku tau tānaki atu ai ha koloa ʻa ia ʻe lava ke tau toe fakakaukau ki ai ʻamui ange.​—Luke 6:45; ʻEf. 5:9.

Tolú, ʻoku tau fai hotau lelei tahá ke tau “faʻifaʻitaki ki he meʻa ʻoku leleí.” (3 Sio. 11) ʻOku tau maʻu ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻi he Tohi Tapú. Ko e moʻoni, ko e faʻifaʻitakiʻanga lelei tahá ko Sihova mo Sīsū. Ka ʻoku lava ke tau toe fakakaukau ki he niʻihi kehe naʻa nau ʻiloa ʻi heʻenau faileleí. Ko e toko ua te tau fakakaukau nai ki ai ko Tāpaita mo Panepasa. (Ngā. 9:36; 11:22-24) ʻE lava ke ke maʻu ʻaonga mei hono sivisiviʻi ʻena lēkōtí, fakatokangaʻi ʻa e ngaahi founga ʻaonga naʻá na fai ke tokoni ai ki he niʻihi kehé. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ke tamuʻomuʻa ai ke fai ha tokoni ki he niʻihi ʻi ho fāmilí pe fakatahaʻangá. Pea fakatokangaʻi foki ʻa e founga naʻe maʻu ʻaonga ai ʻa e toko ua ko iá mei hono maʻu ha ongoongo ʻo e hoko ko ha tokotaha lelei. ʻE lava foki ke ke maʻu ʻaonga mei ai.

ʻE lava foki ke tau fakakaukau ki he ngaahi fakatātā ʻi onopooni ʻo e faʻahinga ʻoku nau failelei. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he kau mātuʻa ngāue mālohi ʻi he fakatahaʻangá ʻa ia ko e kau “ʻofa ki he leleí.” ʻOku ʻikai foki ngalo ʻa e fanga tuofāfine faitōnunga ʻa ia ʻi heʻenau leá mo e tōʻongá ʻoku nau hoko ai ko e “kau faiako ʻo e meʻa ʻoku leleí.” (Tai. 1:8; 2:3) ʻOku pehē ʻe ha tuofefine ko Roslyn: “ʻOku feinga mālohi hoku kaungāmeʻá ke tokoni mo fakalototoʻaʻi ʻa e niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá. ʻOkú ne fakakaukau ki honau tuʻungá pea faʻa ʻoange kiate kinautolu ʻa e fanga kiʻi meʻaʻofa pe tokoniʻi kinautolu ʻi he ngaahi founga ʻaonga kehe. ʻOku ou vakai kiate ia ko ha tokotaha lelei moʻoni.”

ʻOku fakalototoʻaʻi ʻe Sihova ʻene kakaí ke nau “kumi ki he meʻa ʻoku leleí.” (ʻĒm. 5:14) ʻI he fai peheé, heʻikai ngata pē ʻetau ʻofa ʻi heʻene ngaahi tuʻungá ka ʻe toe ʻai ai ke mālohi ʻetau fakaueʻiloto ke fai ʻa e meʻa ʻoku leleí.

ʻOku tau feinga ke hoko ko ha tokotaha lelei pea failelei

Ke faileleí, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke tau fai ha ngaahi meʻa fakatoʻoaloto maʻá e niʻihi kehé pe ʻoange ha ngaahi meʻaʻofa totongi mamafa. Ke fakatātaaʻí: Ke tupu ha fuʻu ʻakau, ʻoku ʻikai ke tau fuʻifuʻi tuʻo taha pē ia ʻaki ha vai lahi ʻaupito, ka ʻi hono kehé ʻoku tau toutou fuʻifuʻi ia ʻaki ʻa e vai siʻisiʻi feʻunga. ʻI he founga meimei tatau, kapau te tau fai ha fanga kiʻi meʻa ʻaonga iiki maʻá e niʻihi kehé, ʻe fakahaaʻi ai ko e tokotaha lelei kitautolu.

ʻOku ekinaki mai ʻa e Tohi Tapú ke tau “mateuteu” ki he ngāue lelei. (2 Tīm. 2:21; Tai. 3:1) ʻI he tokanga ki he ngaahi tuʻunga ʻo e niʻihi kehé, ʻe lava ke tau sio ai ki he ngaahi founga ke fakahōhōʻiaʻi hotau kaungāʻapí “ki ha lelei kiate ia, ke langa hake ai ia.” (Loma 15:2) ʻE kau nai ki ai hono vahevahe ha meʻa ʻoku tau maʻu. (Pal. 3:27) Te tau fakaafeʻi nai ha taha ki ha kiʻi kai maʻamaʻa pe ko ha feohi fakatupu langa hake. Kapau ʻoku tau ʻilo ha taha ʻoku puke, ʻe lava ke tau ʻave ki ai ha kiʻi tohi, ʻaʻahi pe tā kiate ia. ʻIo, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e ngaahi faingamālie lahi ke leaʻaki ha “meʻa pē ʻoku lelei ki he langa haké ʻo fakatatau ki he fiemaʻú, ke ʻoatu ai ʻa e meʻa ʻoku ʻaongá ki he kau fanongó.”​—ʻEf. 4:29.

Hangē ko Sihová, ʻoku tau feinga ke failelei ki he kakai kotoa. ʻOku tau fakafeangai taʻefilifilimānako ai ki he niʻihi kehé. Ko e founga lelei taha ke fai pehē ai ko hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ki he tokotaha kotoa. Hangē ko e fekau ʻa Sīsuú, ʻoku tau feinga ke failelei ʻo aʻu ki he faʻahinga ʻoku nau fehiʻa mai kiate kitautolú. (Luke 6:27) ʻOku ʻikai ʻaupito hala ke tau anga-lelei mo failelei ki he niʻihi kehé, he “ʻoku ʻikai ha lao ke ne taʻofi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení.” (Kal. 5:22, 23) ʻI he ʻulungaanga lelei neongo ʻa e fakafepakí pe ʻahiʻahí, ʻe lava ke tau tohoaki mai ʻa e niʻihi kehé ki he moʻoní pea fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá.​—1 Pita 3:16, 17.

PALE ʻO E FAILELEÍ

“Ko e tangata leleí te ne utu ʻa e pale ʻo ʻene ngaahi ngāué.” (Pal. 14:14) Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi palé? ʻI heʻetau failelei ki he niʻihi kehé, ʻoku ngalingali ange te nau fakafeangai atu ʻi he founga tatau. (Pal. 14:22) Neongo kapau ʻoku ʻikai fai pehē atu ʻa e niʻihi kehé, ko ʻetau kīvoi ʻi he faileleí ʻe lava ke ne fakamolū hifo honau ʻulungāngá pea ʻai ke vaia hifo ʻenau anga-fefeká.​—Loma 12:20, fkm. ʻi lalo.

ʻOku lava ke fakamoʻoniʻi ʻe he tokolahi ʻa e founga ʻenau maʻu ʻaonga mei heʻenau failelei pea tafoki mei he faikoví. Fakakaukau ki he hokosia ʻa Nancy. “ʻI heʻeku tupu haké naʻá ku anga-taʻefakamaʻumaʻu, ʻulungaanga taʻetaau mo taʻefakaʻapaʻapa,” ko ʻene leá ia. “Kae kehe, ʻi heʻeku ako pea ngāueʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá ki he leleí, naʻe kamata ke u ongoʻi fiefia ange. ʻI he taimí ni ʻoku ou maʻu ʻa e ngeia mo e fakaʻapaʻapa.”

Ko e ʻuhinga lahi taha ke tau fakatupulekina ai ʻa e leleí he ʻoku ʻai ai ʻa Sihova ke fiefia. Neongo kapau heʻikai fakatokangaʻi ʻe he tokolahi ʻa e meʻa ʻoku tau faí, ʻoku fakatokangaʻi ia ʻe Sihova. ʻOkú ne ʻafioʻi ʻetau tōʻonga mo e fakakaukau lelei kotoa pē. (ʻEf. 6:7, 8) Ko e hā hono olá? “Ko e tokotaha leleí ʻokú ne maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihová.” (Pal. 12:2) Ko ia tau hokohoko atu ke fakatupulekina ʻa e leleí. ʻOku talaʻofa ʻe Sihova ʻa e “ngeia mo e lāngilangi mo e melino ki he tokotaha kotoa ʻokú ne fai ʻa e meʻa ʻoku leleí.”​—Loma 2:10.

a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share