LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • km 11/93 p. 3-6
  • Kau Talavou​—ʻAi ke Fiefia ʻa e Loto ʻo Sihová

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Kau Talavou​—ʻAi ke Fiefia ʻa e Loto ʻo Sihová
  • Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1993
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Lotú Fili ʻAʻaku pe ko ʻEku Mātuʻá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
  • Toʻutupu, ʻOku Mou Tokangataha ki he Ngaahi Taumuʻa Fakalaumālié?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Ko Hono Langa Hake ha Fāmili Mālohi Fakalaumālie
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Toʻutupu—ʻAi Ke Mālohi Hoʻomou Holi ke Tauhi kia Sihová
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1993
km 11/93 p. 3-6

Kau Talavou​—ʻAi ke Fiefia ʻa e Loto ʻo Sihová

1 ʻI he ngāueʻaki ʻe ha taha ʻa e mālohi mo e longomoʻui fakatalavoú ʻi he founga totonú, ʻe mātuʻaki malava ke fiefia moʻoni ai ʻa e moʻuí. Naʻe tohi ʻe he Tuʻi poto ko Solomoné: “E tagata talavou, ke ke fiefia i hoo kei talavou, bea ke fakafiefiaʻi ho loto i he gaahi aho o hoo kei talavou.” (Koh. 11:​9, PM [Koh. 12:1]) Ko kimoutolu ʻa e kau talavoú te mou fai ha fakamatala ki he ʻOtuá ki hoʻomou ngaahi ngāué.

2 Ko e founga ʻo hoʻo moʻuí ʻoku mahuʻinga ʻo ʻikai kiate koe pē kae pehē foki ki hoʻo ongo mātuʻá. ʻOku pehē ʻe he tohi Palōvepi 10:1: “Ko e foha poto ko e fiefiaʻanga o ʻene tamai: ka ko e tama vale ko e fakamamahi oʻene faʻe.” Ka ʻoku toe mahuʻinga angé, ko e founga ʻokú ke ngāueʻaki ai hoʻo moʻuí ʻe lava ke uesia ai ho Toko Taha Fakatupú, ko Sihova ko e ʻOtuá. Ko e ʻuhinga ia ʻoku toe fakalototoʻaʻi ai ʻa e kau talavoú ʻi he Palōvepi 27:​11, PM: “E hoku foha, ke ke boto koe, bea ke fakafiefiaʻi hoku loto, koeuhi keu faa tali ia aia oku manuki kiate au.” ʻE lava fēfē kau talavou ke mou ʻai ke fiefia ʻa e loto ʻo Sihová ʻi he ʻahó ni? ʻE lava ke fai ʻeni ʻi ha ngaahi founga.

3 ʻAki ʻa e Faʻifaʻitakiʻanga Totonu: Ko kimoutolu ʻa e kau talavoú kuo mou hokosia ʻa e “taimi faingataʻa” ʻa ia naʻe kikiteʻi ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (2 Tīm. 3:1) ʻOku mou toe tofanga nai ʻi he ngaahi faingataʻa mei he kaungāako taʻe tui mo e kau faiako ʻoku nau manukiʻi nai hoʻomou fakakaukau fakatuʻunga ʻi he Tohi Tapú. Ko e fakatātā, ko ha faiako ʻe taha naʻá ne hanga ʻo akoʻi ko e moʻoni ʻa e lau fakafuofua ki he tuputupu māmālié ka ko e fananga ʻa e Tohi Tapú ia. Kae kehe, naʻe mateaki ʻa e toko taha malanga kei talavou ʻi he kalasi ko iá ke poupouʻi ʻa e Tohi Tapú. Ko hono olá, naʻe malava ke kamata ai ha ngaahi ako Tohi Tapu. Ko e niʻihi ʻo e kau mahuʻingaʻiá naʻe kamata ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá. Ko e tui ʻa kimoutolu ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine kei talavoú ʻokú ne fakahalaiaʻi ʻa e māmani anga-taʻefakaʻotuá pea ʻokú ne tohoaki ʻa kinautolu ʻoku loto-totonú ki he moʻoní.​—Fakafehoanaki mo Hepelū 11:7.

4 Te ke malava ke hoko ko e tupuʻanga ʻo e fakalototoʻa ki ho kaungā toʻu tupu ʻi he fakatahaʻangá ke ʻoua te nau tukulolo ki he meʻa ʻoku koví? ʻI hono fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he ʻapi akó, ʻi he ʻapí, pea ʻi he fakatahaʻangá, te ke lava ke ʻai ke mālohi ai ʻa e tui ʻa e kau malanga kehe ʻoku kei talavoú. (Loma 1:12) ʻAi ke fiefia ʻa e loto ʻo Sihová ʻaki hoʻo fokotuʻu ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ki he niʻihi kehé!

5 ʻAki ʻa e Vala mo e Teuteu: Naʻe fakamataliliʻi mo lumolumaʻi ha tuofefine kei finemui koeʻuhi ko ʻene teungaʻaki ʻa e kofu taaú pea naʻe ui ia ko e toko taha “taʻe ala fakameleʻi.” Naʻe ʻikai ke fakalotosiʻi ia ʻe he meʻá ni ke ne liliu ki he tuʻunga taʻe fakaʻotua ʻa e māmaní. ʻI he ʻikai te ne fai peheé, naʻá ne fakamatalaʻi ko e taha ia ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová pea ʻokú ne tauhi ʻa e tuʻunga māʻolunga ʻa e Kau Fakamoʻoní. ʻOkú ke maʻu ʻa e loto-mālohi pehē? Pe ʻokú ke tuku ʻa e māmani ʻa Sētané ke ne fakafōtunga koe ki heʻene ngaahi founga fakakaukaú mo e ʻulungāangá? Ko e meʻa fakafiefia ke ʻilo ko e tokolahi ʻo kimoutolu kau talavou ʻoku mou muimui ki he ngaahi akonaki ʻa Sihová mo talitekeʻi ʻa e ngaahi sitaila fakatamulu, ngaahi ʻaitoli, mo e ngaahi akonaki ʻa e māmaní. Ko hono moʻoní, kuo pau ke tau ʻilo ko e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tupu mei he māmaní ʻoku tākiekina ia ʻe he kau tēmeniō!​—1 Tīm. 4:1.

6 ʻAki Hono Filifili ʻa e Fakafiefia mo e Mālōlō ʻEveʻeva: ʻOku fie maʻu ki he ngaahi mātuʻá ke nau manatuʻi maʻu pē ʻa e totonu ke tokoni ke fakapotopoto ʻa e fili ʻa e fānaú ki he fakafiefia mo e mālōlō ʻeveʻeva ʻoku totonú. Naʻe lea ha tokoua ʻe taha ʻo kau ki ha fāmili lelei ne hoko ʻo ne ʻofa lahi ʻiate kinautolu. ʻI he hoko ʻa e ongo mātuʻá ʻo fakakaukau fakalaumālié, naʻá na tokonaki ʻa e tataki ʻa ia naʻe toe ngāueʻaki ʻi he fekauʻaki mo e mālōlō ʻeveʻeva ʻa e fāmilí. Naʻe fakahā ʻe he tokouá: ‘ʻOku ou mālieʻia ʻi he ngaahi meʻa ʻoku fai fakataha ʻe he fāmilí. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he tokoni ʻa e ongo mātuʻá ki he fānaú ke teuteu ki he ngāue fakamalangá, ka ʻi he hoko mai ʻa e taimi ki he mālōlō ʻeveʻevá ʻokú na ʻai ia ke fiefia ʻo nau ʻeva lalo mamaʻo, ʻoku nau ʻalu ki he ngaahi musiumé, pe ko e nofo pē ʻi ʻapi ʻo vaʻinga pe ngāue ʻi he ngaahi meʻa. Ko e founga ʻo ʻenau fakahā ʻa ʻenau feʻofaʻaki ʻiate kinautolu pea pehē ki he niʻihi kehé ʻokú ne ʻai koe ke ke ongoʻi falala te nau ʻaʻeva ai pē ʻi he moʻoní ʻi he kahaʻú, tatau ai pē pe ko e hā ha meʻa ʻe hoko.’

7 Ko e moʻoni, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe ʻikai ke malava ke kau ʻa e fāmilí fakakātoa ki he fakafiefia mo e mālōlō ʻeveʻeva. Ko kimoutolu ʻa e kau talavoú ʻoku fie maʻu ke mou ʻilo ʻa e meʻá ni pea tokanga ki he mamafa ʻo e fili pe ʻe fēfē hoʻo ngāueʻaki ho taimi ʻataá. ʻOku fakapapauʻi ʻe Sētane ke ne takihalaʻi ha tokolahi taha ʻe malavá. Ko e kau talavoú mo kinautolu ʻoku teʻeki ai ke taukeí ʻoku tautefito ʻenau moʻuangofua ki heʻene ngaahi ngāue olopotó mo ʻene ngaahi takihalá. (2 Kol. 11:3; ʻEf. 6:11) ʻI he ʻahó ni, ʻoku ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e ngaahi meʻa kehekehe ke fakataueleʻi koe ke ke fetuli ʻi he siokita mo taʻe anga-tonu ki he moʻui kumi fiefia pē.

8 Ko e televīsoné ko e meʻa fakatauele tefito ia ʻokú ne fakatupunga ʻa e ʻofa ki he meʻa fakamatelié mo e sīpinga moʻui taʻe taaú. Ko e ngaahi heleʻuhilá mo e ngaahi vitioó ʻoku nau toutou tuʻuaki ʻa e fakamālohí mo e ʻulungāanga fakaefehokotaki fakasinó. Ko e ngaahi musika manakoá kuo hoko ʻo toe lahi ange ʻene māʻulaló mo fakalieliá. Ko e ngaahi fakatauele faka-Sētané ʻe hā nai ʻoku ʻikai ke kovi, ka kuo nau tauheleʻi ʻa e laui afe ʻo e kau talavou Kalisitiané ki he fakakaukau mo e ʻulungāanga hala. Ke talitekeʻi ʻa e ngaahi mālohi peheé, kuo pau ke ke fetuli mātuʻaki mālohi ki he māʻoniʻoní. (2 Tīm. 2:22) Kapau ʻoku fie maʻu ke fai ha fakatonutonu ʻi hoʻo fakakaukaú pe ʻulungāangá ʻo kau ki he fakafiefiá mo e ʻeveʻeva mālōloó, ʻe fēfē hano fai ʻa e meʻá ni? ʻOku fakahā ʻe he toko taha tohi-sāmé ʻa e talí: “Kuo u haʻao kiate koe ʻaki hoku loto kotoa: ʻoua naʻa ke tuku ke u he mei hoʻo ngaahi tuʻutuʻuni na.”​—Sāme 119:10.

9 ʻOku anga maheni ʻaki ʻa hono ʻotuaʻaki ʻa e kau ʻiloa ʻi he sipotí mo e fakafiefiá. ʻE tokoni ʻa e manavahē kia Sihová kiate koe ke ʻoua te ke ʻotuaʻaki ha kau tangata taʻe haohaoa. Naʻa mo e fehokotaki fakasinó ʻoku ʻotuaʻaki he ʻahó ni ʻe he tokolahi. Te ke malava ʻo taʻofi koe mei he hehema ko ʻení ʻaki ʻa e fakaʻehiʻehi mei he ngaahi fakatātā fakalielia mo e ngaahi musika ololaló. ʻI he fekauʻaki mo e musiká, naʻe pehē ʻe he tatau ʻo e Ko e Taua Leʻo ʻEpeleli 15, 1993: “Ko e meʻaʻofa fakaʻotua ʻa e musiká. Ka, ki he tokolahi ʻoku fuʻu hulu ʻa ʻenau tokanga ki aí. . . . ʻAi ia ko hoʻo taumuʻa ke tuku pē ʻa e musiká ʻi hono tuʻunga totonu kae ʻai ʻa e ngāue ʻa Sihová ko e meʻa ia ʻokú ke tokanga tefito ki aí. ʻAi ke filifili mo tokanga ʻo fekauʻaki mo e musika ʻokú ke saiʻia aí. Ko ia te ke malava ke ngāueʻaki​—kae ʻikai ke ngāuekoviʻaki​—ʻa e meʻaʻofa fakaʻotua ko ʻení.”

10 Fakatupulekina ʻa e fehiʻa fakaʻaufuli ki he meʻa ʻoku koví. (Sāme 97:10) ʻI he fakatauele ke fai ha koví, fakakaukau ki he anga ʻo e vakai mai ʻa Sihova ki he meʻa ko iá, pea fakakaukau atu ki he meʻa ʻe hokó: ko e ngaahi feitama ʻoku ʻikai ke fie maʻu, ko e ngaahi mahaki ʻoku hoko ʻi he fehokotaki fakasinó, ko e maumau fakaeongó, mole ʻa e ʻapasia kia kitá, pea mole mo e ngaahi monū ʻi he fakatahaʻangá. Taʻofi koe mei he mamata TV, ngaahi heleʻuhila, ngaahi vitiō, ngaahi hiva, pe fetalanoaʻaki ʻoku fakalototoʻaʻi ai ʻa e anga-fulikivanú. Taʻofi ʻa e feohi mo kinautolu ʻoku ui ʻe he Tohi Tapú ko e “kau sesele.” (Palōvepi 13:19) Ke filifili; fili ke ke feohi vāofi mo kinautolu ʻi he fakatahaʻangá ʻoku nau ʻofa kia Sihova mo ʻene ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní.

11 ʻIo, ko e kau talavou ʻoku nau fie maʻu moʻoni ke ʻai ke fiefia ʻa e loto ʻo Sihová te nau ngāueʻaki ʻa e akonaki lelei ʻoku hā ʻi he ʻEfesō 5:​15, 16: “Mou tokanga, ki hoʻomou laka fakatuʻutuʻuni, pe ʻoku fefe hono anga, ʻo ʻoua te mou ngali taʻepoto ai, kae ngali poto: mo mou lamalama ke ngaueʻaki ʻa e faingamalie, koeʻuhi ʻoku kovi ʻa e ngaahi ʻaho.” Ko e hā ʻa e meʻa te ne tokoniʻi koe ke ke “tokanga” ke fakalaka ki muʻa ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ení?

12 Tokanga ki he Ngaahi Fie Maʻu Fakalaumālié: ʻI he tohi Mātiu 5:​3, (NW) naʻe pehē ai ʻe Sīsū: “Fiefiaā ka ko e faʻahinga ʻoku nau ongoʻi ʻa ʻenau fie maʻu fakalaumālie.” Ko koe foki te ke lava ke fiefia ʻi hoʻo ʻiloʻi hoʻo fie maʻu fakalaumālié. Pea ʻi hono fakalato ʻa e fie maʻu ko iá ʻoku kau ai ʻa e kau faivelenga ʻi he malangaʻi ʻo e ongoongo leleí, koeʻuhi ʻoku langa heni ʻetau tui ki he ngaahi meʻa ʻoku tau akó.​—Loma 10:17.

13 ʻOkú ke ʻiloʻi mei he meʻa kuo hokosia kiate koe tonu ʻoku ʻikai ke faingofua maʻu pē ke kau maʻu pē ki he ngāue fakamalangá. Ko e ʻuhinga lahi ʻo e meʻá ni mahalo pē ko e loto-siʻi. Ko ia, ʻoku fie maʻu ke ke loto-maʻu. ʻI hoʻo kau maʻu pē ki he ngāue fakamalangá, te ke fakalahi ange ai hoʻo pōtoʻi ʻi he ngāue fakamalangá pea langa hake hoʻo falalá ʻi hoʻo malava ke malangá.

14 Fokotuʻutuʻu ke ngāue mo ha taha ʻo e kau malanga ʻoku taukei ange ʻi he fakatahaʻangá, ʻo hangē ko e kau tāimuʻa tuʻumaʻú mo e kau mātuʻá. Fanongo tokanga ki he anga ʻenau fai ʻa e malangá pea mo ʻenau tali ki ha ngaahi taʻe loto ʻi he ngaahi ʻapí. Ngāueleleiʻaki ʻa e tohi ko e Reasoning mo e ngaahi fokotuʻu ʻoku fakahā ʻi he Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻangá. He ʻikai ke fuoloa kuó ke maʻu ʻo toe lahi ange ʻa e fiefia he ngāue fakamalangá koeʻuhi kuó ke fai ʻaki ho kotoá ʻa e ngāue ʻa Sihová.​—Ng. 20:35.

15 Kuo ʻi ai ʻa e faʻahinga kuo nau ngāueʻaki ʻa e faingamālie ke fai fakamoʻoni ʻi he ʻapi akó pea kuo nau lavameʻa ʻi he ngaohi ākonga aí. (Mt. 28:​19, 20) Ko e lau ʻeni ʻa ha talavou Kalisitiane: “Lolotonga ʻa e taimi naʻa mau ʻatā ai ʻi he ʻapi akó, naʻá ku maʻu ai ʻa e ngaahi faingamālie lahi ke fai fakamoʻoni, tautautefito ki he taimi ʻo e ngaahi ʻaho mālōloó. ʻI heʻeku tuku ʻa e ngaahi tohi faka-Tohitapú ʻi heʻeku funga tesí ʻa ia ʻe lava ʻe ha niʻihi ke sio ki ai, naʻe tokolahi ʻa e kau ako ʻoku nau mahuʻingaʻia naʻa nau haʻu kiate au.” Faifai atu pē naʻe ʻi ai ha faʻahinga ʻo e kau akó pea aʻu ki he faiakó naʻe kamata ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakataha Kalisitiané. Ko hono moʻoní, ne laka ki muʻa ʻa e faiakó ki he tuʻunga kuó ne hoko ko e Fakamoʻoni fakatapui. ʻOku fiefia lahi ʻa Sihova ʻi hono fakahoko mai ʻe he kau talavou ʻoku lotu kiate iá ha fakahīkihiki ki hono huafá.

16 Ko e founga ʻe taha ke fakafiemālieʻi ai ʻa hoʻo fie maʻu fakalaumālié ko e ako fakafoʻituitui. Ke fakafiefiaʻi ʻa e loto ʻo Sihová, kuo pau ke tau maʻu ʻa e ʻilo kiate ia, ko ʻene ngaahi taumuʻá, mo ʻene ngaahi fie maʻu meiate kitautolú. ʻOkú ke vaheʻi ha taimi ke ako fakafoʻituitui ai? ʻOku fai maʻu pē hoʻo akó, ʻo hangē pē ko ia ko hoʻo tuku ha taimi ke ke kai maʻu pē? (Sione 17:3) ʻOku ʻi ai haʻo taimi-tēpile ke lau fakafoʻituitui ai ʻa e Tohi Tapú ʻo tānaki atu ki hoʻo feinga ke muimui ʻi he lau Tohi Tapu ko ia ʻoku vaheʻi ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí? ʻOkú ke teuteu lelei ki he ngaahi fakatahá kotoa? ʻOkú ke lau maʻu pē ʻa e makasini Taua Leʻo mo e Awake!? ʻOkú ke vaheʻi ha taimi ke lau ʻa e kupu taki taha ʻi he ngaahi kupu ko e “Young People Ask . . . ,” ʻo vakaiʻi lelei ʻa e konga Tohi Tapu taki taha? Pea ʻoua naʻa ngalo ʻa e tohi kuo faʻu ʻe he Sosaieté ʻo fakatefito ki hoʻo ngaahi fie maʻu fakalaumālié, ko e Questions Young People Ask​—Answers That Work. Ko e kau talavou Kalisitiane mo ʻenau ngaahi mātuʻa ʻi he ngaahi feituʻu kehe ʻi he māmaní kuo nau tohi ʻo fakahā ʻa e tokoni kuo fai ʻe he tohí ni kiate kinautolu ke nau ʻunu ofi ange ai kia Sihova.

17 ʻI hoʻo lau ʻa e Tohi Tapú mo e ngaahi tokoni ako Tohi Tapu fakateokalatí, ʻoku nau fakahā atu kiate koe ʻo kau kia Sihova, ki heʻene fakakaukaú, mo ʻene ngaahi taumuʻá. Fakakaukau atu ki he anga ʻo e tokoni ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení kiate koe. Fakafelāveʻi ʻa e meʻa ʻokú ke laú mo e meʻa ko ia naʻá ke lau ki muʻá. Ko e fakalaulaulotó ia. Ko e fakalaulaulotó ʻokú ne ʻai ʻa e ngaahi fakamatalá ke aʻu ki ho lotó mo ne ueʻi koe.​—Sāme 77:12.

18 ʻOku tau fiefia ke tau sio ki he kau talavoú ʻoku nau ʻiloʻi ʻenau fie maʻu fakalaumālié mo maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá. ʻE lava ʻe kimoutolu ko e kau talavou Kalisitiané ke fakalototoʻaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻaki hoʻomou toutou fai ha ngaahi tali fakatupu langa hake lolotonga ʻa e ngaahi fakatahá. ʻAi ia ko hoʻo taumuʻa ke ke fai ha tali ʻe taha ʻi he fakataha kotoa pē. Fakatupu ha vahaʻangatae māfana mo e kakai ʻoku ʻi he tuʻunga taʻumotuʻa kehekehe kotoa pē ʻi he fakatahaʻangá ʻaki haʻo kau ki he feohi fakatupu langa hake mo kinautolu ʻi he ki muʻa mo e tuku ʻa e ngaahi fakatahá. (Hep. 10:​24, 25) Naʻe fakahā ʻe ha tokoua kei talavou ʻe taha ʻo pehē naʻe fakalototoʻaʻi ia ʻe heʻene ongo mātuʻá ke fetalanoaʻaki mo ha toko taha ʻo e ngaahi tokoua pe tuofāfine taʻumotuʻá ʻi he fakataha taki taha. ʻI he ʻahó ni ʻokú ne fakamahuʻingaʻi ʻa e taukei kuó ne maʻu ʻi he feohi mo e ngaahi memipa taʻumotuʻa ange ʻo e fakatahaʻangá.

19 Fetuli ki he Ngaahi Taumuʻa Fakalaumālié: ʻOku fakamamahi ʻa e hoko ʻa e moʻui ʻa e tokolahi ʻo e kau talavoú ʻo ʻikai ke ʻi ai hano taumuʻa mo ha tataki. Kae kehe, ʻikai ko ha meʻa lelei ke hokosia ʻa e ongoʻi fiefia mei he fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakateokalati pea ke lavameʻa ʻi hono aʻusia kinautolú? Ko e ngaahi taumuʻa ko ʻení, ʻoku fetuli ki ai ʻi he fakamaama ʻa e ako ʻoku fai mai ʻe he ʻOtuá, ʻe hoko ia ko e meʻa fakafiemālie kiate kita he taimí ni pea taki atu ai ki he fakahaofi taʻe ngatá.​—Koh. 12:​2, 13 (Koh. 12:​1, 13, PM).

20 ʻI hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa, fai ia ʻi he lotu. Lea ki hoʻo ongo mātuʻá mo e kau mātuʻá. Sivisiviʻi koe mo e meʻa te ke malavá, pea fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻo fakatatau kiate koe mo e meʻa te ke malava ke fakahokó kae ʻikai ko hoʻo fakatatau ki ha taha kehe. Ko e toko taha kotoa pē ʻoku kehekehe hono faʻungá​—fakasino, fakaʻatamai, fakaeongo, mo e fakalaumālie. Ko ia ai, ʻoua ʻe ʻamanekina ke lavaʻi ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku malava ia ʻe ha taha kehé.

21 Ko e hā ha ngaahi taumuʻa te ke malava ke aʻusia? Kapau ʻoku teʻeki ai ke ke hoko ko ha toko taha malanga pe teʻeki ai ke papitaiso, ko e hā ʻoku ʻikai ke ʻai ai ʻa e ongo meʻa ko iá ko hoʻo taumuʻa. Kapau ko ha toko taha malanga koe, te ke lava ke ʻai ha taumuʻa ko hono fokotuʻu ha taimi pau ʻi he ngāue fakamalangá he uike taki taha. Ngāue ke hoko ko ha faiako lelei ʻi he toe ʻaʻahí, pea ʻai ia ko ha taumuʻa ke fai ha ako Tohi Tapu. Kapau kuó ke papitaiso pea ko e talavou kei ako koe, fēfē ke ke ʻai ia ko e taumuʻa ke tāimuʻa fakataimi lolotonga ʻa e faʻahitaʻu māfaná? ʻOku lahi ʻa e meʻa ke fai “ʻi he ngaue ʻa e ʻEiki.”​—1 Kol. 15:58.

22 ʻOku Mātuʻaki Mahuʻinga ʻa e Tokoni mei he Ongo Mātuʻá: Ko e kau talavou ʻi he fakatahaʻangá ʻoku totonu ke ʻoua te nau ongoʻi ʻoku nau fai toko taha ʻi heʻenau feinga ke maʻu ʻa e moʻuí. Kuo tokonaki mai ʻe Sihova ʻo fakafou mai ʻi heʻene kautahá ʻa e akonaki ke tokoni ki he kau talavoú ki hono fai ʻa ʻenau fili ʻi he ʻaho taki taha mo lavaʻi ʻa e ngaahi faingataʻaʻiaʻanga ʻi he moʻuí. Ko e moʻoni, ko e ngaahi mātuʻa kuo fakatapuí ʻoku nau fuofua maʻu ʻa e fatongia ke tokoni ki he fānaú ke nau fai ha fili ʻoku totonú. ʻI he 1 Kolinitō 11:​3, ʻoku fakahā mai ʻe he Tohi Tapú ko e husepānití ko e ʻulu ia ʻo e fāmilí. Ko ia ai, ʻi ha fāmili Kalisitiane, ʻi he ngāue vāofi ʻa e uaifí mo e husepānití, ko e tamai ʻoku takimuʻa ʻi hono akoʻi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ki he fānaú. (ʻEf. 6:4) ʻOku fai eni ʻi hono akoʻi tokanga hake ʻo e fānaú ʻo kamata mei heʻenau kei valevalé. Koeʻuhi ʻoku liunga tolu ʻa e lahi ʻo e ʻatamai ʻo e kiʻi tamá he lolotonga ʻa e ʻuluaki taʻu ʻo ʻene moʻuí, ʻoku totonu ki he ngaahi mātuʻá ke ʻoua te nau tuku noaʻi ʻa e malava ke ako ʻa e kiʻi tamasiʻí. (2 Tīm. 3:15) ʻI he tupu hake ʻa e fānaú, ʻoku fie maʻu ki he ngaahi mātuʻá ke fakalakalaka ʻenau akoʻi kinautolu ke ʻofa kia Sihova pea fakatupu ʻa e vahaʻangatae lelei mo ia.

23 Ko ha faʻifaʻitakiʻanga fakaemātuʻa ko e lelei taha ia ke kamataʻakí. ʻE lahi ange ʻa e meʻa ʻe malava ke fai ʻe he meʻá ni ʻi he tokoni fakalaumālie ki hoʻo fānaú kae ʻikai ko e lea kiate kinautolu ki he meʻa ʻoku totonu pe taʻe totonu ke faí. Ko hono fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga totonu fakaemātuʻá ʻe kau ai mo hono fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié ʻi he ʻapí tonu, ʻo fakataumuʻa ki ho uaifí mo hoʻo fānaú. (Kal. 5:​22, 23) Ko e tokolahi kuo nau ʻilo mei he ngaahi meʻa kuo hokosiá ko e laumālie ʻo e ʻOtuá ko ha tākiekina mālohi ia ki he leleí. ʻE malava ʻo tokoni ia kiate koe ki hono oʻi ʻa e fakakaukau mo e loto ʻo hoʻo fānaú.

24 ʻOku toe fie maʻu ki he ngaahi mātuʻá ke nau fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi hono fai ʻa e ako fakafoʻituituí, maʻu ʻa e ngaahi fakatahá, pea mo kau maʻu pē ʻi he ngāue fakamalangá. Kapau ʻokú ke lea māfana maʻu pē ʻo kau ki he moʻoní ʻi ʻapi, takimuʻa faivelenga ʻi he ngāue fakamalangá, mo longomoʻui ʻo kau ki he ako fakafoʻituituí, ʻe fakalototoʻaʻi ai hoʻo fānaú ke nau mahuʻingaʻia moʻoni ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié.

25 ʻI hono teuteuʻi fakakaukauʻi lelei ʻo ha ako fakafāmili ʻo e Tohi Tapú ʻe hoko ia ʻo fakamānako mo fakafiefia, ko e taimi ia ʻoku fakapapauʻi ai ʻa e fakatahatahaʻi ʻo e fāmilí. Tuku ha taimi ke aʻu ki he loto ʻo hoʻo fānaú. (Pal. 23:15) Neongo ʻoku ngāueʻaki ʻe he ngaahi fāmili lahi ʻa e foʻi taimi ko ʻení ke teuteu ai ki he ako fakauike ʻo e Taua Leʻó, mei he taimi ki he taimi ʻe hoko ia ʻo fakalototoʻa ke fakakaukau ai ki ha fie maʻu tefito ki he fāmilí. Ko hano ʻeke ha ngaahi fehuʻi pe ko e hā ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e memipa taki taha ʻo e fāmilí pea fanongo ki he talí ʻe hoko ia ʻo fakamaama mo fakatupu langa hake. Ko hono fai ha ako ʻe ʻaonga ki he memipa taki taha ʻo e fāmilí ko e pole moʻoni ia ki he ʻulu ʻo e fāmilí. Ka ko e toki meʻa fakafiefia ia ke tupu fakalaumālie kotoa! ʻI hono ʻai ʻa e toko taha kotoa pē ke kau ki ai, ʻe hā mai leva ʻa e laumālie ʻo e fiefia.

26 ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa hoʻo akoʻi makehe ʻi he anga-ʻofa ʻoku fai he taimi ní ki hono fakahaofi ʻa e moʻui ʻa hoʻo fānaú. (Pal. 22:6) ʻI heʻetau fakakaukau ki he meʻá ni, ʻoku faingofua ke mahino ko e ako mahuʻinga tahá nai ʻeni te ke faí. ʻOua te ke fakakaukau ʻokú ke toko taha pē ʻi he fatongia makehe mahuʻinga ko ʻení. Ako ke ke falala lahi kia Sihova ki heʻene tatakí ʻi hono tokangaʻi ho ngaahi fatongia fakafāmilí. ʻOku ʻikai ke ngata pē ai. ʻOku toe ʻi ai ʻa e niʻihi kehe ʻe toe lava ʻo tokoni lahi.

27 Ko e Meʻa ʻE Lava ke Fai ʻe ha Niʻihi ke Tokoni: ʻE lava ke fakakau mai ʻe he kau mātuʻá ʻa e kau talavoú fakataha mo ʻenau ngaahi mātuʻá ki he fakamaʻa ʻo e Kingdom Hall. Fakalototoʻaʻi ʻa e fānaú ʻi he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá. Ko e kau mātuʻa mo e kau sevāniti kuo vaheʻi ki he Fakataha Ngāué ʻoku totonu ke nau tokanga ki he taimi ʻoku hiki nima ai ʻa e fānaú ʻi he ngaahi konga ʻe kau ai ʻa e kau fanongó. Kumi ki ha ngaahi faingamālie ke ngāueʻaki ʻa e kau talavou ala faʻifaʻitakiʻangá ʻi he ngaahi fakahāhā fakataha mo ʻenau ngaahi mātuʻá. ʻE fakaʻekeʻeke nai ha niʻihi pea fai ai ha ngaahi tali nounou.

28 ʻOua ʻe taʻe tokangaʻi ʻa ʻenau ngaahi feingá. Kuo fakamoʻoniʻi ʻoku ʻaonga lahi ʻa e kau talavoú ki he fakatahaʻangá. ʻI honau ʻulungāanga leleí, ko e tokolahi ‘kuo nau teungaʻia ʻi he akonaki hotau Fakamoʻui, ko e ʻOtua.’ (Tai. 2:​6-10) Ke tokanga ki he fie maʻu ke fakaongoongoleleiʻi ʻa e kau talavou kuo nau kau ʻi ha faʻahinga meʻa neongo ko e meʻa siʻisiʻi. ʻE fakalototoʻaʻi ai kinautolu ke nau teuteu pea nau loto ke toe fai pehē ʻi he kahaʻú. Ko e mahuʻingaʻia peheé ʻoku ʻikai lava ke fakafuofua hono mahuʻingá. Kuo tuʻo fiha ʻa hoʻo lea ʻa koe ko ha mātuʻa pe ko ha sevāniti ki ha taha ʻo e kau talavou ʻo e fakatahaʻangá ke fakaongoongoleleiʻi kinautolu ʻi haʻanau malanga ʻoku fai pe ko ha meʻa ʻoku nau fai ʻi he fakatahá?

29 Kau tāimuʻa, ko e hā ʻa e meʻa te ke malava ʻo fai ke tokoni ai? Fēfē ke ke toe vakai ki hoʻo taimi-tēpilé pe ʻe lava ke fakakau atu ʻa e fānau ʻoku kei akó ʻi hoʻo fokotuʻutuʻu ki he ngāue he taimi efiafí mo e ngataʻanga ʻo e uiké? ʻOkú ke talanoa papau ʻo kau ki hoʻo fili ke ngāue fakamalanga taimi-kakató? ʻOkú ke fakahā ʻi ho fōtungá ʻokú ke maʻu ʻa e fiefia ʻi hoʻo ngāue fakamalangá? ʻOkú ke fokotuʻu atu ia ki ha niʻihi kehe, tautefito ki he kau talavoú? ʻI hoʻo ngāue mei he fale ki he falé, ʻoku fakatupu langa hake mo papau hoʻo leá? Kapau ʻoku pehē, tā ko e tāimuʻa koe ʻokú ke kau ki he ngāue faiako mātuʻaki mahuʻinga ko ʻení.

30 ʻOku totonu ke tokanga moʻoni kotoa ʻa e fakatahaʻangá ki he ngāue mahuʻinga ko ʻeni ko hono akoʻi ʻo e kau talavoú. Te ke malava ke fai ha fokotuʻutuʻu pau ke ngāue mo kinautolu ʻi he ngāue fakamalangá? ʻE malava ke ke teuteuʻi kinautolu ki he ngāue fale-ki-he-falé? ʻOkú ke tokanga ki ha ngaahi faingamālie ke fakalototoʻaʻi ki ha ngaahi ngāue fakalaumālie ʻi he kahaʻú ʻi hoʻomo ngāue fakatahá? Ko e toko taha malanga taki taha ʻoku totonu ke ne tokanga naʻa mo ha kiʻi poupou siʻisiʻi ʻe lava ke ne ueʻi ha fakakaukau pau atu ki he ngaahi taumuʻa fakalaumālie ki he ʻaonga taʻe ngata ki he toko taha kei talavoú.

31 ʻE Lava ʻo Tokoni Pē ʻa e Kau Talavoú Kiate Kinautolu Pē: Kau talavou, ʻoku mau fakalotolahiʻi kimoutolu tāutaha ke tauhi maʻu ʻa e akonaki ʻa Sihová pea talitekeʻi ʻa e meʻa ʻoku fokotuʻutuʻu mai ʻe he māmaní. Hokohoko atu hoʻo ʻahiʻahiʻi pē ʻe koe mo sivisiviʻi koe ʻi ho ʻulungāangá mo e anga ʻo hoʻo ongoʻi ʻi loto ʻiate koé. Ko e hā hoʻo fakakaukau kia Sihova pea mo e meʻa ʻokú ne ʻamanekina meiate koe ʻi he ʻaho taki taha ʻi hoʻo moʻuí? ʻOkú ke tauʻi maʻu pē ʻa e fakakaukau mālohi fakatupu uesia ʻa Sētané? (1 Tīm. 6:12) Koeʻuhi ko e faʻahinga ʻo e tangatá pea fakatautefito ki he kau talavoú, ʻoku nau holi ke tali lelei kinautolu ʻe honau kaungā toʻu tupú, ʻokú ke faʻa ʻiloʻi ʻoku fakataueleʻi koe ke ke muimui ki he tokolahi ʻi hono fai ʻa ia ʻoku koví? (ʻEki. 23:2) Naʻe mahino ki he ʻaposetolo ko Paulá ʻa e fakaʻaiʻai lahi ke muimui ki he ngaahi founga ʻa e māmaní.​—Loma 7:​21-23.

32 ʻOku fie maʻu ʻa e loto-toʻa ke tekeʻi ʻa e ngaahi tākiekina fakamāmaní, ke fou ʻi ha founga ʻo kehe mei he toʻu tupu ʻo e māmaní, pea muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e ʻOtuá. Ko e kau tangata ʻo e kuo hilí naʻa nau fai ʻeni pea nau lavameʻa lahi. Fakakaukau ki he loto-toʻa ʻa Noá. Naʻá ne fakahalaiaʻi ʻa e māmaní kotoa ʻi heʻene tui mo ʻene tauhi ia ke mavahe mei he kau faihala ʻo hono kuongá. (Hep. 11:7) Ko ia fai ʻa e taú he ko hono olá ʻoku lelei. ʻOua ʻe faʻifaʻitaki ki he faʻahinga vaivai, taʻe loto-maʻu, mo manavahē ʻoku muimui ʻi he faʻahi ʻa Sētané. Ko hono fehangahangaí, fekumi atu ke feohi mo kinautolu ʻoku hōifua ki ai ʻa Sihová. (Fili. 3:17) Feohi vāofi mo kinautolu te nau laka fakataha mo koe ki he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá kuo talaʻofa maí. (Fili. 1:27) Manatuʻi maʻu pē ʻoku taha pē ʻa e ʻalunga ʻoku tataki atu ki he moʻui taʻe ngatá.​—Mt. 7:​13, 14.

33 Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e fiefia ʻi he sio atu ki he kau talavou ʻoku nau fakahoko mai ʻa e fakahīkihiki mo e fakalāngilangi ki hotau ʻOtuá, huanoa hake ai ʻa e fiefia ʻoku fakahoko ʻe he meʻá ni kiate Iá! ʻOku ʻikai ha toe veiveiua ʻoku fiefia ʻa Sihova ʻi heʻene vakai mai ki he kau talavou ʻoku nau kau kakato ʻi hono fakahāhā atu ʻene ngaahi taumuʻa maʻongoʻongá. ʻOku nau hoko “koe tofia” meiate ia, pea ko e lelei tahá ʻokú ne finangalo ke nau maʻu. (Sāme 127:​3-5, PM; Sāme 128:​3-6) ʻI hono tapua atu ʻe Sīsū ʻa e fakakaukau ʻa ʻene Tamaí, naʻá ne maʻu ʻa e fiefia lahi ʻi heʻene feohi mo e fānaú, pea naʻá ne fakamoleki ha taimi ke fakalotolahiʻi kinautolu ʻi heʻenau lotu kia Sihová. Naʻá ne fakahāhā ʻa e ʻofa ongongofua kiate kinautolu. (Mk. 9:​36, 37; 10:​13-16) ʻOku tau vakai atu ki heʻetau kau talavoú ʻi ha founga tatau ʻo hangē ko ia ko e vakai mai ki ai ʻa Sihova mo Kalaisi Sīsuú? ʻOku ʻilo ʻa ʻetau kau talavoú ki he anga ʻo e vakai mai ʻa Sihova mo e kau ʻangeló ki heʻenau mateakí mo e faʻifaʻitakiʻanga leleí? ʻOku totonu ke poupouʻi mo fakalototoʻaʻi kinautolu ke ʻai ʻa Sihova ke fiefia ʻaki ʻenau kakapa atu ki he ngaahi taumuʻa fakalaumālié. Kau talavou, mou tuli ki he ngaahi taumuʻa ʻa ia ʻe iku atu ki ha ngaahi tāpuaki kiate koe he taimí ni pea ʻi he kahaʻú!

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share