Vanhu Hinkwavo Va Ringana—Njhani?
XANA swa koteka leswaku vavanuna ni vavasati va tinxaka hinkwato va langutana tanihi lava ringanaka—ni ku hanya hi mfanelo ke? Hayi loko ku langutiwa mafambiselo ya namuntlha ya misava. Kambe hi nga tiyiseka leswaku swa koteka. Ha yini ke? Hikuva ku na timiliyoni ta Vakriste lava kombiseke leswaku swa koteka.
Swi tiveka kahle leswaku Vukriste bya ntiyiso byi fambisana ni ku ringana. Hi xikombiso, muapostola Pawulo u tsarile a ku: “A ha ha ri Vayuda kumbe Vagriki kumbe mahlonga kumbe vanhu lava ntshunxekeke hambi va ri vavanuna kumbe vavasati ntsena, kambe hinkwerhu ha fana—hi Vakriste.” (Vagalatiya 3:28, The Living Bible) Kambe leswi a ku ri ku vulavula loku nga riki ka xiviri ke? Swi endlekise ku yini hi xiviri eka Vakriste vo sungula lava a va hanya emisaveni leyi taleke hi ku siyasiyana?
Ku tsariwe swo tala hi ta nkucetelo lowu Vakriste vo sungula va veke na wona emisaveni ya nkarhi wa vona loko va ri karhi va vumba xinakulobye lexi dyondzisiweke hi Yesu Kriste. Eberhard Arnold ebukwini yakwe ya The Early Christians After the Death of the Apostles u ri:
“Mpimo lowu ringanaka lowu Vakriste va khomeke vanhu-kulobye hinkwavo tanihi vamakwavo, va avelana ku avanyisa kun’we ni ku va teka tanihi vona, swi vangile ku ringana ni xinakulobye eka swilo hinkwaswo. Mpimo lowu wo ringana wu endle leswaku hinkwavo va va ni vito leri ringanaka, ndzhwalo lowu ringanaka wo tirha, ni nkarhi lowu ringanaka wa hinkwavo evuton’wini. . . . Ku xiximana loku ringanaka loku Vakriste va nkarhi wolowo va khomaneke ha kona ku vangile vun’we bya mahanyelo, lebyi simekiweke erirhandzwini, exisekelweni xa ku ringana loku heleleke ka ku velekiwa.”
Mawaku vumbhoni lebyinene swonghasi bya vun’we lebyi nyikeriwaka hi Xikwembu!
Lava Ringanaka eMirini Lowu Hlanganeke
Vanhu ebandlheni ro sungula ra Vukriste a va ri ni vuswikoti bya ntumbuluko ni matimba lama hambanaka. Van’wana kumbexana a va tiva vuyimbeleri swinene, kasi van’wana va ri lava nga ni xifuva kumbe mipfimbi yo tiyela. Handle ka ku hambana ko tano, moya lowo kwetsima wu va nyikile tinyiko ni vuswikoti lebyi hambanaka, hambi leswi tona a ti seketelana. Xisweswo Pawulo u swi kotile ku tsala a ku: “Kukota leswi miri wu nga wun’we kambe wu ri ni swirho leswo tala, naswona leswi swirho hinkwaswo swa miri hambi loko swi tele swi endlaka miri wun’we, Kriste na yena u tano. Hikuva hinkwerhu, hambi hi ri Vayuda kumbe Vagriki, mahlonga kumbe lava tifumaka, hi ku khuvuriwa ka hina eMoyeni wun’we, hi hundzukile miri wun’we.” (1 Vakorinto 12:11-13) Hinkwavo a va ri vachumayeri, hambi leswi a ku ri ni ku hambana lokukulu ka ‘tinyiko ta vanhu,’ hi laha lava va riseke bandlha va hlamuseriweke ha kona hi ku profeta.—Vaefesa 4:8; Psalma 68:18.
Varisi a va kurile emoyeni naswona va ri lava vuriwaka e·piʹsko·poi hi Xigriki. Loko a tsala hi riendli leri yelanaka na rona ra e·pi·sko·peʹo (ku langutela), W. E. Vine u ri: “Rito leri a ri vuli ku nghena eka vutihlamuleri byo tano, kambe ri vula ku byi hetisisa. A hi mhaka yo amukela xikhundla, kambe i yo tirha mintirho.” Valanguteri lava yimisiweke a va tirha kun’we ni va-di·aʹko·noi, rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “vatirheli,” “malandza ya vutirheli,” kumbe “vadiyakoni.” W. E. Vine u vula leswaku rito leri “xo sungula ri vula nandza, hambi u endla ntirho wa vuhlonga, kumbe tanihi mulanguteri la tirhaka ntirho lowu ntshunxekeke, lowu nga kokeriki mahlo ya vanhu eka muendli wa wona.” Eka xikhundla xihi na xihi, malunghelo ya ntirho a wu ri nchumu lowukulu. Xikhundla a xi nga kandziyisiwi, hikuva tanihi vagandzeri va Xikwembu a va ringana naswona hinkwavo a va ri malandza ya xona.
Hambi leswi Yesu a hlawuleke vavanuna va 12 leswaku va va vaapostola vakwe, vavasati na vona va tiphinile hi ku hlanganyela na yena. A ku ri Mariya wa Magadala, Yohane, na Suzana vo chivirika swinene lava kahle-kahle ku vulavuriwaka ha vona tanihi lava tirhelaka Yesu. Vavasati na vona va amukerile tinyiko ta moya lowo kwetsima hi Pentekosta ya 33 C. E. Xisweswo a va swi kota ku vulavula tindzimi timbe erivaleni ni ku veka vumbhoni bya mintiyiso ya ripfumelo ra vona ra Vukriste. Hambi swi ri tano, vamakwerhu va xisati va Vukriste a va nga ri lava rhangelaka eku dyondziseni emabandlheni, kambe va hlanganyerile ni vamakwerhu va xinuna eku chumayeleni ka Rito erivaleni.—Luka 8:1-3; Mintirho 1:14; 2:17, 18; 18:26.
Na hi mpimo wa munhu hi xiyexe, Vakriste va boxe ntila eku pfunaneni. Hi xikombiso, loko lava endzelaka Yerusalema va twile hi ta ntirho wa masingita wa vaapostola hi nkarhi wa Pentekosta ya 33 C. E., va tshame nkarhi wo tlula lowu a va tiyimisele wona ivi va heleriwa hi swakudya ni mali. Kambe rhekhodo ya Matsalwa yi ri: ‘‘A ku nga ri na xisiwana exikarhi ka vona, hikuva hinkwavo lava a va ri na masimu, kumbe tindlu, a va swi xavisa, kutani va tisa leswi va swi kumeke hi ku xavisa” leswaku swi hangalasiwa ehansi ka vukongomisi bya vaapostola. Mawaku moya lowunene, lowu paluxaka rirhandzu ni ku ringana ka Vakriste lavaya vo sungula tanihi swa xiviri! Ku nga vuriwa leswaku “swilo hinkwaswo a va ku i swa vona hinkwavo.”—Mintirho 4:32, 34, 35.
Ku Ringana Loku Nga eRivaleni Namuntlha
Exikarhi ka ku avana ni mahanyelo ya misava namuntlha, ku ringeta ku tekelela Vakriste lava vo sungula a swi olovi. Kambe ku endla tano yi vile pakana ya Timbhoni ta Yehova minkarhi hinkwayo. Leswaku va katekile swinene swi le rivaleni. Encyclopedia Canadiana yi ri:
“Ntirho wa Timbhoni ta Yehova i ku pfuxetiwa ni ku simekiwa nakambe ka Vukriste bya khale lebyi tirhisiweke hi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe hi lembe xidzana ro sungula ni ra vumbirhi ra nguva ya hina. . . . Hinkwavo i vamakwavo.”
Tanihi laha byi endleke ha kona malembe ya 1 900 lama hundzeke, vuxaka lebyi bya Vukriste namuntlha byi nyikela mpfuno lowu nga erivaleni eminkarhini ya maxangu. Loko hi November 1980 swiyenge swa Italy swi weriwe hi ku tsekatseka lokukulu ka misava, lori yo sungula leyi taleke hi mpahla leyi lunghiseleriweke hi Timbhoni yi fikile endhawini leyi weriweke hi mhangu hi madyambu wolawo. Xiviko xa mfumo xi ri:
“Vamakwerhu va hlamarisiwile hi ku fika ka mpfuno lowu lavekaka hi xihatla. Xikan’we-kan’we hi lulamisile xitanga xa hina lexi swakudya leswi swekiweke hi vamakwerhu va xisati a swi sukela kona swi rhumeriwa eka vamakwerhu siku na siku. Vaaki-ndhawu van’wana va doroba leri a va ha rindzele ku pfuniwa naswona a va endla leswi va nga swi kotaka ku tipfuna. Kavula, vamakwerhu a va nga ri na vuciva, kutani swakudya a swi nyikiwa ni vunyingi bya lava nga riki Timbhoni.”
Endzhaku ka rifu ra Hosi Sobhuza wa Vumbirhi wa Swaziland hi August 1982, Timbhoni ta Yehova, hi leswi ti nga hlanganyelangiki evukhongerini bya rixaka bya mikhuva ya nkosi, ti xanisiwile. EBritani Timbhoni timbirhi, yin’we yo basa leyin’wana ya wantima, va hlanganile va ya eka Huvo-nkulu ya Swaziland hi ku lava ku antswisa xiyimo. Endzhaku ka loko mutirhela-mfumo wa Maswazi a yingiserile swa xinkarhana, u hundzukerile eka Mbhoni ya wantima, muavanyisi la dyondzekeke swinene, ivi a ku: “Kasi wena hikwalaho ka yini u ri laha?” Nhlamulo yi ku: “Hi leswi ndzi khumbekaka hi ku tshamiseka ka vamakwerhu va Vakriste etikweni ra n’wina.” Mutirhela-mfumo swi n’wi nonon’hwerile ku twisisa hi laha munhu wo tano la nga ni timali a nga tiringanisaka ha kona ni Vantima lava tshamaka etikweni leri a nga si tshamaka a ri endzela ni kan’we.
Hikwalaho ka yini u nga vi kona etidyondzweni eHolweni ya Mfumo ya ka n’wina kumbe eka nhlengeletano leyikulu ivi u tivonela hi wexe ke? U ta kuma vandla leri u amukeriwaka eka rona ku nga khathariseki leswaku u ntsongo kumbe u lonkulu, u fumile kumbe u xisiwana, hambi u ni dyondzo ya le kholichini kumbe a wu kalanga u ya ni le xikolweni. Un’wana ni un’wana u vitaniwa makwerhu wa xinuna kumbe makwerhu wa xisati, naswona munhu a nga pimiwi hi rixaka, xiyimo, kumbe xikhundla xa ntirho. Un’wana ni un’wana wa amukeriwa hikwalaho ka vumunhu ni timfanelo takwe ta Vukriste.
Hi ku va ni vakulu lava hlawuriweke ni malandza ya vutirheli, mukhuva wa ku dyondzisa wu tiseketele hi xivumbeko xa bandlha ro sungula ra Vukriste. Naswona minhlangano yi kombisa ku ringana, kumbe ntwanano, emisaveni hinkwayo. Mufundhisi un’wana wa Kereke ya Nghilandi u te:
“Nhlangano wihi na wihi, hambi i wa ximfumo kumbe lowu ntshunxekeke, i nhlangano wa dyondzo leyi enteke. Swirho swi languteriwa ku lunghiselela tidyondzo ta swona ta Sonto hi ku hlaya nhloko-mhaka ya Xihondzo xo Rindza hinkwayo, swi handza-handza tinhlamuselo ta Bibele ni ku kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi va nga ni vutivi lebyikulu bya swona. Eka minhlangano hi yoxe, ku ni ku hlanganyela lokunene ka bandlha. Va seketeriwa hi ku tiva leswaku dyondzo leyi fanaka ya karhi ya dyondzisiwa kwihi na kwihi emisaveni hi nkarhi wu ri wun’we.”
Loko u ya ni nkandziyiso lowu wa Xihondzo xo Rindza ebandlheni ra ka n’wina hi masiku lama xaxametiweke eka tluka 2, u ta swi kota ku twisisa dyondzo yo tano.
Tidyondzo leti hakanyingi ti katsa ntshembo wa lava va nga ebandlheni: vutomi emisaveni ya paradeyisi laha tinyimpi ti nga ta hela ni laha vanhu va nga ta tirhisa titalenta ta vona eka mintirho leyi vuyerisaka, kunene va tsakela “mitiro ya mav̌oko ya v̌ona.” Vanhu hinkwavo lava yingisaka va ta tshama ehansi ka vulawuri bya Mfumo wa Xikwembu. Ndlala yi ta va yi nga ha ri kona tanihi leswi swakudya swo tala swi nyikiwaka hinkwavo emisaveni ya malwandla. Mavabyi na wona ma ta va swilo leswi hundzeke, vaaki hinkwavo va misava hi ku ringana va tsakela nkoka wa rihanyo leri hetisekeke.—Esaya 2:4; 33:24; 65:22, 23; Zakaria 8:11, 12.
Ina, ntshembo lowu wa Vukriste i wa xiviri, tanihi leswi ku tiva leswaku xivumbeko xa sweswi xa bandlha ra Vukriste xi ta ya fika eParadeyisini ya misava. Masungulo lama tiyeke lawa se ma andlariweke ya ku susiwa loku heleleke ka mintlawa hinkwayo ni swihinganyeto swa matiko ma ta kurisiwa. Hi nga tiyiseka njhani ke? Hi leswi Bibele yi vhumbaka leswaku Vakriste ‘lava humaka hi le matikweni hinkwawo, ni le tinxakeni hinkwato, va ri va swivongo hinkwaswo ni va tindzimi hinkwato’ manuku va ta yisa vugandzeri bya ntiyiso bya Yehova Xikwembu emahlweni. Va ta va ni xiyimo lexi ringanaka emahlweni ka yena. Wena ni ndyangu wa wena mi nga va exikarhi ka vona.—Nhlavutelo 7:9, 10.
[Xifaniso eka tluka 5]
Eka minhlangano ya Timbhoni ta Yehova, u ta xiya ku ringana