Ku Rhula Ni Nsirhelelo—Swi Huma Eka Xihlovo Xihi?

HAMBI loko Nhlangano wa Matiko wu endlile mintirho leyinene eka swilo swin’wana, mani na mani la fambisanaka ni mahungu u fanele ku pfumela leswaku wu hlulekile swinene emhakeni ya ku rhula ni nsirhelelo. Leswi swi amukeriwa hi ku tiya hi vayimeri lavakulu va nhlengeletano leyi.

Xisweswo ke, le ndzhaku hi 1953, malembe ya nhungu ntsena endzhaku ka ku tumbuluka ka yona, Dag Hammarskjöld, khale ka matsalana-jenerala, u te: “Laha vakokwa wa hina va lorheke hi matilo lamantshwa, ntshembo wa hina lowukulu hi leswaku hi nga pfumeleriwa ku ponisa misava ya khale.” Malembe ya makume mbirhi ntsevu endzhakunyana, C. William Maynes, mupfuni wa matsalana wa tiko wa United States, u bohekile ku pfumela: “Xikongomelo-nkulu xa Huvo ya Nsirhelelo ni Nhlengeletano ya Mani na Mani a ku ri ku hlayisa ku rhula ka matiko hinkwawo ni nsirhelelo. . . . Mi na vumbhoni leswaku nhlengeletano leyi yi hlulekile eka xikongomelo-nkulu xa yona.”

I Ntiyiso Hi Ndlela Yihi?

Ntiyiso hi leswaku vunyingi bya makungu lama xiyekaka lama khumbaka ku rhula ni nsirhelelo eka malembe lama hundzeke ya 40 ma endliwile ngopfu-ngopfu ehandle ka Nhlangano wa Matiko. Hi 1982, Matsalana-Jenerala Javier Pérez de Cuéllar u sole mhaka ya leswaku “lembe leri, nkarhi na nkarhi hi vonile Nhlengeletano leyi yi veka etlhelo kumbe ku kambisisa, hi mhaka ya xivangelo xo karhi, eka swiyimo leswi a yi fanerile, naswona yi swi koteke, yi endle ntirho wa nkoka ni lowu pfunaka.” Ha yini leswi swi ri tano ke?

Van’wana va kombetela eku kuleni loku hlamarisaka ka swirho swa nhlengeletano tanihi xivangelo. Swirho swo sungula swa 51 swi andzile ku kala swi tlula 150, xin’wana ni xin’wana xi ri ni vavhoti vo ringana eka Nhlengeletano ya Mani na Mani. Kambe yan’wana ya matiko lawa i mantsongo swinene. Xisweswo ke, tiko xihlala ra Saint Christopher na Nevis, tiko ra vu-158 ro tatisa nhlengeletano leyi, ri na vaaki-ndhawu lava nga ehansi ka 50 000, hambi swi ri tano ri na vavhoti vo ringana ni va China, leri vaaki-ndhawu va rona va lavaka ku va biliyoni yin’we. I ntiyiso, lunghiselelo leri ri nyika matiko lamantsongo nkarhi wo twiwa; kambe a ri yi khongoteri mimfumo leyikulu ku amukela swiboho swa nhlengeletano leyi hi matimba.

Xiphiqo xa vumbirhi xi khumbiwile hi Shirley Hazzard: “Mimfumo ya ntlimbeleta a yi nyikiwanga matimba hi Nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko, handle ko tshama eka swirho leswi kahle-kahle swi lavaka nsindziso.” Hi marito man’wana, nhlengeletano leyi yi nga boha makungu, kambe ngopfu-ngopfu a yi swi koti ku endla leswaku ma tirha. Swiphiqo leswikulu swa misava swi chumbutiwa swinene nkarhi na nkarhi. Ku pasisiwa mintlhantlho hi nawu—ivi yi rivariwa. Hi 1982 matsalana-jenerala wa UN u boheke ku sola “ku kayivela ka xichavo xa makungu ya yona eka lava va yi nyikiwaka.”

Leswi i swiphiqo swa nhlengeletano hinkwayo—naswona ku na swin’wana leswi vuriweke hi vakambisisi. Kambe ku ni swivangelo leswi enteke, leswikulu leswi vangeleke Nhlangano wa Matiko ku hluleka.

Swiphiqo Leswi Enteke

Javier Pérez de Cuéllar loko a tsundzuka ntikelo wa vasimeki va nhlengeletano leyi u te: “Manuku swi vonake swi koteka ku tlhoma fambiselo ro hlayisa ku rhula ka matiko hinkwawo ni nsirhelelo ehansi ka malunghiselelo ya Ntwanano, tanihi nchumu wo rhanga. Ku humelele yini eka xivono xexo xa matimba? Hi xihatla xi phimpheriwile hi ku hambana ka Mimfumo leyikulu. . . . Ku tlula kwalaho, misava yi hundzuke ndhawu leyi pfilunganeke ngopfu, leyi nga ni ku rhula ka le hansi ka loku a ku languteriwile.”

Entiyisweni, a ku si tshama ku va ni nkarhi lowu Nhlangano wa Matiko a wu ta tisa ku rhula ni nsirhelelo. Ntirho wa kona a wu ri lowu nonohaka ngopfu. Marito ya matsalana-jenerala ma hi tsundzuxa marito ya muprofeta Yeremiya: “Munhu la fambaka a nga ka a nga lulamisi renḍo ra yena.” (Yeremia 10:23) Vanhu, ni vutlhari ni vuswikoti bya vona lebyi pimiweke, va nga ka va nga swi koti ku tlhantlha xiphiqo xo tisa ku rhula ni nsirhelelo wa hinkwavo.

Matsalana-jenerala u vule leswaku vasimeki va Nhlangano va kume leswaku misava yi ‘pfilungane ngopfu’ ku tlula leswi a va swi languterile. Ku ni xivangelo lexikulu xa xiyimo lexi, naswona kahle-kahle a va nga xi voni. Kambe muapostola Yohane u xi hlamusela hi ndlela leyi: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” (1 Yohane 5:19) Bibele yi hi byela leswaku namuntlha “Lowo biha,” Sathana, u ‘tisa khombo emisaveni,’ ‘a ri ni vukari lebyikulu.’ (Nhlavutelo 12:12) Xiviri xa Sathana lexi tiyeke ni nkucetelo wakwe swi vekile matshalatshala ya Nhlangano wa Matiko yo tisa ku rhula ekhombyeni ni nhlengeletano leyi yi nga si sungula.

Tsundzuka nakambe leswaku nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko i n’wana wa misava leyi xisweswo yi an’wa mikhuva ya yona. Ku tsana, vubihi, ni vuhunguki leswi hlawulekisaka matiko ha rin’we rin’we hi ndlela leyi xiyekaka swi tlhela swi va kona eka Nhlangano wa Matiko. Alexander Solzhenitsyn u tshahiwe tanihi loyi hi 1972 a nge te: “Kotara ya lembe xidzana leri hundzeke, hi mintshembo leyikulu yo huma eka vanhu hinkwavo, ku tswariwile Nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko. Oho, emisaveni ya vuhunguki na yona yi hungukile.” Bibele ya tsundzuxa: “A ku na ku rula eka ŝidyohi, ku v̌ula Yehova!” (Esaya 48:22) Nhlengeletano ya “vuhunguki” yi nga ka yi nga tisi ku rhula ni nsirhelelo.

Ku Vuriwa Yini Hi Ku Rhula Ni Nsirhelelo Ke?

Kutani ke, xana ku vuriwa ka 1986 tanihi “Lembe ra ku Rhula ka Matiko Hinkwawo” swi tisa ku hambana ko karhi? Sweswo a swi tano, tanihi leswi swiphiqo leswi vuriweke eku sunguleni hi ku helela swi nga lulamisekiki hi vanhu. “Lembe ra ku Rhula” a ra ha vonaki ri ta tisela vanhu ku rhula ni nsirhelelo ku fana ni leswi “Lembe ra Vana” hi 1979 ri antswiseke tshamelo ra vana ra matiko hinkwawo kumbe leswi “Lembe ra Vavasati va Matiko Hinkwawo” hi 1975 ri endleke leswaku misava yi va ndhawu yo antswa ya vavasati.

Hambi ri swi tano, loko vanhu va ta pona, swi le rivaleni leswaku un’wana u fanele ku endla xanchumu hi ku rhula ni nsirhelelo. Namuntlha, matiko lama hlomeke hi nyutliya ya le xiyin’weni xo onha vutomi byo tala emisaveni. Nhlengeletano ya matlhari leyi hlanga-hlanganeke yi vanga ku lahlekeriwa loku chavisaka ka vutomi lembe na lembe. Ku rhula ka xiviri ku vonaka ku nyamalarile ku tlula rini na rini! Loko Nhlangano wa Matiko wu hlulekile ku tlhantlha swirhalanganya leswi, i mani la nga swi kotaka?

Ku languta evurungurwini swi nyika nhlamulo leyi tshembisaka. Malembe lama nga vaka 3 000 lama hundzeke Hosi Davhida, hosi ya mavuthu eVuxa-Xikarhi, yi tsale hi ta mufumi wa nkarhi lowu taka loyi a a ta swi kota ku tisa ku rhula ka matiko hinkwawo. Loko a khongelela mufumi loyi, Davhida u te: “Tinṭhav̌a ti ta v̌uyisa ku rula e ka vanhu, ni ŝiṭunga e mikari ya ku lulama. E masikwini ya yona, lo’wo lulama o ta hluka; ni ku rula ku ta anḍa, ṅhweti yi ko yi nga ha ri kona.”—Psalma 72:3, 7.

I mufumi wihi loyi a nga swi kotaka ku tisa ku rhula ko tano loku nga heriki? Davhida a a komba, hayi eka nhlengeletano ya vanhu, kambe eka Xikwembu xa yena, Yehova, tanihi loyi hi ku tirhisa vuhosi byakwe a a endla leswi. Xana leswi a ku ri ku anakanya ko navela ntsena? Doo. Solomoni n’wana Davhida, u tshembe Xikwembu xolexo, naswona enkarhini wa ku fuma ka yena, Yehova u kombe matimba Yakwe hi ndlela yo fanekisela hi ku tisa ku rhula emfun’weni wa Solomoni, lowu a wu ri eka yin’wana ya tindhawu letikulu ta nyimpi emisaveni. Solomoni a nga ri hosi ya mavuthu, hambi swi ri tano enkarhini wa ku fuma ka yena, “Ku suka Dan [en’walungwini] eku fika Beeršeba [edzongeni] v̌a-Yuda ni v̌a-Israel, a v̌a akile, v̌a nga tšhav̌i ntšhumu, uṅwana ni uṅwana e hansi ka v̌inya ya yena ni hansi ka nkuwa wa yena, e masikwini hikwawo ya Salomon.”—1 Tihosi 4:25.

Kavula, ku rhula koloko a ku tlhavelanga hi dyambu. Vaisrayele va wele etindleleni ta misava ya vungwavava kutani va lahlekeriwa hi nsirhelelo wa vona lowu va wu nyikiweke hi Xikwembu. Hambi swi ri tano, malembe lama tlulaka mambirhi endzhakunyana, loko Vaasur va tihanyi va nghenele tsima ra ku rhula leri tisiwaka hi ku chavisiwa, muprofeta Esaya u vhumbe ku ta ka Hosi leyi faniseriweke hi Solomoni. U tsarile a ku: “O ta tšhyiwa Muhlamarisi, Muṭunduši . . . Hosana ya ku Rula. E ku kurisa ku fuma, ni ku nyika šiluv̌elo ša Davida ni ku fuma ka yena e ku rula loku nga heriki.”—Esaya 9:6, 7.

I mani ‘Hosana yoleyo ya ku Rhula’? Malembe lama tlulaka 700 endzhaku ka Esaya, loko mfumo wa misava wa Rhoma wu ringeta ku tirhisa ku hundzuluxa ka wona ka ku rhula ni nsirhelelo wa matiko hinkwawo, Hosi yoleyo yi humelerile etikweni ra Davhida, eYudiya, eka Yesu Kriste hi byakwe. U byele vanhu va rikwavo hi ta Mfumo wa Xikwembu, lowu a a ta va Hosi ya wona. Mfumo lowu a wu ta va wa le tilweni, xisweswo wu swi kota ku tlhantlha swirhalanganya swa nkucetelo wa Sathana ni ku hluleka ka munhu ka ntumbuluko ku tifuma. Vanhu va tiko-xikaya ra Yesu entiyisweni va hlawule mfumo wa Rhoma naswona va endle leswaku Yesu a avanyiseriwa rifu. Kambe ke, hi laha vurunguri byi kombaka khwatsi ha kona, u pfuxiwile eku feni ivi a tlhandlukela etilweni, a rindzela nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu wa leswaku a sungula ku fuma tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu.

Entiyisweni, ku hetiseka ka vuprofeta ku fungha nkarhi wa hina tanihi nkarhi wa xiendlakalo xolexo lexikulu. A ku ri ku tswariwa ka Mfumo wa Xikwemhu ematilweni ni ku lahleriwa ka xihatla ka Sathana emisaveni leswi vangeke ‘ku kariha lokukulu’ ka Sathana ni ku vanga ka yena ‘khomho emisaveni.’ (Nhlavutelo 12:7-12) Vuyelo-ke? Tinyimpi ni makhomho man’wana ya vanhu, hi laha swi profetiweke ha kona hi Yesu Kriste hi byakwe. Misava yi hundzuke xivono xa ‘ku hela ntamu ka matiko, ma tshukisiwa.’—Luka 21:25, 26; Matewu 24:3-13.

Ndlela Ya Vanhu Kumbe Ndlela Ya Xikwembu Ke?

Vuprofeta bya Yesu, lebyi taka eka hina ku sukela eka malemhe lama nga vaka 2 000 lama hundzeke, byi nyike nhlamuselo leyi kongomeke swinene ya swiyimo swa misava ku tlula tinhlamuselo ta ku lunghisiwa ka swilo leti endliweke eku tswariweni ka Nhlangano wa Matiko malemhe ya 40 lama hundzeke. Ku hluleka ka nhlengeletano yoleyo ku kuma “ndlela” ku tirha ku tlakusa ntiyiso wa vuprofeta bya Bibele ntsena. Entiyisweni, emaritweni ya Esaya, ‘tintsumi ta ku rhula ti rila hi ku vaviseka’ hikwalaho ko hlundzukisiwa hi ku hluleka ka tona.—Esaya 33:7.

Leswi swi komba xivangelo xo hetelela lexi ha xona Nhlangano wa Matiko wu nga ta ka wu nga humeleli emhakeni yo tisa ku rhula emisaveni. Wu ku lava hi ndlela leyi lwisanaka ni ndlela ya Xikwemhu hi laha ku heleleke. Hi ku ya hi swikongomelo leswi hlamuseriweke swa Yehova, ku rhula ku ta ta, hayi hi ku hlanganisiwa ka matiko lawa ya misava, kambe hi ku siviwa ka wona hi laha ku heleleke hi Mfumo wa Xikwemhu. (Daniel 2:44) Dag Hammarskjöld u vule leswaku a a tirha ku “ponisa misava ya khale.” Loko ku ri leswaku a a vula mafamhiselo ya sweswi ya misava lama vumbiweke hi matiko lama ntshunxekeke ya politiki, kona mintshemho yakwe yi hluleke hi laha ku heleleke ku sukela eku sunguleni. Mhaka hi leswaku, “misava ya khale” yi fanele ku kendlukela mafamhiselo lamantshwa. “Misava ya hundza.” (1 Yohane 2:17) Ku hava lexi nga yi ponisaka, hambi yi ri nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko.

Hi ku nyikiwa vutianakanyi bya vutiko bya matiko, ku ni ndlela yin’we ntsena ya xiviri yo tisa ku rhula ni nsirhelelo. Mfumo wa Xikwemhu ntsena wu nga tisa muxaka wa ku rhula lowu munhu a wu naveleke ku sukela loko a hlongoriwile entangeni wa Edeni. Hi leyi nhlamuselo yin’wana ya nsirhelelo lowu nga ta va kona emintirhweni ya Mfumo: “[Xikwembu] xi ta hlangula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:4.

Xana xitshembiso xolexo xi twala xi nga ri xa xiviri? Entiyisweni, hi wona ntshembo ntsena lowu hi nga na wona, naswona nkandziyiso lowu landzelaka wa Xihondzo xo Rindza wu ta hlamusela hi vundzeni swinene ndlela leyi leswi swi nga tano ha yona. Eka nkarhi wa sweswi, hi tsakela ku yisa mianakanyo ya wena eka mhaka ya nkoka leyi nge: Matimu ya Nhlangano wa Matiko a ma si hela. Nhlengeletano yoleyo yi ni xiphemu xa nkoka xo xi endla eka swiendlakalo swa nkarhi lowu taka. Hi ku khutaza ku hlaya swihloko swimbirhi leswi landzelaka, leswi hlamuselaka vumundzuku bya nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko hi ku ya hi vuprofeta bya Bibele.

[Xifaniso eka tluka 5]

Ntirho wo tisa ku rhula wu nonon’hwa ngopfu eka Nhlangano wa Matiko

[Xifaniso lexi nga eka tluka]

Xifaniso xa swa Nyimpi xa U.S.

[Xifaniso eka tluka 6]

‘Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo biha.’ Leswi swi katsa Nhlangano wa Matiko

[Xifaniso eka tluka 7]

Nhlangano wa Matiko wu nga ka wu nga vi ni mahanyelo lamanene ku tlula matiko lama ma wu vumbaka hi xiwoxe