Ku Rhula, Nsirhelelo, Ni ‘Xifaniso Xa Xivandzana’

“Hi loko ntsumi yi ndzi teka, yi ndzi yisa emananga ndzi ri eMoyeni. Kutani ndzi vona wansati a tshamile ehenhla ka xivandzana xa ribungu lexi a xi tele hinkwako hi mavito yo sandza Xikwembu; xivandzana xa kona a xi ri na tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume.”—NHLAVUTELO 17:3.

1. Hikwalaho ka yini xivono xa Yohane xa xivandzana xa tinhloko ta nkombo, na timhondzo ta khume xi ri lexi xi hi khumbaka?

MUAPOSTOLA Yohane u vonile xivandzana exivonweni lexi huhuteriweke hi Xikwembu. Kambe Yohane a hi yena tsena loyi a xi voneke. Eka vuxokoxoko hinkwabyo lebyi fanaka, na wena, u xi vonile, kumbe u hlaye hi xona eka tinyuziphepha. Xana u xi xiyile ke?

2, 3. 1 nxaxamelo muni wa swivumbiwa lowu Yohane a wu voneke exivonweni xakwe?

² Kavula, loko hina namuntlha hi vona xivandzana lexi, a xi vonaki hi mukhuva lowu Yohane a xi hlamuseleke ha wona. Leswi Yohane a swi voneke a swi fanekisela swin’wana leswi a swi ta va kona emisaveni “hi siku ra Hosi.” (Nhlavutelo 1:10) Namuntlha hi vona ku hetiseka ka swona. Xivumbeko lexi nyenyetsaka xa xivandzana lexi Yohane a xi voneke xi kombisa malangutelo ya Yehova ya leswi xi swi yimelaka—xa nyenyetsa eka Yena! Exivonweni xakwe Yohane ana se a vonile Sathana Diyavulosi a cukumeteriwa emisaveni a “karihile ngopfu, hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” (Nhlavutelo 12:12) Nakambe u vonile mafambiselo ya politiki ya misava ya Sathana ya fanisiwa ni xivandzana lexikulu xa tinhloko ta nkombo ni timhondzo ta khume xi huma “elwandle” ra vanhu. (Nhlavutelo 13:2; 17:15; Esaya 57:20; Luka 4:5, 6) Xivandzana lexi a xi ri ni ku fuma ehenhla ka vanhu hinkwavo, naswona vanhu a va sindzisiwa ku titsongahatela ‘mfungho wa xivandzana’ evokweni ra vona ra xinene kumbe emimombyeni, leswi kombisaka ku xi seketela ka vona.—Nhlavutelo 13:7, 16, 17.

³ Yohane a a langutile loko vanhu va endla xifaniso xa xivandzana lexi. (Nhlavutelo 13:14, 15) I xifaniso lexi a xi voneke eka xivono lexi nga laha henhla lexi hlamuseriweke eka Nhlavutelo ndzima 17. “Xifaniso” lexi xa tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume xi ta va xiphemu xa nkoka eka swiendlakalo swa nkarhi lowu taka; hikwalaho i swa ntikelo eka hina ku xi kambisisa. Xana hi nga swi endlisa ku yini?

“Xifaniso” Xa Xivandzana Namuntlha

4, 5. Xana tinhloko ta xivandzana lexi voniweke exivonweni ti yimela yini?

⁴ Ntsumi yi nyikile Yohane mahungu lawa ya hi pfunaka. Yi te: “Tihloko ta ntlhanu na timbiri; i tinṭhav̌a ta ntlhanu na timbiri leti wansati a ṭhameke henhla ka tona; kambe i tihosi ta ntlhanu na timbiri; ku wile ta ntlhanu, yiṅwana ya ha ri kona, kambe yiṅwana a yi si ta. Kutaku loko yi tile, yi fanele ku ṭhama e nkarinyana.” (Nhlavutelo 17:9, 10, Bibele ya Xitsonga) Ku vuriwa ka “tihosi” ni “tintshava”—leswi eBibeleni hakanyingi swi nga vulaka mimfumo ya politiki—ku komba leswaku tinhloko ta xivandzana ti yimela tihulumendhe ta misava. (Yeremiya 51:25) Xana hi tihi tihulumendhe ta 7 leti katsekaka ke?

⁵ Ina-ka, ta ntlhanu ana se a ti wile esikwini ra Yohane, yin’we a a ya ha ri kona, naswona yin’wana a yi ta ta. Eka matimu ya Bibele, mimfumo leyikulu ya ntlhanu leyi fumeke, yi tshikilela vanhu va Xikwembu, ivi manuku yi wa ku nga si fika siku ra Yohane i: Egipta, Asiriya, Babilona, Medo-Persia, na Greece. Loko Yohane a ha hanya, mfumo wa Rhoma hi wona a wu fuma. Malembe xidzana endzhaku ka rifu ra Yohane, mfumo wa Rhoma wu hundzile exivonweni tanihi mfumo wa misava lowu lawulaka kutani xikan’we-kan’we wu siviwa hi mfumo wa Manghezi. Hi xihatla switikwatikwana swa le vupela-dyambu swa mfumo lowu swi kumile ntshunxeko ivi swi sungula ku tirhisana swinene na Britain swi vumba mfumo wa misava wa Anglo-America. Leyi hi yona “hosi” leyi ‘a yi nga si ta’ esikwini ra Yohane. A ku ri byihi vuxaka bya xivandzana lexi Yohane a xi voneke ni mimfumo ya nkombo leyi yimeriweke hi tinhloko ta xona? “I hosi ya vu-8, kambe i yin’we ni leto sungula ta 7.”—Nhlavutelo 17:11.

6. (a) Xana timhondzo ta xivandzana a ti vula yini? (b) Xana ku hi ndlela yihi ti nga siki ‘nyikiwaka ku fuma’?

⁶ Nakambe, tsundzuka leswaku xivandzana xa kona xi na timhondzo ta khume. Mayelana na tona, ntsumi yi te: “Timhondzo ta khume leti u ti voneke i tihosi ta khume; a ti si nyikiwa ku fuma, kambe ti ta nyikiwa matimba ya vuhosi ku ringana nkarhinyana ntsena, ti ri ni xivandzana.” (Nhlavutelo 17:12) EBibeleni, nhlayo ya khume yi yimela ku helela ka swilo emisaveni. Kutani ke, timhondzo leti ti fanekisela mimfumo hinkwayo ya hulumendhe emisaveni hinkwayo leyi yi seketelaka xivandzana hi xinkarhana (“awara yin’we”) enkarhini wa “siku ra Hosi.” Yi katsa mfumo wa misava wa vu-7, ni tihulumendhe ta manguva lawa leti humaka eka ‘tinhloko letin’wana ta ntsevu ta xivandzana,’ hambi leswi leti ta ntsevu ti nga riki mimfumo ya misava. “Tihosi” leti a ti nga ri kona esikwini ra Yohane.a Sweswi leswi ti kumeke ku fuma, ti “nyika ntamu wa tona ni matimba ya tona eka xivandzana.”—Nhlavutelo 17:13.

7, 8. (a) I yini xivandzana lexi Yohane a xi voneke, hi laha xi hlamuseriweke ha kona eka Nhlavutelo ndzima ya 17? (b) Xi yelanisa ku yini na tinhloko ni timhondzo?

⁷ Wa xi vona xivandzana xa kona sweswi ke? Ina, ya ha ri wona “manyala layo chavisa” lama sunguleke tanihi Ntwanano wa Matiko lama sweswi ma nga Nhlangano wa Matiko. (Matewu 24:15; Daniel 12:11) Xana nhlengeletano leyi ‘yi humisa ku yini eka mimfumo ya 7 ya misava’ ke? Hi leswi nhlengeletano hinkwayo leyi fanaka ni xivandzana, tanihi mfumo wa vu-8, yi tswariwaka hi tihulumendhe leti ana se a ti ri kona, leyi mfumo wa misava wa Anglo-America wu nga muyimeri ni museketeri lonkulu wa yona.

⁸ Tlhandla-kambirhi, hi laha ntsumi yi byeleke Yohane ha kona, ‘timhondzo hinkwato ta khume’ ti nyikile “ntamu wa tona ni matimba ya tona eka xivandzana.” (Nhlavutelo 17:13) Entiyisweni, handle ka nseketelo wa tihulumendhe leti yimeriwaka hi tinhloko ni timhondzo, xivandzana a xi nga ta va ni matimba. Ha yini ke? Hikuva i xifaniso ntsena. (Nhlavutelo 13:14) Tanihi swifaniso hinkwaswo, xona hi xoxe a xi na matimba. (Esaya 44:14-17) Vutomi byihi na byihi lebyi xi nga na byona byi huma eka vaseketeri va xona. (Nhlavutelo 13:15) Hi ku famba ka nkarhi tin’wana ta tona ti endlile xiendlo xa matimba hi ku tirhisa Nhlangano wa Matiko, hi xikombiso tanihi le nkarhini wa Nyimpi ya Korea.

9. Ku xiya ka hina ka xivandzana ku tiyisiwe hi ndlela yihi?

⁹ Ku kambisisa ka hina ka xivandzana lexi ku tiyisiwe hi vuxokoxoko byin’wana lebyi nyikeriweke hi ntsumi: “Xivandzana lexi u xi voneke, a xi ri kona, kutani a xa ha ri kona, kambe xi ta fanela ku tlhandluka xi huma ekheleni lero enta ku ya ni ku ya, xi ya eku loveni.” (Nhlavutelo 17:8) Xiphemu xa leswi ana se xi hetisekile. Nyimpi ya vumbirhi ya misava yi dlayile Ntwanano wa Matiko hi ku helela. Hi 1942, loko Timbhoni ta Yehova ti sungule ku twisisa vuprofeta lebyi kahle, swi kotiwile ku vula marito lawa eka xivandzana xa Ntwanano: “A ‘xa ha ri kona.’”b Kambe hi 1945 xi ‘humile ekheleni lero enta’ xi ri nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko. Xana xi ta hlula entirhweni wa xona wo tisa ku rhula ni nsirhelelo? Vuprofeta byi ri e-e. Kambe, xi “ya eku loveni.”

Mukhandziyi Wa Xivandzana

10, 11. (a) I mani loyi a a khandziyile xivandzana exivonweni xa Yohane ke? (b) Xana mhaka leyi ya xivono yi hetiseke hi ndlela yihi manguva lawa?

¹⁰ Xana u xiye swin’wana hi ta xivandza ke? A ku ri ni “wansati” la xi khandziyeke. U hlamuseriwa tanihi mfumo wa misava hinkwayo wa vukhongeri byo hemba, “Babilona Lonkulu, mana wa vuoswi ni wa manyala ya misava.” (Nhlavutelo 17:3-5, 15) Xana vukhongeri bya misava byi ‘khandziyile’ tinhlengeletano ha timbirhi, byi ringeta ku lawula ndlela ya tona? Ee, ngopfu-ngopfu vukhongeri bya Vujagana.

¹¹ Hi xikombiso, Pierre van Paassen, mudyondzi wa mu-Dutch u hlamuserile “swin’wana leswi yelanaka ni ku hiseka ka vukhongeri” ka vayimeri va tikereke ta Maprotestente ya le America, Britain, ni matiko ya le Scandinavia lava veke kona eka minongonoko ya Ntwanano wa Matiko. Hi 1945 Huvo ya Ntwanano wa Tikereke ta Kriste eAmerica yi te: “Hi tiyimisele ku tirhela ku kula loku yaka emahlweni ka mintirho ya vutshunguri ni ku vumba ka Nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko.” Hi 1965 Pope Paul VI u vule leswaku eka nhlengeletano leyi u vonile “xikombiso xa mfungho wa Xikwembu wa rirhandzu ni wo hlamarisa wa nhluvuko wa ndyangu wa vanhu emisaveni—xikombiso lexi eka xona Hina hi vonaka rungula ra Evhangeli leyi nga ya le tilweni yi hundzuka ya la misaveni.” Kunene, varhangeri va vukhongeri va endle leswaku nhlengeletano yoleyo yi ‘tala hi mavito yo sandza Xikwembu.’—Nhlavutelo 17:3; ringanisa Matewu 24:15; Marka 13:14.

A Yi Hlohloteli Ku Rhula

12. Byi vile byihi vuxaka bya vaseketeri va nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko ni Mfumo wa Xikwembu ke?

¹² Nhlangano wa Matiko a wu na vuxaka lebyinene ni Mfumo wa Xikwembu. Entiyisweni, vaseketeri va yona va kanetana ni Mfumo wolowo. Ntsumi yi byele Yohane yi ku: “[Timhondzo ta khume] ti ta Iwa ni Xinyimpfana, kambe Xinyimpfana xi ta ti hlula, hikuva i Hosi ya tihosi, ni Mufumi wa vafumi; ni malandza ya xona lama vitaniweke, lama hlawuriweke ni lama tshembekaka, xi ta ma nyika ku hlula.” (Nhlavutelo 17:14) Ku tiyisa vuprofeta lebyi, matiko ma phikelerile ‘ku lwa ni Xinyimpfana’ enkarhini lowu hinkwawo wa makumu, ma lwisana ni ku xanisa lava tirhaka tanihi vayimeri va Mfumo wa xona. Hambi swi ri tano, xinyimpfana a hi lexi hlulekaka, futhi swi tano ni malandza ya xona lama hambetaka ma chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu emisaveni hambi ku ri na swiyila, ku khotsiwa, hambi ri ri rifu.—Matewu 10:16-18; Yohane 16:33; 1 Yohane 5:4.

13. Hikwalaho ka yini Nhlangano wa Matiko wu nga swi kotanga ni kan’we ku va mukuceteri wa ku rhula ka xiviri?

¹³ Hi ntiyiso, Nhlangano wa Matiko a wu nga ta swi kota ni kan’we ku hlohlotela ku rhula ka xiviri. Mukhandziyi wa yona, “Babilona Lonkulu,” hi un’wana wa vavangi lavakulu va nyimpi evurungurwini, naswona u “pyopyiwile hi ngati ya vahlawuriwa va Xikwembu ni ngati ya lava dlayiweke hi mhaka ya ku landza Yesu.” (Nhlavutelo 17:6) Tinyimpi ta matiko lama seketelaka nhlengeletano yoleyo ti totile misava hi ngati. (Matewu 24:6, 7) Naswona matimba lawa ya va susumetaka, Sathana Diyavulosi, “dragona leyikulu,” a hi muendli wa ku rhula. (Nhlavutelo 12:9, 17; 13:2) Ntsendze loko swilo leswi swi ri kona, vanhu va nga ka va nga tiphini hi nsirhelelo. Swi fanele ku susiwa.

Magoza Lama Lavekaka Yo Tisa Ku Rhula

14. (a) Exivonweni xa Yohane, ku humelele yini eka mugadi wa xivandzana? (b) Leswi swi ta hetiseka njhani?

¹⁴ Xo sungula lexi fanelaka ku susiwa hi ndlela leyi nga rindzeriwangiki ni swintsongo i vukhongeri bya mavunwa. Hi leyi ndlela leyi swi endlekaka hi yona: “Timhondzo ta khume leti u ti voneke, tona swin’we ni xivandzana, swi ta venga nsati loyi wa muoswi, swi ta endla leswaku a swela ni ku sala a nga ambalanga nchumu, swi dya nyama ya yena, ni ku n’wi hisa hi ndzilo.” Oho ku chavisa ka swona eka vanhu! (Nhlavutelo 17:16; 18:9-19) I “timhondzo” leti lovisaka, ta vutiko, leti xiyekaka eka nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko, leswi nga ta n’wi lovisa. Vona ndlela yo hlamarisa leyi ha yona leswi swi hi tsundzuxaka vuprofeta bya Yesu bya leswaku “manyala” a ma ta lovisa “Yerusalema”! (Marka 13:14-20; Luka 21:20) Kambe, hambi loko matiko ma ri wona ma endlaka ku avanyisa loku, entiyisweni ma hetisisa ku avanyisa ka Xikwembu eka “muoswi lonkulu,” ku katsa ni Vujagana. Swi helela kwihi ke? Vukhongeri bya mavunwa a byi “nga ha vi kona na kambe.”—Nhlavutelo 17:1; 18:21.

15, 16. (a) ‘Nhlomulo lowukulu’ i yini xana? (b) Wu ta hetelela hi yini ke? (c) Xana Sathana u ta siveriwa njhani leswaku a nga onhi ku langutela ka ku rhula ka vanhu?

¹⁵ Yesu u vule leswaku ku lovisiwa ka Vujagana a ku ta va masungulo ya ‘nhlomulo lowukulu lowu nga siki tshamaka wu va kona hi mpfhuka misava yi tumbuluka ku fikela namuntlha, ni lowu wu nga ta ka wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we.’ (Matewu 24:15, 21) Loko nhlomulo wu ri karhi wu ya emahlweni, Mfumo wa Xikwembu wu ta tisa ku avanyisiwa ka swiyenge hinkwaswo swa politiki ni swa mabindzu swa nhlengeletano ya Sathana. (Daniel 2:44) Kutani Yohane u vona Hosi yi ri yona yi endlaka xiendlo lexi: “Endzhaku ka swona, ndzi vona tilo ri pfuriwile, kutani hi nomu lowu, ku vonaka mangwa yo basa. Loyi a gadeke yona, mavito ya yena va ri i ‘Mutshembeki,’ ni ‘Ntiyiso.’ U avanyisa ni ku Iwa hi ku lulama.” Matiko ya politiki ya misava kun’we ni ‘xifaniso xa xivandzana’ swi n’wi pfukela matimba. Xana hi byihi vuyelo bya nyimpi ya kona? Nakambe, i ku herisiwa ka lava herisaka misava!—Nhlavutelo 19:11, 19-21.

¹⁶ Sweswo swi ta siya xihinga xin’we ntsena lexikulu xa ku rhula: Sathana Diyavulosi hi yexe. Yohane u yile emahlweni a hlamusela ku khiniwa ka nala loyi lonkulu wa vanhu a ku: “Kutani ndzi vona ntsumi yi ri karhi yi xika hi le tilweni, yi tamele evokweni ya yona mpfungura wa khele lero enta ku ya ni ku ya, yi tamele ni mpecana leyikulu. Kutani yi khoma dragona, nyoka leya khale (hi leswaku Diyavulosi, kumbe Sathana), yi n’wi boha nkarhi wo ringana malembe ya 1 000.”—Nhlavutelo 20:1-3.

Nkarhi Wo Hlawula

17. I magoza wahi ma faneleke ku tekiwa sweswi hi vanhu lava tsakelaka ku vona ku rhula ka xiviri?

¹⁷ Mawaku nkarhi wa ku cinca loko nghasi evanhwini! Kambe loko tinhlengeletano ni tihulumendhe ti ri karhi ti susiwa, leswi endlekelaka vanhu ha un’we-un’we ngopfu-ngopfu i mhaka ya ku tihlawulela ka vona vini. Hi ku kombisa rirhandzu, Yehova u lerisile a ku: “Kambe Evangeli yi fanele ku rhanga yi twarisiwa ematikweni hinkwawo,” ku nga si fika nhlomulo lowukulu. (Marka 13:10) Varhandzi va ku rhula va rhamberiwa ku “huma” eka Babilona Lonkulu. (Nhlavutelo 18:4) Lava va nga eVujaganini va khutaziwa ku ‘balekela etintshaveni.’ (Luka 21:21) Lava va titsongahatelaka Mfumo wa Xikwembu va fanele ku papalata ku va ni ‘mfungho wa xivandzana.’ (Nhlavutelo 14:9-12; Yohane 17:15, 16) Ntshungu lowukulu wa vanhu va timbilu letinene wu ta ‘huma enhlomulweni lowukulu.’ (Nhlavutelo 7:9-14) Entiyisweni, ku hava loyi xikolokolo a faneleke ku lova ni mafambiselo ya Sathana.—Swivuriso 2:21, 22.

18, 19. (a) Ku nga vuriwa yini emhakeni ya leswaku nhlomulo lowukulu wu ta sungula rini? (b) Vakriste sweswi va tilunghiselela nkarhi wolowo hi ndlela yihi?

¹⁸ Xana swiendlakalo leswi swo chavisa swi ta endleka rini? Phela, “mahungu lamanene” ma karhi ku twiwa emisaveni hinkwayo namuntlha. “Manyala” ma humelerile. (Matewu 24:14-16) Entiyisweni, ‘xifaniso xa xivandzana,’ ana se xi ri exiyin’weni xa vukona bya xona bya vumbirhi, sweswi i nkarhi wo va “xi ya eku loveni.” (Nhlavutelo 17:8) Ku hetiseka ka “xikombiso” ku komba leswaku hi vile enkarhini wa vukona bya Yesu hi malembe ya 71, ku sukela hi 1914. (Matewu 24:3) Yesu u te: “Loko mi vona swilo sweswo hinkwaswo, tivani leswaku nkarhi wu le kusuhi, wu le nyangweni. Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina: Rixaka leri ri nga ka ri nga hundzi, ku nga si humelela swilo leswi hinkwaswo.” (Matewu 24:33, 34) Kutani ke, ‘nhlomulo lowukulu’ wu ta va wu ri ekusuhi swinene. Xana hi nga swi kota ku hlamusela ku tlula kwalaho ke? Hayi sweswi.

¹⁹ Muapostola Pawulo u vhumbile a ku: “Siku vanhu va nga ta ku: ‘Ku rhulile, ku hava xo karhata,’ hi wona nkarhi lowu ku onhaka ku nga ta va wela henhla hi xitshuketa.” (1 Vatesalonika 5:3) Hikwalaho nhlomulo lowukulu wu ta va xihlamariso lexi tsemaka nhlana eka vanhu hinkwavo. Hambi swi ri tano, a wu nga vi xihlamariso eka Vakriste. Va swi tiva leswaku wa ta, nakambe va landza xileriso xa Yesu lexi nge: “Hitekani ke, mi khongela minkarhi hinkwayo, leswaku mi kuma matimba ya ku pona eka swilo hinkwaswo leswi swi nga ta humelela.”—Luka 21:36.

20. Hikwalaho ka yini enkarhini lowu Vakriste va nga swi koti ku vula leswaku nhlomulo lowukulu wu ta ta rini xana?

²⁰ Hambi swi ri tano, Vakriste va nga ka va nga vuli ka ha ri emahlweni hi ku kongoma leswaku nhlomulo lowukulu wu ta sungula rini. Yehova a nga si boxa “siku ra kona ni nkarhi wa kona.” (Marka 13:32; Matewu 24:42) Xisweswo hi xikombiso, loko Nhlangano wa Matiko wu fungha lembe ra 1986 ri ri Lembe ra “Ku Rhula ka Matiko Hinkwawo,” Vakriste va languta xiendlo lexi hi ku hiseka. Kambe va nga ka va nga hatliseli ku vula ka ha ri emahlweni loko ku ri leswaku leswi swi ta tikomba ku ri ku hetiseka ka marito ya Pawulo lama tshahiweke laha henhla. Hambi swi ri tano va nkhensa leswi Yehova a endleke leswaku va swi kota ku vona nkoka wa ‘xifaniso xa xivandzana’ ni “manyala layo chavisa.” Xisweswo va vona nhlengeletano leyi hi ndlela leyi Yehova a yi vonaka ha yona nakona a va hambukisiwi hi matshalatshala ya yona yo tisa ku rhula.

21. (a) I ku rhula muni loku Vakriste va tikhorwisaka ha kona ni sweswi ke? (b) I yini lexi va nga xi rindzelaka hi ku tiyiseka xana?

²¹ Lava va ‘hitekaka’ ivi va tiveka ehansi ka Mfumo wa Xikwembu va tiphina hi ku rhula hambi ku ri sweswi. Yehova, “Xikwembu xa ku rhula,” u na vona naswona u va nyika “ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako.” (Vafilipiya 4:7, 9) Ku tlula kwalaho, va languta enkarhini lowu nga ekusuhi laha misava hinkwayo yi nga ta tiphina hi ku hetiseka ka vuprofeta lebyo saseka bya Esaya lebyi nge: “Ntiro wa ku lulama ku ta v̌a ku rula, ni mihanḍu ya ku lulama, e ku wisa ni ku ṭaka lo’ku nga yiki helo. Kutani tiko ra mina ri ta aka v̌uakweni byo ṭaka, ne tindlwini le’ti ṭhembekaka, ne tinḍawini le’ti nga ni ku ṭaka e ku wiseni.” (Esaya 32:16-18) Lowu wu ta va nsirhelelo hi mpimo wa misava hinkwayo. (Esaya 11:9) Naswona ku ta va ku rhula ka xiviri hikuva Yehova hi yexe u ta va muendli wa kona.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Hi swihi swihlawutekisi swin’wana swa xivandzana xa Nhlavutelo 17?

◻ Xana xivandzana lexi xi yimela yini?

◻ Hikwalaho ka yini xivandzana lexi xo fanekisela xi nga swi koti ku tisa ku rhula?

◻ Xana Mfumo wa Xikwembu eku heteleleni wu ta ku tisa njhani ku rhula ni nsirhelelo eka vanhu?

◻ Xana vanhu va nga pfunekisa ku yini hi vutivi lebyi?

[Bokisi eka tluka 15]

Pope Paul VI eka Nhlangano wa Matiko u vonile “xikombiso xa mfungho wa Xikwembu wa rirhandzu ni wo hlamarisa wa nhluvuko wa ndyangu wa vanhu”

[Xifaniso eka tluka 17]

Varhandzi va ku rhula va khutaziwa ku ‘huma’ eka Babilona Lonkulu