Yesu, Ntila Wo Wu Landzela Hi Le Ndzhaku

“Mi vitaneriwe swona, hikuva Kriste na yena ú twile ku vaviseka hikwalaho ka n’wina, a mi boxela ntila leswaku mi ta n’wi landza hi le ndzhaku.”—1 PETRO 2:21.

1, 2. Xana Petro a a ri mudyondzisiwa wa muxaka muni enkarhini wa vutirheli bya yena na Yesu?

ENKARHINI wa malembe manharhu ni hafu, Simoni, loyi a tiviweke tanihi Kefa, kumbe Petro,a a ri na nkateko wo tsakela xinghana lexinene na Kriste Yesu. (Yohane 1:35-42) Endzhaku ka kwalomu ka lembe ra ku va a ri mudyondzisiwa, u thyiwile tanihi un’wana wa vaapostola va 12. (Marka 3:13-19) Timhaka ta Evangeli ti komba leswaku Petro a a ri na xivindzi, nsusumeto ni ku kota ku vulavula. Hi un’wana loyi a nga vula leswaku a nga ka a nga landzuli Kriste, ku nga ta yini na yini. Kambe, ehansi ka ntshikilelo, u n’wi landzule kanharhu, hi laha Yesu a profeteke ha kona.—Matewu 26:31-35; Marka 14:66-72.

² Petro a a ri muapostola loyi a nga te eka Yesu, “Milenge ya mina, u nga ka u nga yi hlantswi ni siku ni rin’we!” Kutani loko Yesu a n’wi tshinyile, u swi hundzeletile a ku, “Hosi, ku nga ri milenge ya mina ntsena, kambe na wona mavoko ni nhloko!” (Yohane 13:1-17) A ku ri Simoni Petro yoloyi loyi, loko Yesu a khomiwile, a endleke hi vurhena hi ku hlomula banga ra yena ivi a tsema ndleve ya xinene ya Malko, hlonga ra muprista lonkulu. Nakambe swoleswo swi endle leswaku Yesu a tshinya: “Tlherisela banga ra wena enkotlotweni wa rona; xana a ndzi nga nwi xinwelo lexi Tatana a ndzi nyikeke xona xana?”—Yohane 18:10, 11.

3. Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Petro ke?

³ Xana leswi na swiendlakalo swin’wana swi komba yini ha Petro? Leswaku hakanyingi a a nga anakanyi ku fana na Yesu. Nakambe leswaku a a nga vanga na miehleketo ya Kriste minkarhi hinkwayo. Swoleswo i ntiyiso hakanyingi eka hina vini. Hi hluleka ku languta timhaka ku twanana ni ndlela ya Yesu ya ku anakanya. Swiendlo swa hina swi hinganyetiwa hi ku nga hetiseki ka hina ka ntumbuluko wa munhu.—Luka 9:46-50; Varhoma 7:21-23.

4. I swiendlakalo swihi leswi endzhaku swi khumbeke ndlela ya Petro yo ehleketa? (Vona Vagalatiya 2:11-14.)

⁴ Hambi swi ri tano, swilo swi sungule ku cinca eka Petro hi Pentekosta ku ya emahlweni. Hi ku susumetiwa hi moya lowo kwetsima, u rhangele ntirho wo chumayela exikarhi ka Vayuda eYerusalema. (Mintirho tindzima 2-5) Ehansi ka ku vonakala ka moya lowo kwetsima, nakambe u lulamise mianakanyo yakwe leswaku yi fambelana ni miehleketo ya Kriste malunghana ni Vamatiko. (Mintirho ndzima 10) Petro u kombe ku titsongahata, mfanelo leyi nga ya risima eka hina loko hi lava ku twanana na Kriste.—Matewu 18:3; 23:12.

Loyi A Nga Vonekiki Kambe A Tiviwa

5, 6. Xana mhaka ya leswaku a hi si vona Kriste yi hi sivela ku landzela xikombiso xakwe?

⁵ Hi nkarhi lowu Petro a tsaleke papila rakwe ro sungula leri huhuteriweke, kwalomu ka 62-64 C.E., a a ri na nkarhi wo komba vutirheli byakwe na Yesu ni ku twisisa mianakanyo ya Yesu ku antswa etimhakeni. Eku sunguleni ka papila leri muapostola u xiya mhaka yo olova—ya leswaku vunyingi bya vamakwavo eAsia Minor a va nga n’wi tivi Yesu hi xiviri hi laha yena a a n’wi tiva ha kona. Kambe swoleswo a ku ri xihinga xo va na miehleketo ya Kriste ni ku entisa xikombiso xakwe? Petro u ri: “Ni loko mi nga si n’wi vona, ma n’wi rhandza; hambi ni sweswi mi nga n’wi voneki, ma pfumela eka yena, kutani mi tsaka hi ku tsaka loku hlamarisaka, loku nga vulekiki, mi ri karhi mi kuma mihandzu ya ku pfumela ka n’wina, ku nga ku ponisiwa ka mimoya ya n’wina.”—1 Petro 1:8, 9.

⁶ Marito ya Petro ya fanele ku tirha ku ringana eka hinkwavo vanhu va Yehova namuntlha. A hi tivanga Kriste hi xiviri, kambe loko nakambe hi endla ku ‘lavisisa ni ku kambisisa’ ivi hi ‘hambeta hi kambisisa’ hi laha vaprofeta va endleke ha kona, kutani hi nga swi kota, hi mpimo lowukulu, ku kuma mianakanyo ya Kriste.—1 Petro 1:10, 11.

Yesu, Ntila Lowu Hetisekeke

7, 8. (a) I xitsundzuxo xihi lexi tolovelekeke lexi Petro a xi nyikeleke eka papila ra yena ro sungula? (b) Xana i yini nhlamuselo ya xisekelo ya hy·po·gram·mosʹ? Petro u ri tirhisa njhani ke?

⁷ Hi ku twisisa kakwe ka le rivaleni ka mianakanyo ya Yesu ni le hansi ka ku leteriwa hi moya lowo kwetsima, Petro u swi kotile ku nyikela xitsundzuxo eka vapfumeri-kulobye va yena hi laha va nga kombisaka mianakanyo ya Kriste ha kona eka swiyimo swa vona leswi hambanaka. (2 Timotiya 3:16) Xisweswo, u khongotela Vakriste hinkwavo ‘leswi va nga valuveri ni vaendzi emisaveni,’ ku fularhela ku navela ka nyama. Wa va khutaza, hambi loko va xaniseka hikwalaho ka ku lulama, ku hlayisa mahanyelo lamanene eka vutomi bya vona bya siku na siku.—1 Petro 2:11, 12.

⁸ Tilayeni ti nga ri tingani endzhakunyana Petro u endla xifaniso xa mano, a ku: “Kasi, loko mi endla leswi lulameke, kutani mi tiyisela mi ri karhi mi twisiwa ku vava hikwalaho ka swona, sweswo swa nkhenseka eka Xikwembu. Mi vitaneriwe swona, hikuva Kriste na yena ú twile ku vaviseka hikwalaho ka n’wina, a mi boxela ntila leswaku mi ta n’wi landza hi le ndzhaku.” (1 Petro 2:20, 21) Rito ra Xigriki leri hundzuluxiweke va ku “ntila,” kumbe “xikombiso” eka ku hundzuluxela kun’wana ko tala, i hy·pogram·mosʹ. Leswi kahle-kahle swi vula “ehansi ka ku tsala,” kumbe “kopi yo tsala, ku katsa ni maletere hinkwawo ya nongonoko wa maletere yo tsala, lama nyikiweke vasunguri tanihi xipfuni eku dyondzeni ku ma tsala.” (A Greek-English Lexicon of the New Testament, J. H. Thayer) Xisweswo, vana va xikolo minkarhi yin’wana a va nyikiwa swileti leswi mudyondzisi a tsaleke maletere ya xikombiso xa matsalelo eka swona. Xichudeni a xi fanele ku landzela xikombiso ivi xi ringeta ku kopa kahle ehansi. Petro u vula mhaka leyi tiyeke laha, hikuva hi yena ntsena mutsari wa Matsalwa ya Xigriki loyi a tirhisaka rito hy·pogram·mosʹ. Xisweswo u komba mhaka ya leswaku Yesu u siye xikombiso lexi hetisekeke eka valandzeri vakwe leswaku va xi entisa.

9. I yini leswi ringanyetiwaka hi rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “mianakanyo”? (Ringanisa Matewu 20:28.)

⁹ Endzhakunyana, Petro u hi tsalele dyondzo ya ku tiyisela ka Kriste ka ku xaniseka. “Hikokwalaho, leswi Kriste a tweke ku vava enyameni, na n’wina hlomani matlhari hi ku va ni mianakanyo [Xigriki, enʹnoi·an]” yo fana ni ya yena. (1 Petro 4:1) Laha nakambe u tirhisa rito leri nga tolovelekangiki, enʹnoi·a, leri kumekaka kambirhi ntsena eka Matsalwa ya Xigriki. (Vona Vaheveru 4:12, The Kingdom Interlinear Translation.) Ku ya hi J. H. Thayer, enʹnoi·a swi vula “mianakanyo, ku twisisa, ku rhandza; mukhuva wo ehleketa ni ku twa.” Hikwalaho, hi fanela ku twanana ni ndlela ya Kriste ya ku ehleketa ni matitwelo. Kambe hi nga endla ku twananisa koloko hi ndlela yihi? Ku fanele ku endliwa ku fikela eka mpimo wihi?

10. Xana Petro a a vula yini hi marito lama nge “n’wina hlomani matlhari”?

¹⁰ Petro u tirhisa vun’we bya riendli ra Xigriki ho·pliʹsa·sthe, leswi vulaka ‘ku hloma matlhari tanihi socha.’ Socha rin’wana ni rin’wana leri hlomaka ku nga ri hi mbilu hinkwayo ri nga ka ri nga tlhaveli hi dyambu enyimpini. Hikokwalaho ke, marito ya Petro a ya siyi ndhawu ya ku entisa ndlela ya ku anakanya ka Yesu hi mukhuva lowu nga hava ku chivirika. Hi fanele hi va hi moya hinkwawo eku naveleni ka hina ka ku va ni “mianakanyo” ya Kriste, kumbe ‘ndlela yo anakanya.’ (1 Petro 4:1, Today’s English Version) Leswi swi hi tsundzuxa hi laha Pawulo a kandziyiseke ha kona leswaku Mukriste u fanele ku hloma hi ‘swisirhelelo ni matlhari hinkwawo ya Xikwembu’ leswaku a ta kota ku yima a lwa na Sathana ni misava yakwe.—Vaefesa 6:11-18.

Mianakanyo Ya Kriste Eka Vavasati

11. I xitsundzuxo xihi lexi Petro a xi nyikelaka eka vavasati va Vukriste?

¹¹ Exikarhi ka papila ra yena, Petro u kokela mianakanyo yakwe eka vavasati ni vavanuna. Eka misava yoleyo ya khale ya vahedeni, laha vavasati a va nga ri na timfanelo hi laha ku heleleke, a swi nonon’hwa ngopfu eka wansati wa Mukriste ku hlayisa vutshembeki byakwe loko a ri na nuna la nga pfumeriki. A a rhuketeriwa, a xanisiwa ni ku tshikiwa hikuva a fularhele vakokwana lava feke. Xiyimo a xi hambananga swinene eminkarhini ya manguva lawa. Kambe Petro u kandziyisa nakambe nkoka wa ku va ni mianakanyo ya Kriste, u swi rhandza ku xanisekela ku lulama. U ri: “Hi mukhuv̌a wolowo [wa Kriste, lowu vuriweke eka tindzimana leti hundzeke], na ṅwina v̌av̌asati, yingisani v̌anuna v̌a ṅwina, leŝaku hambi loko vaṅwana v̌a nga v̌a kona la’v̌a nga yingisiki rito, v̌a ta kokiwa hi mikhuv̌a ya v̌asati v̌a v̌ona, ku nga ri hi rito.”—1 Petro 3:1, 2 Bibele ya Xitsonga.

12. (a) Xana ku titsongahata ka wansati, moya wo rhula wu komba xikombiso xa Yesu hi ndlela yihi? (1 Vakorinto 11:3) (b) Moya wakwe wo rhula wu langutiwa njhani hi Xikwembu, naswona kahle-kahle na hi nuna wakwe?

¹² Ina, munghana la nga pfumeriki minkarhi yin’wana a nga hluriwa, hayi hi ku phikelela marhengu yo chumayela, kambe hi “xichavo” na hi xikombiso xa ‘ku tshembeka ni ripfalo’ ra nsati la titsongahataka. (1 Petro 3:2, The Jerusalem Bible) ‘Moya wa yena lowu nga onhakiki wa ku olova ni ku rhula, lowu nga ni nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu’ nakambe wu nga pfuna nuna wa yena ku vona mimbuyelo yo va ni mianakanyo ya Kriste eka vutomi bya siku na siku. (1 Petro 3:4) Hikwalaho ka yini moya wolowo wo olova wu komba mianakanyo ya Yesu? Hikuva Yesu hi yexe u te: “Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina, hikuva ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo; kutani mimoya ya n’wina yi ta kuma ku wisa.”—Matewu 11:29.

Mianakanyo Ya Kriste Eka Vavanuna

13. Vavanuna va fanele ku khoma vasati va vona hi ndlela yihi? (Vaefesa 5:28, 29, 33)

¹³ Vavanuna hi ku fanana va fanele ku kombisa mianakanyo ya Kriste loko va karhi va kombisa rirhandzu ra ntiyiso eka vasati va vona. Petro nakambe wa khongotela: “Na n’wina vavanuna, hanyisanani ni vasati va n’wina hi ku twelana, hikuva va fana ni swibya leswi nga tiyangiki, na swona mi xixima vavasati.” (1 Petro 3:7) Eka misava yoleyo ya khale ya vahedeni, xitsundzuxo lexi a xi hlamarisa—ku xixima wansati! Kambe bandlha ra Vukriste a ri fanele ku hambana ni misava. Eka vukati bya Vukriste a ku fanele ku va ni ndzhuti na xichavo lexikulu.—1 Petro 4:3, 4.

14. Wanuna a nga komba ku xixima ni ku khathalela nsati wakwe hi ndlela yihi?

¹⁴ Kriste nkarhi na nkarhi a a khathalela vadyondzisiwa vakwe ni mintshungu leyi n’wi landzeleke. (Marka 6:30-44) Leswi swi fanelana kahle ni xitsundzuxo xa Petro eka vavanuna ku xiya xiyimo xa xisati xa vasati va vona. Ku hundzuluxela ka Xipaniya ku xi veka hi ndlela leyi: “Malunghana ni vavanuna: vanani ni vutlhari eka vutomi bya n’wina lebyi mi byi hlanganyelaka, mi komba ku ehleketela wansati, hikuva i xibye lexi nga tiyangiki.” (Nueva Biblia Española) Loko nuna a landzela ntila wa Kriste, u ta xiya ku tsana ka tlhelo ra va xisati ka vutomi bya nsati wa yena. Swoleswo swi katsa masiku wolawo yo nonon’hwa loko a lava musa, ku lehiseriwa mbilu ni ku khathaleriwa loku taleke. Hakunene nuna wa rirhandzu u ta tirhisa ku tikhoma naswona a nga ka a nga vi la sindzisaka eka swiyimo swo tano. Rirhandzu ra ntiyiso ra tinyiketela.—Ringanisa Levitika 15:24; 20:18; 1 Vakorinto 7:3-6.

15. I xikombiso xihi lexi Yesu a xi nyikeke emhakeni ya vunhloko?

¹⁵ I ntiyiso, “nuna i nhloko ya nsati.” Kambe xana i mani ntila wa yena eku tirhiseni ka vunhloko byolebyo? Pawulo u hlamusela leswi hi ku engetela a ku, “kukota leswi Kriste na yena a nga nhloko ya Kereke.” (Vaefesa 5:23) Marito lawa yo veka mindzilakana a ya siyi ndhawu ya vulawuri bya bixopo ni mfumonyana wa hosi eka vuxaka bya vukati bya Mukriste. Eku tirhisaneni ka yena ni vadyondzisiwa, Kriste a nga tirhisanga matimba yakwe (vunhloko byakwe) hi ndlela yo biha kambe ku ri na sweswo, u tirhise matimba ya yena hi ku pfumelelana ni milawu ya Bibele.—Ringanisa Matewu 16:13-17, 20; Luka 9:18-21.

Ntila Wa Kriste Eka Vanhu

16. (a) Hikwalaho ka yini Petro a a tikarhatela swinene xilaveko xa ku titsongahata? (b) I mani loyi ngopfu-ngopfu a faneleke ku komba mfanelo leyi?

¹⁶ Evutirhelini bya yena Yesu hi minkarhi hinkwayo u kombise risima ra ku titsongahata. Eka xifaniso xakwe xa lava rhambiweke enkhubyeni wa vukati, u te: “Hikuva un’wana ni un’wana loyi a tikurisaka, ú ta tsongahatiwa; kambe loyi a titsongahataka ú ta kurisiwa.” (Luka 14:11) Petro a a khathalela mianakanyo ya Yesu emhakeni leyi. Xana a a nga fanelanga ku tsundzuka xikombiso xa Yesu eku hlantsweni ka milenge ya vadyondzisiwa? (Yohane 13:4-17) Hikwalaho eka papila ra yena ro sungula u khutaza vavanuna lava kuleke ni lavantshwa ku kombisa langutelo ra ku titsongahata. Vakulu va ‘nga tshuki va fuma lava va nyikiweke vona ku va risa, kambe va boxela ntlhambi entila lowunene.’ Lavantshwa va fanele ku titsongahata eka lavakulu. Kambe hinkwavo ka vona, lavantshwa ni lavakulu, va fanele ku ‘titsongahata, va tiveka ehansi, hikuva Xikwembu xi alela lava tikurisaka, kambe xi tsetselela lava titsongahataka.’—1 Petro 5:1-5.

17. Xana riendli ra Xigriki ra “ku ambala ku titsongahata” ri tlakusa ntirho wa ku titsongahata hi ndlela yihi?

¹⁷ Laha nakambe Petro u tirhisa rito leri hlawulekeke ku hlamusela yinhla yakwe ya ku titsongahata. U ri: “Ambalani hinkwenu [Xigriki, eg·kom·boʹsa·sthe] ku titsongahata mi tiveka ehansi.” Riendli leri ri huma eka rimitsu leri vulaka fundzu kumbe ku tsimba, naswona nhlamuselo ya rona yi fambelana ni “mofulani wo basa kumbe fasikoti ya mahlonga, lowu a wu bohiwa exisutini . . . ni ku hlawula mahlonga eka vanhu lava ntshunxekeke; kutani ke, . . . ambalani ku titsongahata tanihi xiambalo xa n’wina xa vuhlonga . . . hil. hi ku ambala ku titsongahata mi kombisa ku tiveka ka n’wina ehansi ka van’wana.”—A Greek-English Lexicon of the New Testament, J. H. Thayer.

18. (a) I yini lexi vavanuna lava tinyiketeleke va faneleke ku va na xona emiehleketweni malunghana ni kungu ra vona? (b) Ku hi ndlela yihi yo hlawuleka vamakwerhu vo tala va xisati va nga xikombiso xa ku titsongahata?

¹⁸ Xana vanhu lava tinyiketeleke va nga tirhisa xitsundzuxo xolexo namuntlha hi ndlela yihi? Hi ku xiya leswaku xiyimo xihi na xihi xa vutihlamuleri endzeni ka bandlha ra Vukriste i xiavelo xa ntirho wo titsongahata. Van’wana hi ku hoxa va nga ha ehleketa leswaku ku va nandza wa vutirheli, nkulu wa bandlha, mulanguteri wa xifundza, wa muganga kumbe wa Bethele, i ku fikelela xikhundla xa ku tiphina ni matimba. Hi mukhuva wolowo a va na yona mianakanyo ya Kriste emhakeni ya kona. Ku hava ndhawu ya ku navela ka vutianakanyi loko hi ri na mianakanyo ya Kriste. Makungu ya hina yo tirhela Xikwembu ni vamakwerhu ya fanele ku tenga. Hi xikombiso, vo tala va vamakwerhu va xisati va Vakriste va rhangela entirhweni wa vuphayona ni vurhumiwa. Van’wana i vahuweleri lava hisekaka va mahungu lamanene ku nga khathariseki ku xanisiwa kumbe ku kanetiwa hi vandyangu. Naswona hinkwaswo leswi va swi endla handle ka kungu rihi na rihi ro va malandza ya vutirheli kumbe valanguteri!

Rirhandzu—Mfanelo-nkulu Ya Xikombiso Xa Kriste

19. Hi yihi mfanelo-nkulu ya xikombiso xa Kriste? Hi swi tivisa ku yini sweswo?

¹⁹ Xana Petro u kandziyisa yini ehenhla ka hinkwaswo leswi malunghana ni mianakanyo ya Kriste? Wa tsala: “Ku tlula leswi hinkwaswo, tiyani eku rhandzaneni, hikuva rirhandzu ri funengeta swidyoho leswo tala.” (1 Petro 4:8) Yesu u kombise rirhandzu rolero hi ndlela yihi? U dyondzisile: “Nawu wa mina hi lowu: hi leswaku mi rhandzana, kukotisa leswi na mina ndzi mi rhandzeke. A ku na munhu la nga ni rirhandzu leri tlulaka ra loyi a nyiketaka vutomi bya yena hikwalaho ka vanakulobye.” (Yohane 15:12, 13) Endzhakunyana, Yesu u nyikete vutomi byakwe hikwalaho ka vanhu. Kutani hakunene rirhandzu ra yena ri funengete swidyoho leswo tala! Hikokwalaho ke, loko hakunene hi ri na mianakanyo leyi Yesu a a ri na yona, na hina, hi ta ‘rhandzana’ ni ku rivalela.—Vakolosa 3:12-14; Swivuriso 10:12.

20. Loko hi lava ku landzela ntila wa Kriste hi le ndzhaku, xana hinkwerhu ka hina hi fanele ku endla yini?

²⁰ Xikombiso xa Kriste xi katsakanyiwile hi rito rin’we—rirhandzu. Loko kunene-nene hi entisa xikombiso xa Yesu eka hinkwaswo leswi hi swi ehleketaka, leswi hi swi vulaka ni leswi hi swi endlaka, hi ta tirhisa ni rirhandzu. Tanihi laha Petro a vuleke ha kona: “Eku heteleleni: N’wina hinkwenu mi fanele ku va ni moya wun’we, mi twelana vusiwana, mi va ni rirhandzu eka vamakwenu, mi va ni mbilu ya vumunhu ni miehleketo ya ku titsongahata. Mi nga tlheriseli ku biha hi ku biha, kumbe ndzhukano hi ndzhukano, kambe ematshan’wini ya sweswo, katekisani, hikuva hi leswi mi nga vitaneriwa ku endla swona, leswaku mi ta kuma nkateko na n’wina.”—1 Petro 3:8, 9.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Hi fanele ku landzela ntila lowu Kriste a hi siyeleke wona hi ndlela yihi?

◻ Nsati wa Mukriste u fanele ku xi landzela njhani xikombiso xa Kriste?

◻ Xana vavanuna va Vakriste va fanele ku xixima vasati va vona hi ndlela yihi?

◻ Petro u ku kandziyise njhani ku titsongahata?

◻ Hi yini mfanelo-nkulu ya xikombiso xa Yesu?

[Xifaniso eka tluka 18]

Mudyondzisi u tsarile tinhlanga-nkulu eka tilayeni ta le henhla; xichudeni xi ringeta ku endla kopi leyi hetisekeke (hy·po·gram·mosʹ)