“Lani U Nga Ta Ya Kona Na Mina Ni Ta Ya Kona”

1, 2. a) Tlhamusela liyendzo la Ruti na Nawomi, ni leswi a va titwisa xiswona. b) A liyendzo la Ruti a li hambanise ku yini ni la Nawomi?

PIMISA hi Ruti na Nawomi na va famba ka tindlela ta Mowabu, naswona tindlela toleto a ti li kusuhi ni tintshava. Phela loko dlambu li ya li pela swi nga yendleka Ruti a txuvuke n’wingi wa yena Nawomi na a tivutisa swaku indjhe a swi nga ta yampsa kuva va nyimanyana va humula, hileswi a a pimisa swaku se a a karhalile. Ruti a a yendla leswo hikusa a a mu rhandza swinene Nawomi, naswona a a lava ku yendla hinkwaswu swaku a mu pfuna.

² Ruti na Nawomi a va vavisekile swinene. Nawomi a a feliwe hi nuna ka malembe lawa ma nga hundza, kambe swoswi a a twa mbilu ku vava hileswi a ha ku feliwa hi vana va yena vambirhi, Mahaloni na Kiliyoni. Na yena Ruti a a twa mbilu ku vava hileswi a a feliwe hi nuna wa yena ku nga Mahaloni. Vavasati lava vambirhi a va ya ka ndhawu yin’we ku nga Betlehema, kambe a liyendzo la vona a li hambanile. Nawomi a a tlhelela ka tiko la yena kambe Ruti a a ya ka ndhawu leyi a a nga yi tivi, naswona a a siye hinkwaswu leswi a a li na swona, leswi patsaka maxaka ya yena, swilo leswi a a swi tolovelile hambi hi swikwembu swa yena. — Lerha Ruti 1:3-6.

3. I tinhlamulu ta swivutiso swini leti nga ta hi pfuna ku tekelela lipfumelo la Ruti?

³ Kasi hi mhaka muni Ruti a yendle xiboho xa ku suka aMowabu a ya Betlehema? Ruti a a ta swi kotisa ku yini ku hlayisa n’wingi wa yena Nawomi? Ku tiva tinhlamulu ta swivutiso leswi swi ta hi pfuna ku twisisa swaku Ruti a a li wansati wa lipfumelo ni leswaku hi nga swi kotisa ku yini ku mu tekelela. (Vona kwadru leli nge “Buku Lalitsongo Leli Nga Ni Swilo Swa Lisima Ni Swa Wutlharhi.”) Kambe swoswi, a hi rhangeni hi ku vona swaku hi mhaka muni Nawomi na Ruti va suke aMowabu va ya Betlehema.

Ndjangu Lowu Nga Kumana Ni Swikarhatu Swaswikulu

4, 5. a) Hi mhaka muni ndjangu wa Nawomi wu fambe wu ya tshama aMowabu? b) Hi swini swikarhatu leswi Nawomi a nga kumana na swona aMowabu?

⁴ Ruti a kulele ka tiko la Mowabu, ku nga tiko leli a li li kusuhi ni lwandle leli vitaniwaka Lwandle la Ku Fa. Tiko leli a li ni minsinya ya yinyingi, tintshava ni minkova ya ku yenta hintamu. Funtshi a tiko leli a li ni masimu ya ku nona swinene ni swakudla swa swinyingi. Hambiloko aIsrayele ku ni ndlala, a tiko leli a li tama li va ni swakudla. Phela hi leswo swi nga yendla swaku Ruti a tivana na Mahaloni ni ndjangu wa yena. — Rut. 1:1.

⁵ Hi mhaka ya ndlala leyi a yi li kona ka tiko la Israyele, Elimeleki na Nawomi va teke xiboho xa ku rhurha va ya tshama ka tiko lin’wani. Ka tiko lolelo va kumane ni swikarhatu swa ku tala. Xin’we xa swikarhatu leswi a va li na swona a ku li ku gandzela Yehovha, hikusa ka tiko leliyani a ku nga na ndhawu leyi a va ta gandzela Yehovha ka yona. (Det. 16:16, 17) Nawomi a swi kotile ku tama a va ni lipfumelo la ku tiya, kambe a vavisekile hintamu hileswi a wa ha ku feliwa hi nuna wa yena. — Rut. 1:2, 3.

6, 7. a) Hi mhaka muni Nawomi a karhatekile nkama lowu vana va yena va nga chada ni vavasati va Mowabu? b) Hi mhaka muni ndlela leyi Nawomi a a khoma vasati va vana va yena hi yona a yi li yinene?

⁶ Nawomi a a karhatekile hintamu hileswi vana va yena a va chade ni vavasati va Mowabu. (Rut. 1:4) Yena a a swi tiva swaku Abrahamu a a yendle hinkwaswu leswaku a lavela Izaki nsati ka vanhu lava tirhelaka Yehovha. (Gen. 24:3, 4) Hi ku famba ka nkama, Nawu wa Moxe wu vule leswaku Vayisrayele a va fanele va chada ni vanhu lava a va tirhela Yehovha hikusa leswo a swi ta va pfuna swaku va nga gandzeli swikwembu swa mavunhwa. — Det. 7:3, 4.

⁷ Hambileswo, Mahaloni na Kiliyoni va chade ni vavasati va Mowabu. Hambileswi Nawomi a nga karhateka a tlhela a va ni tingana hi mhaka ya leswi vana va yena va nga teka vavasati va Mowabu, a swi kotile ku va komba lirhandzu ni timpsalu vasati va vana va yena. Kumbexana Nawomi a a nyimela swaku siku lin’wani na vona a va ta txintxa va sungula ku gandzela Yehovha ku fana na yena. Ruti na Orpa na vona a va mu rhandza hintamu Nawomi. Phela a wuxaka lalinene leli a va li na lona li va pfunile nkama lowu va nga kumana ni swikarhatu, hikusa na va nge se va ni vana, Ruti na Orpa va feliwe hi vanuna va vona. — Rut. 1:5.

8. I mpsini swi nga yendla leswaku Ruti a navela ku tiva swin’wani hi Yehovha?

⁸ Ku nga va leswaku wukhongeli la khale la Ruti li mu pfunile leswaku a tiyisela swikarhatu? Nada. Phela ka tiko la Mowabu vanhu a va gandzela swikwembu swa swinyingi swa mavunhwa, naswona a xaxikulu xa kona a ku li Kimoxi. (Tin. 21:29) Swi tikomba ingaku vanhu lava a va tshama aMowabu a va yendla swilo swa ku chavisa hintamu loko va gandzela swikwembu swa vona, swa ku fana ni ku yendla magandzelo hi swivanani. Leswo a swi hambane hintamu ni leswi Ruti a nga swi twa ka nuna wa yena Mahaloni ni ka n’wingi wa yena Nawomi, ku nga leswaku Yehovha Xikwembu xa Israyele i Xikwembu xa lirhandzu ni ntwelawusiwana naswona a a fuma hi lirhandzu ku nga li hi nhonga ya nsimbi. (Lerha Deteronoma 6:5.) Loko se a feliwile hi nuna, swi nga yendleka Ruti a ye a mu rhandza hintamu Nawomi a tlhela a lava ku tama a mu yingisela loko a tlhamusela leswi Yehovha Xikwembu xa matimba hinkwawu a a tshamise xiswona, leswi se a a swi yendlile, ni ndlela ya lirhandzu leyi a nga va khoma hi yona vanhu va yena ka nkama lowu nga hundza.

9-11. a) I mpsini leswi Nawomi, Ruti na Orpa va nga swi yendla? b) Hi nga djondza yini ka leswi nga va humelela?

⁹ Nawomi a a swi navela hintamu ku tiva swaku kasi ku yendleka yini ka tiko la yena. Siku lin’wani a twe swaku a dlala se a yi helile, naswona Yehovha a a pfune vanhu va yena hi ku va nyika swakudla. Swi nga yendleka Nawomi a twe mhaka yoleyo hi munhu lweyi a a xavisa swilo aMowabu. Phela swoswi ndhawu liyani yi tlhele yi faneliwa hi vito leli nge Betlehema leswi vulaka “Ndhawu ya Swakudla”. Hi mhaka leyo Nawomi a yendle xiboho xa ku tlhelela kaya. — Rut. 1:6.

¹⁰ I mpsini leswi Ruti na Orpa a va ta swi yendla? (Rut. 1:7) Leswi a va kumana ni swikarhatu swaswikulu va tshinele hintamu ka Nawomi. Ruti a a mu rhandza hintamu Nawomi hikusa a a ni lipfumelo la ku tiya ka Yehovha. Vona vanharhu va khome ndlela va kongoma Yuda.

¹¹ Leswi swi nga yendlekela Ruti swi hi khumbukisa leswaku vanhu hinkwavu, ku nga na mhaka swaku i vavanene kumbe va ku biha, va nga ha kumana ni swikarhatu. (Ekl. 9:2, 11) Loko hi kumana ni xikarhatu, i swinene ku pfumela ku tiyisiwa hi vanhu van’wani ngopfungopfu lava tshembaka Yehovha, Xikwembu xa Nawomi. — Swiv. 17:17.

Ruti A Kombise Lirhandzu Lalikulu Swinene

12, 13. Hi mhaka muni Nawomi a byele Ruti na Orpa swaku va tlhelela kaya ka vona naswona vona va hlamulise ku yini?

¹² Loko se va fambe mpfhuka wa ku leha, Nawomi a sungule ku karhateka. A a tivutisa swaku a ku ta yendleka yini hi vavasati lavayani vambirhi lava a va swi kombisile swaku a va mu rhandza, yena ni ndjangu wa yena. A a karhateka hi leswaku a a ta va hlayisisa ku yini loko vo ya Betlehema, ka ndhawu leyi ni ku yi tiva a va nga yi tivi.

¹³ Nawomi a game a byela Ruti na Orpa a ku: “Tlhelani mi ya ka vamamani va n’wina. Yehovha a a mi rhandzi ku fana ni leswi mi nga va rhandzisa xiswona vanuna va n’wina lava nga fa, ni leswi mi nga ni rhandzisa xiswona.” Nawomi a tlhele a kombisa swaku a a navela swaku Yehovha a va katekisa hi swilo swaswinene swa ku fana ni ku kuma vavanuna va tlhela va kuma ndhawu ya ku tshama ka yona. Loko se a vule marito lawayani Nawomi a game “a va bejara va sungula ku rila hintamu.” Swa tikomba swaku Ruti na Orpa a va mu rhandza swinene n’wingi wa vona Nawomi, se hi leswo swi nga va yendla va ku: “Hi ta famba na wena ka vanhu va wena.” — Rut. 1:8-10.

14, 15. a) I mpsini leswi Orpa a nga swi yendla? b) I mpsini leswi Nawomi a nga swi vula swaku a zama ku tlhelisa Ruti?

¹⁴ Nawomi a nga tekelanga ku ma pfumela marito ya vavasati lava vavambirhi, a va sindzisile leswaku va tlhelela kaya ka vona. A va khumbukise leswaku yena a a nga ha na nuna lweyi a a ta mu hlayisa seniya aBetlehema, naswona hi mhaka ya leswi a nga guga a va byele leswaku a a nga ha ta psala vana lava a va ta tlhela va chada na vona. Orpa a vone leswaku leswi a swi vuliwa hi Nawomi a swi twala, se na a vavisekile swinene a bejare n’wingi wa yena a gama a tlhelela kaya ka yena a ya tshama ni maxaka ya yena. — Rut. 1:11-14.

¹⁵ Se hi nga ku yini hi Ruti? Phela leswi Nawomi a nga swi vula a swi tirha ka vona vambirhi. Leswi Ruti a a mu rhandza hintamu Nawomi a mu landzile, kambe nkama Nawomi a nga vona leswaku Ruti a a mu landza a te: “A wu swi voni swaku hambi Orpa lweyi na yena a nga feliwa hi nuna a tlhelelile ka tiko la yena ni ka swikwembu swa yena? Hi mhaka muni u nga fambi na yena?” (Rut. 1:15) Marito lawa ya Nawomi ma kombisa leswaku Orpa a ngo yo tlhelela ka ndjangu wa yena ntsena kambe a tlhelele ni ka “swikwembu swa yena” leswi a a swi gandzela aMowabu, swa ku fana na Kimoxi ni swin’wani. Se Ruti ke, a a ta tlhelela ka swikwembu swa yena?

16-18. a) Ruti a li kombisise ku yini lirhandzu la ntiyiso? b) Hi djondza yini ka lirhandzu leli Ruti a nga li kombisa ka n’wingi wa yena? (Vona mufoto lowu kombisaka Ruti na Nawomi.)

¹⁶ Loko Ruti a txuvuka n’wingi wa yena Nawomi a mu twele wusiwana. Phela a a mu rhandza swinene Nawomi ni Xikwembu xa yena. Se Ruti a game a ku: “U nga ni tlhelisi; hikusa lani u nga ta ya kona, na mina ni ta ya kona, lani u nga ta yetlela kona na mina ni ta yetlela kona. Maxaka ya wena ma ta va maxaka ya mina ni Xikwembu xa wena xi ta va Xikwembu xa mina. Lani u nga ta fela kona, na mina ni ta fela kona, ni tlhela ni lahliwa kona. Yehovha a a ni khatisi hintamu loko hi hambanisiwa hi swin’wani ku nga li lifu.” — Rut. 1:16, 17.

¹⁷ Marito lawayani ma nga vuliwa hi Ruti i ya lisima hintamu swinene, hikusa hambileswi se ku hundzaka kolomuyani ka 3.000 wa malembe na a ma vulile ha ha tama hi ma khumbuka hambi hi hina swoswi. Phela leswi Ruti a nga swi vula swi swi kombisa kahle swaku a a mu rhandza hintamu n’wingi wa yena Nawomi funtshi a a tinyimisele ku tshembeka ka yena wutomi la yena hinkwalu. Ruti a ze vula swaku lomu Nawomi a a ta fela kona na yena a a ta fela kona funtshi a a tinyimisele ku famba na yena hinkwaku lomu a a ta ya kona. Leswo swi kombisa swaku ku hambana na Orpa lweyi a nga tlhelela ka swikwembu leswi a swi gandzeliwa hi Vamowabu, Ruti a a tinyimisele ku gandzela Xikwembu lexi a xi gandzeliwa hi Nawomi ku nga Yehovha.a

¹⁸ Ruti na Nawomi va teke liyendzo lelo la ku ya Betlehema naswona swi nga yendleka liyendzo lolelo li teke kolomuyani ka vhiki. Ka liyendzo leli na va li ka lona va swi kotile ku tiyisana ka swikarhatu leswi a a va kumana na swona.

19. Hi nga li kombisisa ku yini lirhandzu la ku fana ni la Ruti andjangwini, ka vanghanu va hina ni le bandleni?

¹⁹ Namuntlha hi kumana ni swikarhatu swa swinyingi. Phela hi hanya ka masiku lawa Bibele li vulaka swaku i “minkama ya ku karhata leyi swi tikaka ku hanya ka yona.” (2 Tm. 3:1) Hi mhaka ya swikarhatu leswi hi kumanaka na swona swi ya swi laveka hintamu swaku hi kombisa lirhandzu la ntiyiso la ku fana ni leli li nga kombisiwa hi Ruti. Lirhandzu lolelo li ta hi pfuna swaku lweyi hi mu rhandzaka hi tama hi mu komba swaku ha mu rhandza hambi ko yendleka yini na yini. Lirhandzu lolelo li ta hi pfuna ka wukati la hina, li tlhela li hi pfuna ku tama hi rhandza maxaka ya hina, vanghanu va hina ku patsa ni vamakwerhu abandleni. (Lerha 1 Yohani 4:7, 8, 20.) Loko hi kombisa lirhandzu la ntiyiso hi ta fana na Ruti.

Ruti Na Nawomi Na Va Li Betlehema

20-22. a) Nkama lowu Nawomi a nga vuya hi Mowabu a a tshamise ku yini? b) Nawomi a a pimisa swaku i mani lweyi a a mu vangela swikarhatu? (Vona ni Yakobe 1:13.)

²⁰ Ku vulavula hi lirhandzu la ntiyiso swi hambanile ni ku li kombisa, ku nga leswi Ruti a nga swi yendla ka Nawomi ni ka Xikwembu lexi a nga langa ku xi tirhela ku nga Yehovha.

²¹ Ruti na Nawomi va game va fika aBetlehema, ku nga doropa lalitsongo leli a li kumeka 10 wa makilometru a sul ka Yerusalema. Swi nga yendleka Nawomi ni ndjangu wa yena a va tiviwa hintamu aBetlehema hikusa nkama a nga fika, vavasati va tivutise swaku indjhe a ku li yena Nawomi ke? Swi tikomba ingi Nawomi a a nga ha sasekanga hi mhaka ya swikarhatu leswi a nga kumana na swona aMowabu. — Rut. 1:19.

²² Nawomi a byele vavasati lavayani leswi nga mu humelela aMowabu. Yena a vule swaku a swi ta yampsa loko a wo txintxiwa vito a nga ha vitaniwi Nawomi kambe va ku hi yena Mara. Hikusa vito leli nge Nawomi li vula swaku “Lweyi A Rhandziwaka,” kasi leli nge Mara li vula “Ku Bava.” Phela ku fana na Yobo Nawomi a vule leswo hikusa a a pimisa swaku lweyi a a mu vangela swikarhatu leswiyani hinkwaswu a ku li Yehovha. — Rut. 1:20, 21; Yob. 2:10; 13:24-26.

23. I mpsini leswi Ruti a nga pimisa hi swona, naswona Nawu wa Moxe a wu swi pfunisa ku yini swisiwana? (Vona ni ntlhamuselo.)

²³ Nkama se na va tshama Betlehema, Ruti a sungule ku pimisa hi ntirho lowu a wu ta mu pfuna swaku a tihlayisa a tlhela a hlayisa n’wingi wa yena Nawomi. Yena a swi tivile swaku ka minawu leyi Yehovha a nga yi nyika Vayisrayele a ku ni nawu lowu a wu vula swaku loko va tshovela leswi nga ka masimu ya vona a va nga fanelanga va tshovela hinkwaswu leswi swi nga ka matlhelo ya masimu ya vona. Naswona a va nga fanelanga va rholela leswi a swi sala nkama lowu va tshovelaka hikusa leswo a swi ta pfuna swisiwana swaku na swona swi ta va ni xan’wanchumu swaku swi kota ku tihlayisa.b — Lev. 19:9, 10; Det. 24:19-21.

24, 25. Ruti a rhange hi ku yendla yini nkama a nga fika ka masimu ya Bowazi, naswona ntirho wa ku rholela a wu tshamise ku yini?

²⁴ A ku li nkama wa ntshovelo wa maxalani, swi nga yendleka a ku li wheti ya Abril ka kalendariyu la hina. Ruti a fambe a ya rholela leswi a swi siyiwa hi lava a va tshovela ka masimu ya Bowazi lweyi a a li xaka la Elimeleki nuna wa Nawomi. Hambileswi a a ni mfanelo ya ku yendla leswo, yena a rhange hi ku kombela. A nkama nga pfumeleliwa Ruti a tekele ku tirha. — Rut. 1:22–2:3, 7.

²⁵ Pimisa hi Ruti na a famba hi ndzhaku ka lava a va tshovela na a rholela leswi a va swi wisa ni leswi a va swi siya. A gama a swi boha swi va tinyandza se a ti rhwala a ya tiveka ka ndhawu leyi a a ta gama a hula maxalani ka yona. Phela a swi lava a heta mawora ya manyingi na a yendla ntirho lowu, funtshi a wu karhalisana. Kambe a a tirha hi matimba, a yo nyimanyana ntsena leswaku a tilimpa nyuku ni ku dla swakudla lani vatirhi a va dlela kona.

26, 27. Bowazi a a li munhu wa ku tshamisa ku yini, naswona a mu khomise ku yini Ruti?

²⁶ A nkama lowu Ruti a a ya a yendla ntirho lowuyani wa ku karhata, a a nga wu yendleli swaku a voniwa hi vanhu van’wani. Kambe Bowazi a mu vonile. Nkama Bowazi a nga mu vona, a vutise mutirhi lweyi a a rhangela vatirhi lavan’wani swaku a ku li mani Ruti. Bowazi a a ni lipfumelo naswona a a tolovela ku xoweta vatirhi va yena hinkwavu ku nga na mhaka swaku a va li Vayisrayele kumbe a va ta hi ka matiko man’wani. Loko a xoweta vatirhi va yena a a tolovela ku vula swaku “Yehovha a a ve na n’wina.” Se loko va mu hlamula a va tolovela ku vula marito lama fanaka. Phela swa tikomba swaku Bowazi a a mu rhandza hintamu Yehovha naswona a a va rhandza vanhu van’wani ku patsa na Ruti. — Rut. 2:4-7.

²⁷ Bowazi a tirhise rito leli nge: “N’wananga,” nkama a nga khuluma na Ruti, ni ku mu byela swaku a a fanele a tirha lomu a ku ni vatirhi van’wani va xisati leswaku ku nga humeleli mutirhi mun’wani lweyi a a ta fika a mu karhata. Bowazi a tlhele a byela vatirhi van’wani swaku a va fanele va yendla swaku Ruti a kuma swakudla hi nkama lowu faneleke. (Lerha Ruti 2:8, 9, 14.) A tlhele a mu khensa hi ntirho lowu a a wu yendla a tlhela a mu tiyisa. A swi yendlise ku yini leswo?

28, 29. a) Ruti a a tiviwa na li munhu wa ku tshamisa ku yini? b) Ku fana na Ruti u nga swi kotisa ku yini ku tumbela ka Yehovha?

²⁸ Ruti a vutise Bowazi swaku hi mhaka muni a mu kombe timpsalu kuve yena a a nga li Muyisrayele. Bowazi a vule swaku a a swi twile leswi Ruti a nga swi yendlela n’wingi wa yena Nawomi. Swi tikomba ingaku Nawomi a a vulavula kahle hi Ruti ni leswi a a mu yendlele swona. Bowazi na yena a a yi twile mhaka leyi. Bowazi a swi tiva swaku Ruti a a lange ku gandzela Yehovha hikusa a te: “Yehovha a a ku katekisi hi mhaka leswi u nga swi yendla, funtshi Yehovha Xikwembu xa Israyele, lweyi u nga ta tumbela ka yena a a ku hakeli hintamu swinene hi leswi u nga swi yendla.” — Rut. 2:12.

²⁹ Marito lawa Bowazi a nga ma vula ma mu tiyise swinene Ruti! Ruti a a yendle xiboho xa ku tumbela ka Yehovha Xikwembu xa ntiyiso ku fana ni xinyanyani lexi tsutsumaka xi ya tumbela ka mamani wa xona. Phela Ruti a mu khense swinene Bowazi hi leswi a nga mu byela swona funtshi a tame a tirha anze dlambu li pela. — Rut. 2:13, 17.

30, 31. Xikombiso xa Ruti xi hi djondzisa yini hi ku rhandza ku tirha, ku khensa ni ku komba van’wani swaku ha va rhandza?

³⁰ Ruti i xikombiso xaxinene ka hina namuntlha loko hi tshuka hi pfumala male ya ku hlayisa ndjangu wa hina. Ruti a a nga pimisi swaku a a ni mfanelo ya ku pfuniwa hi van’wani hi mhaka ya leswi a a feliwile hi nuna. A a nga titwi tingana kambe a a tirha hi matimba naswona a a tirha nkama wa ku leha leswaku a hlayisa Nawomi hambiloko a swi lava a tirha ntirho wa xiyimu xa le hansi. Leswi a a tiveka hansi a pfumele xitsundzuxu lexi a xi fambisana ni ntirho wa yena leswaku a tirha na a hlayisekile a tlhela a tirha ni vanhu vavanene. Xa lisima hintamu a a nga mu khohlwi lweyi a a tumbele ka yena ku nga Yehovha Xikwembu.

³¹ Loko hi tekelela Ruti hi ku komba vanhu van’wani swaku ha va rhandza, hi tiveka hansi, hi rhandza ku tirha ni ku rhandza ku khensa van’wani, hi ta va xikombiso xaxinene ka vanhu van’wani. Ka nhlokomhaka leyi landzelaka hi ta bula hi swaku Yehovha a mu hlayisise ku yini Ruti ni n’wingi wa yena Nawomi.