Ke Fakaasi Atu a te Alofa Tumau ki Tino Fakaa‵lofa

‘Fakatau a‵lofa kae fai faka‵lei te sua tino ki te sua tino.’​—SAKALIA 7:⁠9.

E FAKAMALOSI mai a te Muna a Ieova te Atua ke “alofa tumau” tatou. (Mika 6:⁠8) E tuku mai foki ei a pogai e ‵tau ei o fai tatou penā. A te pogai e tasi, me “e sili te atafai ki tino. Kafai koe e se alofa ki tino, e fakamae fua ne koe a koe eiloa.” (Faataoto 11:17) E pefea te ‵tonu o te mea tenei! E fakamalosi aka ne te fakaasiatuga o te alofa tumau io me ko te alofa fakamaoni a te va fakataugasoa o koe mo nisi tino. Ka maua i ei ne tatou a taugasoa kolā e a‵lofa fakamaoni telā e fai mo fai se taui gali ‵ki!​​—⁠Faataoto 18:⁠24.

² E se gata i ei, e fai mai te Tusi Tapu ki a tatou, penei: “Taumafai ke maua ne koe te loto alofa kae fai mea tonu, kae ka ola leva koe; ka fakaaloalogina koe ne tino kae fai fakalei ne latou a koe.” (Faataoto 21:21) E tonu, ka fai ne te alofa tumau a tatou ke alofagina ne te Atua kae ka tuku mai foki ei te avanoaga ke mafai o maua ne tatou a fakamanuiaga i aso mai mua, e aofia i ei te ola-se-gata-mai. Kae e mafai pefea ne tatou o fakaasi atu a te alofa tumau? Ko oi a tino e ‵tau o fakaasi atu ki ei ne tatou a te alofa tumau? Kae e mata, e ‵kese a te alofa tumau mai te atafai mo te alofa kaimalie?

Te Atafai mo te Alofa Tumau

³ E uke a auala e ‵kese i ei a te atafai mai te alofa tumau. E pelā mo tino kolā e fakaasi mai ne latou a te atafai e fai sāle fua penā e aunoa mo se taumafaiga ke maua se va fakataugasoa pili mo te tino tenā. Kae kafai e fakaasi atu ne tatou a te alofa tumau ki se tino, e taumafai eiloa tatou ke maua se fesokotakiga alofa mo te tino tenā. I te Tusi Tapu, a te fakaasiatuga o te alofa tumau ki tino e mafai o fakavae ki se va fakataugasoa mua. (Kenese 20:13; 2 Samuelu 3:8; 16:17) Io me kāti e mafai o māfua mai i faifaiga atafai kolā ko oti ne fakaasi atu i aso mua. (Iosua 2:​1, 12-​14; 1 Samuelu 15:6; 2 Samuelu 10:​1, 2) Ko te mea ke iloa ne tatou a te kese‵kesega, ke onoono aka ki fakaakoakoga takitasi i te Tusi Tapu e uiga ki te atafai mo te alofa tumau kolā e fakatau fakaasi atu ne tino.

⁴ E mafai o lavea ne tatou a te fakaakoakoga e tasi o te atafai i te tala e uiga ki tino kolā ne kasa te lotou vaka, kae aofia i ei te apositolo ko Paulo. Ne ake latou i te fenua ko Mileta. (Galuega 27:⁠37–​28:⁠1) E ui eiloa e seki fetaui aka loa a tino Mileta mo se vaegā fakalavelave penei i aso mua io me ne masani latou mo tino o te vaka, ne talimālō faka‵lei ne tino Mileta a latou, kae ne fakaasi atu foki “te atafai” ki a latou. (Galuega 28:​2, 7) Ne māfua mai te lotou uiga talimālō ona ko te lotou a‵lofa kaima‵lie, kae ne fakaasi fakatasi atu fua ne latou a te uiga tenā ki tino kolā e se masani latou. Tela la, e taku a te mea tenei ki te atafai.

⁵ I se auala tai ‵pau, ke mafaufau ki te uiga talimālō telā ne fakaasi atu ne te tupu ko Tavita ki a Mefiposeta, te tama a tena taugasoa ko Iona­tana. Ne fai atu a Tavita ki a Mefiposeta, penei: “Vau koe ke kai sale tatou.” I tena fakamatalaga ki te pogai ne fai ei ne ia te fakatokaga tenei, ne fai atu a Tavita ki a ia, penei: “Au ka alofa atu ki a koe ona ko Ionatana tou tamana.” (2 Samuelu 9:​6, 7, 13) E fakasino atu ki te uiga talimālō o Tavita e pelā me ko te fakaasimaiga o te alofa tumau, e se ko te atafai fua, kae ko te fakaasiatuga tenā o tena fakamaoni ke fakatumau ei a te va fakataugasoa o laua. (1 Samuelu 18:3; 20:​15, 42) E tai ‵pau mo ‵tou aso nei, e fakaasi atu ne tavini a te Atua a te atafai ki tino katoa. Kae e fakaasi atu foki ne latou a te alofa tumau io me ko te alofa fakamaoni ki tino kolā e maua foki ne latou a te va fakataugasoa ‵lei mo te Atua.​​—⁠Mataio 5:​45; Kalatia 6:​10.

⁶ Ko te mea ke iloa ne tatou a nisi mea e aofia i te alofa tumau, ka mafau‵fau tatou ki tala e tolu i te Tusi Tapu kolā e sae mai ei a te uiga tenei. Ka mafai ei o iloa ne tatou me i te alofa tumau telā e fakaasi atu ne tino e fai penā (1) i faifaiga fakapito (2) mo te loto fiafia, kae ko te (3) ki tino fakaa‵lofa. Tenā la, e fakaasi mai ne tala konei a te auala e mafai ei o fakagalue aka ne tatou a te alofa tumau i aso nei.

E Fakaasi Atu ne se Tamana a te Alofa Tumau

⁷ E fakaasi mai i te Kenese 24:​28-​67 a te tala kātoa e uiga ki te tavini a Apelaamo, telā ne taku mai i te mataupu muamua. I te otiga ne fetaui laua mo Lepeka, ne ‵kamigina tou tagata ke nofo i te fale o Petueli, te tamana o Lepeka. (Fuaiupu e 28-​32) Ne taku faka‵lei atu ne te tavini a Apelaamo tena tala ki ana taumafaiga i te ‵salaga o te avaga ma te tamaliki a Apelaamo. (Fuaiupu e 33-​47) Ne faka‵mafa atu ne ia tena loto talitonu me i fakamanuiaga kolā ko oti ne maua ne ia se fakailoga me i a Ieova “ne takitaki mai eiloa ne ia a au ki te kaiga o toku matai, tela ko maua ei ne au tena tama fafine mo fai te avaga a Isaako.” (Fuaiupu e 48) E mautinoa eiloa me ne fakamoemoe a te tavini ke tali‵tonu a Petueli mo tena tama tagata ko Lapana ki tena tala me ko Ieova eiloa telā ne fakamanuia atu ki te malaga tenā. Fakamuli ifo, ne fai mai a te tavini, penei: “Fai mai se tali, me talia me ikai. Fai mai se tali ko iloa ei ne au te mea e tau o fai ne au.”​​—⁠Fuaiupu e 49.

⁸ Ko oti ne fakaasi atu ne Ieova a te alofa ­tumau ki a Apelaamo. (Kenese 24:​12, 14, 27) E mata, ka fai foki penā a Petueli mo te loto fiafia kae tuku atu a Lepeka ke olo mo te tavini a Apelaamo? E mata, e mafai o fakaopoopo atu i ei te atafai o tino ki te alofa tumau o te Atua ko te mea ke taunu tonu eiloa te fuafuaga tenā? Io me e mata, ka se manuia te malaga loa a te tavini? Kāti ne fakamafanafana atu ki te tavini a Apelaamo i te faiatuga a Petueli mo Lapana, penei: “E seai se tali e fai ne maua me i te mea nei se faiga a te Aliki.” (Fuaiupu e 50) Ne lavea ne laua a te fesoasoani o Ieova i te feitu tenei, kae ne talia fakavave ei ne laua tena fakaikuga. Tenā, ne fakaasi atu ei ne Petueli tena alofa tumau mai te faiatuga, penei: “Tenei Lepeka, puke ke olo koulua, ke fai a ia mo fai te avaga a te tama tagata a tou pule, e pela eiloa mo te fuafuaga a te Aliki.” (Fuaiupu e 51) Ne lotomalie a Lepeka o olo fakatasi mo te tavini a Apelaamo, kae ne fai a ia mo fai te avaga pele a Isaako.​​—⁠Fuaiupu 49, 52-​58, 67.

Ne Fakaasi Mai ne se Tamaliki a te Alofa Tumau

⁹ Ne fakaasi atu foki te alofa tumau ki te mokopuna o Apelaamo ko Iakopo. E pelā mo te mea e fakaasi mai i te Kenese mataupu e 47, ne nofo atu a Iakopo i Aikupito, kae “ko pili ei a ia o mate.” (Fuaiupu e 27-​29) Ne manavase tou tagata i a ia ka mate mai tua o te fenua telā ne folafola ne te Atua ki a Apelaamo. (Kenese 15:18; 35:​10, 12; 49:​29-​32) Kae ne seki manako a Iakopo ke tanu a ia i Aikupito, tela la, ne fai ne ia se fakatokaga ke avatu tena foitino ki te fenua o ­Kanana. Ko oi foki la te tino e mafai o fakataunu ne ia tena manakoga tenā i tafa o tena tama ko Iosefa?

¹⁰ E fai mai te tala: “Faulu mai ou lima ki lalo i oku vae kae tauto mai ke se tanu ne koe a au i Aikupito. Au e manako ke tanu au i te koga e tanu ei toku tamana mo oku tupuga; ave eiloa au keatea mo Aikupito, o tanu i te koga e tanu ei latou.” (Kenese 47:​29, 30) Ne tauto a Iosefa me ka fai eiloa ne ia te mea tenā, kae fakamuli ifo ne mate atu i ei a Iakopo. Ne ave ne Iosefa mo nisi tama‵liki a Iakopo tena foitino “ki Kanana o tanu i te ana i Makapelu, i te feitu ki te saegala o Mamele, i te laukele tela ne togi ne Apelaamo.” (Kenese 50:​5-8, 12-14) Ne fakaasi atu ei ne Iosefa a te alofa tumau ki tena tamana.

Te Fakaasiatuga o te Alofa Tumau ne Luta

¹¹ E fakaasi mai i te tusi ko Luta a te auala ne maua i ei ne Naomi a te alofa tumau mai te avaga a tena tama ko Luta, telā se fafine Moapi kae ko mate foki tena avaga. I te taimi ne mafaufau ei a Naomi ke foki atu ki Peteleema i Iuta, ne fakaasi atu ne Luta a te alofa tumau mo tena fakaikuga, i ana pati konei: “So se koga e fano a koe ki ei, e fano au ki ei; i so se koga e nofo a koe i ei, au e nofo foki i ei. A tou fenua ka fai mo oku fenua, a tou Atua kafai foki mo oku Atua.” (Luta 1:16) Ne fakaasi atu foki fakamuli ne Luta a tena alofa tumau i te taimi ne talia ei ke avaga a ia mo te kaiga o Naomi, ko Poasa telā ko matua.a (Teutelonome 25:​5, 6; Luta 3:​6-9) Ne fai atu a Poasa ki a Luta: “A te mea ko fai nei ne koe ko te fakaasiga o tou loto fai kaiga fakamaoni tela ko sili atu i lo te mea ko oti ne fai ne koe ki te matua o tau avaga. Ne ‵tau o sala ne koe se tamataene, me maumea io me mativa, kae seki fai ne koe te mea tena.”​​—⁠Luta 3:​10.

¹² A te taimi muamua ne fakaasi atu ei te alofa tumau o Luta ko te taimi telā ne tiakina ei ne ia ana tino kae ‵piki atu eiloa ki a Naomi. (Luta 1:​14; 2:​11) E sili atu foki a te ‵toe taimi ne fakaasi atu ei ne Luta a te alofa tumau i lō te taimi muamua, me ne lotomalie a ia ke avaga mo Poasa. Ko mafai nei ne Luta o fanau mai ne ia se tamaliki mā Naomi, telā ko se afu me ko matua ‵ki. Ne fai te avaga, kae i te taimi ne fanau ei a Luta, ne ka‵laga mai a fāfine Peteleema, penei: “Ko fanau mai se tamaliki tagata ki te gafa o Naomi!” (Luta 4:​14, 17) A Luta se “fafine lei,” telā ne tuku atu ne Ieova ki ei te taui gali ke fai pelā me se tupuga o Iesu Keliso.​​—⁠Luta 2:​12; 3:​11; 4:​18-​22; Mataio 1:​1, 5, 6.

E Fakaasi Atu i Faifaiga

¹³ E lavea ne koe te auala ne fakaasi atu ei ne Petueli, Iosefa mo Luta a te lotou a‵lofa tumau? Ne seki gata atu fua i olotou pati a‵lofa, kae ne fakaasi atu foki i olotou faifaiga mautinoa. E se gata fua i te faiatuga a Petueli, penei: “Tenei Lepeka” kae ne ‘tuku atu foki ne ia Lepeka . . . ke olo’ mo latou. (Kenese 24:​51, 59) E se gata fua i te faiatuga a Iosefa, penei: “Ka fai eiloa ne au a te mea e manako koe ki ei” kae ne fai eiloa ne ia fakatasi mo ana taina “e pela eiloa mo tena fakatonuga ki a latou.” (Kenese 47:30; 50:​12, 13) E se gata fua i te faiatuga a Luta, penei: “So se koga e fano a koe ki ei, e fano au ki ei” kae ne tiakina eiloa ne ia ana tino kae olo atu mo Naomi, telā ne “ma‵laga atu a laua, ke oko atu eiloa ki Peteleema.” (Luta 1:​16, 19) I Iuta, ne fai eiloa ne Luta “a mea e pela mo te fakatonuga a te matua o tena avaga.” (Luta 3:⁠6) E tonu, ne fakaasi atu ne Luta tena alofa tumau, e pelā mo nisi tino, e auala i faifaiga.

¹⁴ Se mea fakamafanafana loto ke lavea atu a tavini a Ieova i aso nei e fakaasi atu ne latou a te alofa tumau i olotou faifaiga. Ke mafau‵fau ki tino kolā e fakamafanafana atu ki tino tali‵tonu kolā ko ma‵tua kae fakamasaki‵saki, e loto māfatia, io me e loto fanoanoa. (Faataoto 12:25) Io me mafau‵fau ki Molimau a Ieova e tokouke kolā e ave sāle ne latou a tino ma‵tua i olotou motoka ki te Kingdom Hall ke ‵kau ki fakatasiga i vaiaso katoa. Ne fai atu ne Ana telā ko 82 ana tausaga kae maua ne te masaki ko te gugu, a pati kolā e ‵pau mo manatu o nisi tino, penei: “A te sopo atu faeloa i se motoka o fanatu ki te fakatasiga se fakamanuiaga mai i a Ieova. E fakafetai atu eiloa au ki a ia mō te tukumaiga o vaegā taina mo tuagane a‵lofa penā.” E mata, e fai ne koe a vaegā faifaiga penā i te otou fakapotopotoga? (1 Ioane 3:​17, 18) Kafai e penā loa, ke na talitonu koe me e tāua ‵ki eiloa tou alofa tumau.

E Fai Faeloa mo te Loto Fiafia

¹⁵ E fai mai ne tala faka-te-Tusi Tapu kolā ko oti ne onoono tatou ki ei me i te alofa tumau e ‵tau o fakaasi atu mo te loto fiafia, kae se ko te faimālō. Ne loto fiafia eiloa a Petueli o fesoasoani atu ki te tavini a Apelaamo kae penā foki a Lepeka. (Kenese 24:​51, 58) Ne fakaasi atu ne Iosefa tena alofa tumau e aunoa mo te faimālō atu o tino ki a ia. (Kenese 50:​4, 5) A Luta ne “loto ‵nau . . . ke olo tasi laua [mo Naomi].” (Luta 1:18) I te taimi ne fakamolemole atu ei a Naomi ke fanatu a Luta ki a Poasa, ne fakamalosi aka a te fafine Moapi tenei ne te alofa tumau ke fai atu penei: “Kafai ne au a mea katoa e fai mai ne koe.”​—⁠Luta 3:​1-5.

¹⁶ E tāua ‵ki a te alofa tumau telā ne fakaasi mai ne Petueli, Iosefa mo Luta me ne seki mafai ne Apelaamo, Iakopo mo Naomi o faimālō atu a latou. E seai foki loa se tulafono e fai mai me e ‵tau o tuku atu ne Petueli tena tamaliki fafine. Ne mafai fua o fai atu a ia ki te tavini a Apelaamo, penei: ‘Ikai, au e se manako o tuku atu taku tamaliki fafine tenei e galue malosi ke fanatu ki se koga mao.’ (Kenese 24:​18-​20) E pelā foki mo Iosefa, ne maua ne ia a te saolotoga ke filifili aka me e fakalogo io me se fakalogo a ia ki te manakoga o tena tamana me ko oti ne mate, kae seai se tino e mafai o fakamalosi atu ki a ia ke tausi ki tena tautoga. Ne fakaasi atu foki ne Naomi ki a Luta me ko saoloto a ia ke nofo atu i Moapi. (Luta 1:⁠8) Ne saoloto foki a Luta ke avaga ki se “tamataene” i lō Poasa.

¹⁷ Ne fakamalosigina a Petueli, Iosefa mo Luta ne olotou loto eiloa ke fakaasi atu a te alofa tumau mo te fiafia. Ne mafau‵fau latou me e isi se lotou tiute ke fakaasi atu a te uiga tenei ki tino kolā e masani latou, e pelā eiloa mo lagonaga ne oko ki te tupu ko Tavita e uiga ki a Mefiposeta.

¹⁸ A te alofa tumau se fakailoga o tino o te Atua, e aofia i ei a tāgata kolā e tausi ne latou a mamoe a te Atua. (Salamo 110:3; 1 Tesalonia 5:​12) E iloa ne toeaina io me ko ovasia me e isi se lotou tiute ke ola e ‵tusa mo te tofiga ne tuku atu ki a latou ona ko te lotou faka‵sopoga. (Galuega 20:28) Kae ko te lotou galuega e pelā me ne tausi mamoe fakatasi mo nisi faifaiga o te alofa tumau kolā e fai ki te fakapotopotoga e fai katoa “mo te loto fiafia.” (1 Petelu 5:⁠2) E tausi ne toeaina a mamoe ona ko te lotou tiute kae e ma‵nako foki loa latou o fai penā. E fakaasi atu ne latou a te alofa tumau ki mamoe a Keliso me e ‵tau kae e ma‵nako foki latou o fai penā. (Ioane 21:​15-​17) “E fiafia faeloa au o āsi atu ki fale o nisi taina io me telefoni atu ki a latou ke fakaasi atu fua i ei me e mafaufau faeloa au ki a latou,” ko pati a se toeaina Kelisiano e tokotasi. “A te fesoasoani atu ki nisi taina se mea fakafiafia kae fakamalie loto ki a au!” E lotoma‵lie katoatoa a te tokoukega o toeaina atafai ki te manatu tenei.

Ke Fakaasi Atu a te Alofa Tumau ki Tino Fakaa‵lofa

¹⁹ E faka‵mafa mai ne tala faka-te-Tusi Tapu kolā ko oti ne sau‵tala tatou ki ei me e ‵tau o fakaasi atu ne tatou a te alofa tumau ki tino fakaa‵lofa. Ne manako a Apelaamo ki te fesoasoani o Petueli ko te mea ke fakatumau tena gafa. Ne manako a Iakopo ki te fesoasoani o Iosefa ko te mea ke tanu a ia i Kanana. Kae ke mafai o maua ne Naomi se sui o ana tama‵liki, ne manako a ia ki te fesoasoani o Luta. Ne seki mafai ne Apelaamo, Iakopo io me ko Naomi o fakataunu a manakoga konā e aunoa mo se fesoasoani. I se auala tai ‵pau, e ‵tau foki o fakaasi atu ne tatou a te alofa tumau ki tino fakaa‵lofa i aso nei. (Faataoto 19:17) E ‵tau o fakaakoako tatou ki te toeaina matua ko Iopu, telā ne saga tonu atu ki “tino mativa manafai e manako ki ne fesoasoani; e fesoasoani foki au ki tamaliki seai ne matua” e pelā foki mo “tino puapuaga.” Ne fakafiafia foki ne Iopu ‘a loto o fafine ko mate olotou avaga’ kae ne fai foki pelā me ne “mata ki tino kivi, pela me ne vae ki tino e masei a vae.”​—⁠Iopu 29:​12-15.

²⁰ A te ‵tonuga loa, e isi eiloa ne ‘tino mativa kolā e ma‵nako ki se fesoasoani’ i fakapotopotoga Kelisiano katoa. Kāti e iku mai a mea konā ona ko te nofo tokotasi, loto vāivāi, lagonaga me se tāua, loto sē malie ki nisi tino, masaki malosi, io me ko te galo atu o se tino pele. Faitalia me se a te pogai, e isi eiloa ne fakalavelave o vaegā tino penā kolā e mafai kae e ‵tau foki o fesoasoani atu ki ei mai te fakaasiatuga ne tatou a te alofa tumau i te loto fiafia mo te kufaki.​​—⁠1 Tesalonia 5:​14.

²¹ Tela la, ke na fakaakoako atu nei tatou ki a Ieova te Atua, “tela e fonu i te alofa mo te kaimalie.” (Esoto 34:6; Efeso 5:⁠1) E mafai ne tatou o fai penā māfai e fai ne tatou a faifaiga ­mautinoa, kae maise eiloa ki tino fakaa‵lofa. Kae ka fakaaloalo atu eiloa tatou ki a Ieova kae maua foki i ei a te fiafia māfai e ‘fakatau a‵lofa kae fai faka‵lei te sua tino ki te sua tino.’​—⁠Sakalia. 7:⁠9.

[Fakamatalaga mai lalo]

Ka Tali Mai Pefea ne Koe?

• E ‵kese pefea a te alofa tumau mai te atafai?

• I auala fea ne fakaasi atu ei ne Petueli, Iosefa mo Luta a te alofa tumau?

• Ne a uiga e fakaasi atu ei ne tatou a te alofa tumau?

• Ko oi e ma‵nako ke fakaasi atu ki a latou a te alofa tumau?

[Fesili mo te Sukesukega]

1, 2. (a) Kaia e ‵tau ei o fakaasi atu ne tatou a te alofa tumau? (e) Ne a fesili e ‵tau o mafau‵fau tatou ki ei?

3. E ‵kese pefea a te alofa tumau mai te atafai?

4, 5. E fakaasi mai pefea ne fakaakoakoga e lua i te Tusi Tapu a te ‵kese i te va o te atafai mo te alofa tumau?

6. Ne a mea e aofia i te alofa tumau kolā e fakatau fakaasi atu ne tino kae e fakatāua ne te Muna a te Atua?

7. Se a te tala ne fakamatala atu ne te tavini a Apelaamo ki a Petueli mo Lapana, kae se a te mataupu ne fakasae aka ne ia i ei?

8. Se a te tali a Petueli e uiga ki mea kolā e ‵tau o ‵tupu ki a Lepeka?

9, 10. (a) Se a te mea ne fakamolemole atu a Iakopo ke fai ne Iosefa? (e) Ne fakaasi atu pefea ne Iosefa tena alofa tumau ki tena tamana?

11, 12. (a) Ne fakaasi atu pefea ne Luta tena alofa tumau ki a Naomi? (e) I te auala fea ne ‵lei atu ei a te ‵toe taimi ne fakaasi atu ne Luta a te alofa tumau i lō te taimi muamua?

13. Ne fakaasi atu pefea ne Petueli, Iosefa mo Luta a te lotou a‵lofa tumau?

14. (a) E fakaasi atu pefea ne tavini a te Atua i aso nei a te alofa tumau i olotou faifaiga? (e) Ne a faifaiga o te alofa tumau e fai ne Kelisiano i tou fenua?

15. Se a te suā vaega o te alofa tumau e fakaasi mai ne tala faka-te-Tusi Tapu e tolu kolā ne sau‵tala tatou ki ei?

16, 17. Kaia e tāua ‵ki ei a te alofa tumau o Petueli, Iosefa mo Luta, kae se a te mea ne fakamalosi atu ki a latou ke fakaasi atu a te uiga tenei?

18. (a) Ne a uiga e ‵tau o fakaasi atu ne toeaina Kelisiano e pelā me ne “tausi mamoe”? (e) Ne fakaasi mai pefea ne se toeaina e tokotasi ana lagonaga e uiga ki tena fesoasoani atu ki taina tali‵tonu?

19. Se a te mea tāua e uiga ki te alofa tumau e faka‵mafa mai i tala faka-te-Tusi Tapu kolā e fakaasi mai i te mataupu tenei?

20, 21. Ko oi a tino e ma‵nako ki te alofa tumau, kae se a te mea e fakamalosi mai ei ki a tatou taki tokotasi ke fai?

[Ata i te itulau e 16]

Ne fakaasi atu pefea ne Petueli a te alofa tumau?

[Ata i te itulau e 19]

A te alofa fakamaoni o Luta se fakamanuiaga ki a Naomi

[Ata i te itulau e 21]

A te alofa tumau o tino e fakaasi atu mo te loto fiafia, e fakaasi atu i faifaiga mautinoa kae e fakaasi atu foki ki tino fakaa‵lofa